4 TOEPASSING: BRITSE KRANTEN

4.8  GROOT-BRITTANNIË WORDT OFFICIEEL LID (1 januari 1973)

Rond deze gebeurtenis werden de drie kranten bekeken voor de hele maand januari maar er werden in feite slechts in de eerste helft en dan nog vooral in de eerste dagen van de maand interessante artikels gevonden, die rechtstreeks over de toetreding handelden.

Op 1 januari, de dag waarop Groot-Brittannië officieel lid wordt van de Europese Gemeenschappen, verschijnt er uiteraard heel wat.

The Times opent met een artikel op de frontpagina met een citaat van de Britse premier Heath, die betere levensstandaarden en een grotere stabiliteit van de internationale handel zegt te verwachten[389]. De krant gaat verder met te zeggen dat de toekomst voor Groot-Brittannië in Europa nog onzeker en niet te voorspellen is en dat de enige zekerheid voorlopig is, dat de Gemeenschap er heel anders zal uitzien vanaf het moment dat Groot-Brittannië, Ierland en Denemarken hun rol beginnen te spelen[390]. Dit zou voor velen een spannend vooruitzicht zijn maar volgens opiniepeilingen zou een meerderheid toch onzeker en ongerust zijn. Dit is, volgens The Times, wel te begrijpen. De krant vergelijkt het met de ontdekkingsreizen en andere grote avonturen van weleer en stelt dat de mens steeds aarzelt om het zekere voor het onzekere om te ruilen en dat de aarzeling nu des te groter is omdat nu niet enkel een paar avonturiers geconfronteerd worden met het onbekende, maar een hele natie[391]. Om alle misconcepties de wereld uit te helpen is er, volgens de krant, nu vooral nood aan voldoende duidelijke en correcte informatie. En hierin ziet The Times een belangrijke rol voor zichzelf weggelegd: ze zegt te zullen proberen een Europese dimensie te geven aan het nieuws, de commentaar en de analyse maar beseft dat dit geen makkelijke opdracht is[392].

Uiteraard verschijnt op dezelfde dag ook een opinie-artikel, op pagina 15. Er wordt in gezegd dat de toetreding tot de Europese Gemeenschap een groot moment is voor Groot-Brittannië; dat Europa veel zal doen voor ‘ons’ (de Britten) maar dat ‘wij’ toch ook veel te bieden hebben aan Europa[393]. Daarna wordt samengevat wat Groot-Brittanië nu precies kan toevoegen aan de Gemeenschap. Eerst wordt gezegd dat Londen steeds een wereldcentrum is geweest en het steeds zal blijven. Maar ook dat de stad nu kan uitgroeien tot het economische centrum, de ‘Wall Street’ van Europa[394]. Maar er wordt onmiddellijk aan toegevoegd dat de Britse deelname waarschijnlijk niet direct zal toegejuicht worden om economische redenen. Wat vooral bewonderd zou worden aan Groot-Brittannië is haar traditie van politieke stabiliteit en democratie[395]. Iets verder volgt dan een nogal vreemde en ongelukkig overkomende zin. The Times zegt namelijk dat de Britse militaire traditie ook gerespecteerd wordt in Europa. De krant schrijft dit toe aan het feit dat alle lidstaten, met uitzondering van Ierland, al verslagen werden door Groot-Brittannië in een belangrijke oorlog en dat de psychologische littekens van deze nederlagen nog doorwegen[396]. Na deze nogal pijnlijke opmerking drukt de krant dan iets verder de wens uit dat Europa zich meer als een eenheid zou kunnen zien. Met het oog daarop heeft de Gemeenschap nood aan een centrale gedachte; het Europese volk zou zich verenigd moeten kunnen zien achter dezelfde doelstellingen en met een gemeenschappelijke aard en afkomst[397].

