DEEL 4: DE SOCIO-ECONOMISCHE ORIGINE VAN DE BROEDERS VAN ONZE-LIEVE-VROUW VAN LOURDES

HOOFDSTUK 1: INLEIDING

Het is ondertussen al algemeen aangenomen dat de roeping in een bepaalde mate wordt bepaald door de sociale origine[1]. Een van de sociale determinanten wordt gevormd door de socio-economische condities van de bevolking. De studie van de sociale herkomstklassen van, in dit specifiek geval, de novicen van de Congregatie der Broeders van O.-L.-V. van Lourdes is een zeer belangrijk aspect in de socio-economische analyse van een religieus instituut[2].

In het laatste deel van deze licentiaatsverhandeling willen we nagaan uit welk milieu de novicen werden gerekruteerd. Daarom hebben we van een deel van de novicen het beroep van de ouders proberen na te gaan en eveneens hebben we de gezinssituatie onderzocht.

In het tweede hoofdstuk van dit deel proberen we een historische kritiek op onze bronnen uit te oefenen en zetten we de methodologie uiteen. We zullen proberen duidelijk te maken dat er eveneens op de methodologie aanmerkingen zijn. Daarna zullen we de economische origine bespreken en in het volgende hoofdstuk de sociale origine. In het vijfde hoofdstuk onderzoeken we de gezinssamenstelling en het beroep van de moeder. In een laatste, besluitend hoofdstuk, proberen we een synthese te geven van de resultaten die in dit deel besproken zijn.

Zoals de lezer zal opmerken hebben we ons enkel gefixeerd op het beroep van de vader. Dit is vooral om praktische redenen gebeurt. We hadden namelijk te weinig cijfermateriaal om daaruit zinnige conclusies te trekken omtrent de socio-economische achtergrond van de moeder.

Ook wilden we onderzoeken welk beroep de novice deed voor de intrede en tijdens zijn verblijf in de congregatie. Omdat we nergens een lijst vonden met waarop het beroep vermeld stond van de broeders hebben we dit idee moeten laten varen. Enkele dagen voor de einddatum van de verhandeling dook er echter een map op waar er voor elke Belgische broeder een fiche stond met onder andere de behaalde diploma’s. Dit was echter te laat voor ons onderzoek maar dit bewijst dat er in de loop van de komende jaren nog heel veel nuttig archiefmateriaal naar boven zal komen.

HOOFDSTUK 2: BRONNENKRITIEK EN METHODOLOGIE

2.1.: Bronnenkritiek

                                 “…want tussen droom en daad,

staan wetten in den weg en praktische bezwaren…”.

                                                           Uit “Het huwelijk”, Willem Elschot

Als we het wetenschappelijk werk van de historicus in één regel moeten samenvatten dan zou de bovenstaande dit zeer goed weergeven.

            2.1.1. De bronnen (zie ook bijlage 26 en 27)

De twee belangrijkste bronnenreeksen voor dit deel van het onderzoek zijn de geboorteregisters van de gemeente waaruit de novice afkomstig is en het bevolkingsregister uit diezelfde gemeente.

Daar waar er in sommige, oudere verhandelingen, informatie per post verkregen is was dit bij ons financieel niet haalbaar. Elke opzoeking die door het personeel verricht werd zou op de aanvrager verrekend worden.

We hebben de geboorteregisters van 50 verschillende gemeenten geraadpleegd. De geboorteregisters van de volgende gemeenten hebben we ter plaatse op het gemeentehuis kunnen inkijken: Ardooie, Asse, Boezinge, Bornem, Brussegem, Denderbelle, Desteldonk, Dikkebus, Eine, Elene, Erwetegem, Gent, Gentbrugge, Grotenberge, Heurne, Hingene, Ieper, Lebbeke, Liezele, Lotenhulle, Melden, Mendonk, Merchtem, Meulebeke, Nederenemae, Opwijk, Oudenaarde, Petegem, Poeke, Puurs, Sint-Amandsberg, Sint-Maria-Oudenhove, Velzeke, Weert, Wieze, Zillebeke en Zottegem .

De geboorteregisters van de volgende gemeenten hebben we moeten raadplegen op microfilm in het rijksarchief te Ronse of te Beveren-Waas: Aalst, Berchem, Elsegem, Geraardsbergen, Kruishoutem, Letterhoutem, Merelbeke, Moerbeke, Moerbeke-Waas, Nukerke, Roborst, Ronse en Sint-Niklaas.

Een bevolkingsregister is een repertorium van alle inwoners die hun gewone verblijfplaats in de gemeente hebben, met aanduiding van de naam, voornaam, plaats en datum van geboorte, burgerlijke stand, wettelijke verblijfplaats, beroep en nationaliteit. Tevens bevat het register inlichtingen betreffende de datum van inschrijving of van schrapping, de eventuele tweede verblijfplaats, militie, burgerwacht, gerechtelijk dossier, de opeenvolgende woonplaatsen in de gemeente, alsook de lijst van huishoudens die elkaar hebben opgevolgd in de woning[3].

De bevolkingsregisters worden opgesteld aan de hand van de bevolkingstellingen die vanaf 1846, mits enkele uitzonderingen om de 10 jaar worden gehouden. De bevolkingsregisters bevatten dus zowel de statistische doorsnede -de oorspronkelijke inschrijving is een (aangepast) afschrift van de officiële telling- als de dynamische beweging[4].

Van de 1473 Belgische jongens of mannen die in de congregatie zijn ingetreden hebben we van 389 personen de geboorteakte kunnen inkijken. Dit is dus 26,4% over de ganse periode. Voor sommige perioden komen we zelfs aan bijna 30%. Wel moeten we één grote opmerking maken. We hebben, omwille van de praktische problemen geen enkele akte kunnen inkijken van novicen die uit de provincie Limburg afkomstig waren. Hierbij denken we dan vooral aan de gemeente Heusden-Zolder.

Waar we voor 389 ingetredenen de geboorteakte hebben kunnen raadplegen ligt het bij het raadplegen van de bevolkingsregisters helemaal anders. We hebben maar van 165 jongens of mannen de registers kunnen raadplegen, dit is maar 11,2% van het totaal aantal ingetredenen.

2.1.2. De wetgeving

De reden hiervan schuilt hoofdzakelijk achter de wetgeving. Het sleutelwoord van die wetgeving is het begrip “openbaarheid van bestuur”. Dit heeft betrekking op de openbaarheid van de vergaderingen van vertegenwoordigende organen en van hun commissies, en bovendien op de openbaarheid van bestuursdocumenten[5]. De openbaarheid van bestuursdocumenten kan zowel actief als passief zijn. In het eerste geval vervult de overheid een actieve rol in het verspreiden van informatie; in het tweede geval verschaft de overheid informatie op verzoek.

