Sluikpers.

Antwerpen, 1940-1944.

 

Gert De Prins

 

Scriptie voorgelegd aan de Faculteit Letteren en Wijsbegeerte,
voor het behalen van de graad van
Licentiaat in de Geschiedenis.

Academiejaar: 2003-2004

Universiteit Gent

Promotor: Prof. Dr. Bruno De Wever

home lijst scripties inhoud volgende  

 

Een woord van dank

 

Inleiding

 

 

Hoofdstuk 1. Heuristiek van het onderzoek

 

1.1 Welke archiefbronnen voor de geschiedschrijving van de sluikpers?

Dienst Oorlogsslachtoffers: het dossier ‘Weerstander door de Sluikpers’

Dienst Oorlogsslachtoffers: andere dossiers

SOMA: het fonds Leo Lejeune

SOMA: archief van de Nationale Unie van de Sluikpers

SOMA en Dienst Oorlogsslachtoffers: bronnen met betrekking tot de politionele diensten van de bezetter

College van Procureurs-generaal: Dienst van de Archieven - Incivisme

Andere archiefbewaarders

 

1.2 Het statuut ‘Weerstander door de Sluikpers’: ontstaan, wet en procedure

1948: de goedkeuring van het statuut

De procedure tot erkenning

Het definiëren van de verzetsactiviteit

De samenstelling van een dossier

“… op volstrekt beperkende wijze”

 

1.3 De ‘verborgen collectie’ van de Dienst Oorlogsslachtoffers

Weergevonden bladen

 

 

Hoofdstuk 2. De vroegste sluikbladen

 

2.1 De Vrijheid

De Vrijheid I

De Vrijheid II: ‘Voor Vrijheid, Vorst en Vaderland’

Het drukken van een sluikblad

Arrestaties

De Vrijheid III

 

2.2 Het Roode Hoekje

Verspreiding van het blad

Een onafhankelijke groep

Einde van ‘Het Roode Hoekje’

 

2.3 Le Précurseur

Arrestaties

‘De Voorlooper’

 

2.4 Le Clan d’Estin

Het blad van Jacques Van Offelen

Oplage

Het einde van ‘Le Clan d’Estin’

Verdere activiteit in de sluikpers

 

2.5 La Libre Belgique: Antwerpse uitgaven

Arthur Degrève - Marcel Louette

Charles Cox: ‘La Libre Belgique - Édition de Province’?

Jan Knaeps

 

2.6. Optimisme (2344)

Productie en verdeling

Stijgende papierprijzen

Datering van de uitgaven

 

 

Hoofdstuk 3. Steeds Vereenigd - Unis Toujours

 

3.1 Datering van de uitgaven

Spreiding van de uitgaven

 

3.2 Historiek

Mei 1940: de eerste pamfletten

Steeds Vereenigd, nr. 1

Steeds Vereenigd, nrs. 2-9

‘Antwoord aan de Feldkommandantur’

Het contact met de Witte Brigade

Steeds Vereenigd, nrs. 10-13

Steeds Vereenigd, nrs. 14-41

Steeds Vereenigd, nrs. 42-66

Arrestaties

Steeds Vereenigd, nrs. 67-80

 

3.3 Het belang van de zwarte lijsten

“Wees nooit te zacht!!!”

Oppervlakte van de zwarte lijsten

Oppervlakte van de ‘witte’ lijsten

Conclusie

Een onvolledig antwoord?

 

 

Hoofdstuk 4. De linkse sluikpers

 

4.1 De communistische sluikpers

1940: het ontstaan van de structuren

Jan Suy, “technisch verantwoordelijke”

Bert Van Hoorick

Arrestaties

De Volksstem

De Volksgazet

De Klauwaard

4.2 Een syndicale sluikpers

‘Waarheen?’: de verzetskern op de Mercantile

Arrestaties en einde van de groep

‘Ford-Spirit’: een onbestaand blad?

Een aantal mogelijkheden

‘Wat te doen? - Bell Telephone’

Een conclusie?

