Voedselconsumptie te Brugge in de Middeleeuwen

(1280-1470)

casestudy van het

Sint-Janshospitaal en het hospitaal van de Potterie.

Sigrid Dehaeck

Verhandeling voorgelegd tot het behalen van de graad van licentiaat in de geschiedenis

Universiteit Gent

Academiejaar 1998-1999

Promotor: Prof. Dr. E. Thoen

Bronnen en bibliografie

       A.  Onuitgegeven bronnen

                 A.1.   De rekeningen van het Sint-Janshospitaal

                 A.2.   De rekeningen van het Potteriehospitaal

                 A.3.   De krijgstocht van 1316-1317

       B.  Uitgegeven bronnen

       C.  Werkinstrumenten en repertoria

       D.  Literatuur

                 D.1.   Algemeen

                 D.2.   Hospitaalgeschiedenis

                 D.3.   Voeding

                 D.4.   Voedingsleer

                 D.5.   Archeologie

Inhoudsmaten en muntstelsels

Inleiding

       A  Doelstelling

       B  Afbakening in tijd en ruimte

       C  Bronnen en methode

DEEL I : Algemeen overzicht van voedingsmiddelen in het Sint-Janshospitaal en het hospitaal van de Potterie

I.1.   Sint-Jan

I.2.   Potterie

Deel II: Detailstudie van voedingsmiddelen

§ I  GRANEN: ROGGE EN TARWE

I.1.   Herkomst van rogge en tarwe

      I.1.1.   Graan afkomstig van de hofsteden

      I.1.2     Aangekocht graan

I.2.   Jaarlijkse totale hoeveelheid rogge en tarwe geleverd in Sint-Jan

I.3.   Gemiddeld jaarlijks hoofdelijk verbruik van graan

I.4.   Gemiddeld aantal personen in Sint-Jan

I.5.   Gemiddeld aantal personen in de Potterie

I.6.   Kritische confrontatie: aantal personen en crisisperiodes

I.7.   Rogge versus tarwe

I.8.   Verwerking van graan

I.8.1.   Brood of gekookte granen

I.8.2.   Zuurdesem of gist

I.8.3.   Gebak

§ II   DIERLIJKE PRODUCTEN

A   Vlees

A.1.   Herkomst van het vlees

A.2.   Vlees in Sint-Jan

          A.2.1.   Kwalitatief onderzoek

          A.2.2.   Kwantitatief onderzoek

A.3.   Vlees in het hospitaal van de Potterie

A.4.   Gemiddelde hoofdelijke consumptie van vlees

A.5.   Bewerking van vlees

B   Eieren

B.1.   Herkomst van eieren

B.2.   Kwantitatief onderzoek

C   Vis

C.1.   Herkomst

C.2.   Visconsumptie in Sint-Jan: een kwalitatief onderzoek

C.3.   Kwantitatief onderzoek en gemiddelde hoofdelijke consumptie in Sint-Jan

               C.4.   Visconsumptie in de Potterie

D   Zuivel

D.1.   Herkomst van zuivel

D.2.   Productie van zuivel

D.3.   zuivel in Sint-Jan

                                  D.3.1. melk

                                  D.3.2. room

                                  D.3.3. boter 

                                  D.3.4  kaas

                                  D.3.5. vergelijkend onderzoek en gemiddeld hoofdelijk verbruik van boter en kaas

D.4.   zuivel in de Potterie

§ III  PLANTAARDIGE PRODUCTEN

III.1.   Groenten in Sint-Jan      

III.2.   Peulvruchten in Sint-Jan

III.3.   Fruit in Sint-Jan

III.4.   Kruiden in Sint-Jan

III.5.   Mosterd, verjus en azijn in Sint-Jan

III.6.   Plantaardige producten in de Potterie

§ IV   ZOUT

IV.1.   Herkomst van zout

IV.2.   Kwantitatief onderzoek van zout in Sint-Jan en de Potterie

IV.3.   Gemiddelde hoofdelijke consumptie van zout

IV.4.   Gebruik van zout

§ V   DRANK

V.1.   Drank in Sint-Jan: Algemeen

        V.2.   Wijn

V.2.1.   Herkomst van wijn: algemeen overzicht

V.2.2.   Gemiddelde hoofdelijke consumptie van wijn: algemeen

V.3.   Bier

V.3.1.   herkomst

               V.3.1.1.   aangekocht bier

               V.3.1.2   Eigen productie

V.3.2.   gemiddelde hoofdelijke consumptie van bier

        V.4.   Mede

DEEL III: Evenwichtige voeding in de Middeleeuwen?

I.  Gemiddelde hoofdelijke consumptie in de Middeleeuwen: besluit

II.  Interpretatie van de middeleeuwse voeding aan de hand van de traditionele westerse voedingsleer

       II.1.    Traditionele berekening van calorieën

       II.2.      Minder cijfers, meer concreet: de voedselpiramide

DEEL IV: KWALITATIEVE VERGELIJKING VAN VOEDSELCONSUMPTIE IN HOSPITAALINSTELLINGEN EN KRIJGSTOCHTEN

I.   Kregen zieken en personeel van hospitaalinstellingen dezelfde voedingsmiddelen?

II   Onderzoek naar voeding in krijgstochten : soldaten en schepenen

ALGEMEEN BESLUIT:

De voeding der Brugse hospitalen . Een poging tot inkadering in de laatmiddeleeuwse conjunctuur