Het is vooral in dat laatste geval dat er zich ingrijpende veranderingen voorgedaan hebben. In 1969 kwamen er voor de eerste maal strengere eisen: vanaf 21 maart 1969 kon enkel nog maar een beperkte groep mensen de toelating krijgen om een eensluidend afschrift te bekomen.[6] In 1987 kwam er een nog grotere bescherming van de afstammingsgegevens en dit vooral uit privacy overwegingen. Met de wet van 31 maart 1987 werd het verbod om letterlijke afschriften af te geven voor akten die minder dan 100 jaar oud zijn, uitgebreid tot de afgifte van uittreksels uit de akte met vermelding van de afstamming van de personen op wie de akte betrekking heeft.[7]

Het openbaarheidsregime van de burgerlijke stand vindt men in art 45 BW. Enerzijds bevat dit artikel een principieel verbod tot rechtstreekse raadpleging van de registers van de burgerlijke stand, anderzijds voorziet het in een systeem van het afgeven van afschriften en uittreksels van individuele akten.

Kort samengevat kunnen alle registers van de burgerlijke stand die ouder dan 100 jaar zijn vrij geraadpleegd worden. Registers die jonger dan 100 jaar zijn kunnen in principe niet geraadpleegd worden. Toch zijn er uitzonderingen mogelijk. Zo zegt het artikel 45 van het burgerlijk wetboek dat

“De voorzitter van de rechtbank van eerste aanleg kan, op mondeling of schriftelijk verzoek van een ieder die doet blijken van een familiaal, wetenschappelijk of een ander wettig belang, zonder enige andere vorm van proces en zonder kosten, toestemming verlenen om bepaalde opzoekingen te laten verrichten of een eensluidend afschrift of een uittreksel te laten afgeven over de afstamming van de personen op wie de akte betrekking heeft.”

Wanneer de historicus dus een aanvraag indient, om wetenschappelijke redenen, aan de voorzitter van de rechtbank van eerste aanleg van het arrondissement waarin de desbetreffende gemeente ligt, dan zal die bijna altijd ingewilligd worden. Deze toelating heft echter het verbod op de “rechtstreekse raadpleging” niet op. Zoals al aangehaald kunnen de registers van de burgerlijke stand in principe niet rechtstreeks geraadpleegd worden. Dit houdt in dat de onderzoeker wel de toelating om inzage te hebben op zak heeft maar dat hij die inzage niet persoonlijk mag uitoefenen.

“ (…) De bewoordingen van artikel 45 par. 1, derde lid van het B.W. gewagen van toestemming om bepaalde opzoekingen te laten verrichten, hetgeen erop wijst dat de opzoekingen moeten verricht worden door het gemeentepersoneel en nooit rechtstreeks door de particulier. Het komt aan de gemeente-overheid toe te zorgen voor een aangepaste onthaalstructuur om de opzoekingen op die wijze te laten verrichten en bijvoorbeeld bepaalde openingsuren te voorzien in hun reglement.[8]”

Er zijn echter contradicties in de interpretatie van de wetgeving, want Schram stelt in zijn artikel dat “de ambtenaren van de burgerlijke stand kunnen anderzijds dan weer niet verplicht worden genealogische opzoekingen te verrichten[9]”. Dat de opzoekingen door het gemeentepersoneel niet gratis gebeurt spreekt voor zich. Zo konden we in Aalst opzoekingen laten verrichten tegen een vergoeding van 800 fr. per uur of 200 fr. per kwartier[10]. In Antwerpen moesten we echter al 1.200 fr. of 29,75 EURO betalen voor een uur het stadsarchief opzoekingen te laten verrichten[11].

Hiermee is “de lijdensweg” van de historicus echter nog niet ten einde. De bovenstaande regeling geld enkel voor de registers van de burgerlijke stand. Voor de bevolkingsregisters gelden echter andere bepalingen. Die worden geregeld door het K.B van 16.07.1992 “betreffende het verkrijgen van informatie uit de bevolkingsregisters en de vreemdelingenregisters, inzonderheid hoofdstuk III art. 5”. Dit K.B geeft geen toelating tot inzage in de registers aan particulieren. Het heeft echter ook geen bevoegdheid aan het College van Burgemeester en Schepenen om het toegangsrecht uit te breiden[12]. Die toelating kan ook niet gegeven worden door de voorzitter van de rechtbank van eerste aanleg[13].

Wie deze machtiging wel mag geven blijft ons tot op de dag van vandaag een raadsel.

In de praktijk is de onderzoeker volledig afhankelijk van het gemeentebestuur waar men de opzoekingen wil uitvoeren. We moeten, in alle eerlijkheid, wel stellen dat de meeste gemeentebesturen toegeeflijk en behulpzaam waren in onze zoektocht naar gegevens. Als voorbeeld kunnen we Gent stellen. Ook hier moet betaald worden om opzoekingen te laten verrichten. Voor dit onderzoek kregen we echter de volledige medewerking van het stadsbestuur om alle opzoekingen in zowel de registers van de burgerlijke stand als de bevolkingsregisters zelf te verrichten.

2.1.3. Ontbreken van gegevens

Van de 165 personen waarvan we de bevolkingsregisters hebben kunnen raadplegen waren er maar 158 bruikbaar. Dit is 10,72 % van alle ingetredenen. Twee verklaringen kunnen we hiervoor geven.

Een eerste is het feit dat, als gezinnen verhuizen op het einde van een periode, we deze niet kunnen en mogen meerekenen. Met het einde van een periode bedoelen we het volgende: als we de bevolkingsregisters gebruiken voor de periode 1921-1930 en er wordt in het gezin een derde kind geboren in 1929 maar het gezin verhuist eind 1929 naar een andere gemeente dan hebben we geen zekerheid of het gezin “voltooid” is en kunnen we het wetenschappelijk gezien niet meerekenen in onze telling.

Een tweede verklaring is het ontbreken van de bron. De eerste officiële bevolkingsregisters verschijnen in België maar vanaf 1846. Daarvoor kunnnen we in sommige gevallen beroep doen op bevolkingsboeken uit de Franse of de Nederlandse periode. Deze zijn niet altijd even bruikbaar daar de beroepsvermelding in veel gevallen niet vermeld werden. In samenhang met het ontbreken van de bevolkingsregisters moeten we ook rekening houden met de ontsluiting ervan. De bevolkingsregisters zijn, in praktijk, enkel te gebruiken met behulp van een index. Daar staat alfabetisch het hoofd van het gezin in, de moeder en de kinderen. Naast hun naamsvermelding vinden we de aanduiding van het boek en het folionummer waar het gezin staat ingeschreven. Zonder deze gegevens kunnen we een gezin niet opzoeken. Voor Gent zijn er voor een periode meer dan 100 bevolkingsregisters. In sommige gevallen zijn, voor bepaalde tellingen, de indexen verdwenen of slecht opgesteld zodat we geen resultaat konden behalen.

