BIBLIOGRAFIE

I. BRONNEN

A. Bronnen in handschrift

1. Private archieven

Memorieboek omtrent de leveringen van touwwerk door Pieter Francis Vermeire (1718-1816), touwslager te Hamme. Het behandelt de periode 1764 tot 1786.

Dit memorieboek is in handen van John Buyse, Molenbergstraat 33a te Stekene.

Register van de eigendommen en familieaangelegenheden van Gabriel Vermeire (1774-1853), meester-touwslager te Hamme, en Maria Theresa Wauman (1774-1827), zijn echtgenote.

Dit register is in het bezit van John Buyse, Molenbergstraat 33a te Stekene.

Kwartierstaat Christine Van Overstraeten.

In het bezit van John Buyse, Molenbergstraat 33a te Stekene.

2. Gemeentearchief Hamme

Bevolkingstellingen 1846-1866 9 delen

 1867-1880 9 delen (deel 6 ontbreekt)

 1880-1890 14 delen

 1890-1900 16 delen

 1911-1920 21 delen

 1930-1947 35 delen

Gemeenteraadsverslag Zitting van 19 februari 1876

3. Rijksarchief Gent

Provinciaal bestand Franse periode 1790-1815

Nr. 2052/7 Staat met oogstopbrengsten van 1797 vergeleken met de opbrengst van een gewoon jaar (o.a. vlas, hennep)

Nr. 2052/95 Staten betreffende het landbouwareaal te Hamme van 1789-1901

Nr. 2052/149 Statistiek i.v.m. de veestapel (1 oktober 1801)

Nr. 2054/34 Staat i.v.m. de veestapel en het landbouwareaal (3 juli 1806)

Nr. 2107/16 Informatie over de vlasspinnerij (1812)

Nr. 2107/18 informatie over de garenfabricage (1812)

Nr. 2107/21 Informatie over de fabricage van hennep (1812)

Nr. 2107/22 Informatie betreffende de fabricage van hennep (1812)

Nr. 2132/5 Tabellen van de algemene telling van vee (16 november 1799)

Nr. 2202/22 Gegevens betreffende de vlas- en hennepnijverheid te Hamme (1802)

Nr. 2589/1 Situatie betreffende de wol-, katoen-, hennep-, en vlasspinnerijen en weverijen (1812-1813)

Nr. 3066/20 Over markten

Nr. 3095/40 Documenten i.v.m. gemeenschappelijke verkiezingen van het jaar I (2 mei 1801)

Nr. 3175/3 Lijst van de zestig meest belaste personen in de stad Aalst, arrondissement Dendermonde

Nr. 3175/13 Lijst van de honderd meest belaste personen in Hamme

Nr. 3192/32 Lijst van de honderd meest belaste personen in de stad Aalst, arrondissement Dendermonde (22 mei 1807)

Nr. 3197/8 Burgerregister van het kanton Hamme (20 maart 1797)

Nr. 3307/6 Tentoonstelling van nijverheidsproducten en kunstwerken van het Scheldedepartement in het stadhuis te Gent (1802-1803)

Nr. 3395/16 Brief van de onderprefect van het arrondissement Dendermonde aan de prefect bij de kandidatenlijsten voor de verkiezing van openbare ambtenaren

 (22 augustus 1807)

Nr. 3398/7 Handelskamer te Gent over de toestand van de handel en nijverheid in het Scheldedepartement (1814)

Nr. 4457/34 Gegevens betreffende de vlas- en hennepteelt (1811)

Nr. 4782/3 Staat met inlichtingen betreffende de cultuur van koolzaad, vlas (4782/3)

Nr. 4598/16 Correspondentie i.v.m. de situatie van het spinnen en weven van vlas en hennep (1813)

Nr. 7009/29 Verslag over de nijverheid in het Scheldedepartement

Nr. 7044/1 Antwoorden van kantonnale besturen in het arrondissement Gent, Dendermonde en Eeklo op een vragenlijst i.v.m. de economie (22 januari 1799)

Provinciaal bestand Hollandse periode 1815-1830

Nr. 278/9 Staten betreffende de fabrieken en werkwinkels in de gemeenten van de districten Dendermonde, Eeklo, Gent en Oudenaarde (1816)

Nr. 295 Etat civile commerce d'Hamme (1821)

Nr. 468/1 Staat van de bevolking der provincie Oost-Vlaanderen (1 januari 1827)

