Oost-Vlaamse mannen met een handicap
in de negentiende eeuw.

Een sociaal-demografisch onderzoek op basis van de conscriptieregisters.

Tom De Paepe

Scriptie voorgelegd aan de Faculteit Letteren en Wijsbegeerte,
voor het behalen van de graad van
Licentiaat in de Geschiedenis.

Academiejaar: 2002-2003

Universiteit Gent

Promotor: Prof. Dr. C. Vandenbroeke

Commissarissen: Prof. Dr. Karel Velle
 Dr. Isabelle Devos

Voorwoord

1 Inleiding en probleemstelling

2 Een theoretisch kader

    2.1 Inleiding

    2.2 Het traditionele verhaal

    2.3 Kritieken op de traditionele canon

        2.3.1 De klemtoon op mentale handicaps

        2.3.2 Inteelt en taaie mythes

        2.3.3 De overdreven aandacht voor instituties

        2.3.4 De eindevaluatie: slechts één van de vele mogelijke invalshoeken

    2.4 Op zoek naar een nieuwe geschiedenis van mensen met een fysieke beperking

        2.4.1 Een actuele strijd als inspiratiebron

        2.4.2 De oorsprong van de medicalisering van handicaps

        2.4.3 Een nieuwe theoretische basis: het handicap-creatie-model

        2.4.4 Van de theorie naar de historische praktijk: nieuwe inzichten uit het onderzoek

    2.5 Een aantal kritische bedenkingen bij de nieuwe geschiedenis

    2.6 Conclusie

3 Van fysiek gebrek tot militaire vrijstelling: een kritische doorlichting van de conscriptieregisters

    3.1 Inleiding

    3.2 Het wettelijk kader van de conscriptie in de Franse tijd

        3.2.1 De revolutionaire oorlogszucht en de eerste massale mobilisaties

        3.2.2 Het begin van de conscriptie: de wet Jourdan-Delbrel

        3.2.3 Een eerste procedure voor de keuringen

        3.2.4 Napoleon en de verstrakking van de conscriptie

        3.2.5 Naar een geoliede rekruteringsmachine (1802-1805)

        3.2.6 De keuring van 1807 tot 1809 in de praktijk

        3.2.7 Conclusie

    3.3 De conscriptie in de Hollandse en Belgische tijd: continuïteit en matiging

        3.3.1 De situatie in het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden

        3.3.2 Een Belgische staat en Hollandse militiewetten

    3.4 De betrouwbaarheid van de gegevens over de medische keuring van conscrits

        3.4.1 Kritiek op de medische gegevens

        3.4.2 De fraude

    3.5 Conclusie

4 Oost-Vlaanderen en het arrondissement Oudenaarde eind achttiende – negentiende eeuw

    4.1 Inleiding

    4.2 De prelude: een regio aan de top

    4.3 De scharniereeuw: de keerzijde van de markt

    4.4 De crisis in Oost-Vlaanderen en het arrondissement Oudenaarde

        4.4.1 De gevolgen van de crisis op demografisch vlak

        4.4.2 De sociaal-economische gevolgen

    4.5 De oorzaken van fysieke gebreken en hun medische behandeling in de negentiende eeuw

    4.6 Conclusie: de terugkoppeling met de theorie

5 Het onderzoek naar fysieke gebreken op basis van de conscriptieregisters: methodologie en
    stand van zaken van het onderzoek.

    5.1 Inleiding

    5.2 Methodologische aspecten van het onderzoek

    5.3 De frequenties van de verschillende redenen voor medische afkeuring in de conscriptieregisters:
           een overzicht op basis van de bestaande literatuur

    5.4 Conclusie

6 Een beeld van mannen met een fysiek gebrek op basis van de gegevens uit de conscriptielijsten

    6.1 Inleiding

    6.2 Een populatie van Oost-Vlaamse mannen met een fysiek gebrek: een overzicht

    6.3 De frequentie van de verschillende categorieën van gebreken in de onderzoekspopulatie

    6.4 De geografische spreiding van de onderzoekspopulatie

        6.4.1 De spreiding over de arrondissementen en de kantons

        6.4.2 De spreiding van de verschillende types van gebreken

    6.5 De professionele activiteiten

        6.5.1 De problemen bij de interpretatie van beroepsgegevens en het opstellen van een beroepsstructuur

        6.5.2 De verwerking van de beroepsgegevens

    6.6 Het migratiegedrag

    6.7 De onwettige conscrits

    6.8 De seizoensschommelingen van de concepties

    6.9 De lichaamslengte van keurlingen met een fysiek of mentaal gebrek

        6.9.1 Inleiding

        6.9.2 Enkele methodologische opmerkingen bij de verwerking van de lengtegegevens

        6.9.3 De verwerking van de lengteaanduidingen

        6.9.4 Besluit

    6.10 Conclusie

7 De levensloopanalyse van de gebrekkige conscrits van de jaren 1807-1809 uit het
    arrondissement Oudenaarde

    7.1 Inleiding en methodologische toelichting

    7.2 Verwerking van de gegevens

        7.2.1 Algemeen overzicht

        7.2.2 Het huwelijksgedrag van gebrekkige conscrits

        7.2.3 De gegevens in verband met de sterfte

    7.3 Conclusie

8 Algemeen Besluit

9 Literatuuropgave

10 Bijlagen