Alternatieve Olympiades in het interbellum
Een onderzoek naar
de receptie in de Belgische dagbladpers
(1919-1937)
Joep Vanderbeke
Scriptie voorgelegd aan de Faculteit Letteren en
Wijsbegeerte,
voor het behalen van de graad van
Licentiaat in de Geschiedenis.
Academiejaar: 2004-2005
Katholieke Universiteit Leuven
Promotor: Prof. Dr. Dries VANYSACKER
| home | lijst scripties | inhoud | volgende |
1 Voorstelling van het onderwerp
2 Afbakening van het onderzoeksdomein
3 Methode
3.1 Selectie van de Alternatieve Olympiades
3.2 Krantenonderzoek
3.2.1 Keuzecriteria
3.2.2 De uiteindelijke selectie
3.2.3 Afbakening in de tijd
5 De onderzoeksvragen en de opbouw van de verhandeling
DEEL 1: DE ALTERNATTIEVEN OLYMPIADES IN HET INTERBELLUM (1919-1937)
Hoofdstuk 1: De Intergeallieerde Spelen (Parijs 1919)
1 Inleiding
2 De voorbereidingen
2.1 De idee krijgt vorm
2.2 De bouw van het stadion
3 De tijdsomstandigheden
3.1 De officiële olympiade: Antwerpen 1920
3.2 Het politieke klimaat
4 De ideologische achtergrond: De imperialistische politiek van de USA
4.1 De Intergeallieerde Spelen, het verdrag van Versailles en het politiek imperialisme van de USA
4.2 Het cultureel imperialisme van de Amerikaanse YMCA
4.2.1 De pijlers van de YMCA
4.2.1.1 De nieuwe mannelijkheid: de atletische, viriele man
4.2.1.2 Proselitisme
4.2.1.3 Cultureel imperialisme
5 De extrasportieve activiteiten
6 De Sportieve impact
6.1 De deelnemende landen
6.2 De Amerikaanse dominantie
6.3 De Belgen
6.3.1 De selectie van de deelnemers
6.3.2 De Sportieve prestaties
6.4 Massaspelen
6.5 Algemeen sportief niveau
7 De maatschappelijke weerklank
7.1 Het publiek
7.2 De houding van Pierre de Coubertin
7.3 De weerklank in de pers
7.3.1 De inspanningen van de YMCA
7.3.2 De Belgische pers
7.3.2.1 Vooruit
7.3.2.2 Le Peuple
7.3.2.3 Het Laatste Nieuws
7.3.2.4 La Libre Belgique
7.3.2.5 Le Soir
7.3.2.6 De Schelde
7.3.2.7 Sportwereld
7.4 Navolging
Hoofdstuk 2: De Arbeidersolympiades (1925-1937)
