Revitaliseren, herbestemmen of slopen?

Toekomstperspectieven voor kerkgebouwen

John Martens

Scriptie voorgelegd aan de Faculteit Godgeleerdheid,
voor het behalen van de graad van
Licentiaat in de Godsdienstwetenschappen.

Academiejaar: 2002-2003

Katholieke Universiteit Leuven

Promotor: Prof. Dr. K. Depoortere

VOORWOORD

INLEIDING

HOOFDSTUK I: DE ACTUELE PROBLEMATIEK

    1. Herbestemmen, een eeuwenoude praktijk

        1.1. Rome: van tempel tot kerk

        1.2. De Franse Revolutie, een keerpunt

        1.3. Het Sovjetregime

        1.4. Hagia Sophia

    2. Oorzaken van het ‘overschot’ aan kerkgebouwen

        2.1. Secularisatie

        2.2. Secularisatie in de Belgische context

        2.3. Secularisatie en het kerkgebouw

        2.4. Enkele tussentijdse besluiten

        2.5. Reorganisatie van parochiestructuren

        2.6. Heraanleg van het parochielandschap in Vlaanderen

        2.7. Het prijskaartje van een kerkgebouw

        2.8. Een verschuiving van rechten en plichten: de publieke opinie

    3. De huidige situatie

        3.1. De situatie in Vlaanderen

        3.2. De situatie in Nederland

HOOFDSTUK II: DE IDENTITEIT VAN HET KERKGEBOUW

    1. Inleiding

    2. Bijbelse visie

        2.1. De tempel van Jeruzalem

        2.2. Jezus en de tempel van Jeruzalem

    3. Het kerkgebouw doorheen de geschiedenis

        3.1. De eerste cultusruimte van de christenen: de huiskerk

        3.2. De verschillende functies van de huiskerk

        3.3. De erkenning van het christendom en de invloed op de kerkbouw

        3.4. De functies van het kerkgebouw tot aan de Middeleeuwen

        3.5. Het kerkgebouw en de middeleeuwse samenleving

        3.6. Kerkgebouwen na de Middeleeuwen

    4. De identiteit van het kerkgebouw vandaag

        4.1. De identiteit van het kerkgebouw in kerkelijke documenten

        4.2. De fundamentele spanning tussen Domus Dei en Domus Ecclesiae

        4.3. De perceptie van een kerkgebouw: een sociologische studie

    5. Het kerkelijk recht over het kerkgebouw

        5.1. Wat is een kerkgebouw?

        5.2. Soorten cultusgebouwen

    6. Typologieën van kerken

        6.1. kerken getypeerd door hun sacrale identiteit

        6.2. kerken getypeerd door hun architectonisch-expressieve identiteit

        6.3. kerken getypeerd door hun functionele identiteit

        6.4. kerken getypeerd door hun proportie

        6.5. De nieuwe types van S. de Jonge

        6.6. De uitdaging van een typologie

    7. Het kerkgebouw als cultureel-historisch document

        7.1. Kerkelijk cultureel erfgoed

        7.2. Monumentenzorg

        7.3. Dialoog Kerk – monumentenzorg

        7.4. Erfgoed gedragen door verenigingen

        7.5. Omtrent kerkelijk cultureel erfgoed. De conclusies

    8. Besluit

HOOFDSTUK III: DE TOEKOMST VAN EEN KERK

    1. Revitaliseren of afstoten?

    2. Enkele termen

    3. De keuze: het resultaat van een grondige analyse

    4. Kiezen voor heroriëntering en revitalisering

    5. Kiezen voor het sluiten van een cultusplaats

        5.1. Kiezen voor leegstand

        5.2. Op zoek naar een herbestemming

        5.3. Nevenbestemming

        5.4. Slopen van een kerkgebouw

        5.5. Desaffectatie en ontmanteling

    6. Besluit en aandachtspunten

BIBLIOGRAFIE

Tweede, herziene versie, oktober 2003

Gelieve het werk van de auteur te respecteren en indien u deze verhandeling

op gelijk welke wijze gebruikt er eerlijk naar te verwijzen.

© John Martens

Geraetsstraat 27

B-3500 Hasselt

011/22.53.94