Bethune & fils

Linnenhandel Kortrijk, 1735-1856.

Voorbereidend onderzoek ter ontsluiting van het handelsarchief,
bewaard op het kasteel De Bethune te Marke.

Annik Adriaenssens

Scriptie voorgelegd aan de Faculteit Letteren en Wijsbegeerte,
voor het behalen van de graad van
Licentiaat in de Geschiedenis.

Academiejaar: 1999-2000

Universiteit Gent

Promotor:  Prof. Dr. C. Vandenbroeke

Inleiding

Deel 1 :  ACHTERGRONDINFORMATIE IN LINNENCONTEXT.

    I.  Het fenomeen “Vlas”

        1. Het klaarmaken van de akke

        2. Het zaaien .

        3. De eerste groei .

        4. Bloei en verkoop van het vlas

        5. Het oogsten of “slijten” van het vlas

        6. Het drogen en stapelen

        7. Het ontzaden

        8. Het roten

        9. Het brakelen

        10. Het zwingelen

        11. Het hekelen en verpakken

        12. De verkoop aan spinners

        13. Conclusie

    II. Van Vlasvezel tot Lijnwaad ..

        1.  Historiek van spinnen en weven

        2.  Techniek van het spinnen ..

        3.  Mechanisch spinnen : ontstaan en techniek .

        4.  Het twijnen en het nummeren van garens

        5.  Evolutie en techniek van het handweven .

        6.  Evolutie en techniek van het mechanisch weven .

        7.  Problematiek van de weefbindingen en de Damastweverij ..

        8.  De Blekerij

            a. Natuurlijk bleken ..

            b. Kunstmatig bleken.

            c. Het bleken van garens

        9.  De Linnenververij .

        10.  Soorten stoffen

        11.  Conclusie .

    III.  Kortrijk en haar “Golden River”

        1.  Kortrijk vóór 1500

        2.  Kortrijk tot het einde van het Ancien Régime ..

        3.  Kortrijk in de Nieuwste Tijden .

        4.  Conclusie

    IV.  De Belgische Linnennijverheid : een uitdieping

        1.  De genese van de vlascultuur in België .

        2.  De evolutie tot grootindustrie en exportbedrijf ..

        3.  De Zuidnederlandse vlasnijverheid in de 16e eeuw..

            a. De opbloei van de Vlaamse linnennijverheid.

            b. De economische crisis op het eind van de eeuw

        4. De herleving in de 17e eeuw .

        5. De 18e eeuw of de “overgangsfase” tijdens het Oostenrijks Bewind.

            a. De Zuidnederlandse vlasindustrie

            b. Organisatie van de linnenindustrie ..

            c. Stijgende buitenlandse concurrentie

            d. Vlasproblemen en de houding van de Oostenrijkseregering.

            e. Het socio-economisch debat

        6. De 19e eeuw : op weg naar de ondergang

            a. Onder Frans Bewind .

            b. Het Hollands Tijdvak

            c. De Belgische omwenteling en de crisis na 1830

            d. De Mechanisatie : vanaf het keerpunt van 1837 tot de nijverheidscrisis van 1846-1848

                a. Engelse concurrentie ..

                b. Mechanisering

                c. Overproductie .

                d. Tweevoudige levensmiddelen- en nijverheidscrisis 1845-1848

            e. Teloorgang van de huiselijke vlasindustrie en opkomst van de “Nieuwe Vlasnijverheid”

        7. Conclusie

    V.  De Belgische handel en het douanewezen

        1. Beknopte Historiek van het douanewezen .

        2. Binnen- en Buitenlandse Handel

            a. Binnenlandse handel

            b. Buitenlandse handel .

        3. Belang van de concrete tolpolitiek op de linnenhandel

        4. Conclusie ..

    VI.  Linnenhandelaars en hun methoden

        1. Linnenhandelaars .

            a. Binnenlandse handel

            b. Buitenlandse handel

            c. Aantal linnenhandelaars en hun winsten .

                a. Aantallen .

                b. Winsten

        2. Hulpdiensten

            a. Verpakking, opslag, vervoer en verzending

            b. Van plaatshandel naar leveringshandel

            c. Handelsinformatie

            d. Verzekering .

        3. Betalingsmodaliteiten ..

            a. Algemeen beeld van het betalingsverkeer

            b. De belangrijkste papieren betaalmiddelen

            c. Het betalingsrisico

        4. De Boekhouding ..

            a. Korte Historiek van het Boekhouden ...

            b. Enkel- en Dubbelboekhouden ..

            c. Het onderscheid tussen credit en debet

            d. De soorten boeken

            e. Het fenomeen van de “rekenmunten” ..

            f. Conclusie ..

Deel 2  : “BETHUNE & FILS“ : LINNENHANDEL KORTRIJK 1735-1856

    I.  De familie (De) Bethune

        1. Genealogie..

        2. Historiek van een linnenhandel .

            a. Jozef Van Dale ..

            b. Jean-Baptiste-Joseph Bethune, sr. .

            c. Jean-Baptiste-Antoine Bethune, jr.

            d. Thérèse Bethune-Delebecq-Badar en Chrétien Bisschoff .

            e. François-Augustin Van Ruymbeke

            f. Felix Bethune .

        3. De meest illustere nazaten .

            a. Jean-Baptiste-Charles Bethune ..

            b. Paul-Valery-Jules Bethune

            c. De kinderen van Paul .

        4. Conclusie

    II. Het opmaken van de inventaris

        1. Boekhouding

        2. Correspondentie

            a. Het herklasseren van de brieven .

            b. Het wegwerken van fout-gespelde namen..

            c. Het lokaliseren van de plaats van verzending

    III. Statistische evaluatie van de inkomende correspondentie

Algemene Conclusie .

Overzicht van de geraadpleegde literatuur

Herkomst van de illustraties

BIJLAGEN

I. Inventaris van het Handelsarchief “Béthune & Fils”

II. Geografische situering van de verschillende correspondenten .

III. Alfabetisch overzicht van de inkomende correspondentie