Nr. 611/2 Dossier betreffende de industriële tentoonstelling te Haarlem in juli 1825

Nr. 641/3 Staten betreffende de bevolking van de steden en districten Dendermonde

Nr. 790/7 Stukken betreffende de aankoop, verkoop, ruil, verhuur enz. van gemeente- eigendommen (1827)

Nr. 796/17 Stukken over een nieuwe methode van F. Bauwens de oude om touw te draaien (1824)

Nr. 1306/51 Stukken betreffende staten met de gemiddelde daglonen van geschoolde en ongeschoolde arbeiders in de gemeenten van de provincie

Nr. 1453/1051Registers betreffende buitengewone operaties gedaan door de ontvangers van de registratiebureaus in de jaren 1816-1817

Provinciaal bestand 1830-1850

Nr. 121 A/4 Kieslijsten arrondissementen Aalst, Dendermonde, Eeklo (1837)

Nr. 123/2 Lijst der kiezers voor de samenstelling van de provinciale raad (1839)

Nr. 124/ 1 Staten betreffende de beroepen van de Oost-Vlaamse kiezers uit het jaar (1839)

Nr. 129/2 Kieslijsten voor 1843 van de arrondissementen Aalst, Dendermonde,Oudenaarde en St-Niklaas

Nr. 137/2 Staten betreffende de beroepen van de Oost-Vlaamse kiezers uit het jaar (1847)

Nr. 148/2 Kieslijsten voor 1850 van de arrondissementen Aalst, Dendermonde, Oudenaarde en St-Niklaas

Nr. 401/3 Rapport van het jaar 1840 betreffende de situatie in het arrondissement Dendermonde

Nr. 413/1 Rapport van het jaar 1850 betreffende de situatie in het arrondissement Dender monde

Nr. 476 Begrotingen voor gemeenten van het arrondissement Dendermonde

Nr. 800/4 Stukken en correspondentie betreffende de aankoop van onroerende goederen door de gemeenten in het arrondissement Dendermonde

Nr. 809/3 Stukken en correspondentie betreffende gemeente-eigendommen verkocht door gemeentes uit het arrondissement Dendermonde

Nr. 2943/3 Algemene staat betreffende de armoede uit het arrondissement Dendermonde

Nr. 2954/1 Staten betreffende de armoede in de gemeenten van het arrondissement Dendermonde voor het jaar (1840)

Nr. 4494/8 Stukken en correspondentie betreffende de situatie van de industrie in Oost- Vlaanderen

Nr. 4789/3 Religie, verdeling naar beroepen in 1830, woningen, huishoudens, salaris van arbeiders, 100-jarigen, schapen, vee, trekpaarden

4. Rijksarchief Beveren

Oud archief Hamme

Nr. 72 Lijst van alle de ambachten, manufacturen ende fabriquen te Hamme in 1738

Nr. 471 Fragmenten van lijsten van inwoners, opgesteld voor fiscale doeleinden XVIII eeuw

Nr. 815 Wezenregister folio 148-153

Nr. 816 Wezenregister folio 91-93

Nr. 825 Wezenregister folio 199-200

Nr. 828 Wezenregister folio 77-78

Nr. 835 Wezenregister folio 21-27

Provinciaal archief 1870-1920

Nr. 0/473/52 Ongezonde en hinderlijke bedrijven. Spinnerij en weverij Vermeire-Hamme

 (1883)

5. Kadaster Gent

Kadastrale leggers 1834-1920

Mutatiedossiers 1834-1971

6. Archief 'Nationaal Instituut voor de Statistiek' te Brussel

Recensement de l'industrie et du commerce au 31-12-1930, 86 volumes

7. Koninklijke bibliotheek Albertina, Brussel

Afdeling kostbare werken:

Gheboden uitgheroepen bij de heeren schouteth, borgemeester, schepenen ende raedt der stad van Antwerpen op 21 februarij 1594...over den ambachte van de lyndraeyers

B. Uitgegeven Bronnen

Algemene landbouwtelling provincie Oost-Vlaanderen van 1950, Brussel, NIS, p. 99

Annuaire statistique de la Belgique, Bruxelles, établissement général d'imprimerie, 1870-1994, Tome XXXVII, 445 p.

