De Zeven Meesteren van Rome

Onderzoekingen over een
Middelnederlandse prozavertaling van de

Historia Septem Sapientum

Niels Evers

Doctoraalscriptie aan de Faculteit der Letteren
Opleiding: Nederlandse taal en cultuur
Specialisatie: Historische letterkunde van het Nederlands
Vakgebied: Letteren
 

Academiejaar: 2004-2005

Universiteit Utrecht

Studiebegeleider:Dr. Bart Besamusca

‘Domine, in Roma sunt septem sapientes, qui omnes magistros mundi in sapiencia ac doctrina excellunt.’

(Historia Septem Sapientum, 0. Narratio, r. 22-23)

‘Geweldige heer herkeyser, tot Romen inder stat daer sijn zeven grote meesteren die in alle kunsten boven gaen alle meesteren.’

(De zeven meesteren van Rome f. 1recto kolom b r. 26-29)

Woord vooraf

1 Inleiding

    1. Het zeven wijzen-verhaal

    2. Onderwerpskeuze

    3. Verantwoording

2 De Zeven Wijzen-traditie

    1. Inleiding

    2. De herkomst van de Zeven Wijzen-traditie: het Boek van Sindībad

        2.1 Het Boek van Sindībad als bron voor de Zeven Wijzen

        2.2 De verbreiding van het Boek van Sindībad

        2.3 Transmissie naar het westen

    3 De Zeven Wijzen in Europa

        3.1 Inleiding

        3.2 Frankrijk als bakermat

        3.3 Doorstroom naar de rest van Europa

    4. De Zeven Wijzen in de Lage Landen

        4.1 Inleiding

        4.2 Indirect bewijs voor een vroege kennismaking

        4.3 De Nederlandstalige teksten met het zeven wijzen-verhaal

            4.3.1 Van den VII vroeden van binnen Rome

            4.3.2 De zeven meesteren van Rome

            4.3.3 De Nederlandstalige Zeven Wijzen-traditie in druk

            4.3.4 De mysteries

    5 Stand van Zaken

        5.1 Nationaal

        5.2 Internationaal

3 De kopiist van De zeven meesteren van Rome in het Berlijnse handschrift

    1. Inleiding

    2. De grondtekst

    3. Tekstcorruptie in De zeven meesteren van Rome in het Berlijnse handschrift

        3.1 Zeer waarschijnlijk een afschrift

        3.2 De kopiist als verantwoordelijke

            3.2.1 De verschillende soorten onzorgvuldigheden

                3.2.1.1 Onlogische hiaten

                3.2.1.2 Verdwaalde zinnen

                3.2.1.3 Verschrijvingen    

            3.2.2 De drie verschillende typen correcties

    4. Een karakteristiek van de werkwijze van de kopiist

4 De vertaaltechniek van de auteur van De zeven meesteren van Rome

    1. Inleiding

    2. Een bewerking uit het Latijn

    3. Vertaalmethoden waarmee de auteur inhoudelijk niet ver van zijn  voorbeeld afweek

        3.1 Inleiding

        3.2 Vertalen uit het Latijn

        3.3 Vertaalprocédés

            3.3.1 Tautologie

            3.3.2 Synoniemen

            3.3.3 Verandering van en verandering in directe rede

            3.3.4 Bekortingen

            3.3.5 Uitbreidingen

    4. De vertaalprocédés van de auteur van De zeven meesteren van Rome in een breder perspectief

5 De bewerkingstendensen van de auteur van De zeven meesteren van Rome

    1. Inleiding

    2. Verlevendiging

    3. Verduidelijking

    4. Verkuising

    5. Wering van magische elementen

    6. Educatie

    7. Tot besluit

6 De zeven meesteren van Rome: een eerste verkenning van zijn literair-historische context

    1. Inleiding

    2. Geen monnikenwerk: de auteur van De zeven meesteren van Rome

    3. Het primaire publiek van De zeven meesteren van Rome

        3.1 Geen monniken

        3.2 Stedelingen

        3.3 Jonge mannelijke burgers

    4. Conclusie

Bijlagen

Bijlage 1

De verschillende versies van de Zeven Wijzen-traditie en hun exempelen

Bijlage 2

Beknopte beschrijving van het enig bekende handschrift dat De zeven meesteren van Rome bevat

Bijlage 3

Kopie van het handschrift dat De zeven meesteren van Rome bevat (NB: ontbreekt in digitale versie)

Bijlage 4

Doorlopende vergelijking tussen Van den VII vroeden van binnen Rome, De zeven meesteren van Rome en Die historie van die seven wijsen mannen van Romen

Literatuuropgave

    1. Edities

    2. Studies

    3. Website