2.2.: Methodologie

2.2.1. De sociale stratificatie

Het in kaart brengen van de maatschappelijke groepen waaruit gerekruteerd wordt kan het best gebeuren door gebruik te maken van de techniek van de sociale stratificatie. Deze techniek werd door de Parijse historici Daumard, Labrousse en Mousnier ontwikkeld. Ze probeerden via het verzamelen en tellen van zoveel mogelijk sociale data, de sociale piramides te reconstrueren. Aan die projecten lagen twee principes ten grondslag: a) ‘nationale’ samenlevingen zijn te typeren volgens een ‘klasse’ –of een ‘standen’model (systèmes de classes of systèmes d’ordres), b) de beroepstitels zijn sociale gegevens en kunnen geordend worden in een vooraf uitgetekende socio-professionele hiërarchie[14].

In 1976 echter publiceerde De Belder een vernietigende kritiek op de tot dan dominante visie. Hij haalde de twee uitgangspunten van die visie onderuit en lichtte toe dat “de enthousiaste invoering van de kwantitatieve methode in de sociale geschiedenis een ernstige bezinning over de reconstructie van de opbouw van de sociale piramide heeft gehinderd”. Verder stelt hij nog in zijn doctoraatsonderzoek dat professionele groepen geen sociale groepen zijn[15].

Als indicator namen we het beroep van de vader omdat, in tegenstelling met dat van de moeder, meestal wordt vermeld in de geboorteakte van de novice. Wanneer we echter het beroep als verdelingscriterium gebruiken om een sociale stratificatie van de congregatie op te stellen moet we rekening houden met enkele methodologische problemen. Hugo Verstrepen stelt die het duidelijkst aan de orde in zijn licentiaatsverhandeling[16].

We moeten ons volgens hem bewust zijn van volgende problemen: onvolledigheid, onnauwkeurigheid en dubbelzinnigheid. Met dit laatste wordt bedoeld dat de beroepsvermeldingen in de bronnen grosso modo in minstens twee betekenissen voorkomen. Men kan het beroep beschouwen als een job, waaraan een loon vastzit, of men kan aan het beroep een hogere zin toekennen. In deze interpretatie wordt het beroep een soort dienstverlening ten opzichte van de leden van de samenleving. In zijn meest eenvoudige vorm kan dat betekenen dat de beroepskennis in plaats van de werkelijk uitgeoefende economische activiteit vermeldt wordt. Het gebruik van deze tweeslachtige criteria kan leiden tot een dubbele formulering, een dubbele terminologie. Het beste voorbeeld hiervan is het gebruik van de term ‘wever’ wanneer men werkloos is[17].

Het ware natuurlijk beter om bij een dergelijk onderzoek, waar we in de eerste plaats een economische achtergrond proberen na te gaan, gebruik maken van bijvoorbeeld erfenissen. Dit was echter niet mogelijk omdat ons de bronnen ontbraken.

We hebben besloten om voor dit onderzoek de aanduiding te gebruiken die we uit de geboorteakte van de novice konden puren. In bepaalde gevallen konden we beschikken over het bevolkingsregister. Wanneer de informatie afweek van de geboorteakte hebben we het beroep uit het bevolkingsregister uit de periode van de geboorte van de novice genomen. Deze correctie is echter maar minimaal en we moeten er blijven rekening met houden dat we meer een klassenbewustzijn weergeven dan een klassenstructuur. We moeten er ons voor behoeden deze niet gelijk te schakelen. We krijgen een weergave van hoe de tijdgenoten zichzelf zagen bij de aangifte van de geboorte van hun zoon[18].

We kunnen voor de sociale stratificatie verschillende ordeningen gebruiken. Voor dit onderzoek maken we gebruik van twee verschillende verdelingen, een economische en een sociale. Dit omdat, zoals de Belder zei, professionele groepen geen sociale groepen zijn. Hierdoor kunnen we de rekrutering zowel vanuit de beroepssector als vanuit het sociaal milieu bestuderen. Een bijkomende reden is het feit dat verschillende studies deze systemen hanteren en dat een zekere vorm van standaardisering het gebruik van vergelijkingen alleen maar kan bevorderen. We hebben gebruik gemaakt van de economische en de sociale verdeling die De Belder in het midden van de jaren zeventig heeft opgesteld en die in verschillende studies sindsdien gebruikt en verfijnd zijn.

2.2.2.: Bemerkingen

De techniek van de sociale stratificatie is echter geen wondermiddel. Als we rekening houden met het feit dat het aangeduide beroep niet noodzakelijk overeenkomt met het echt uitgeoefende beroep dan wordt het onmiddellijk duidelijk dat er problemen zijn met het indexeringssysteem.

Een opvallende voorbeeld is dat van de wevers. Deze staan in de tabel gecatalogeerd onder “II Ambachten en industrie, F. Textiel”. We weten echter dat in heel veel gevallen het weven een thuisnijverheid was dat door de man werd uitgeoefend daar waar het spinnen het bijberoep was van de vrouw. De ‘wevers’ waren in heel veel gevallen actief in de landbouwsector als dagloner, landwerker, hovenier, enz. . Hetzelfde probleem zien we in de gemeenten Bornem, Weert en Hingene waar we als beroepsaanduiding heel veel de vermelding mandenmaker vonden. Ook dit is een vorm van thuisnijverheid, dat als aanvullend inkomen werd gebruikt.

Een tweede vorm van kritiek kunnen we geven bij het gebruik van de sociale indeling waar men gebruik maakt van de opdeling van de beroepen in zelfstandig, ambtenaar of bediende, afhankelijke of intermediare. Het is vooral bij de invulling van de gegevens in de tabel dat het mank loopt. Zo vinden we in het bevolkingsregister, laat staan het geboorteregister, weinig aanduidingen of het beroep zelfstandig werd uitgeoefend of in loondienst. Vooral bij de beroepsaanduiding van landbouwer stelt dit probleem zich acuut. Maar ook de beroepen die onderverdeeld zijn in de categorie Ambachten en industrie moeten met enige argwaan bekeken worden.

Dit is de reden waarom we ervoor gekozen hebben alleen de beroepen te nemen waar we zeker van waren of ze in loondienst of zelfstandig werden uitgevoerd. Ook het schema waar deze gegevens in verwerkt zijn werd danig vereenvoudigd.