Arbeidsblad 1897-1920, Brussel, Arbeidsambt van België, 23 delen

ART (J.) e.a., Hoe schrijf ik de geschiedenis van mijn gemeente? Deel I: 19de en 20ste eeuw, Gent, Centrum voor geschiedenis, 1993, 319 p.

BIJL (R.), Volkstelling te Hamme 1815-1826, Hamme, 1994, 171 p.

COPPEJANS-DESMEDT, Gids van de bedrijfsarchieven bewaard in openbare depots van België, Brussel, Algemeen Rijksarchief, 1975, 358 p.

Grote Winkler Prins, Antwerpen, Elvevier, 1979-1984, Deel XI, p. 235

Grote Nederlandse Larousse Encyclopedie, Heideland-Orbis NV, Hasselt, 1971-1979, Deel XI, p. 667

Industrie. Recensement général (15 octobre 1846), Bruxelles, Hayez, 1851, pp. 178-179

L'Industrie de Belgique. Exposé d'après le recensement de 1880 de l'état des principales industries, Bruxelles, Hayez, 1887, Volume I, p. 137

Inventarissen van gemeentearchieven, Brussel, Algemeen Rijksarchief Brussel, 1980, 180 p.

JOURDAIN (A.), VAN STALLE (L.), Dictionnaire encyclopédique de géographique historique du Royaume de Belgique, Bruxelles, Bruylant-Christophe et cie, 1896, Tome I,

p. 506

LAMEERE (MM.J.), SIMONT (H.), Recueil des ordonnances des Pays-Bas (Deuxième série: 1506-1700), Bruxelles, J. Goemare, 1898-1914, Tome IV, pp. 193-194

Maritieme Encyclopedie, Antwerpen, Branding N.V., 1970-1973, 7 delen

MOUREAUX (P.), La statistique industrielle dans les Pays-Bas autrichiens à l'époque de Marie-Thérèse. Documents et cartes, Bruxelles, Palais des Académies, 1974-1981, deel II, 1349 p.

Recensement général de l'agriculture (15 octobre 1846), Bruxelles, Hayez, 1850, Volume II,

pp. 546-547

Recensement général de l'agriculture de 1880, Bruxelles, Hayez, 1885, Volume II, pp. 340-341

Recensement général de l'agriculture de 1895, Bruxelles, Hayez, 1899, Volume I, pp. 210-213

Recensement général des industries et des métiers (31 octobre 1896), Bruxelles, Hayez, 1901, Volume I, pp. 73-75

Recensement général des industries et des métiers (31 octobre 1896), Bruxelles, Hayez, 1900-1902, Volume VI, pp. 2-3

Recensement général des industries et des métiers (31 octobre 1896), Bruxelles, Hayez, 1900-1902, Volume XII, pp. 288-291 et pp. 308-309

Recensement général des industries et des métiers (31 octobre 1896), Bruxelles, A. Lesigne, 1900-1902, Volume XVI, pp. 410-411

Recensement général des industries et des métiers (31 octobre 1896), Bruxelles, A. Lesigne, 1900-1902, Volume XVII, pp. 22-23

Recensement de l'industrie et du commerce (31 decembre 1910), Bruxelles, G. Lebègue, 1913-1921, Volume I, pp. 579-580

Recensement de l'industrie et du commerce (31 decembre 1910), Bruxelles, G. Lebègue, 1913-1921,Volume III, pp. 810-813

Recensement de l'industrie et du commerce (31 decembre 1910), Bruxelles, G. Lebègue, 1913-1921, Volume V, p. 38

Recensement de l'industrie et du commerce (31 decembre 1910). Deuxième partie: recensement industriel, Bruxelles, G. Lebègue, 1913-1921, Volume V, p. 257 en pp. 297-281

Recensement de l'industrie et du commerce (31 decembre 1910). Deuxième partie: recensement industriel, Bruxelles, G. Lebègue, 1913-1921, Volume VI, pp. 38-39

STEVENS (W.), Akten en rekeningen aangaande wezen en diversen, s.l., s.d., deel I, 205 p.

STEVENS (W.), Akten en rekeningen aangaande wezen en diversen, s.l., s.d., deel II, 197 p.

Veenman's Agrarische Winkler Prins, H. Veenman en zonen, Brussel, Elsevier, 1954-1957, Deel II, pp. 334-335

VERDAM (J.), Middelnederlandsch handwoordenboek, s' Gravenhage, Martinus Nijhoff, 1932, 811 p.