The Guardian opent de editie van 1 januari met een artikel, getiteld: “We’re in but without fireworks”, we zijn binnen maar zonder vuurwerk. Wat hiermee bedoeld wordt, blijkt uit het artikel zelf. Daarin wordt gezegd dat Groot-Brittannië om middernacht lid is geworden van de EEG maar dat dit zonder bijzondere feestelijkheden is gebeurd. Volgens de krant was het heel moeilijk om te merken dat er iets bijzonders was gebeurd; de meeste mensen zouden zich nauwelijks bewust zijn van het belang van deze datum, die later in de geschiedenisboeken zal komen, zolang er een Britse geschiedschrijving zal bestaan[398]. Uit deze voorstelling, die nogal sarcastisch overkomt, blijkt toch een lichte teleurstelling over het gebrek aan aandacht die, volgens de krant, aan de Britse toetreding wordt besteed.

Op dezelfde dag wordt onze aandacht ook getrokken door een opiniestuk op de twaalfde pagina. Er wordt opnieuw verwezen naar de lauwe reacties, maar de toon is nogal berustend als men zegt dat het moet aanvaard worden dat een groot deel van het land niet opgewonden is (naar aanleiding van de toetreding). Dit zal de aanpassing aan Europa zeker niet vergemakkelijken maar er wordt relativerend aan toegevoegd dat dit wel jammer is maar zeker geen ramp[399]. De krant pleit wel voor meer eenheid op binnenlands vlak en waarschuwt tegen het ontstaan van een nieuwe kloof binnen de Britse maatschappij, tussen voor- en tegenstanders van Europa[400].

Ook in de Daily Mail vonden we al verschillende interessante artikels op de eerste januari. Allereerst een opiniestuk op de frontpagina, met de wervende titel “Europe, here we come!”, ‘Europa, hier komen we’. In de ondertitel zegt de krant dat ze de laatste tien jaar geijverd heeft voor deze dag en dat ze steeds heeft vastgehouden aan de overtuiging dat de beste en meest voorspoedige toekomst voor Groot-Brittannië in Europa lag[401]. Het artikel bestaat uit pathetische bewoordingen waarin de EEG geïdealiseerd wordt. Ze wordt een vrije vereniging van naties genoemd, met als doel ‘het zwaard te begraven’ en vrede na te streven[402]. Iets verder worden mensen als Jean Monnet, Robert Schuman en Paul-Henri Spaak even heldhaftig genoemd als de Amerikaanse ‘founding fathers’[403], omdat ze door middel van kool- en staalprijzen de Europese basisgedachte vorm zouden gegeven hebben[404]. Daarna gaat de krant dieper in op de rol die Groot-Brittannië hierin speelde of had kunnen spelen. Ze zegt dat ‘we’, tot ‘onze’ schade en schande, destijds een grote kans gemist hebben om deel te nemen aan het leggen van de basis van de Eenheidsmarkt. Volgens de Daily Mail had de Gemeenschap een democratischer structuur gekregen, had Groot-Brittannië er van in het begin deel van uit gemaakt. Bovendien zouden ‘we’ nu niet te lijden hebben van de economische ‘absurditeiten’ van de Gemeenschappelijke Landbouwpolitiek[405]. Maar anderzijds ziet de krant de toekomst toch positief tegemoet, want dit zijn nog steeds ‘pioniersdagen’; de definitieve vorm van de Europese eenheid staat nog niet vast. De Daily Mail ziet voor Groot-Brittannië de taak weggelegd om ervoor te zorgen dat de armere regio’s van Groot-Brittannië en van de andere lidstaten mee kunnen profiteren van de te verwachten welvaart[406]. De krant stelt duidelijk een belangrijke taak voor Groot-Brittannië in het vooruitzicht om steun te krijgen van het volk voor het Britse lidmaatschap. De boodschap die ze tracht over te brengen is dat de Europese Gemeenschappen eerlijker en democratischer zullen worden, nu Groot-Brittannië er ook toe behoort. Dit wordt nog duidelijker als de krant zich wat verder rechtstreeks tot de lezers richt en zegt dat ze weet dat er heel wat van hen nog steeds niet gewonnen zijn voor het Britse lidmaatschap en dit ook begrijpt. Ze maakt de vergelijking met het huwelijk, waarbij de bruidegom ook even weemoedig terugkijkt op de vrijheid van het vrijgezellenbestaan. Maar dan vraagt de Daily Mail de lezer om zichzelf eens de vraag te stellen hoeveel hoop en eer er nog te rapen valt voor Groot-Brittannië indien het land in haar geïsoleerde positie blijft[407]. Iets verderop is de krant echter heel wat negatiever over een ander aspect van de Europese integratie, namelijk het ‘vooruitzicht om onze levens geregeld te zien door bureaucraten’. De Daily Mail pleit voor een democratisering en een uitbreiding van de bevoegdheden van het Europese Parlement. Want hoe vlugger zij (de Europarlementsleden) de macht (beheer over het budget) overnemen van de ‘bureaucraten’ hoe beter, voegt de krant er aan toe[408].