HOOFDSTUK 3: ECONOMISCHE ORIGINE

3.1. Inleiding

We hebben voor dit deel van het onderzoek de 160 jaar lange onderzoeksperiode opgedeeld in 8 perioden van 20 jaar. De bedoeling is om op deze manier een evolutie proberen te ontdekken.

Zoals reeds vermeld in het vorige hoofdstuk hebben we van de 1473 Belgische broederintredingen die er tijdens die 160 jaar geweest zijn 389 geboorteaktes kunnen inkijken. Dit komt overeen met 26,4 %. In onderstaande tabel geven we een overzicht per periode.

Tabel 3.1.:      Overzicht van het aantal opgezochte intredingen t.o.v. het totaal
aantal intredingen per periode

Ook hebben we getracht, per periode, een zekere vorm van geografische verspreiding te respecteren. (zie hiervoor bijlage 26 en 27)

3.2. Gegevens

         3.2.1.: Kwantitatief overzicht

Tabel 3.2.1:    Economische verdeling over 160 jaar

Bij deze tabel hoort eerst een korte verduidelijking van de categorieën. Onder landbouw verstaan we zowel boeren, landbouwers, als landarbeiders, hoveniers en dergelijke meer. Bij de detailhandel werden de winkeliers en kruideniers gerangschikt. De vrije beroepen groeperen de architecten, advocaten, notarissen, geneesheren, apothekers en kunstenaars. Als magistraten beschouwden we rechters, raadsheren, gouverneurs, enz. Onder eigenaars verstaan we de grondbezitters. De categorie diversen staat voor beroepen die nergens anders konden worden gerangschikt zoals bijvoorbeeld stoker, zaakwaarnemer enz. .

            3.2.2.: Bespreking[19]

1831-1850

Rekening houdend met het 1/3 onbekende beroepen constateren we voor de eerste twintig jaar van het bestaan van de congregatie dat deze hoofdzakelijk rekruteert uit het landbouwmilieu (33% of 7 van de 21 novicen). De categorie ambacht en industrie is vertegenwoordigd voor 11,90%. De dagloners maken 9,52 % van onderzochte beroepen uit. Hier moeten we de opmerking maken dat de dagloners vaak in de landbouw waren ingeschakeld als seizoenarbeiders

1851-1870

Tussen 1851 en 1870 rekruteert de congregatie niet meer overwegend uit het landbouwmilieu maar uit de sector van de ambachten en de industrie (50% t.o.v. 11,90% de voorgaande periode). Binnen deze categorie is het vooral de onderverdeling textiel (met de wevers) en de onderverdeling metaal (met onder andere twee hoefsmeden) die voor het verschil zorgde.

De agrarische sector verliest terrein vooral ten voordele van de categorie handel (7,69%). Het aandeel van de categorie transport en eigenaars-renteniers-particulieren is te verwaarlozen (elk 3,84%).

1871-1890

Tijdens de periode 1871-1890 zien we weinig of geen evolutie. Het aandeel van de landbouw daalt nog meer (23,80% t.o.v. 26,92%) en de sector ambachten en industrie daalt maar lichtjes (47,61% t.o.v. 50%). Naast de sector handel, die min of meer stabiel blijft (7,14% t.o.v. 7,89%) is het aandeel van de overige sectoren te verwaarlozen.

1891-1910

Ook tussen 1891 en 1911 blijft het aandeel van de ambachten en de industrie het grootst (56,47%). Meer dan de helft van de onderzochte beroepen horen hier thuis. Ook nu zijn het de wevers die voor het grote aandeel zorgen. Deze zijn goed voor 12,94% van de onderzochte beroepen. De overige onderzochte beroepen worden verdeeld onder de categorieën dagloners en diversen (elk 7,05%), transport en handel (elk 5,95%) en de categorie ambtenaren en bedienden (3,52%).

1911-1930

In de periode 1911-1930 zien we dat er zich een duidelijke verandering aftekent. De sector ambachten en industrie blijft nog steeds de grootste (39,70% t.o.v. 19,94% in de voorgaande periode) maar moet duidelijk inboeten ten voordele van de agrarische sector (32,35%). Deze daling is voor een groot stuk te wijten aan het verdwijnen van het aandeel textiel in de categorie ambachten en industrie. Het aandeel bouw stijgt dan wel weer met onder andere 6 metsers en 2 schilders. Verder zorgt de sector handel nog voor 10.29% van de onderzochte religieuzen. Deze sector kent bijna een verdubbeling van zijn aandeel. De categorieën ambtenaren/bedienden en dagloners zorgen zoals de voorgaande periode voor een beperkt aandeel (respectievelijk 5,88% en 4,41%).

1931-1950

Gedurende deze twintig jaar groeit het aantal religieuzen dat uit het milieu van de ambachten en de industrie komen opnieuw aan en daalt het aandeel van de agrarische sector. We komen op een niveau dat vergelijkbaar is met de periode 1871-1890. Binnen deze categorie vinden we vooral een overwicht van de onderverdeling “algemeen”. Hierin vinden we 6 arbeiders, 2 fabriekwerkers, 4 werkmannen en 1 staatswerkman. De categorie handel zorgt voor 8,47% net als de categorie van de ambtenaren en bedienden. Bij het aandeel transport moeten we wel opmerken dat van die 8,47% (of 10 in absolute getallen) 80% (of 9) werkman aan den ijzerenweg is en 10% (1) tramwerkman is. Verder komt er uit het handelsmilieu nog 5,93% van de onderzochte ingetredenen. De categorieën gepensioneerden, dagloners, zonder bedrijf en wisselend zijn te verwaarlozen.

1951-1970

Ook tijdens deze periode zijn er geen opvallende veranderingen. Het aandeel van de agrarische sector blijft bijna stabiel en dat van de ambachten en de industrie daalt lichtjes (4%). Daarnaast zorgen de categorieën ambtenaren/bedienden, transport en in mindere mate handel voor de rest.

Het aandeel van de periode 1971-1990 is zo klein dat we ze niet mee bespreken.

Evolutie

Gedurende de 160 jaar dat de congregatie Belgische broeders heeft gerekruteerd zijn er enkele tendensen te onderkennen op het vlak van economische origine.

Doorheen de jaren heeft de congregatie vooral uit de sector van de ambachten en de industrie gerekruteerd, met andere woorden het arbeidersmilieu. Deze sector zorgt in het totaal voor 47,04% van de intreden.

Bij de categorie ambtenaren en bedienden zien we gedurende 160 jaar een permanente stijging van het aantal novicen die uit deze sector komen. Dit heeft vooral te maken met de grote opgang die deze sector heeft gekend sinds de tweede helft van de 19^de eeuw.

