Openbaarheid van bestuur
op gemeentelijk niveau

Een empirisch onderzoek naar de openbaarheidspraktijk
in de steden en gemeenten van het Vlaamse Gewest

Gert Kerckhof

Scriptie voorgelegd aan de Faculteit Sociale Wetenschappen,
voor het behalen van de graad van
Licentiaat in de Politieke Wetenschappen.

Academiejaar: 2004-2005

Katholieke Universiteit Leuven

Promotor: Dr. F. SCHRAM
Verslaggever: Prof. Dr. R. MAES

Inleiding

1. Theoretische achtergrond van het onderzoek

    1.1. Een aantal definities van openbaarheid van bestuur uit de rechtsleer en bestuurswetenschappen

    1.2. Openbaarheid van bestuur in de Belgische wetgeving

        1.2.1. Passieve openbaarheid van bestuur

            1.2.1.1. De grondwet

            1.2.1.2. De wet van 12 november 1997

            1.2.1.3. Het Vlaamse decreet van 26 maart 2004

        1.2.2. Actieve openbaarheid van bestuur

            1.2.2.1. Actieve openbaarheid in de federale en Vlaamse wetgeving

            1.2.2.2. Het onderscheid met overheidsvoorlichting

        1.2.3. Andere relevante wetgeving

    1.3. Argumenten voor (en tegen) openbaarheid van bestuur in België

        1.3.1. Een korte historische schets

        1.3.2. Openbaarheid van bestuur als grondrecht in een democratische rechtsstaat

        1.3.3. Bestuurskundige motivatie voor openbaarheid

            1.3.3.1. Motivatie in het kader van de kwaliteit van beleid

            1.3.3.2. Motivatie in het kader van de verhouding burger-bestuur

        1.3.4. Mogelijke nadelen van openbaarheid van bestuur

            1.3.4.1. Theoretische argumenten tegen openbaarheid van bestuur

            1.3.4.2. Praktische argumenten tegen openbaarheid van bestuur

    1.4. De gemeente als bestuursniveau

        1.4.1. Het belang van de gemeente als lokaal bestuursniveau

        1.4.2. Openbaarheid van bestuur op gemeentelijk vlak

            1.4.2.1. Het belang van gemeentelijke openbaarheid van bestuur

            1.4.2.2. Concreet: gemeentelijke openbaarheidsinitiatieven

2. Methodologie

    2.1. Operationalisering van het theoretisch kader

        2.1.1. Onderzoeksvragen inzake openbaarheid van bestuur in het algemeen

        2.1.2. Onderzoeksvragen inzake actieve openbaarheid van bestuur

        2.1.3. Onderzoeksvragen inzake passieve openbaarheid van bestuur

        2.1.4. Onderzoeksvragen inzake de opinies van de ambtenaren over openbaarheid van bestuur

        2.1.5. Samenvattende tabel

    2.2. Het verzamelen en verwerken van de gegevens

        2.2.1. Het oorspronkelijke onderzoek

            2.2.1.1. Web survey en e-mailenquête

            2.2.1.2. Verloop van het onderzoek

        2.2.2. Een na-onderzoek

    2.3. Respons

        2.3.1. Het oorspronkelijke onderzoek

        2.3.2. Het na-onderzoek

3. Openbaarheid van bestuur algemeen

    3.1. Het gemeentelijke reglement openbaarheid van bestuur

    3.2. Het gemeentelijke reglement spreekrecht voor ambtenaren

    3.3. De politieke gevoeligheid van openbaarheid van bestuur in de Vlaamse gemeenten

    3.4. Opleiding over openbaarheid van bestuur

    3.5. De informatiecampagne voor de inwoners van de gemeente

    3.6. De nadruk van het gemeentelijk openbaarheidsbeleid

    3.7. Openbaarheid van bestuur algemeen: conclusies

4. Actieve openbaarheid van bestuur

    4.1. De wettelijke verplichtingen

    4.2. De communicatie-ambtenaar

        4.2.1. Het profiel van de communicatie-ambtenaar

        4.2.2. Het profiel van de communicatie-ambtenaar in de
                    verschillende provincies en naar de grootte van de gemeenten

    4.3. Het wegwijsdocument

    4.4. Het gemeentelijk informatieblad

        4.4.1. Het gemeentelijk informatieblad en de periodiciteit

        4.4.2. Redactieraad en politieke standpunten

        4.4.3. Verspreiding en kost

    4.5. Andere initiatieven inzake actieve openbaarheid van bestuur

    4.6. Actieve openbaarheid: conclusies

5. Passieve openbaarheid van bestuur

    5.1. De registratie van de aanvraag

    5.2. Het aantal en de inhoud van de aanvragen

        5.2.1. Het aantal aanvragen

        5.2.2. De inhoud van de aanvragen

    5.3. De beslissing over de aanvraag, de weigering en de beroepsprocedures

        5.3.1. De beslissing

        5.3.2. Het aantal weigeringen en de toegepaste uitzonderingsgronden

    5.4. Passieve openbaarheid: conclusies

6. Opinies over openbaarheid van bestuur

    6.1. Kloof, legitimiteit, vertrouwen

    6.2. Stellingen over de effecten van openbaarheid van bestuur

    6.3. Het verband met andere variabelen

    6.4. Opinies over openbaarheid van bestuur: conclusies

7. Evaluatie en aanbevelingen

    7.1. Openbaarheid van bestuur in de Vlaamse gemeenten: een poging tot evaluatie

        7.1.1. Verschillen tussen de provincies

        7.1.2. Openbaarheid van bestuur naar grootte van de gemeenten

        7.1.3. Het verband tussen openbaarheid en de opinies daarover

    7.2. Aanbevelingen over openbaarheid van bestuur in de Vlaamse gemeenten

        7.2.1. Aanbevelingen omtrent de randvoorwaarden

        7.2.2. Aanbevelingen omtrent actieve openbaarheid

        7.2.3. Aanbevelingen omtrent passieve openbaarheid

Besluit

Referenties

Lijst van afkortingen

Bijlagen