Fordisme, fascisme en passieve revolutie

bij Antonio Gramsci.

Matthias Lievens

Scriptie voorgelegd aan de Faculteit Letteren en Wijsbegeerte,
voor het behalen van de graad van
Licentiaat in de Wijsbegeerte.

Academiejaar: 2003-2004

Katholieke Universiteit Leuven

Promotor: Prof. Dr. Rob Devos

Voorwoord

Inleiding

1.De historiciteit van concepten

    1.1.Inleiding

    1.2.Marx’ sociale ontologie van interne relaties

    1.3.Materialisme

        1.3.1.Materialisme als immanentie

        1.3.2.Immanentie en absoluut historicisme

        1.3.3.Het realismeprobleem

    1.4.Gramsci: de integrale staat

    1.5.Gramsci tegen de reïficatie: proces en klassenstrijd

        1.5.1.De eenheid van structuur en initiatief

        1.5.2.Objectiviteit en subjectiviteit

        1.5.3.Tegen de teleologie

    1.6.Historische en omnihistorische concepten

    1.7.Hegemonie en moderniteit

        1.7.1.Hegemonie, collectieve wilsvorming en organiciteit

        1.7.2.Hegemonie en ideologie

        1.7.3.Hegemonie, ideologie, organisatie en intellectuelen

        1.7.4.De productie van subjectiviteit

        1.7.5.Besluit: tegen de reïficatie van concepten

    1.8.De centrale plaats van de klassenverhouding als krachtsverhouding

    1.9.De historisering van de hegemonie

    1.10.De uitbreiding van de concepten: de staat

        1.10.1.Uitbreiding van het concept van de staat

        1.10.2.De historische uitbreiding van de staat

        1.10.3.De verschuiving van het concept van de burgerlijke maatschappij

    1.11.Hegemonie op economisch niveau

    1.12.Besluit: de noodzaak van historische studie

2.Een geschiedenis van passieve revolutie

    2.1.De Risorgimento

    2.2.Gramsci: actieve revolutie

    2.3.Het onvoltooid karakter van de Risorgimento: de Italiaanse staat en de Meridionale kwestie

        2.3.1.Het gebrek aan hegemonie en het  probleem van het Zuiden

        2.3.2.Gramsci en de oplossing van de meridionale kwestie

3.Het fascisme

    3.1.Het fascisme als klassenfenomeen

    3.2.Hegemonische crisis

    3.3.Caesarisme

    3.4.Het probleem van het progressief karakter van het fascisme

    3.5.Besluit

4.Amerikanisme en fordisme

    4.1.Inleiding

    4.2.Het fordisme als fase in de ontwikkeling van het kapitalisme

    4.3.Het fordisme en de passieve revolutie

        4.3.1.De rationalisering van de demografische samenstelling in Europa

        4.3.2.De contradicties van de mechanisering van de arbeider

        4.3.3.De rationalisering van de seksuele instincten

    4.4.Het politiek karakter van de productiekrachten

    4.5.De uitbreiding van het terrein van de hegemonie

        4.5.1.Hegemonie en regulatiewijze

        4.5.2.De rationalisering van de bovenbouw

        4.5.3.De klassenstrijd centraal

    4.6.Het fascisme als Italiaanse vorm van Amerikanisering

    4.7.Besluit

Bibliografie