In een artikel op pagina 2 van dezelfde dag (1 januari) wordt dieper ingegaan op de invloed die de Britse toetreding zal hebben op de Britse industrie. Er wordt gezegd dat Groot-Brittannië nu deel uitmaakt van de meest succesvolle internationale economische onderneming sinds de oorlog. Maar, als de industrie de uitdaging aanvaardt, zou Groot-Brittannië zeker een gelijkwaardige partner kunnen worden[409]. De Daily Mail spreekt in dit verband van Londen als het toekomstige ‘Wall Street’ van Europa[410].Op dezelfde pagina wordt in een ander artikel de Britse premier Heath geciteerd. Die zou gezegd hebben dat mensen altijd angst hebben bij een verandering en dat de Britten waarschijnlijk van nature uit behoudsgezind zijn. Maar anderzijds zouden diezelfde Britten ook heel praktisch ingesteld zijn en zullen ze de aanpassing verteren[411].

De volgende twee dagen (2 en 3 januari) publiceert The Times dan telkens een bijlage van een goede 10 pagina’s. Het ontbreekt ons aan ruimte om deze uitgebreid te behandelen. In deze bijlagen werden de meest diverse onderwerpen behandeld met telkens de invloed die de Britse toetreding op de Europese Gemeenschap zou kunnen uitoefenen.

Op 2 januari is er aandacht voor de Britse invloed op de Europese ideeën en cultuur en voor de impact van de EEG op de Britse manier van leven[412]. Enkele voorbeelden van onderwerpen die die dag behandeld worden, zijn religie, wetenschap, politiek, architectuur, industrie, onderwijs, theater en sport.

Op 3 januari is er dan weer aandacht voor de politieke, economische en industriële betekenis van het Britse lidmaatschap[413].

Op 2 januari pakt ook de Daily Mail uit met een grote bijlage (15 pagina’s) die volledig gewijd is aan de Britse toetreding tot de EEG en de invloed die door deze gebeurtenis zal uitgeoefend worden op diverse terreinen. Het ontbreekt ons aan ruimte om deze bijlage uitgebreid te behandelen maar we zullen snel even de voornaamste aandachtspunten overlopen. De eerste twee pagina’s bevatten reacties van staatshoofden van de andere lidstaten en een interview met Jean Monnet, mede-auteur van het Schuman-plan. Monnet noemt de eerdere Franse weigeringen om Groot-Brittannië tot Europa toe te laten, een stap achteruit in de ontwikkeling van de Europese Gemeenschap tot een wereldmacht en zegt dat, nu Groot-Brittannië uiteindelijk lid is geworden, de toekomst er goed uit ziet en dat er opwindende tijden aanbreken[414]. Verder worden ook onderwerpen als mode, arbeid en vakbonden en verkeer behandeld. Een opvallende opmerking bij verkeer is dat men stelt dat ‘we’ (de Britten) ons in alles zullen aanpassen aan Europa, zoals de maten en gewichten of de belastingen. Maar de Eurocraten, voegt de krant er snel aan toe, zullen de Britten niet aan de rechterkant van de weg doen rijden[415]. Blijkbaar heeft dit een grote symbolische waarde. Verder wordt een overzicht gegeven van de moeilijke weg van Groot-Brittannië naar de toetreding en wordt de structuur van de Europese instellingen uitgelegd. Tenslotte worden nog enkele maatschappelijke terreinen belicht, die een invloed zullen ondervinden van het nieuwe Britse lidmaatschap. Enkele voorbeelden: reizen, onderwijs, landbouw en justitie.