Uit de categorie vrije beroepen komt er gedurende de gehele periode uit de onderzochte ingetredenen niemand. Ook de categorieën eigenaars, renteniers en particulieren, gepensioneerden, dienstboden en zonder bedrijf zijn te verwaarlozen.

De categorie dagloners zorgt over de ganse periode voor 3.59% van de onderzochte beroepen.

Algemeen genomen mogen we stellen dat de secundaire sector aangevuld met de agrarische sector het rekruteringsgebied van de congregatie vormt.

Om na te gaan in hoeverre de beroepsstructuur van de ouders van de mannelijke religieuzen weerspiegeld is in de totale actieve bevolking in Vlaanderen, gingen we uit van de studie van B. Verhaegen die de beroepsevolutie in Vlaanderen onderzocht van 1846 tot 1910. Onze bevindingen waren echter niet helemaal vergelijkbaar, niet alleen omdat het onderzoek op basis van de beroepstellingen slechts tot 1910 ging, maar vooral omdat het een statisch beeld vormde van de beroepsstructuur op bepaalde tijdstippen, 1846 en 1910, terwijl wij het aantal beroepen geglobaliseerd hadden per 20 jaar.

Het was niettemin interessant om onze resultaten te vergelijken met de gegevens die de beroepstellingen van 1846 en 1910 lieten zien[20]. Tussen 1846 en 1910 bleek de actieve bevolking in de landbouw gedaald te zijn van 31,65% tot 22,88%.

Als we de perioden 1851-1870 en 1891-1910 nemen zien we eveneens een daling (26,92% en 12,94%). Het aandeel van de landbouwsector ligt echter veel lager dan het nationaal niveau. Tijdens de periode 1891-1910 zien we dat de 12,94% van de vaders van de onderzochte novicen uit de landbouwsector komt. Nationaal ligt dit op 22,88%. Toch moeten we ons eigen cijfer nuanceren: wanneer we de 6 dagloners bij de primaire sector rekenen komen we aan 20%. Ook dat ligt echter nog onder het nationaal niveau. Wanneer we de dagloners bij de landbouwers uit de eerste periode tellen komen we aan 34,61%, wat boven het gemiddelde ligt.

De productieve sector (industrie en ambachten) onderging van 1846 naar 1910 eveneens een daling van 55% naar 51,95%. Bij ons onderzoek vinden we geen daling maar een stijging van ongeveer 6% tot 56,47% van alle onderzochte novicen.

Tenslotte gaf de vergelijking van de tertiaire sector (handel, dienstpersoneel, vrije en administratieve beroepen) de volgende gegevens: in de jaren 1846 en 1910 noteerden we respectievelijk 10,31 en 24,87% van de actieve bevolking die in deze sector in Vlaanderen was tewerkgesteld. Wanneer we de beroepsstructuur van de vaders van de onderzochte novicen nagaan krijgen we voor de periode 1851-1870 een percentage van 7,69% te zien. In de periode 1891-1911 is dit gestegen tot 9,41%.

3.2.3.: Besluit

Bij deze vergelijking kunnen we enkele conclusies trekken. Zo zien we dat het aandeel dat de landbouwsector levert heel wisselend is. In de periode 1851-1870 ligt het aandeel van de landbouw onder het nationaal gemiddelde, in de periode 1911-1930 bedraagt het aandeel landbouw ruim 10% meer dan het nationale niveau van 1910. Daarna stabiliseert het cijfer zich rond de 22%, wat het nationaal niveau was in 1910. We kunnen dus stellen dat het aandeel van de primaire sector zeker na 1910 oververtegenwoordigd was.

Wat het aandeel van de productieve sector (II. Ambachten en industrie) betreft zien we dat tijdens de periode 1851-1890 het aandeel ondervertegenwoordigd was ten opzichte van het nationaal aandeel. Tussen 1891 en 1910 blijkt het aandeel voor de congregatie groter dan het op nationaal vlak blijkt te zijn (56,47% t.o.v. 51,95%). Na 1910 daalt het aandeel voor de congregatie echter tot ongeveer 40% waarna het zich later zal stabiliseren rond de 45%.

Het aandeel van de tertiaire sector was gedurende de ganse 19^de eeuw ondervertegenwoordigd en zal dit ook in de twintigste eeuw blijven. In de periode 1851-1870 bedraagt het aandeel 7,69% t.o.v. 10,31% nationaal. De volgende twintig jaar daalt het aandeel in de congregatie tot 11,90% maar tussen 1891 en 1910 wordt die stijging tenietgedaan en blijft het aandeel steken op 9,41%. Dit is iets meer dan 15% lager dan het nationaal aandeel. Voor het verdere verloop van de 20^ste eeuw zal het aandeel van de tertiaire sector schommelen tussen de 14 en de 18%. Dit in schril contrast met de 24,87% dat het aandeel in 1910 in nam op nationaal niveau.

HOOFDSTUK 4: SOCIALE ORIGINE

4.1. Inleiding

Na de economische verdeling kunnen we de gevonden beroepen ook indelen aan de hand van een sociale verdeling. Voor de opbouw van deze socio-professionele hiërarchie baseerden we ons op de positie die de gezinshoofden in het beroepsmilieu innamen: zelfstandig of in loondienst.

Onder de categorie zelfstandigen rangschikken we:

• de landbouwers: zowel de boer-eigenaar als de pachter

• de industrie en de ambachten: onder ambachten verstaan we de beroepen als schoenmaker, smid, maar ook metser en schrijnwerker die men uitoefent als “baas”.

• de transportsector

• de handel: handelaars, winkeliers ,koopmannen, herbergiers

• de vrije beroepen

• de eigenaars, renteniers en particulieren

• tenslotte de categorie mensen, die binnen de zelfstandige positie een wisselende activiteit aan de dag heeft gelegd.

De ambtenaren en bedienden worden als een aparte categorie beschouwd. De specificiteit van deze categorie ligt in de dubbelzinnigheid van hun werksituatie. Enerzijds is men werknemer, anderzijds is men medewerker van de opdrachtgever.

Een derde klasse vormen diegenen die in loondienst zijn, met andere woorden de afhankelijken. Hieronder groeperen we

• agrarisch: dit zijn de landmannen, landarbeiders en hoveniers

• ambachten en industrie: alle personen die als gast of knecht onder een zelfstandige baas werken horen hier thuis. Ook alle fabrieksarbeiders, of arbeiders zijn hier bijgerekend. Daarnaast hebben we er voor geopteerd hier de categorie wevers onder te brengen. Dit omdat er bijna geen enkele wever dit als zelfstandig beroep uitoefende. Dit geldt ook voor de mandenmakers

• diegenen die werkzaam waren in de transportsector

• het personeel in de commerciële sector (bijvoorbeeld vertegenwoordiger)

• het dienstpersoneel

• afhankelijken die verwisseld hebben van beroep (wisselend)

• algemeen: de dagloners en de werkmannen

Naast de gepensioneerden en diegenen die zonder bedrijf waren hebben we nog enkele personen ingedeeld in de groep intermediaren. Deze categorie omvat al degenen die van een zelfstandige beroepssituatie in loondiensten overgingen of omgekeerd.