1 De Arbeiderssport
1.1 Inleiding
1.2 De geschiedenis van de arbeiderssport
1.2.1 De arbeiderssportbeweging in België
1.2.1.1 De eerste stappen voor de Eerste Wereldoorlog
1.2.1.2 Na de Eerste Wereldoorlog
1.2.2 De internationale arbeiderssportbeweging
1.2.2.1 De evolutie voor Wereldoorlog I
1.2.2.2 De eerste stappen na de oorlog
1.2.2.2.1 De oprichting van de Luzerner Sport Internationale (LSI)
1.2.2.2.2 De oprichting van de Red Sport Internationale (RSI)
1.2.2.3 De jaren twintig: samenwerking of naijver?
1.2.2.4 Overgangsperiode en bloeiperiode: Van het congres van Helsinki (augustus 1927) tot de machtsovername van Hitler
1.2.2.5 De periode van het verenigd front
1.2.2.6 De Tweede Wereldoorlog en zijn nadelige gevolgen voor de arbeiderssportbewegingen
1.2.3 Het ledenaantal van de internationale Arbeiderssportbeweging
2. De arbeidersolympiades
2.1 Voorlopers: de Arbeiderssportfestivals
3 De eerste arbeidersolympiade in Frankfurt 1925
3.1 De voorbereidingen
3.1.1 De idee groeit
3.2 De tijdsomstandigheden
3.2.1 De officiële olympiade: Parijs 1924
3.2.2 Politiek klimaat
3.3 De Ideologische achtergrond
3.3.1 Het verbeteren van het lot van de arbeider
3.3.2 De socialistische anti-ideologie van de arbeiderssport
3.4 Extrasportieve activiteiten
3.5 De sportieve impact
3.5.1 De prestaties van de Belgen
3.6 De maatschappelijke weerklank
3.6.1 De houding van Pierre de Coubertin
3.6.2 In de pers
3.6.2.1 Vooruit en Le Peuple
3.7 Navolging
4 Concurrentie vanuit communistische hoek
4.1 De eerste Spartakiade van Moskou 1928
4.2 België en de Spartakiade
5 De Arbeidersolympiade van Wenen in 1931
5.1 Het hoogtepunt van de LSI
5.2 De houding van de Belgische pers ten opzichte van de Arbeidersolympiade in Wenen
5.3 De Belgen in Wenen
6 De derde Arbeidersolympiade in 1937 te Antwerpen
6.1 De betekenis van Arbeidersolympiade van Antwerpen 92
6.2 De Receptie in de Belgische pers
6.2.1 Vooruit
6.2.2 Le Peuple
6.2.3 Het Laatste Nieuws
6.2.4 Le Soir
6.2.5 Volk en Staat
6.2.6 Sportwereld
7 Verdere evolutie
Hoofdstuk 3: De Volksolympiade van Barcelona in 1936
1 Inleiding
2 De voorbereidingen
2.1 Verzet vanuit de hele wereld tegen Nazi-Berlijn als gastheer voor de Olympische Spelen van 1936
2.2 De idee groeit: De Volksolympiade en Het Catalaans Comité voor de Populaire sport
3 De tijdsomstandigheden
3.1 De officiële Olympische Spelen: Berlijn 1936
3.2 Politiek klimaat
3.2.1 De internationale situatie
3.2.2 De Spaanse Burgeroorlog
4 De ideologische achtergrond
4.1 De idealen van de CCEP
5 De extrasportieve activiteiten
6 De sportieve impact
6.1 De deelnemende landen
6.2 De verwachte prestaties
6.3 Het voorziene programma
7 De Belgen en Barcelona
7.1 De deelnemers
7.2 De reis
7.3 Een aantal atleten bleven achter
8. De Maatschappelijke weerklank
8.1 De houding van Henri de Baillet Latour
8.2 De houding van de Belgische pers
8.2.1 Vooruit
8.2.2 Le Peuple
8.2.3 Het Laatste Nieuws
8.2.4 La Libre Belgique
8.2.5 Le Soir
8.2.6 De Schelde
8.2.7 Sportwereld
1 Sportjournalistiek in het interbellum
2 Het beroep van sportjournalist in het interbellum
2.1 Vier groepen sportjournalisten
3.1 Aard van de verslaggeving
3.1.1 Begripsverklaring
3.2 De receptie van de Intergeallieerde Olympiade in 1919 te Parijs in de Belgische dagbladpers
3.3 De receptie van de Arbeidersolympiades in de Belgische dagbladpers
3.3.1 De receptie van het Arbeiderssportfeest in 1921 te Praag in de Belgische dagbladpers
3.3.2 De receptie van de eerste Arbeidersolympiade in 1925 te Frankfurt in de Belgische dagbladpers
3.3.3 De receptie van de eerste Spartakiade in 1928 te Moskou in de Belgische dagbladpers
3.3.4 De receptie van de tweede Arbeidersolympiade in 1931 te Wenen in de Belgische dagbladpers
3.3.5 De receptie van de derde Arbeidersolympiade in 1937 te Antwerpen in de Belgische dagbladpers
3.3.6 De verslaggeving van de Arbeidersolympiades
3.4 De receptie van de Volksolympiade in 1936 te Barcelona in de Belgische dagbladpers
4 De receptie van de Alternatieve Olympiades bij de Belgische bevolking
4.1 De receptie in de Belgische pers
4.2 Oplagecijfers van de Belgische dagbladpers
4.3 Vergelijking van de oplagecijfers en de receptie van de alternatieve Olympiades in de Belgische dagbladpers
4.3.1 De Intergeallieerde Spelen 1919
4.3.2 De Arbeidersolympiades
4.3.3 De Arbeidersolympiade van Antwerpen 1937
4.3.4 De Volksolympiade van Barcelona 1936
5 De sportjournalisten uit de onderzochte kranten
Samenvatting
Deze eindverhandeling behandelde de Alternatieve Olympiades in het interbellum. Elk van de gekozen alternatieve Olympiades week omwille van politieke redenen af van de norm, de Olympische Spelen van Pierre de Coubertin. We onderzochten de Intergeallieerde Spelen van 1919 te Parijs, de Arbeidersolympiades van Frankfurt (1925), Wenen (1931) en Antwerpen (1937) en de Volksolympiade van Barcelona in 1936. Voor elk van deze sportfeesten deden we een exhaustief krantenonderzoek dat alle politieke strekkingen in de Belgische dagbladpers overspande. We kozen daarbij voor de socialistische kranten Vooruit en Le Peuple, de liberale krant Het Laatste Nieuws, de neutrale krant Le Soir, het katholieke La Libre Belgique, het vlaams-nationalistische De Schelde/Volk en Staat en tot slot de neutrale sportkrant Sportwereld.
