“Diep in de put?”

Is de definitieve berging van het hoogradioactief afval rechtvaardig tegenover de toekomstige generaties? Uitwerking en toepassing van een transgenerationele ethiek gebaseerd op het werk van John Rawls.

Lies Naert

Scriptie voorgelegd aan de Faculteit Letteren en Wijsbegeerte,
voor het behalen van de graad van
Licentiaat in de filosofie.

Academiejaar: 2003-2004

Vrije Universiteit Brussel

Promotor: Prof. Dr. G.Cornelis
Co – Promotor: Gunther Bombaerts (SCK●CEN)

“Debates about general philosophical questions cannot be the daily stuff of politics, but that does not make these questions without significance, since what we think their answers are will shape the underlying attitudes of the public culture and the conduct of politics.”

John Rawls, PL, lxi.

Woord vooraf

Inleiding

Deel I: De rechtvaardigheidstheorie van John Rawls

    Hoofdstuk 1: John Rawls en “A theory of justice”

        1.1 Het rationele levensplan van John Rawls (1921-2002)

        1.2 De rechtvaardigheidstheorie

            1.2.1 De originele positie (OP)

                a) De sluier en rationele partijen

                b) Reflectief evenwicht

                c) Voorwaarden voor de gekozen principes

                d) Pure procedurele rechtvaardigheid

                e) De schrale theorie van het goede en primaire sociale goederen

                f) De MAXIMIN-strategie

            1.2.2 De principes van rechtvaardigheid en de basisstructuur

            1.2.3 Rechtvaardigheid tussen generaties: “ just savings”

            1.2.4 De stabiliteit van de goedgeordende samenleving

    Hoofdstuk 2: Politiek liberalisme en een volkerenrecht

        2.1 Inleiding: Waarom politiek en niet (langer) metafysisch

        2.2 De fundamentele ideeën

        2.3 De vermogens van burgers en hun representatie

        2.4 Politiek constructivisme

            2.4.1 Politiek constructivisme tegenover het intuïtionisme en het Kantianisme

            2.4.2 De objectiviteit van het politiek liberalisme

        2.5 De idee van de overlappende consensus

            2.5.1 De overlappende consensus als noodzakelijke voorwaarde voor stabiliteit

            2.5.2 Mogelijke bezwaren tegen een overlappende consensus

            2.5.3 Het ontstaan van een overlappende consensus

        2.6 De prioriteit van het rechtvaardige en ideeën van het goede

        2.7 De idee van de publieke rede

            2.7.1 Het exclusief en het inclusief idee van de publieke rede

            2.7.2 Inhoud van de publieke rede en een voorbeeld

        2.8 De basisstructuur

        2.9 De basisvrijheden en hun prioriteit

            2.9.1 De redenering voor de keuze van gelijke vrijheden en rechten

            2.9.2 Een volledig adequaat schema van basisrechten en - vrijheden

        2.10 Het antwoord op Habermas

        2.11 Een politiek- liberaal volkerenrecht

Deel II: Hoogradioactief afval: een “langlevend”probleem

    Hoofdstuk 1: Radioactiviteit en de nucleaire cyclus

        1.1 De opbouw van de materie

        1.2 Fusie, fissie en verval

        1.3 Soorten radioactief verval, activiteit en vervaltijd

            1.3.1 Alfastraling

            1.3.2 Bètastraling

            1.3.3 Gammastraling

            1.3.4 Neutronenstraling

            1.3.5 Eigenschappen van radioactieve stoffen: activiteit en vervaltijd

        1.4 Gevaren van radioactieve of ioniserende straling voor de mens

        1.5 Stralingsbronnen

            1.5.1 Natuurlijke stralingsbronnen

            1.5.2 Geneeskundige toepassingen van radioactieve stralingen

            1.5.3 Industriële toepassingen van radioactiviteit

        1.6 De nucleaire cyclus