WIJFFELS, Inventaris van het archief van de heerlijkheid van Hamme en St-Anna, Algemeen Rijksarchief, Brussel, 1963, 70 p.

C. Mondelinge Bronnen

1. Eigen verzameling documenten, Interview Maurice Van Overstraeten ( Bedrijfsleider van touwslagersfabriek Van Haute-Vercauteren) door Sofie Buyse en John Buyse, 24 februari 1996

2. Eigen verzameling documenten, Interview Jef Van Geert (bedrijfsleider van de touwfabriek Le Lis) door Sofie Buyse, 18 januari 1997

II. LITERATUURLIJST

A. Naslagwerken en CD-ROM consultaties

Collectieve catalogus van België deel I: Libisnet bibliotheken, Copyright 1987, Dataware Technologies, 1992

Collectieve catalogus van België deel II: Andere wetenschappelijke bibliotheken, Copyright 1987, Dataware Technologies, 1992

FRANCOIS (L.), Een eeuw Gentse historische school 1891-1992, Gent, OSGG, 1993, 191 p.

FRANCOIS (L.), VANHAUTE (E.), VRIELINCK (S.), De vele gezichten van de nieuwste geschiedenis, Gent, Academia Press, 1992, deel I, 543 p.

FRANCOIS (L.), VANHAUTE (E.), VRIELINCK (S.), De vele gezichten van de nieuwste geschiedenis, Gent, Academia Press, 1995, deel II, 325 p.

HENDRICKX (J.P.), Répertoire des mémoires de licence et des thèses de doctorat présentés dans les départements d'histoire contemporaine des universités Belges, Louvain, Edition Nauwelaerts, 1986, 214 p.

B. Werken

ALHEILIG (M.), LEAUTE (M.), Corderie: cordages en chanvre et en fils métaliques, Paris, Masson, s.d., 163 p.

AGBOTON (P.A.), Le cordier, Porto-Novo, Imprimerie Rapidex, s.d., 23 p.

Belgique industrielle. Vues des établissement industriels de la Belgique, Bruxelles, Jules Géruzet, 1852-1855

CASTELEYN (J.), Le cordier de Hamme ou l'héritage volé, Gand, De Laere, 1886, 68 p. (Toneelstuk)

Catalogus expo touwslagerij en touwhandel, Zele, Heem-en oudheidkundige kring van Zele, s.d., 19 p.

CATTRYSSE (K.), Politieke dynastieën in Hamme (1830-1940), Gent, RUG (onuitgegeven licentiaatsverhandeling), 1980, 319 p. (Prom.: Prof. Dr. R. Van Eenoo)

COLMAN (C.), Hennep, Heem- en oudheidkundige kring van Zele. Jaarboek 1970-1971, Gent, Erasmus, 1970, pp. 78-82

Cordage and cordage hemp and fibres, London, Pitman, 1919, X-113 p.

Cordes, câbles, chains, Paris et Liège, Ch. Béranger, 1927, XVI-209 p.

CROMPVOETS (H.), VAN DE WIJNGAARD (H.), Woordenboek van de Limburgse dialecten. 2: Niet-agrarische vakterminologieën. 7: Kleermaker, naaister, handspinner, handwever, touwslager, mutsenmaakster, Van Gorcum Assen, 1993, XXVI-180 p.

BAUTERS (P.), Oost-Vlaams molenbestand in 1986, Gent, Provinciebestuur Oost-Vlaanderen, 174 p.

DE BONDT (G.), Zo was Hamme, Antwerpen, De Vries-Brouwers P.V.B.A., 1973, 76 p.

DE HERDT (R.), DE GRAEVE (B.), Kinderarbeid omstreeks 1800 tot 1914, Gent, Stadsbestuur, 1979, 135 p.

De laatste lijndraaier te Brugge, Biekorf 42, 1936, p. 200

DE CLERQ (A.), Dionie Vermeire. De laatste Hamse touwslager, Heemkundige kring Osschaert. Driemaandelijks tijdschrift van de heemkundige kring van groot-Hamme, II, 1988, 1, pp. 2-6

DEKEYSER (Y.), De harde vezel - het touwslaan: polypropyleen en polyethyleen gebruikt bij het touwslaan, Leuven, 1968, 260 p.

