Heriger van Lobbes
(°ca.942-†1007)

een laat-karolinger of een vroeg-scholasticus?

Een historisch onderzoek naar de religieus-culturele wereld van Luik en Lobbes in de late tiende eeuw

Peter Verbist
website

Scriptie voorgelegd aan de Faculteit Letteren en Wijsbegeerte,
voor het behalen van de graad van
Licentiaat in de Geschiedenis.

Academiejaar: 1996-1997

Katholieke Universiteit Leuven

Promotor: Prof. Dr. J. Goossens

ALGEMENE INLEIDING

HOOFDSTUK 1: HERIGER EN ZIJN TIJD

    §1: DE OTTOONSE PERIODE (919-1050)

        I. Een eigen identiteit?

        II. De Ottoonse dynastie (919-1002): van Aken tot de Palatijn

        III. De Ottoonse renaissance (950-1050): méér dan een ‘période intermédiaire’

    §2: LUIK EN LOBBES: EEN ONAFSCHEIDELIJK VERBOND

        I. Het bisdom Luik in de tiende eeuw: bloei, verval en restauratie

        II. De St.-Pietersabdij te Lobbes

            A. Een bewogen geschiedenis (ca.660-972)

            B. Een rijke bibliotheek (1049-1150)

HOOFDSTUK 2: HERIGERS LEVEN

    §1: PERIODE TOT 990

        I. Herigers afkomst, jeugdjaren en intrede te Lobbes

        II. Heriger van monnik tot scholaster

        III. Herigers relatie tot Notger van Luik en Gerbert van Aurillac

            A. Notger van Luik (†1008) en de negotia palatina

            B. Gerbert van Aurillac (†1003) en het contact met Reims

        IV. Herigers reis naar het Italiaanse schiereiland (989-990)

    §2: PERIODE VAN 990 TOT 1007

        I. Herigers uitverkiezing en wijding tot abt

        II. Herigers bestuur en verrichtingen

        III. Herigers overlijden en nagedachtenis

    §3: BESLUIT: WIE IS HERIGER van Lobbes?

HOOFDSTUK 3: HERIGERS OEUVRE

    §1: HERIGERS OEUVRE

        I. Algemene verzamelwerken

            A. Excerpta proverbiorum de libris poeticis

            B. Augustini sermonum liber

        II. Hagiografisch oeuvre

            A. Vita tertia sancti Ursmari Lobbiensis metrica

            B. Vita secunda sancti Remacli Stabulensis

            C. Vita, translationes et miracula sancti Landoaldi. Elevatio sancti Landradae et sociorum

        III. Muzikaal oeuvre

            A. O Thomas didyme / O Thomas apostole / Ave per quam

            B. Hymnus abacedarius sancti Ursmari

        IV. Historisch oeuvre

            A. Gesta episcoporum Tungrensium, Trajectensium et Leodiensium a Beato Materno, primo Leod. episcopo, usque ad B.Remaclum, episc.XXVII

        V. Aritmetisch oeuvre

            A. Regulae numerorum super abacum Gerberti

            B. Ratio numerorum abaci

        VI. Theologisch oeuvre

            A. De dissonantia Ecclesiae de adventu Domini celebrando

            B. Dicta de corpore et sanguine Domini

        VII. Epistola ad quendam Hugonem monachum

    §2: VERKEERDELIJK AAN HERIGER TOEGESCHREVEN WERKEN

        I. Exaggeratio plurimorum auctorum de corpore et sanguine Domini

        II. Vita metrica sancti Landelini Crispiniensis

        III. Vita metrica sanctae Berlindis virginis

        IV. Vita sancti Hadelini Cellensis

    §3: BESLUIT

        I. De toewijzing van het auteurschap

        II. De evolutie in Herigers werken

        III. Een universele maar niet-originele kennis?

HOOFDSTUK 4: HERIGER: VAN HAGIOGRAAF TOT THEOLOOG

    §1: HERIGER ALS HAGIOGRAAF

        I. Definitie en doelstellingen van hagiografie

        II. De hagiografische traditie in Luik

        III. Heriger als modelvoorbeeld van de tiende-eeuwse hagiografie

            A. Hagiografie en stijl bij Heriger

            B. Hagiografie en historiciteit bij Heriger

    §2: HERIGER ALS HISTORICUS

        I. Herigers historische methode

            A. Herigers methode als compilator

            B. Herigers methode als originele auteur

        II. Herigers chronologische berekeningen

            A. Herigers berekening van Christus’ geboortejaar

            B. Herigers berekening van de paasdatum

            C. Herigers pleidooi voor de Griekse jaartelling

            D. Besluit: een haarfijne correctie op Dionysius Exiguus

        III. Herigers kritische zin

        IV. Herigers historisch belang

    §3: HERIGER ALS THEOLOOG

        I. Heriger en het eucharistiedebat

            A. Historische omkadering van het eucharistiedebat

            B. De symbolische waarde van het sacramentele eenheidsprincipe

            C. Het feitelijke eucharistiedebat: een ‘denkbare’ synthese

        II. Heriger versus het Stercoranisme

        III. Predestinatie en humanisme bij Heriger

        IV. Geloof en rede bij Heriger

            A. Traditionalisme en rationaliteit

            B. Herigers godsbeeld: een religie van vertrouwen

            C. Besluit: het ideaal van de intellectuele gelovige

ALGEMEEN BESLUIT

BIBLIOGRAFIE