De administratie van de Gentse schepenen
van de Keure in de 14de eeuw.

Annelies Nevejans

Scriptie voorgelegd aan de Faculteit Letteren en Wijsbegeerte,
voor het behalen van de graad van
Licentiaat in de Geschiedenis.

Academiejaar: 2001-2002

Universiteit Gent

Promotor: Prof. dr. Th. de Hemptinne

Voorwoord

Hoofdstuk 1: Inleiding

    1. Thema

    2. De bronnen

    3. Status quaestionis

    4. Onderzoeksvragen

    5. Methode

    6. Structuur

Hoofdstuk 2: “De eeuw der Artevelden”

    1. Historische schets

    2. Instellingen in de stad

        2. 1. Schepenbanken

            a) Geschiedenis en organisatie

            b) Bevoegdheden en activiteiten

        2. 2. Brede Raad of Collatie

        2. 3. Hoofdmannen

        2. 4. Vinderijen of smalle wetten

        2. 5. Erfscheiders

        2. 6. Halleheren

        2. 7. Amman

Hoofdstuk 3: “Les lieux de mémoires”

    1. Inleiding

    2. Aanblik van de registers

    3. De jaarregisters van de Keure

        3. 1. 1301-1338: op zoek naar de oudste vermeldingen van ‘schepenboeken’

        3. 2. 1338-1345 : de oudste overgeleverde registers

        3. 3. 1349-1359 : repressiepolitiek ten opzichte van de wevers

        3. 4. 1379-1385: de Gentse Oorlog

        3. 5. De Bourgondische periode

    4. Diplomatieke ontleding van de akten

        4. 1. Taal

        4. 2. Marginale notities

        4. 3. Formuleringen

        4. 4. Structuur van de akten

    5. Paleografie

    6. Appendix: het aantal akten per maand

    7. Besluit

Hoofdstuk 4: ‘Losse akten’ als controlegroep

    1. Inleiding

    2. Verwijzingen naar de registers

        2. 1. De jaarregisters van de Keure

            a) Vóór ca. 1347: de beginperiode

            b) ca. 1348 – ca. 1360: “Aldus staet in scepenen bouc vanden selven jare”

            c) ca. 1360 – ca. 1388: “Aldus staet in scepenen bouc vanden selven jare folio …”

            d) Vanaf ca. 1388: toevoegen van het handmerk van de scribent

        2. 2. Andere registers

    3. Grafische elementen

    4. Diplomatiek

    5. Validatie van de ‘losse akten’

    6. Besluit

Hoofdstuk 5: Werking van de administratie

    1. Plaats van redactie

    2. De administratieve krachten

        2. 1. De term ‘klerk’

        2. 2. Ontwikkeling van het ambt

        2. 3. Aantal en vereniging

        2. 4. Opleiding

        2. 5. Loon

        2. 6. Functie

        2. 7. Samenstelling en organisatie

    3. Registratieverplichting

    4. Procedure van de registratie

    5. Registers als ‘Ersatz der Urkunde’?

    6. Kosten

    7. Wie laat er akten verlijden ?

    8. Verba volent, scripta manent of over oraliteit en schriftcultuur in de stadsadministratie

    9. De stedelijke administratie in dialoog met maatschappelijke veranderingen

    10. Besluit

Hoofdstuk 6: Overige documenten uitgaande van de administratie van de schepenbanken

    1. ‘Bouc van den blivene’

    2. Voorgeboden

    3. Registers van Gedele

    4. Stadsrekeningen

    5. Memorieboeken

Hoofdstuk 7: De plaats van de registers van de Keure in het registerwezen

    1. Terminologie

        1. 1. Registers

        1. 2. Protocollen

        1. 3. Cartularia

        1. 4. Gemengde types

    2. Novum instrumentum: de ontwikkeling van stadsboeken

        2. 1. Noord-Franse regio

        2. 2. Noord-‘Duitse’ registratietraditie

        2. 3. Midden- en Zuid-‘Duitse’ registratietraditie

    3. Besluit

Hoofdstuk 8: ‘Een uutvloyende fonteine’

Bibliografie

Lijst van gebruikte afkortingen