4.2. Gegevens

         4.2.1.: Kwantitatief overzicht

We hebben er voor gekozen, om bij de bespreking en het onderzoek van de sociale origine, niet de opdeling te volgen die in de vorige verhandelingen gebruikt zijn.

De belangrijkste reden hiervoor is de onnauwkeurigheid van de bron, met name in eerste plaats de bevolkingsregister en in tweede plaats het geboorteregister. We hebben het al in deel 3.2 aangehaald: de schemerzone tussen zelfstandig en afhankelijk is in sommige gevallen zo groot dat we er voor geopteerd hebben deze gevallen niet te gebruiken voor onze analyse. Zo is het praktisch niet uit te maken waar de scheiding ligt tussen een keuterboer, die een bijverdienste zocht in de industrie, en een industrie-arbeider die met zijn gezin ook een lapje grond bewerkte[21].

Tabel 4.2.1:    Sociale verdeling over de ganse periode in absolute cijfers

Wanneer we de cijfergegevens van de vorige pagina in procenten beschouwen krijgen we het volgende:

Tabel 4.2.2: Sociale verdeling over de ganse periode in procenten

         4.2.2.: Bespreking

1831-1850

Vooreerst moeten we er ernstig rekening mee houden dat we hier maar 12,84% van alle novicen die gedurende deze twintig jaar zijn ingetreden hebben kunnen onderzoeken. Bij de 14 beroepen die ons gekend zijn valt een duidelijk overwicht op van de zelfstandigen. 71,42% van ouders die we hebben kunnen onderzoeken komt uit dit sociaal milieu. Dit overwicht is vooral te danken aan de landbouwsector.

1851-1870

Voor deze periode hebben we 21% van de ingetreden novicen onderzocht en zien we dat de het sociaal milieu van de zelfstandigen als rekruteringsbodem terrein verliest ten voordele van de afhankelijken. Beide groepen zorgen elk voor 50% van de onderzochte beroepen.

1871-1890

Ook voor de periode 1871-1890 hebben we iets meer dan 20% van de novicen die tijdens deze jaren zijn ingetreden kunnen onderzoeken. Gedurende deze periode zien we de eerste maal een intrede uit de categorie ambtenaren en bedienden. Dit gaat ten koste van het aandeel van de afhankelijken. Hierdoor blijven de zelfstandigen de belangrijkste ‘voedingsbodem’ van broeders.

1891-1910

Voor de periode 1891-1910 hebben we 28% van de novicen kunnen onderzoeken, waarmee dit onze best onderzochte periode is. Gedurende deze jaren zien we geen grote verschuivingen en blijft het aandeel van de twee grote categorieën stabiel. De categorie van de bedienden kent, met een stijging van 62% ten opzicht van de vorige periode, tussen 1891 en 1910 een grote doorbraak.

1911-1930

In de periode van de Eerste Wereldoorlog en de jaren twintig stijgt het aandeel van de zelfstandigen tot iets minder als 70%. Dit gaat vooral ten koste van de groep afhankelijken die met meer dan 40% daalt ten opzichte van de periode 1891-1911. Vooral de agrarische sector zorgt voor het verschil.

1931-1950

De crisisperiode van de jaren dertig, de Tweede Wereldoorlog en de periode van de heropbouw zorgde voor een halvering van het aandeel van de zelfstandigen. Dit is de enige periode waarin het sociaal milieu van de afhankelijken belangrijker wordt als rekruteringsbodem dan het sociaal milieu van de zelfstandigen.

De groep van de afhankelijken ziet zijn aandeel verdubbelen. De categorie ambtenaren/bedienden kent een daling van ongeveer een 10%.

1951-1970

Deze periode van secularisering wordt gekenmerkt door een verdriedubbeling van het aandeel ambtenaren/bedienden (van 5,55% naar 25,92%). Dit is voor een groot deel te verklaren door het stijgend aandeel dat de tertiaire sector na de Tweede Wereldoorlog had in de actieve bevolking. De groep afhankelijken verliest sterk terrein (-45%) en de zelfstandigen zijn weer de grootste bron van broeders (44,44%).

         4.2.3.: Besluit

Aleer we tot het maken van conclusies of besluiten overgaan moeten we er nog eens de nadruk op leggen dat we maar over een beperkt aantal cijfers beschikken. We hebben namelijk maar van 24% van alle novicen kunnen achterhalen of hun vader in zelfstandig of in loonverband werkte.

Algemeen gezien mogen we stellen dat de zelfstandigen voor de congregatie de ideale rekruteringsbodem waren. Dit was in de perioden 1831-1850, 1871-1890 en 1931-1950 te danken aan de landbouwsector; in de perioden 1851-1870, 1891-1910, 1911-1930 en 1951-1970 was het te danken aan het sociale milieu van de ambachten en de industrie.

Het is enkel in de periode 1931-1950 dat het aandeel van de afhankelijken belangrijker wordt dan dat van de zelfstandigen. Toch is het verschil tussen beide categoriën nooit erg groot. Buiten de eerste periode en de laatste (1951-1970)[23] is het enkel de periode 1931-1950 waar het verschil tussen beide categorieën erg groot is (38,42%).

Een derde tendens die over de 160 jaar zichtbaar is, is het stijgende aandeel van de categorie van ambtenaren en bedienden. Deze stijging moeten we koppelen aan het stijgend aandeel dat de tertiaire sector na de Tweede Wereldoorlog had in de actieve bevolking.

Bij de categorie van de intermediairen die in het totaal voor een 3% van de onderzochte beroepen zorgt, zijn de categorieën van gepensioneerden en diegenen zonder bedrijf te verwaarlozen.

Hoewel we stellen dat de meeste novicen uit een milieu van zelfstandigen komen, mogen we niet de fout maken hiermee impliciet een oordeel te willen vellen over de financiële slagkracht van dit milieu. Op basis van zulk een onderzoek kunnen we geen uitspraken doen over de fortuintoestand van de gezinnen van de novicen.