            1.6.1 Ontginning en verrijking van het uraniumerts

            1.6.2 De door neutronen- geïnduceerde fissie van uraniumkernen

            1.6.3 Soorten reactoren

            1.6.4 Fissieproducten en heropwerking

        1.7 Soorten nucleair afval en Belgische classificatie van het kernafval

        1.8 Kernenergie en de uitstap van België

        1.9 Wat met het hoogradioactief afval?

    Hoofdstuk 2: Drie opties voor het beheer van het hoogradioactief afval

        2.1 Het concept van een permanente berging

            2.1.1 Over de onwenselijkheid van de terughaalbaarheid

            2.1.2 Doelen en waarden

            2.1.3 De drie principes van de radiologische bescherming

            2.1.4 De constructie van een permanent bergingssysteem

            2.1.5 FEP’s en onzekerheid

            2.1.6 Wetenschap en maatschappelijke beslissingen

        2.2 Het concept van een permanente terughaalbaarheid of stockage

            2.2.1 Kernethiek

            2.2.2 Duurzame ontwikkeling; ontwikkeling naar duurzaamheid

            2.2.3 Ontwikkelen van een maatschappelijk draagvlak

            2.2.4 Risicoperceptie

            2.2.5 Redenen voor een stockage van het HLW

                a) Behoefte aan controle

                b) Creëren van vertrouwen

                c) Geen radioactieve overbelasting van het milieu

                d) Het belangrijkste nadeel: de zorgplicht

            2.2.6 Een voorlopig besluit

        2.3 Het “breakdown - concept” of het “mengconcept”

            2.3.1 Terughaalbaarheid: een konijn uit een hoge hoed

            2.3.2 “Breakdown”

            2.3.3 Redenen voor (een dergelijke) terughaalbaarheid

        2.4 Besluit

Deel III: Zoeken naar een rechtvaardige oplossing

    Hoofdstuk 1: Contractmodel versus coherentiemodel

        1.1 Inleiding

        1.2 Rawls’ zoektocht naar een reflectief evenwicht

            1.2.1 Overwogen morele oordelen en het verband tussen Rawls en Socrates

            1.2.2 Eng en breed reflectief evenwicht.

        1.3 Daniels’ analyse van Rawls’ evenwicht

    Hoofdstuk 2: Ontwerp van een transgenerationele ethiek

        2.1 Inleiding: generaties

        2.2 Diverse visies op transgenerationele ethiek

            2.2.1 Het niet-identiteitsprobleem

            2.2.2 Generaties met tijdpreferentie: discounting

            2.2.3 Paradoxen van transgenerationeel utilitarisme

            2.2.4 Kernethiek.

            2.2.5 Hans Jonas’verantwoordelijkheidsethiek

                a) De tekorten van de traditionele ethica

                b) De plicht tot het Erzijn (Dasein) van de mensheid

                c) Metafysische en ontologische fundering van de ethiek

        2.3. Rawls en rechtvaardigheid tussen generaties

            2.3.1 Het rechtvaardig spaarprincipe en de seksistische samenleving

            2.3.2 Recht op leven, veiligheid, en gezondheid

            2.3.3 Gerechtvaardigde lasten.

            2.3.4 Transgenerationele billijkheid ( transgenerational fairness)

            2.3.5 Het redelijk aanvaardbare en reciprociteit tussen generaties

        2.4 Zoeken naar een redelijk aanvaardbare oplossing voor het HLW

        2.5 Enkele problemen bij deze benadering

            2.5.1 relativiteit van waarden

            2.5.2 Antropocentrisme

            2.5.3 Aachtergrondtheorieën

            2.5.4 Hoogradioactief afval: geen voer voor de publieke rede

        2.6 Reflectief evenwicht

        2.7 Besluit

Bijlagen

Bijlage 1: De drie principes voor stralingsbescherming van het ICRP..

Bijlage 2: “Breakdown” van een bergingsproject in 13 tijdzones .

Literatuurlijst

Gebruikte afkortingen