Nicht alles war gut, aber vieles war besser

Een verklaring van de Ostidentität en de nostalgie
naar de DDR in het huidige Oost-Duitsland
(1990-2008)

Korneel De Rynck

Scriptie voorgelegd aan de Faculteit Letteren en Wijsbegeerte,
voor het behalen van de graad van
Master in de Geschiedenis.

Academiejaar: 2007-2008

Katholieke Universiteit Leuven

Promotor: Dr. G. Verbeeck

Korneel De Rynck
en Ward Jonckheere
winnen Vlaamse Scriptieprijs 2008

Dinsdagavond 16 december 2008 zette Scriptie vzw de deuren van het NT Gent wagenwijd open en rolde de rode loper uit voor de uitreiking van de Vlaamse Scriptieprijs 2008. 5 genomineerden streden om erkenning en eeuwige roem.

Slechts 1 van hen zou traditiegetrouw de meest prestigieuze scriptieprijs ter waarde van 2500 euro uit de handen van niemand minder dan de gouverneur van Oost-Vlaanderen, André Denys, in ontvangst mogen nemen. De jury bleef echter verdeeld en besliste dit jaar twee winnaars te bekronen: alfawinnaar Korneel De Rynck (KULeuven) en betawinnaar Ward Jonckheere (Hogeschool West-Vlaanderen).
 

Voorwoord

Inleiding

Een geschiedenis van het heden

Stand van onderzoek

Mijn theorie

Opbouw van mijn theorie

‘Identiteit’: theorie en operationalisering

HOOFDSTUK 1. Ostidentität en nostalgiepotentie in de DDR-periode (1949-1990)

    1.1. De mislukte DDR-identiteit

1.1.1.        Identiteitscreatie van bovenaf

1.1.2.        Een mislukt project?

    1.2. Het ontstaan van een Ostidentität in de DDR

1.2.1.       Algemene impact van de staat op de identiteit

Psychologische ‘terrorisatie’

Interdependentie staat-burger

Actieve invulling van het leven

1.2.2.       Specifieke impact van de staat op de identiteit

Het socialistisch paternalisme

Het ideaal van gelijkheid

De werkgelegenheid en het arbeidsethos

De sociale functie van de economie

De sociale cohesie in de samenleving

1.2.3.       De ‘West’-factor in de identiteit

1.2.4.       De alomtegenwoordigheid van de staat

1.2.5.       Conclusie

HOOFDSTUK 2. Persistentie, manifestatie en nostalgische dimensie van de Ostidentität (1990- )

    Deel 1. Euforie en kortzichtigheid in 1990

    Deel 2. De verenigings- en transformatieproblematiek

        Inleidend

        2.1. Het debat tussen identiteitsgroepen

        2.2. De transformatieproblematiek

2.2.1.   Relatieve deprivatie

Materieel-economische ongelijkheid

Bestuurlijk-institutionele ongelijkheid

Conclusie

2.2.2.   Breuk en verlies

De verstoring van de sociale sfeer en het gelijkheidsethos

De teloorgang van verzorging en ‘Normsicherheit’

Werkloosheid en de psychologische gevolgen

De ontwaarding van competenties en kwalificaties

Demografische ontwrichting

Algemene desoriëntatie

Conclusie

2.2.3.   Demoniserend DDR-discours

Veroordeling en denigratie

Protest tegen biografische ontwaarding

    Deel 3. Reactie en compensatie: gemanifesteerde Ostidentität en Ostalgie

        3.1. Persistentie en manifestatie van de Ostidentität

        3.2. De nostalgische dimensie van de Ostidentität

Algemeen besluit