Dat de ouders van de novicen niet zo gefortuneerd waren kunnen we afleiden uit het feit dat de congregatie voor het juvenaat het kostgeld moest afschaffen wou men voldoende postulanten hebben.[24]

HOOFDSTUK 5: HET FAMILIAAL MILIEU

5.1. Inleiding

Het wordt algemeen aangenomen dat het familiaal milieu, en in het bijzonder het ouderlijk gezin, psychologisch een belangrijke invloed uitoefent op het latere leven van de kinderen. In 1951 stelde Van Den Broeck[25] dat “de menselijke aanleg voor een groot gedeelte wordt bepaald door zeer uiteenlopende erfelijkheidsfactoren, die evenwel tot een eenheidsreactie worden gebundeld door toevallige en opzettelijke ervaringen van het milieu”.

Het christelijk gezin zou de onvervangbare basis zijn voor een roeping. Deze oeroude overtuiging van de gelovigen werd in 1935 door paus Pius XI in zijn encycliek Ad catholici sacerdotii, de encycliek over de priesterroepingen, grondig uitgewerkt. Hierin bespreekt de paus de middelen om priesters te rekruteren. Hierin noemt hij “(…) het echt en diep christelijk huisgezin de beste en natuurlijkste bodem, waarop bijna vanzelf de bloemen van heiligheid moeten kiemen en ontluiken”[26]. Een christelijk kroostrijk huisgezin zou zo een bodem zijn. De kinderen die uit deze gezinnen komen zouden getuigen van altruïsme, offergeest en offervaardigheid[27].

Deze redenering werd, rond 1944, uitgewerkt door Valerius Geerebaert in een sermoen over de onkuisheid dat De Borchgrave in zijn boek God of genot[28] weergeeft.

“(…) a) ’t Is een spreekwoord geworden: één kind, bedorven kind, twee kinderen, angstkinderen, veel kinderen, gezonde kinderen, naar ziel en lichaam… Als er meer kinderen zijn, hebben ze niet altijd alles wat ze kunnen verlangen, ’t kind is dan niet een soort afgod, waaraan alles opgeofferd wordt. Als er meer zijn, dan moeten ze al eens toegeven voor elkander, de karakters zijn gevormd… ze moeten meehelpen in ’t huisgezin, waar veel werk is… de ouders zijn er zich van bewust, dat de kinderen zich een weg moeten banen door het leven, ze moeten leeren, ze moeten reeds heel vroeg begrijpen dat ’t leven iets anders is dan genieten en plezier hebben. ’t Is ook daarom dat ze in de fabrieken en bureelen niet veel houden van bedienden die eenige kinderen zijn… ’t Is ook onder de kroostrijke gezinnen dat God over ’t algemeen z’n priesters en kloosterlingen kiest… en ge zult niet veel priesters en kloosterzusters aantreffen die enige kinderen zijn… (…)”

Zoals in het begin van deze paragraaf al gesteld zijn er buiten het gezin nog andere factoren die de roepingen kunnen beïnvloeden. Dit hebben we omschreven als het familiaal milieu. Volgens Dellepoort zijn er naast het gezin nog twee andere factoren, namelijk het contact met de Kerk en de invloed van de school en de jeugdbeweging[29]. We zullen na een analyse van het gezin van de novicen ook proberen deze laatste twee factoren na te gaan. Dat dit minder diepgaand dan de analyse van het gezin zal gebeuren is te wijten aan het ontbreken van bepaalde gegevens. Toch zullen we proberen een algemene schets te geven.

Tot slot van dit hoofdstuk geven we een kort en bondig overzicht van de belangrijkste rekruteringsmiddelen die de congregatie, maar ook andere congregaties, toepaste om over een voldoende aantal novicen te beschikken.

5.2. Het gezin

5.2.1. De gezinsgrootte

Bij het bepalen van de gezinsgrootte, hebben we alle kinderen geteld die een ouderpaar gehad heeft, ook al zijn er daarvan overleden of al verhuist, op het moment dat de novice in kwestie intreed. Dit omdat de stelling is dat een kroostrijk gezin per definitie het meest christelijke gezin is en daardoor ook meer roepingen levert dan een “normaal” gezin. De verklaring hiervoor is het feit dat ouders, die uit religieuze overtuiging een groot gezin durven aanvaarden, in dezelfde “geestesgesteldheid” ook de motieven zouden vinden om een roeping onder hun kinderen te bevorderen[30]. We kunnen ons natuurlijk wel de vraag stellen of alle grote gezinnen er uit “religieuze” overtuiging zijn gekomen!

Wanneer we nu enkel maar de kinderen meetellen die nog in leven zijn kan dit de resultaten sterk veranderen. Zo beschikken we over een ouderpaar dat 8 kinderen had, waarvan er 4 gestorven zijn.

Op een totaal van 1473 konden we de gezinssituatie van maar amper 158 novicen nagaan, dit is 10,72%. De redenen voor dit beperkte aantal werden al in het tweede hoofdstuk van dit deel behandeld. Hier komt ook nog bij dat we de gezinnen die meer als één novice leveren maar eenmaal tellen. We moeten dus zeker de representativiteit van deze gegevens in vraag stellen en er rekening mee houden dat het resultaat van dit deelonderzoek enkel maar een richting kan zijn voor verder, uitgebreider onderzoek.

Tabel 5.2.1.: Representativiteit van de gegevens

Wanneer we hieronder een bespreking van de gezinsgrootte geven moet de lezer er zich steeds van bewust blijven dat het hier niet gaat over dé gemiddelde gezinsgrootte van dé congregatie maar dat het slechts over een zeer beperkt aantal gezinnen gaat.

Tabel 5.2.2.: De gezinsgrootte algemeen bekeken en per periode 

Zoals te zien is in tabel 5.2.2. hebben we de eerste periode 1851-1870 en de laatste periode 1951-1970 niet in ons overzicht opgenomen omdat we geen gegevens over beide perioden hebben.

Het gemiddelde gezin waaruit de broeders gerekruteerd werden telde voor de eerste periode 4,5 kinderen. We moeten er wel onmiddellijk bijzeggen dat wegens het minieme aantal gegevens ook deze periode niet bij onze analyse mogen betrekken. Voor de tweede periode telde het gemiddelde gezin 7,12 kinderen. In de derde periode daalt de gemiddelde gezinsgrootte tot 5,64 kinderen. Tijdens de jaren 1911-1930, de vierde periode, stijgt de gemiddelde gezinsgrootte tot 6,24 kinderen. In de vijfde periode daalt dit gemiddelde opnieuw tot 4,77 en ook voor de laatste periode kwamen we aan een zelfde resultaat.