De Intergeallieerde Spelen van Parijs werden in 1919 georganiseerd door de YMCA in samenwerking met de Amerikaanse legerleiding. Ze waren een instrument tot het Amerikaans cultureel imperialisme, gebaseerd op grondslagen van de YMCA proselitisme en het ideaal van de viriele man. De sportwedstrijden werden door 1500 atleten uit 19 landen bijgewoond. België stuurde een uitgebreide delegatie met enkele van haar topatleten. Daar werden traditionele sporten als voetbal, schermen en tennis gespeeld, maar ook nieuwe sporten als volleybal en basketbal stonden op het programma. Deze sporten die door de YMCA waren uitgevonden kenden mede dankzij de Intergeallieerde Spelen een verspreiding over de rest van de wereld. De Intergeallieerde Spelen werden met grote aandacht gevolgd in de Belgische dagbladpers, zij het dan in kwantiteit en verspreiding, maar niet in de diepte. De kwaliteit van de Belgische dagbladpers stond immers nog op een laag pitje net na de Eerste Wereldoorlog.
De Arbeidersolympiades van Frankfurt (1925), Wenen (1931) en Antwerpen (1937) waren de sportieve hoogtepunten van de arbeiderssportinternationale. Hoewel arbeiderssporters dezelfde sporten beoefenden als de burgerlijke sporters probeerde de arbeiderssportinternationale volledig los van burgerlijke sport te opereren. Daarvoor moest zij zich onderscheiden van de burgerlijke sport en zij deed dat door een emancipatorisch programma aan arbeiderssport toe te voegen en tegelijk te protesteren tegen sociale processen als de vedettencultus of prestatiegerichtheid. De Olympische Spelen stonden voor de arbeiderssport symbool voor de pervertering van de zuivere sportwaarden. Massasport was volgens de arbeiderssporters de remedie. Binnen de arbeiderssportinternationale was echter ook niet alles koek en ei. De tweespalt in de politieke linkervleugel vertaalde zich ook op sportief-organisatorisch vlak. De communistische arbeiderssportinternationale richtte haar eigen Spartakiades in, die op hun beurt de Arbeidersolympiades bekritiseerden. Door de machtsovername van Hitler in Duitsland en Oostenrijk verdween 75% van het internationale arbeiderssportpotentieel. Communisten en sociaal-democraten werden verplicht om samen te werken en deden dit ook. Op de derde Arbeidersolympiade in Antwerpen was een opmerkelijke Russische delegatie aanwezig. Over de prestaties van de Russen en de andere arbeiderssporters in Antwerpen werd in de Belgische pers, in tegenstelling tot de voorbije twee edities, wel bericht. Over de Arbeidersolympiades van Frankfurt en Wenen werd enkel de socialistische lezer geïnformeerd.
De Volksolympiade van Barcelona ten slotte werd in 1936 opgezet vanuit het perspectief van protest tegen de Olympische Spelen die in datzelfde jaar in Berlijn plaatsvonden. De internationaal versnipperde protestbeweging sprong met plezier op de kar van het initiatief van de CCEP, het Catalaans Comité voor Populaire Sport. Aan Belgische zijde bleef de boycotbeweging beperkt tot socialistische en Joodse sportgroepen. Bijgevolg werd enkel in kranten van deze strekking over de Volksolympiade in Barcelona bericht. Een zestigtal Belgische atleten reisde af om het daar tegen deelnemers uit 22 andere landen op te nemen. Maar daar was nooit sprake van. De Volksolympiade, die als bedoeling had om een symbool van protest te zijn tegen het opkomende fascisme werd geannuleerd omwille van het uitbreken van de Spaanse Burgeroorlog. Ironisch genoeg werd deze oorlog begonnen door fascistische groeperingen onder leiding van Generaal Franco.
| home | lijst scripties | inhoud | volgende |