HOOFDSTUK V. NIEUW

INLEIDING

Een andere variabele die mee een verklaring kan geven voor het verschil in vertrouwen tussen de twee regeringen is het nieuwe element in de regering Verhofstadt. We zullen op twee manieren proberen aan te tonen dat deze regering nieuwer is dan de vorige. Ten eerste kunnen we objectief aantonen dat de regering Verhofstadt ‘nieuwere’ ministers heeft dan de regering Dehaene. Aan de hand van het aantal maanden ervaring die de regeringsleden hadden aan de start van de regering Verhofstadt I en Dehaene I, kunnen we aantonen dat er een serieus verschil in ervaring is. Dat het tekort aan ervaring nadelen heeft, hebben we reeds bij de communicatie besproken. De keerzijde is echter dat mensen zonder ervaring als minister nieuwe mensen zijn met nieuwe werkmethodes en nieuwe opvattingen. De voorstanders stellen dat ze de burger terug doen opkijken, verrassen. Ten tweede zal ik ook de visie van de journalisten beschrijven, dit is de subjectieve beschrijving. Als ik het verschil heb aangetoond, is het natuurlijk nog helemaal niet zeker in welke richting dit het vertrouwen van de regering kan beïnvloeden. De journalisten zijn een goede bron om de invloed van deze variabele in te schatten.

1. OBJECTIEVE VASTSTELLING

De regering Dehaene I was eigenlijk een voortzetting van de voorgaande regeringen. Er zijn geen veranderingen in de coalitie ten opzichte van Martens IX. Na negen regeringen Martens is er nu wel een nieuwe eerste minister, maar hij komt uit dezelfde partij en was in de vorige regering vice-premier. Het is voor iedereen duidelijk dat de regering Verhofstadt daarentegen een nieuwe regering genoemd kan worden. Er zijn een aantal partijen toegetreden tot de regering die ofwel nog nooit ofwel slechts lang geleden in een federale regering hadden plaatsgenomen. De partij die reeds jaar en dag aan het hoofd van de regering stond, maakt er niet langer deel van uit. Nieuwe partijen brengen ook nieuwe mensen mee. In tabel V.1 gaan we de ervaring van de ministers zeer precies na, zo kunnen we vergelijken hoe groot het verschil is in ervaring tussen de twee regeringen.

Tabel V.1: Ervaring (in aantal maanden) van de regeringsleden aan de start van Dehaene I

*Functie: (P)remier, (V)ice-premier, (M)inister, (S)taatssecretaris

We hebben zelf in deze tabel het aantal maanden ministerschap dat de ministers van de regering Dehaene I bij het begin van de regeerperiode hadden samengebracht. Opgeteld hadden de ministers al negentig jaar (1089 maanden) die post uitgeoefend toen ze aan de eerste regering Dehaene begonnen. Er waren slechts vier politici die voordien nog geen ministerervaring hadden opgedaan. Het contrast met de regering Verhofstadt (tabel V.2) is zeer groot. De ministers van deze regering hadden –ondanks het feit dat er twee staatssecretarissen meer waren– een totale ministerervaring van 361 maanden of  30 jaar. Minder dan een derde van de vorige regering. Ze telt tien ministers die nog nooit een ministerpost hebben bekleed.

Tabel V.2: Ervaring (in aantal maanden) van de regeringsleden aan de start van Verhofstadt I

*Functie: (P)remier, (V)ice-premier, (M)inister, (S)taatssecretaris

Hiermee is aangetoond dat er ook op dit gebied een groot verschil is tussen de twee regeringen. We gaan dit verschil nu inhoudelijk uitwerken aan de hand van de interviews met de journalisten.

2. SUBJECTIEVE VASTSTELLING

Op de vraag of de regering Dehaene nieuwe elementen aanbracht, antwoordde maar één respondent echt positief. Hugo De Ridder stelt dat ‘Dehaene het aarzelende notarissenbeleid van zijn voorganger door meer daadkracht verbeterde en in die zin nieuw was.’ Daarnaast wijst hij er ook op dat bij Dehaene zijn objectieven veel scherper vast lagen. Maar ook De Ridder erkent dat Dehaene in ieder geval veel minder vernieuwend overkwam.

