Het Taal Aktie Komitee

25 jaar Vlaams-nationale prikken.

Koen Vanthournout

Scriptie voorgelegd aan de Faculteit Letteren en Wijsbegeerte,
voor het behalen van de graad van
Licentiaat in de Geschiedenis.

Academiejaar: 2003-2004

Katholieke Universiteit Leuven

Promotor: Prof. Dr. Louis Vos

DANKWOORD.

INLEIDING.

    §1. Status Quaestionis.

    §2. Onderzoeksvragen.

    §3. Bronnen en werken.

DEEL 1: OPRICHTING, DOELSTELLINGEN EN ORGANISATIE VAN HET TAAL AKTIE KOMITEE.

    HOOFDSTUK 1: OPRICHTING VAN HET TAAL AKTIE KOMITEE.

    HOOFDSTUK 2: DOELSTELLINGEN VAN HET TAAL AKTIE KOMITEE.

    HOOFDSTUK 3: HET TAAL AKTIE KOMITEE: STRUCTUUR.

DEEL 2: 25 JAAR T.A.K.-GESCHIEDENIS: 1972-1997.

    HOOFDSTUK 1: GESCHIEDENIS VAN HET TAAL AKTIE KOMITEE: 1972-1981.

        §1. Maart 1972 – Najaar 1974: De lach van Uilenspiegel.

        §2. Najaar 1974 – Mei 1976: T.A.K. in Schaarbeek: hard tegen onzacht.

        §3. Mei 1976 – 1977: Vijf jaar T.A.K., verjaardag in mineur.

        §4. 1978 – 1981: Gered door de Voerbel.

    HOOFDSTUK 2. GESCHIEDENIS VAN HET T.A.K.: 1982-1997.

        §1. 1982 – oktober 1983: T.A.K. in de vuurlijn voor Nederlandstalige reclame en economisch federalisme.

        §2. November 1983 – Mei 1985: Pausbezoek aan België – T.A.K. gaat voor amnestie.

        §3. Juni 1985 – juni 1986: Afsluiting van de amnestiecampagne en interne problemen.

        §4. Juni 1986 – December 1987: Een laatste maal Voeren.

        §5. 1988 – 1990: T.A.K. naar de faciliteitengemeenten.

        §6. 1991 – 1994:  T.A.K. tegen faciliteiten, Sint-Michielsakkoord, Euro-Brussel
                     en verfransing van Vlaams-Brabant.

        §7. 1995 – 1997: T.A.K. in hogere versnelling tegen de faciliteiten en de verfransing van Vlaams-Brabant.

        §8. T.A.K. versus ideologie en partijpolitiek.

BESLUIT: TYPOLOGIE VAN HET TAAL AKTIE KOMITEE (1982 – 1997).

    1.  PROFIEL VAN HET TAAL AKTIE KOMITEE.

        1. Wat was het  onderwerp van de T.A.K.-acties?

        2. Karakter van de T.AK.-acties.

        3. Robotfoto van het Taal Aktie Komitee (1982 – 1997).

    2. EVALUATIE VAN DE DOELSTELLINGEN VAN HET T.A.K.

    3. SLOTBESCHOUWINGEN.

BIBLIOGRAFIE.

BIJLAGEN.

SAMENVATTING.

                   Iedereen die op het einde van de jaren ’70 de Belgische politiek volgde, kon in de kranten geregeld artikels lezen over het Taal Aktie Komitee dat in Schaarbeek of in Voeren een ‘wandeling’ had gemaakt. Rond welke thema’s het Taal Aktie Komitee, of kortweg T.A.K., werkte in de laatste twee decennia van de twintigste eeuw is echter veel minder bekend. In deze eindverhandeling werd dan ook vooral de werking, zowel extern als intern, van het T.A.K. in de jaren ’80 en ’90, meer bepaald de periode 1982 – 1997, onderzocht. Daarnaast werd ook in een korter, inleidend, deel, het ontstaan, de doelstellingen en de structuur van het Taal Aktie Komitee besproken.

                   Het onderzoek naar ontstaan, doelstellingen en structuur maakte duidelijk dat het T.A.K. in 1972 ontstond ten gevolge van de ontmoeting tussen advocaat Piet De Pauw en Roger Van Ransbeeck. Beiden hadden een verleden in de V.M.O. en waren van mening dat de rol van de V.M.O. in de Vlaamse Beweging uitgespeeld was. Ze besloten dan ook tot de oprichting van een nieuwe actiegroep, het Taal Aktie Komitee. De hoofddoelstelling van het T.A.K., een naam bedacht door Flor Grammens, was de oprichting van een onafhankelijke Vlaamse staat. Naast deze algemene doelstelling wou het T.A.K. nog concreet actie voeren voor de vernederlandsing van het bedrijfsleven, de toepassing van de taalwetgeving in Brussel en in de taalgrensgemeenten, de afschaffing van de faciliteiten, de overheveling van enkele wettelijk Franstalige gebieden terug naar Vlaanderen en amnestie voor repressieveroordeelden.