DE POTTER (F.) en BROEKAERT (J.), Hamme. Geschiedenis van de gemeenten der provincie Oost-Vlaanderen, Gent, Annoot-Braeckman, 1887, pp. 19-88

DE RAUW (E.), Zo leefde Hamme, Nieuwkerken, Ten Bos, 1983, s.p.

DE RIJCKE (E.), Heraldiek, Osschaert: driemaandelijks tijdschrift voor Geschiedenis en Heemkunde voor groot-Hamme, VI, 1992, 3-4, pp.17-27

DE RIJCKE (E.), Kerkhoven en begraafplaatsen van Groot-Hamme, Hamme, Harry Van Royen, 1996, 120 p.

DEVOS (M.), RIJCKEBOER (H.), VAN KEYMEULEN (J.), Woordenboek van de Vlaamse dialecten: Handspinner en touwslager, Gent, RUG, 1982, 59 p.

DEVOS (M.), RIJCKEBOER (H.), VAN KEYMEULEN (J.), Woordenboek van de Vlaamse dialecten: Wetenschappelijk apparaat, Gent, RUG, 1982, 122 p.

DE WINNE (A.), Door arm Vlaanderen, Gent, Volksdrukkerij, 1903, pp. 19-31

DE WINNE (A.), Door arm Vlaanderen, s.l., Kritak, 1982, pp. 21-28

DE ZUTTERE (C.), L'Industrie de la corderie, Les industries à domicile en Belgique, Bruxelles, Schepen en Cie, 1907, Volume VIII, pp. 1-195

D'HAVE (W.), Evolutie van de verstedelijking in twee naburige gemeenten Hamme en Zele, Leuven, KUL, (onuitgegeven licentiaatsverhandeling), 1965-1966

DUHAMEL DU MONCEAU, Traité de la fabrique des manoeuvres pour les vaisseaux ou l'art de la corderie perfectionné, Paris, Sedaint, 1896, 572 p.

Er toch maar een touw aanknopen...met de zeeldraaiers van de Durmestreek, Toerisme in Oost-Vlaanderen, XXIII, 1974, 3, pp. 54-56

GOBEL (G.), Het touwbedrijf te Hamme: economische en sociale toestanden, Ukkel, Arbeidshogeschool (onuitgegeven verhandeling), 1939, 234 p.

Inventaris van de wind-en watermolens in de provincie Oost-Vlaanderen (de arrondissementen Aalst en Dendermonde), Cultureel jaarboek voor de provincie Oost-Vlaanderen, XIV, 1962, pp. 122-181

Langs Schelde en Durme, Hamme, Gewestelijke VVV voor toerisme VZW Schelde-Durme, 1986, 159 p.

LAURENT (G.), Nouvel manuel complet du cordier, Paris, Mulo, 1911, VI-412 p.

LEBOUCHER, La corderie: étude complète sur les textiles et leur emploi en filature et corderie, Paris, Gauthier-Villars, 1934, VI-215 p.

LINDEMANS (P.), Geschiedenis van de landbouw in België, Antwerpen, Genootschap voor geschiedenis en volkskunde, 1994, Deel I: 472 p., Deel II: 541 p.

LUND (K.), Het werken met touw en staaldraad voor de beroeps- en pleziervaart, Baarn, Hollandia b.v., 1970, 208 p.

LUNEL (A.), L'Imagerie du cordier, Paris, 1924, 232 p.

MESSIAEN (F.), Laatste koordendraaier te Oekene, Biekorf 64, 1963, pp. 121-122

PAESSENS (A.), De zeeldraaier, Aarschot, Museum voor heemkunde en folklore, 1969, 32 p.

PIETERS (M.), Molensprokkels: uit het handboek van touwslager Pieter Francis Vermeire, tweede helft 18de eeuw, Osschaert. Driemaandelijks tijdschrift voor Geschiedenis en Heemkunde voor groot-Hamme, VI, 1992, 3-4, pp. 5-11

Renovatiestudie 'De ring' te Hamme, Monumenten en landschappen, I, 1982, 4, pp. 11-37

Rope ands its use on the farm, St-Paul, University Farm, 1913, 76 p.