De journalisten opperen verschillende manieren waarop de regering Verhofstadt voordeel haalt uit het feit dat het een nieuwe ploeg is.  Het maakt het in de eerste plaats in zekere zin gemakkelijker voor de regering. Alles wat fout loopt, wordt afgewenteld op de vorige regering. Het is eigenlijk een voortzetting van de kritiek die ze als oppositie gaven. Hugo De Ridder wijst er in dit verband op dat de voorganger soms nog steeds deel uitmaakt van de regering. Het bekritiseerde migrantenbeleid onder Dehaene was een bevoegdheid van de SP, een partij die nog steeds deel uitmaakt van deze regering. Een minister kan het ook gemakkelijker over alle thema’s hebben, omdat hij er als beleidsvoerder geen voorgaande ervaring mee heeft gehad. 

Een tweede voordeel voor de regering Verhofstadt is het krediet dat de regering kreeg van de journalisten. Het is een eenvoudig principe, Annemie Nijs verwoordt het als volgt: ‘Iemand die hier komt werken en die de eerste keer de bal eens mis slaat, die gaan wij ook niet direct hard terechtwijzen.’ Zeker de partij die nog nooit in een regering had gezeten, Agalev, kreeg volgens diverse journalisten heel wat kansen. Guy Tegenbos stelt zelfs -en hij staat daar niet alleen in- dat ‘de journalisten een aantal mechanismen die ze vroeger zagen, nu niet meer zien.’ ‘Het is alsof er een nieuw paradigma van kracht is geworden bij het aantreden van paarsgroen, waardoor men niet doorheeft dat een aantal mechanismen gewoon door blijven spelen.’

Al deze voordelen lijken ondertussen zo goed als uitgewerkt te zijn, als we de journalisten mogen geloven. Het is logisch dat een regering niet nieuw kan blijven. Na een tijdje heb je over elk thema je zeg gedaan en moet je oppassen dat je jezelf niet tegenspreekt. Na een tijdje heb je op elk beleidsdomein ingegrepen en kan je de schuld van je falen niet meer op de voorganger afwentelen. Het krediet bij de journalisten geraakt ook op en mechanismen gaan zo duidelijk spelen dat ze terug gezien worden door de journalisten. Hugo De Ridder vat het als volgt samen: ‘Men spreekt heel dikwijls over de wittebroodsweken van een regering dat die zes weken duren, dat is dus de periode dat de meeste journalisten zeggen ‘het is nieuw’, ‘het is goed’ enzovoorts, maar na zes weken beginnen ze te zeggen ‘ja, maar dat is verkeerd’ en zo. Verhofstadt is erin geslaagd van die wittebroodsweken bijna een jaar te laten duren.’ 

BESLUIT

Enerzijds hebben we, als dat nog nodig was, aangetoond dat de regering Verhofstadt een grotere breuk betekende met het verleden dan de regering Dehaene dit was. Twee nieuwe partijen en een hoop nieuwe gezichten zorgden bij Verhofstadt voor een zeer frisse ploeg. Anderzijds hebben de journalisten een aantal manieren aangegeven waarop dit de beeldvorming bij de bevolking beïnvloedt. Ze wijzen erop dat het op verschillende manieren gemakkelijker wordt voor de nieuwe regering. De regering kan bijvoorbeeld de schuld op de voorganger steken en ze krijgen een aantal extra kansen. Dat een regering nieuw is heeft dus blijkbaar een positieve invloed. De voordelen gaan echter slechts op voor een beperkte periode. Bij de regering Verhofstadt mag die dan wel extra lang geduurd hebben, het effect van deze variabele begint, volgens de journalisten, uitgewerkt te geraken.