                   Het Taal Aktie Komitee bleek een weinig gestructureerd organisatie te zijn. De enige structuur die er het T.A.K. kende, was de T.A.K.-raad. Deze raad besliste waarover acties werden gevoerd en waar en wanneer dat gebeurde. Daarnaast werden binnen de T.A.K.-raad ook alle andere mogelijke problemen besproken. De militanten werden op de hoogte gebracht van de acties door de Taktivist, de T.A.K.-periodiek, of door regioverantwoordelijken. Deze regioverantwoordelijken moesten ook zorgen voor de aanwerving van nieuwe militanten of sympathisanten. Dit systeem van T.A.K.-raad – regioverantwoordelijke – militant was de enige structuur die het Taal Aktie Komitee bleek te kennen.

                   De eerste tien jaar van de geschiedenis van het T.A.K. werden in deze eindverhandeling slechts in samenvatting besproken omdat daarover reeds een werk is verschenen van de hand van Henk Cuypers en Herman Verachtert. In deze samenvatting werd duidelijk gemaakt dat in deze eerste tien jaar eerst de Schaarbeekse lokettenkwestie en daarna de Limburgse gemeente Voeren de belangrijkste T.A.K.-onderwerpen waren. Deze twee onderwerpen werden in tijd van elkaar gescheiden door een crisisperiode van een ongeveer een jaar. Tussen mei 1976 en mei 1977 werd het T.A.K. geconfronteerd met het ontslag van hoofdverantwoordelijke Piet De Pauw, de mislukking van de door De Pauw opgerichte Vlaams Republikeinse Beweging en de interne problemen rond het Egmontpact. ‘Voeren’ mag voor het T.A.K. zeker een oplossing genoemd worden voor de problemen tussen mei 1976 en mei 1977.

                   De periode 1982 – 1997 werd wel uitgebreid behandelt in deze eindverhandeling. Het onderzoek maakte duidelijk dat de acties over de zes faciliteiten-gemeenten rond Brussel de belangrijkste groep waren. Ze dankten deze ‘eerste plaats’ vooral aan een intensieve campagne vanaf 1988. Tot dan waren de faciliteitengemeenten echter absoluut geen topprioriteit voor het T.A.K. Meer constant werd er actie gevoerd rond ‘meer zelfbestuur voor Vlaanderen’, ‘taalgebruik bij particuliere instanties’ en ‘amnestie’. Deze onderwerpen waren dan wel niet de belangrijkste, maar zeker de meest traditionele. Of de anti-faciliteitenacties en de acties tegen de verfransing van Vlaams-Brabant, die vanaf 1988 ook sterk opkwamen, ook traditionele acties zullen genoemd worden, zal de toekomst moeten uitwijzen. ‘Voeren’ echter, het onderwerp waarmee het T.A.K. bekendheid verkreeg bij het grote publiek, zou op het einde van de jaren ’80 en in de jaren ’90 door het Taal Aktie Komitee bijna volledig met rust gelaten worden.

                   Van 1982 tot en met 1997 verkoos het T.A.K. met duidelijk overwicht als prikacties (85 %) boven groots opgezette acties (15%) als actievorm. Deze prikacties hadden af en toe, maar zeker niet altijd, een ludiek karakter. Veel vaker overschreed het T.A.K. bij zijn acties de grens van de legaliteit. Het ging echter nooit om zware overtredingen en het was ook nooit de bedoeling om blijvende schade te berokkenen. Het Taal Aktie Komitee wilde met zijn acties enkel protesteren tegen toestanden die in hun ogen niet door de beugel konden en als daarvoor in beperkte mate de wet moest overtreden worden, dan zag het T.A.K. daar geen graten in.

                       Besluitend werd gesteld dat de T.A.K.-doelstellingen slechts in heel beperkte mate werden vervuld en dat de modale Vlaming niet echt wakker lag van die doelstellingen en de Vlaamse Beweging in het algemeen. Dat werd nog eens bevestigd door het dalend aantal T.A.K.-militanten. Dat dit het einde van de militante Vlaamse Beweging betekende, zou overdreven zijn, maar een juiste conclusie is wel dat de aanpak van het T.A.K. de laatste jaren minder succesvol wordt in vergelijking met de minder agressieve aanpak van een actiegroep zoals Vlaanderen Vlagt, die een vriendelijk Vlaams-nationalisme uitdraagt. Of deze trend zich ook verderzet in de toekomst, kan in een andere verhandeling behandeld worden.