Conflicten en professionele leergemeenschappen
Een exploratief onderzoek in middenscholen
Wouter Hustinx
Scriptie voorgelegd aan de Faculteit Psychologie
en Pedagogische Wetenschappen,
voor het behalen van de graad van Licentiaat in de Pedagogische Wetenschappen
Academiejaar: 2004-2005
Katholieke Universiteit Leuven
Promotor: Prof. Dr. Geert KELCHTERMANS
| home | lijst scripties | inhoud | volgende |
Hoofdstuk 1: Theoretisch kader
1.1 De professionele leergemeenschap
1.1.1 Karakteristieken van de professionele leergemeenschap
1.1.2 Het belang van professionele leergemeenschappen
1.2 Werkplaatscondities en professionele ontwikkeling
1.2.1 Het spanningsveld tussen collegialiteit en autonomie
1.2.2 Schoolcultuur
1.3 De rol van conflict in de professionele leergemeenschap
1.3.1 Conflict binnen de professionele leergemeenschap
1.3.2 Definitie van conflict
1.3.3 Continuüm van conflicthoudingen volgens Achinstein
1.3.4 Continuüm van conflictresultaten volgens Achinstein
1.3.5 Conflict als wenselijk geachte werkplaatsconditie voor professionele ontwikkeling?
1.4 Werkplaatscondities en micropolitiek
1.5 Probleemstelling en onderzoeksvragen
1.6 Besluit
Hoofdstuk 2: Onderzoeksopzet en methodologie
2.1 De keuze van voor kwalitatieve gevalsstudies
2.3 Dataverzameling
2.4 Data-analyse
2.4.1 Transcriptie
2.4.2 Codering
2.4.3 Verticale analyse per respondent
2.4.4 Verticale analyse per case
2.5 Rapportage
2.6.1 Betrouwbaarheid
2.6.2 Validiteit
Hoofdstuk 3: Resultaten van het onderzoek
3.1 Is er sprake van professionele leergemeenschappen?
3.1.1 School A
3.1.2 School B
3.1.3 Besluit
3.2 Overzicht van conflicten binnen de professionele leergemeenschap
3.3 Conflicttypes
3.3.1 Schoolbrede conflicten
3.3.2 Inter-team conflicten
3.3.3 Intra-team conflicten
3.3.4 Persoonlijke conflicten
3.4.1 Reactie ten aanzien van conflicten (Conflict Ownership)
3.4.2 Afspraken en normen in praktijken van samenwerking en
het zoeken naar consensus
(Norms and Practices of Collaboration and Consensus)
3.4.3 Ideologie (Ideology of Schooling)
3.4.4 Conflicten: kaders, oplossingen en mechanismen (Conflict-frames, Solutions, and Mechanisms)
3.4.5 De ideale manier van conflictomgang?
3.4.6 Besluit
3.5.1 Conflicten en de professionele ontwikkeling van leerkrachten
3.5.2 Individuele ervaringen en collegiale relaties
3.5.4 Invloed op de professionele leergemeenschap
3.5.5 Resultaat van de omgang met het conflict op het conflict zelf
3.5.6 Besluit
Hoofdstuk 4: Conclusies en discussie
4.1 Conclusies
4.2 Discussie
4.2.1 Vergelijking met de resultaten van Achinstein
4.2.2 Kritische reflectie op het onderzoek
4.2.3 Aanbevelingen voor de praktijk en toekomstig onderzoek
Samenvatting
Met het begrip ‘professionele leergemeenschap’ wordt verwezen naar schoolteams die leerkrachten kansen bieden te blijven groeien en ontwikkelen op professioneel vlak. In de meeste theorievorming over en onderzoek naar professionele leergemeenschappen wordt echter voorbijgegaan aan de rol van conflict in dergelijke gemeenschappen. Het proefschrift van B. Achinstein (VS) is een belangrijke uitzondering hierop en toont o.m. aan dat conflict de professionele ontwikkeling kan bevorderen. Met deze verhandeling hebben we de bevindingen van Achinstein exploratief willen toetsen in de Vlaamse onderwijscontext.
In het eerste hoofdstuk wordt allereerst het begrip professionele leergemeenschap toegelicht. Op basis van een literatuurstudie worden de eigenschappen van een professionele leergemeenschap in kaart gebracht en wordt de positieve impact op de professionele ontwikkeling van leerkrachten beschreven. Vervolgens wordt het onderzoek van Achinstein uitvoerig besproken: het theoretisch kader over conflicten in leergemeenschappen (conflicttypes, conflicthouding, conflictresultaat), de methodologie en de resultaten. Daarnaast bespreken we het micropolitieke perspectief dat eveneens deel uitmaakt van het conceptueel kader van ons onderzoek. Conflictsituaties leiden immers tot een intensifiëring van micropolitieke actie bij leden van de school als organisatie.
Vervolgens worden in hoofdstuk twee de opzet en methodologie van het exploratief onderzoek toegelicht. Er is gekozen voor een kwalitatief gevalsstudie-onderzoek met semi-gestructureerde interviews. In totaal zijn twee cases onderzocht, geselecteerd op basis van de volgende criteria: middenscholen, vernieuwingsgezind en met een hoge mate van samenwerking in het korps. In totaal werden er 15 diepte-interviews afgenomen van leerkrachten en 2 van directieleden. Ook wordt aangegeven hoe de dataverzameling en -verwerking in zijn werk is gegaan.
De resultaten van het kwalitatief onderzoek worden weergegeven in het derde hoofdstuk. Allereerst wordt geverifieerd of de onderzochte cases effectief getypeerd kunnen worden als professionele leergemeenschappen. Daarna wordt de rol en impact van conflicten beschreven (opgebouwd naar analogie met Achinsteins werk). Tegelijkertijd gaan we een stap verder dan Achinstein door ook de geladenheid van conflicten in rekening te brengen. Onder de rubriek van de conflicthoudingen zal blijken dat er een andere houding aan de dag wordt gelegd wanneer de conflicten een hoge intensiteit (kunnen) hebben. Onze analyse van de conflictresultaten toont aan dat er eerder dan een oordeel in positieve of negatieve termen, een genuanceerd standpunt noodzakelijk is.
Het vierde hoofdstuk omvat naast een algemene samenvatting van het onderzoek, een kritische zelfevaluatie over de studie en formuleert suggesties voor toekomstig onderzoek naar conflicten in professionele leergemeenschappen en hun invloed op de professionele ontwikkeling van leerkrachten.
| home | lijst scripties | inhoud | volgende |