 

4.3 Het Onafhankelijkheidsfront te Brasschaat: Ambtelijke Berichten

“Nieuwe Orde is Wanorde”

Ambtelijke Berichten, nrs. 2-11

De arrestaties van 30 oktober 1943

Andere sluikbladen die binnen de groep verdeeld werden

 

4.4 “…Enkele individueele Trotskysten…”

Jef Van der Helst

Het Antwerpse trotskisme

Publicaties

 

4.5 De Werker

De Antwerpse socialisten

“Het huis van Herzl”

Een socialistisch sluikblad

Het opstellen van ‘De Werker’

Verdeling

Onafhankelijkheidsfront

September 1944: de bevrijding

 

 

Hoofdstuk 5. De ‘vaderlandse’ sluikpers

 

5.1 Het Vrije Woord - Brabo

Een reactie op de anti-joodse rellen van 14 april 1941

Verdeling van het blad

Stopzetting van ‘Brabo’ en arrestatie van Marcel Daelemans

Fotomontages

 

5.2 “Les Trois Drapeaux”

De groep rond het museum Sterckshof

Een blad ter verspreiding van inlichtingen

Verspreiding

 

5.3 Bulletijn van den Bond van Vaderlandsche Ambtenaren

De periode 1940 - 1941

“Aan de ambtenaren”

Een duidelijke politieke boodschap

Productie en verspreiding

Contacten met andere groeperingen

Einde van de ‘Bond van Vaderlandsche Ambtenaren’

 

5.4 De Waarheid

De herkomst van het blad

Verspreiding

Contacten met andere groeperingen

 

5.5 Uit Hoboken

Een eigen sluikblad

Arrestaties

 

 

Hoofdstuk 6. De niet-Antwerpse sluikpers

 

6.1 De niet-Antwerpse sluikpers

 

6.2 De Vrijschutter

De heruitgave van een sluikkrant

Het contact met Antwerpen

Het transport van ‘De Vrijschutter’

Het contact met het Geheim Leger

Het contact met de Witte Brigade

Andere contacten

Arrestaties

 

6.3 La Libre Belgique

La Libre Belgique ‘Peter Pan’

La Libre Belgique ‘Ressuscité en 1940 - éd. Spéciale pour le pays de Liège’

Andere uitgaven?

Verdeling binnen de Witte Brigade

De belgicistische verzetgroepen

Het Onafhankelijkheidsfront

 

6.4 “Luchtpropaganda”: vlugschriften van de Belgische regering in ballingschap

De Regenboog - L’Arc en Ciel

L’Amérique en guerre

De Luchtpost - Le courier de l’air

De Wervelwind

 

6.5 Conclusie

 

 

Hoofdstuk 7. In de marge van de sluikpers

 

7.1 In de marge van de sluikpers

 

7.2 België - Belgique

 

7.3 Samenzwering

 

7.4 De Vrije Stem

 

7.5 De Patriotten van Marche-les-Dames

 

7.6 De Waarheid

 

7.7 De Merksplasgalm

 

7.8 De Vrije Sinjoren

 

 

Hoofdstuk 8. Enkele vaststellingen

 

8.1 De Antwerpse sluikpers: een leeftijdsprofiel

Wat was het leeftijdsprofiel van de personen actief in de sluikpers?

Wordt de grafiek bepaald door het statuut ‘Weerstander door de Sluikpers’?

 

8.2 Een leeftijdsprofiel in context

Verzetsgroep ‘Les Clochards’

Verzetsgroep ‘Kempisch Legioen’

Vergelijking van de leeftijdsprofielen

 

8.3 De doorwerking van de Eerste Wereldoorlog

Een voorlopige conclusie?

 

8.4 De arrestanten van juni 1944

De landing in Normandië

Juni 1944 in de statistieken van de bezetter

Elementen van verklaring

 

8.5 De weerklank van de ‘valse Soir’

 

8.6 Een symbolisch verzet?

 

 

Algemeen besluit

 

Gebruikte afkortingen

 

Bronnen

 

Geraadpleegde archiefinstellingen

 

Bibliografie

 

Index van persoonsnamen

 

Index van arrestatiedata

 

home lijst scripties inhoud volgende