De volgende dagen volgen in de Daily Mail nog artikels maar die worden niet verder behandeld omdat ze niet echt interessant waren voor dit onderzoek. Ofwel doen ze verslag van festiviteiten naar aanleiding van de toetreding, ofwel handelen ze over zeer specifieke beleidsdomeinen en vertellen ze niets meer over de opinie van de krant ten aanzien van de Britse toetreding tot de Europese Gemeenschap.

Op 3 januari registreert The Guardian dan een oproep van de Britse premier Heath om een bredere invulling van het beleid van Europa[416]. Heath zou ervoor pleiten om een ‘menselijker gezicht’ te geven aan de Gemeenschap om zo de steun van de gewone bevolking te winnen. Een direct verkozen Europees Parlement zou hier echter niet prioritair uit moeten volgen[417].

Op dezelfde dag wordt nog een overzicht gegeven van de reacties van de buitenlandse pers. Opvallend is de wijze waarop de Franse pers hierbij wordt omschreven: ‘ze heeft de toetreding opgemerkt, maar daar blijft het wel ongeveer bij’. Er wordt ook aan toegevoegd dat dit te wijten is aan de onverschilligheid van het Franse publiek, die al even groot is als die van het Britse, want de Franse pers, niet minder dan die van andere landen, wordt beïnvloed door de interesses van haar lezers[418].

Nog op de derde januari botsen we op een opinie-artikel dat verwijst naar een speech van de Britse eerste minister Heath te Hampton Court. Hij leek er, volgens de krant, vast van plan om de breuk tussen de Verenigde Staten en Groot-Brittannië die ontstaan was, te dichten. Hij had namelijk gezegd dat de EEG de partner moest worden van de Verenigde Staten ‘in de strijd voor vrede en voorspoed’. Volgens The Guardian valt deze houding zeker toe te juichen en getuigt ze van gezond verstand, want de breuk is ‘schadelijk en onnodig’[419]. Op dezelfde meeting zou Mansholt, de voorzitter van de Europese Commissie, gezegd hebben dat de uitbreiding (van de Gemeenschap) een aanleiding zou moeten zijn voor verandering en hervorming[420].

Ook in The Guardian verschijnen er de volgende dagen nog wel artikels die betrekking hebben op ‘Europa’ maar dan meer over de dagelijkse werking van de Gemeenschap, dan echt over de Britse toetreding. Ze worden hier dan ook niet verder behandeld.

In The Times verschijnt op 4 januari een opiniestuk dat nog het vermelden waard is. Het werd geschreven naar aanleiding van toespraken van Commissie-voorzitter Mansholt en de Britse premier Heath op een informele meeting op Hampton Court. Hierbij verwezen beide sprekers naar de noodzaak om de EEG te democratiseren. The Times zegt dat de mening van de Britse regering is dat er eerst naar een machtsuitbreiding van het Europees Parlement moet gestreefd worden, vooraleer er van rechtstreekse verkiezingen sprake kan zijn. De krant verklaart zich hier echter helemaal niet mee akkoord en stelt dat tegelijk naar een bevoegdheidsuitbreiding en naar rechtstreekse verkiezingen moet gezocht worden[421].

Wat voor de artikels van de volgende dagen voor The Guardian gold, geldt ook voor The Times. We gaan er dan ook voor deze krant niet verder op in.

4.8.1 Samengevat

Op 1 januari vinden we artikels in alle kranten. The Times zegt dat de toekomst onzeker en niet te voorspellen is en gaat na wat Groot-Brittannië kan toevoegen aan de Gemeenschap.

The Guardian haalt aan dat er heel weinig aandacht was voor deze gebeurtenis.

De Daily Mail bericht heel enthousiast over de toetreding maar waarschuwt voor een teveel aan invloed van de ‘bureaucraten in Brussel’.

In de dagen erna pakken zowel The Times als de Daily Mail uit met bijlages waarin de verschillende invloeden die de toetreding tot Europa op de Britse maatschappij zal hebben nagegaan. Ook The Guardian besteedt nog heel wat aandacht aan het Britse lidmaatschap.