Tweezijdig pragmatisme.

De relatie tussen Koning Albert I en de socialistische leiders van zijn tijd.

Frederik De Meyer

Scriptie voorgelegd aan de Faculteit Letteren en Wijsbegeerte,
voor het behalen van de graad van
Licentiaat in de Geschiedenis.

Academiejaar: 2001-2002

Universiteit Gent

Promotor: Prof. Dr. Gita Deneckere

Voorwoord

Inleiding

Deel I Van het ontstaan van de BWP tot 1914

    Hoofdstuk I Onder het regnum van Leopold II

        A. De houding van de monarchie tegenover de socialistische beweging

            1. de jonge Albert: gemengde gevoelens tegenover de arbeidersmassa .

            2. Leopold II versus de linkerzijde

        B. De houding van de arbeidersbeweging tegenover de monarchie

            1. de beginjaren van de BWP tot het charter van Quaregnon (1894)

            2. het republicanisme na 1894

            3. de gebeurtenissen van 1902 en hun gevolgen

            4. de laatste regeringsjaren van Leopold II: verder passief verzet

            5. de Kongo-kwestie en Leopolds overlijden

        C. De eerste contacten tussen Albert en de arbeidersbeweging

            1. een bezoek met gevolgen: Albert in het paviljoen van De Vooruit in 1899

            2. de “gemeenschappelijke vrienden”

    Hoofdstuk II Onder het regnum van Albert I, tot 1914

        A. Een nieuwe Koning

            1. de troonsbestijging

            2. een stijlbreuk

            3. een politieke terreinverkenning in opdracht van Albert?

            4. de troonrede van 1910, een laatste protest

            5. groeiende contacten tussen Albert en de arbeidersbeweging

        B. Vooroorlogse sociaal-politieke problemen

            1. de schoolbon-crisis

            2. de mijnwerkersstaking van 1911 – 1912

            3. de Lettre au Roi

        C. De gebeurtenissen van 1913

            1. aanloop tot een nieuwe crisis

            2. pogingen om een algemene staking te voorkomen

            3. naar de algemene staking

            4. een verdaging van de kamerdebatten?

            5. gevolgen van de staking

Deel II De Eerste Wereldoorlog

    Hoofdstuk I Het begin van de oorlog

        A. Voor het begin van de oorlog

            1. de BWP en haar defensie-principes vóór de oorlog

            2. aan de vooravond van de wereldbrand

        B. De Duitse inval en de eerste oorlogsmaanden

            1. augustus 1914

            2. de verdere gebeurtenissen in 1914

            3. groeiende verstandhouding tussen het vorstenpaar en Emile Vandervelde

    Hoofdstuk II De socialisten op verschillende fronten actief

        A. In bezet België

        B. De socialisten in Le Havre

            1. annexionistische tendensen in Belgische regeringskringen

            2. een volwaardige ministerpost voor Vandervelde?

            3. de nationale unie is een feit

            4. Emile Vandervelde en de Internationale

            5. problemen in de regering (1917 – 18)

            6. Vandervelde voorstander van een koninklijke machtsuibreiding?

            7. reacties vanuit de arbeidersbeweging op Vandervelde’s gedrag in Le Havre

        C. De BWP op de propagandatoer

            1. Destrée in Italië

            2. Vandervelde in Rusland

        D. Pogingen tot vredesonderhandelingen

            1. Koning Albert betrokken bij socialistische vredesinititatieven?

            2. de houding van de BWP tegenover vredesonderhandelingen

    Hoofdstuk III Een revolutie en een staatsgreep?

        A. Een revolutie?

            1. angst voor een linkse omwenteling

            2. de Duitse muiterij in Brussel

        B. De gebeurtenissen te Loppem

            1. november 1918

            2. een nieuwe regering en een nieuw politiek systeem

            3. Loppem blijft beroeren

        C. De eerste weken na de wapenstilstand

            1. de “Le Havre-socialisten” buitenspel

            2. verdere politieke ontwikkelingen

            3. de reactie van de kerkelijke overheid

Deel III De BWP in het regime geïntegreerd

    Hoofdstuk I De eerste naoorlogse regeringen: verstrikt in de nationale unie

        A. De BWP vlak na de oorlog

        B. De regering Delacroix I

            1. wantrouwen ten overstaan van uiterst-links

            2. ongenoegen tegenover de socialisten in de regering

        C. Delacroix II

            1. vorming

            2. de Poolse kwestie en het einde van Delacroix II

        D. De regering Carton de Wiart

            1. Joseph Wauters, Albert I, en de 8-urendag

            2. zwanezang van de nationale unie: het incident van La Louvière

        E. De verhouding tussen de Koning en zijn socialistische ministers

    Hoofdstuk II De BWP terug in de oppositie

        A. De verkiezingen van 1921 en de nieuwe regering

        B. Drie netelige kwesties: het Vlaamse vraagstuk, de Ruhr-bezetting en de “6 maanden”

            1. het taalvraagstuk

            2. de Ruhr-bezetting en de dienstplichtkwestie

        C. De staking van 1923

        D. De regeringscrisis van 1924

        E. Koning Albert uit de gratie bij de BWP

    Hoofdstuk III De BWP neemt opnieuw regeringsverantwoordelijkheid op (1925 – 1927)

        A. De regering Poullet – Vandervelde

            1. de moeizame vorming van de eerste democratische regering

            2. de lijdensweg van de regering Poullet – vandervelde

        B. De socialisten voor het laatst in een regering tijdens het regnum van Koning Albert I: het kabinet Jaspar I

            1. opnieuw een moeilijke regeringsvorming

            2. voor een laatste maal in de nationale unie onder Albert

        C. De relatie tussen Koning Albert en de BWP in de periode 1925 – 1926 104

    Hoofdstuk IV De laatste jaren van Alberts regeerperiode: inconsequentie in de BWP

    Epiloog: Na Alberts overlijden

        A. Reacties vanuit socialistische hoek vlak na het overlijden van Albert

        B. Polemiek om een overleden vorst C. Socialistische terugblikken op Albert I

Algemeen besluit

Lijst der afkortingen

Bibliografie

Bijlage: Jules Destrée in de inleiding van Le Roi Albert et son temps Bijlage II: Emile Vandervelde in La dépêche de Toulouse van 16 februari 1936