Boter en kaas in de Kasselrij Veurne

(16de-begin 19de eeuw)

Laurent Hoornaert

Scriptie voorgelegd aan de Faculteit Letteren en Wijsbegeerte,
voor het behalen van de graad van
Licentiaat in de Geschiedenis.

Academiejaar: 1996-1997

Universiteit Gent

Promotor: Prof. dr. C. Vandenbroeke

Woord vooraf

Inleiding

Hoofdstuk 1: Status Quaestionus

    A. Regionale werken

    B. Nationale werken

    C. Internationale werken

Hoofdstuk 2: Bronnen en methodologie

    A. Bronnen

    B. Methode

Hoofdstuk 3: Metrologie

    A. Gewichten

    B. Oppervlaktematen

    C. Muntstelsels

Hoofdstuk 4: De Kasselrij Veurne

    A. De Kasselrij Veurne geografisch

        1. De Duinen

        2. De Oude Duinen

        3. De Moeren

        4. De Polders

        5. Het Zandleemgebied

    B. Administratieve indeling

    C. Politieke gebeurtenissen vanaf het einde der 15de eeuw

    D. Demografische tendenzen vanaf de 16de eeuw tot begin 19de eeuw

Hoofdstuk 5: Zuivel

    A. Melk

        1. Samenstelling van de melk

        2. Afwijkingen van de melk

        3. Bewaring van de melk

        4. Melk in historisch perspectief

    B. Boter

        1. Samenstelling van de boter

        2. Gebreken van boter

        3. Bewaren van boter

        4. Boter vanuit historisch oogpunt gezien

    C. Kaas

        1. Samenstelling van kaas

        2. Bewaring en types kaas

        3. Kaas in historisch perspectief

    D. Andere zuivel

        1. Yoghurt

        2. Karnemelk

        3. Room

        4. Wrongel

        5. Wei

    E. Voedingswaarde van zuivel

        1. Voedingswaarde

        2. Vergelijking voedingswaarde zuivel met andere levensmiddelen

Hoofdstuk 6: Productie van zuivel

    A. Situatie per tijdvak

        1. Boter in de Middeleeuwen

        2. Boter in de Nieuwe Tijden

        3. Boter in het begin van de Nieuwste Tijden

        4. Kaas in de Middeleeuwen

        5. Kaas in de Nieuwe Tijden

        6. Kaas in de Nieuwste Tijden

    B. Zuivelproductie in de Kasselrij Veurne

        1. Vervaardiging van boter

            a) Melkgift van de koeien

            b) Techniek van de boterbereiding in het Veurnse

            c) Hoeveel melk voor één kilo boter?

            d) Prijzen van botermaterieel

            e) Bijproducten

            f) Seizoensgebondenheid van boterproductie

            g) Voorkomen van de boterproductie in het Veurnse

        2. Productie van kaas in het Veurnse

            a) Soorten kaas in de Kasselrij Veurne

            b) Techniek van de kaasbereiding in het Veurnse

            c) Hoeveel liter melk voor één kilo kaas?

            d) Prijzen van het kaasmaterieel

            e) Seizoensgebondenheid van het kaasmaken

            f) Voorkomen kaasfabricatie in het Veurnse

    C. Samenvatting en gedeeltelijke verklaring

Hoofdstuk 7: Handel en verbruik van zuivel

    A. Handel in zuivel

        1. Infrastructuur van de Kasselrij Veurne

            a) De IJzer

            b) De Ieperlee

            c) Lovaart

            d) Bergenvaart

            e) De vaart van Nieuwkerke over Veurne op Duinkerke

        2. De verschillende kwaliteiten van zuivel en hun handelspotentieel

            a) Boter

            b) Kaas

        3. Materieel dat op handel in zuivel wijst

        4. Wettelijke bepalingen voor de zuivelhandel in het Veurnse

            a) Stad Veurne

            b) Markt te Veurne

            c) Graafschap Vlaanderen

        5. Prijsvorming van zuivel in de Veurnse regio

            a) Prijs van boter in de Kasselrij Veurne: presentatie van de gegevens

            b) Prijs van kaas in de Kasselrij Veurne: presentatie van de gegevens

            c) Prijs van ‘melk’ in Veurne-Ambacht

            d) Seizoensschommeling van de boterprijs in het Veurnse

            e) Comparatief onderzoek van de prijsgegevens

        6. Het handelsgebeuren in zuivel

            a) Op lokaal vlak

            b) Op internationaal vlak

                (1) Douanepolitiek, 16de tot begin 19de eeuw: inleidende beschouwingen

                (2) Douanereglementering: chronologisch overzicht

                (3) Statistische bronnen met betrekking tot de douane

    B. Verbruik van zuivel

        1. Hypothetisch onderzoek voor het Veurnse

        2. Evolutie van het ‘voedingspatroon’?

    C. Samenvatting en slotverklaring

Besluit

Bibliografie

Bijlagen (pdf 380 kb)