Armenzorg te Gent

1600-1640

Toon Boden

Scriptie voorgelegd aan de Faculteit Letteren en Wijsbegeerte,
voor het behalen van de graad van
Licentiaat in de Geschiedenis.

Academiejaar: 2002-2003

Universiteit Gent

Promotor: Prof. Dr. J. Dambruyne
Co-Promotors: M. Boone en E. Thoen

Inleiding

    Thematische en Chronologische afbakening

    Bronnenmateriaal

        Normatieve bronnen

        Jaarrekeningen

        Armenrollen

        Mogelijkheden en beperkingen

    Inhoud

1 Vraagstelling en verklaringsmodellen

    1.1 Armenzorg in de historiografie

    1.2 Verklaringsmodellen

                Interactiesysteem van de armenzorg

                Functionele analyse van de sociale politiek

    1.3 Armoede en armenzorg in de nieuwe tijden

            1.3.1 Structurele aspecten van armoede in de nieuwe tijden

            1.3.2 Oorzaken van verarmingsprocessen

                Proletarisering en sociaal-politieke strategieën

            1.3.3 Ontwikkeling van de openbare onderstand

                Armenzorg in de late Middeleeuwen

                Sociale politiek bij de overgang van Middeleeuwen naar Nieuwe Tijden

2 Wetgeving en doelstellingen.

    2.1 Grondwettelijk raamwerk van de armenzorg

            2.1.1 Keizerlijk edict van 1531 betreffende de reorganisatie van de armenzorg

                Inhoud

                Perceptie en ideologische opvattingen

                Ordehandhaving

                Arbeidsmigratie en regulering van de arbeidsmarkt

            2.1.2 Organisatie van de openbare onderstand te Gent

                Bedelarij en vagebodage

                Arbeidsplicht en regulering van de arbeidsmarkt

                Disciplinering en sociale controle

                Verband tussen de sociale politiek en de economische ontwikkeling te Gent in de zestiende eeuw.

    2.2 Zeventiende-eeuwse wetgeving betreffende armenzorg

            2.2.1 Centrale wetgeving

                Maatregelen tegen rondzwervende militairen

                Maatregelen tegen landloperij en bepalingen betreffende de inrichting van de armenzorg

                Ideologische opvattingen en motieven

                Mogelijk verband met sociaal-economische structuren.

            2.2.2 Stedelijke voorgeboden

                Stedelijk voorgebod van 16 december 1597

                Stedelijk voorgebod van 16 september 1626.

            2.2.3 Structuur en sociaal-economische ontwikkeling van de Gentse samenleving.

                Structuur van de Gentse samenleving

                Mogelijk verband met sociaal-economische ontwikkelingen.

3 Administratieve en financiële structuur van de armenkamer

    3.1 Bestuurlijke organisatie

    3.2 Financiële structuur

            3.2.1 Financiering van de armenzorg

                Inkomsten uit particuliere liefdadigheid.

                Overheidsgelden

                Inkomsten uit immobiliën en beleggingen

            3.2.2 Uitgaven van de armenkamer

                Uitgaven aan kledij.

                Uitgaven aan kinderen en ouderlingen.

            3.2.3 Financiële politiek van de armenkamer

4 Openbare onderstand

    4.1 Wekelijkse distributie te Gent

            4.1.1 Kosten van de openbare steunverlening.

            4.1.2 Evolutie van de wekelijkse distributie.

    4.2 De bedeelden

            4.2.1 De bedeelden: aantal en gezinsstructuur.

                Aantal bedeelden te Gent in 1627

                Gezinsstructuur van de bedeelden in 1627

            4.2.2 Socio-professionele onderverdeling

            4.2.3 Selectiecriteria

                Sedentarisme

                Kinderlast

                Invaliditeit

                Levenswijze

            4.2.4 Toegekende steun

                Tarieven

                Evaluatie van de geldelijke steunverlening en de inkomsten van een loonarbeider

    4.3 Comporatieve analyse van de openbare onderstand in de verschillende parochies.

            4.3.1 Centrale parochies

                Sint Baafs

                Sint Jacobs

                Sint Niklaas

                Sint Michiels

            4.3.2 Perifere parochies

                Sint Pieters

                Sint Martinus

                Sint Salvators

            4.3.3 Sociale stratificatie van de Gentse samenleving..

Besluit

Bibliografie

Bijlagen