Indien we nu de verschillende gezinsgrootten opdelen in kleine (1tot 3 kinderen), middelgrote (van 4 tot 6 kinderen), grote (van 7 tot 9 kinderen) en zeer grote gezinnen (van 10 en meer kinderen), bekomen we de volgende resultaten:

Tabel 5.2.3.: Groepering van de gezinsgrootte

Ook nu slaan we de eerste periode over in onze bespreking en starten we met de tweede periode. Daar zien we dat de middelgrote gezinnen het best vertegenwoordigd zijn, gevolgd door de grote. We hebben geen enkel klein gezin gevonden en maar één zeer groot. Voor de derde periode zien we een verschuiving in de richting van de grote gezinnen (11). Daarna komen de middelgrote gezinnen (5) en de kleine (3). Gedurende deze periode hebben we geen enkel zeer groot gezin gevonden. In de vierde periode zijn het opnieuw de middelgrote gezinnen die het meest novicen leveren (19)[32]. De grote gezinnen leveren net iets minder novicen, namelijk16 op een totaal van 45. Verder zijn er 6 kleine gezinnen vertegenwoordigd en 4 zeer grote. In de vijfde periode zien we dat de middelgrote gezinnen nog steeds het best vertegenwoordigd zijn (22) maar dat de kleine gezinnen sterker vertegenwoordigd zijn dan de grote (22 t.o.v. 16). De zeer grote gezinnen zijn niet meer vertegenwoordigd. Tijdens de laatste periode, 1951-1970, zien we dat er niet zoveel veranderd is, behalve dan de grote gezinnen nog meer aan belang verloren hebben ten voordele van de kleine gezinnen.

In het kader van een onderzoek naar de gezinsgrootte is het interessant om na te gaan of er een discrepantie is vast te stellen tussen de gezinsgrootte van de religieuze groep en deze van de totale bevolking van Vlaanderen. Wanneer we dit doen moeten we er ons echter voor hoeden geen appelen met peren te vergelijken. Onze cijfers geven het beeld weer van alle kinderen die in een gezin geboren zijn. De cijfers om met te vergelijken hanteren andere criteria. Meestal zijn dit cijfers van de huishoudens waar ouders, kinderen, verwanten, personeel en kostgangers zijn inbegrepen.

We hebben besloten om de cijfers te gebruiken die in de volkstellingen werden weergegeven. Karine Hanskens deed het ons in haar verhandelingen over het klooster van de H. Vincentius a Paulo te Dendermonde al voor[33].

Tabel 5.2.4.: Gemiddelde grootte van de Belgische huishoudens op basis van de volkstellingen

In de volkstellingen werd het huishouden gezien als een enkelvoudige of collectieve eenheid, bestaande uit hetzij één persoon die alleen leeft, hetzij uit de vereniging van twee of meer personen die al of niet door familiebanden aan elkaar verbonden zijn, gewoonlijk een zelfde huis bewonen en er samenleven.[34] Dit is dus veel ruimer dan de door ons opgestelde criteria.

Zoals al eerder gezegd zijn onze cijfers vooral vanaf 1891 enigszins bruikbaar. Voor de periode van 1891 tot 1910 vinden we een gemiddeld kinderaantal van 5,64. De volkstellingen van 1890 is de gemiddelde grootte van de huishoudens van België 4,56 bij de telling van 1910 4,05. We merken dus dat enkel al het gemiddelde kinderaantal van onze onderzochte gezinnen al groter is dan de gemiddelde grootte van de huishoudens van België. Dit vinden we gedurende de ganse geschiedenis terug.

Ondanks deze gebrekkige informatie mogen we toch aannemen dat merendeels het ouderlijk gezin van de religieuzen een grotere dimensie kende dan de gemiddelde familie

5.2.2. De plaats in de geboortrij

We hebben in één van de vorige studies de hypothese gevonden de kans dat kinderen religieuzen worden afneemt met de plaats in de geboorterij[35]. Deze hypothese werd in dat onderzoek weliswaar niet bevestigd, maar het leek ons nuttig om deze hypothese op ons onderzoek toe te passen. We kunnen ons inderdaad de vraag stellen of de plaats in de geboorterij enige invloed heeft op roeping.

Voor dit onderzoek hebben we de gezinstoestand genomen op het moment van intrede, met andere woorden, de kinderen die op dat ogenblik overleden waren werden niet in het onderzoek betrokken. Ook hier moeten we er ons permanent van bewust zijn dat ons cijfermateriaal té beperkt en té fragmentair is om algemene en eensduidende conclusies te trekken. We kunnen wel richtingen geven voor een diepgaander en grootschaliger onderzoek.

Tabel 5.2.4.: Plaats in de geboorterij, periode 1871-1890

(deze tabel moet als volgt gelezen worden:
horizontaal vindt men de plaats in de geboorterij terug,
verticaal het aantal kinderen in het gezin)

Op basis van de cijfers voor de jaren 1871-1890, die zeer beperkt zijn, zouden we moeten stellen dat het eerder de jongsten en jongeren in het gezin zijn die intreden in de congregatie.

Tabel 5.2.5.: Plaats in de geboorterij, periode 1891-1910

Ook voor de periode 1891-1910 kunnen we bezwaarlijk een overwicht van de ouderen in het gezin vaststellen.

Tabel 5.2.6.: Plaats in de geboorterij, periode 1911-1930

Voor deze periode lijkt op het eerste gezicht dat de “eerstgeborenen” in de meerderheid zijn. We zien inderdaad dat 11 novicen de oudste in het gezin zijn en maar 7 de jongste. Wanneer we echter onze criteria uitbreidden naar enerzijds de eerste en de tweede in het gezin en anderzijds kijken naar de laatste en de voorlaatste in de geboorterij dan komen we voor de beide criteria aan 14 novicen, een status-quo dus.

Tabel 5.2.7.: Plaats in de geboorterij, periode 1931-1950

Tijdens de jaren 1931-1950 zien we opnieuw geen duidelijke tendensen. Ditmaal zijn 14 novicen de oudste in het gezin. Daar staat tegenover dat 17 novicen de jongste zijn. Wanneer we de criteria uitbreiden dan krijgen we het tegenovergestelde, namelijk 24 novicen zijn de eerste in de geboorterij en 22 de laatste. Opnieuw krijgen we dus geen eenduidend beeld.

Tabel 5.2.7.: Plaats in de geboorterij, periode 1951-1970

Gedurende de periode van 1951 tot 1970 lijkt het erop dat de oudste jongens het meest vertegenwoordigd zijn. Zo zijn 4 novicen het oudste kind en 3 novicen het jongste kind in het gezin. Zelfs bij uitbreiding van de criteria komen we aan bijna dezelfde resultaten (6 t.o.v. 4). Toch moeten we er rekening mee houden dat we maar een klein aantal novicen onderzoeken ten opzichte van het totaal aantal ingetredenen.