SCHEPENS (M.), Hamme: Sociaal-economische structuren van een plattelandsgemeenschap op het einde van het Ancien Regime, Gent, RUG (onuitgegeven licentiaatsverhandeling), 1968, (Prom.: Prof. Dr. E. Scholliers)

SCHEPENS (M.), Hamme: Sociaal-economische structuren van een plattelandsgemeenschap op het einde van het Ancien Regime, Cultureel Jaarboek provincie Oost-Vlaanderen, XXVI, 1973, pp. 243-255

SERVAIS (M.), Armonial des provinces et des communes de Belgique, Bruxelles, Crédit communal de Belgique, 1955, p. 972

SIMON (E.), Exposition universelle internationale de 1878 à Paris. Rapport sur le matériel et les procédés de la corderie, de la filature du tissage et des apprets sur étoffes, Paris, Imprimerie Nationale, 1878, 8, 108 p.

SCHMOOK (G.), Stap voor stap langs kronkelwegen. Gedenkschriften, Antwerpen/ Amsterdam, Nederlandse Boekhandel, 1976, 700 p.

STUYVEN (J.), De demografische transitie te Hamme (1850-1950). Socio-professionele benadering van de huwelijks- en vruchtbaarheidspatronen, Gent, RUG (onuitgegeven licentiaatsverhandeling), 1987 (Prom.: Prof. Dr. Chr. Vandenbroeke)

Tissage, corderie, vannerie: approches archéologiques, ethnologiques, techniques, Association pour la promotion et la diffusion des connaissances archéologiques, Paris, Juan-les-Pins, 1989, 317 p.

THUYSBAERT (P.), Het Land van Waas: bijdrage tot de geschiedenis der landelijke bevolking in de XIXe eeuw, Kortrijk, J. Vermaut, 1913, 328 p.

VAN BOGAERT (A.J.), Geschiedenis van het oudmannenhuis te Hamme, St-Niklaas, Scheerders-Van Kerchove, 1946, 118 p.

VAN BOGAERT-WAUTERS (A.J.), Eene lijdensbladzijde onzer werklieden in den oorlog, Sint-Niklaas, Van Haver, 1919, 103 p.

VANBOCKRIJCK (V.), Biografie van Theodore Vermeire, Gent, RUG (Onuitgegeven oefening o.l.v. Prof. Dr. L. François), 1991-1992

VAN DEN BOGAERDE (J.A.), Het distrikt St-Nikolaas voorheen Land Van Waas, provincie Oost-Vlaanderen, St-Niklaas, Dory, 1825, Deel I: 381 p., Deel II: 397 p.

VAN DER HERTEN (B.), ORIS (M.), ROEGIERS (J.), Nijver België. Het industriële landschap omstreeks 1850, Gemeentekrediet, 1995, 375 p.

VAN DER STOCK (E.), Analyse van enkele land en prijzijboeken uit Groot Hamme, Heemkundige kring Osschaert, Driemaandelijks tijdschrift van de heemkundige kring van groot-Hamme,VI, 1992, 1, pp.16-25

VAN GEERT (J.), Het nest van de wuiten, 1970-1975, (onuitgegeven boek), s.p.

VAN GEERT (J.), De oude spinbanen in het Hamse landschap, Heemkundige kring Osschaert. Driemaandelijks tijdschrift van de heemkundige kring van groot-Hamme, III, 1989, 3,

pp. 60-65

VAN GOETHEM (G.), Sociaal oproer in Hamme voor de Eerste Wereldoorlog. Onderzoeksnotities, Bijdragen tot de geschiedenis van het kanton Hamme (Jaarboek), II, 1993, pp. 31-46

VAN HOUTTE (J.A.), Schets van een economische geschiedenis van België, Leuven, Universitas, 1943, 267 p.

VAN HOUTTE (J.A.), Economische en sociale geschiedenis van de Lage Landen, Antwerpen, Standaard boekhandel, 1964, 356 p.

VAN ROYEN (H.), Hamme: touwslagersbaan La Hammoise, Industrieel erfgoed in Vlaanderen, 1993, 31, p. 7

VERWAETERMEULEN (A.), Touwslagerij te Brugge, Biekorf 45, 1939, pp. 43-46

LIJST MET AFKORTINGEN

KUL : Katholieke Universiteit Leuven

Loc. cit. : loco citato

MIAT : Museum voor Industriële Archeologie en Textiel

NIS : Nationaal Instituut voor de Statistiek

Op. cit. : opere citato

p(p). : pagina('s)

RAB : Rijksarchief Beveren

RAG : Rijksarchief Gent

RUG : Rijksuniversiteit Gent

S.d. : sine dato

S.l. : sine loco

VVIA : Vlaamse Vereniging voor Industriële Archeologie