| Jan Van Boendaele, Brabantse Yeesten, XXIV. Een diplomatische editie van Brussel, k.b. hs. 19607, fol. 236 va, 33 – fol. 247 ra, 15 met een onderzoek naar de incorporatie van het oorkondenmateriaal. (Katell De Groote) |
| home | lijst scripties | inhoud | vorige | volgende |
Hoofdstuk 6: Editie van Brussel, K.B., 19607, fol. 236 va, 33 – fol. 247 ra, 15
Hoe Jan Cluytinck Everaerts sone Amman[199] te Bruesele wert ende [236va]
waer toe hij hem verbant
|
H |
Ier na te wetene dat seggic dij
Twee daghe in septembri
Ontsette die hertoge te dier tijt
Janne Taye van Eelwijt
5 Ende maecte amman dit waere dinc
Te Bruesele Janne Cluetinc
Sone wilen Everaerts hout u daer an
Clueting ende die selve Jan
Heeft des anderdaegs ghegeven
10 Sijn open beseghelde brieve[200] bescreven
Die inder substantien[201] sijts ghewes
Begrepen[202] dat hier na volgende es
¶ Want mijn lieve ghenedege heere
Die hertoge heeft een wijltijts zeere [236vb]
15 Uyt informatien der gheender twaren
Die mijn vrienden niet en waren
Noch oec der tijt en sijn tot desen
Op mi vertorent ende gram ghewesen
Nu heeft ghelieft mi sonder waen
20 Tsier gunsten ende vrienscap ontfaen
Ende mi nu verstaet die zaken
Sinen amman van Bruesele te maken
Soe eest dat ic verstaet die dinc
Jan geheeten Cluetinc
25 Everaerts Cluetincs sone dits waer
Enen yeghelike[203] doe te weten claer
Dat ic boven den eedt die ic saen[204]
Vanden ammanscape hebbe ghedaen
Minen ghenedegen heere hebbe met lieve
30 Ende ghelove mids desen brieve
Bij trouwen mijnder kerstenheiden
Eeren ende sekerheiden
Met opgherechten vingheren ghereede
Ende met ghestaefden[205] ede
35 Lijflijc ten heyligen hebbe ghesworen
Dat ic hem ende die daer toe hoeren
Minen lieven heeren magen ende vrienden
Die my ter gunsten ende vrientscap dienden
Van minen lieven ghenedeghen heere
40 Hebben geholpen ende ghevoirdert zeere
Als van Grimbergen heere her Jan
Heere van Assche ende voirt an
Jan van Assche sijn sone met gheere
Bernt uten Enghe ende Reynere
45 Monts zijn raetsliede vercoren
Ende Rutgheer van Tefelen wilt nu hoeren
Gheheeten Boene sijn secretarijs
Ende voirt allen andren in alderwijs
Dieneren ende vrienden min ende mere
50 Van minen voirseiden ghenedegen heere
Die hij verantwerden silt sonder zij
Met onscheide ende die hij
Ghevoirdert wilt hebben over al
Mijn leefdaghe bliven ende wesen sal
55 Goet ende ghetrouwe in allen keere
Ende minen voirseiden ghenedegen heere
Onderdenich ghehoersam sijn ende ghereet
In allen zaken ende daer ict weet
Sijn recht ende heerlijcheit openbare
60 Helpen houden jegen wien dat ware
Ende met live met goede tot alle desen
Verantwerden alst te doene sal wesen
Ende dat ic hem ende minen sij u bekant
Heeren maghen[206] vrienden voere ghenant [237ra]
65 Ende allen gheenen groet ende smal
Daert mijn heere begheren sal
Haer argste waernen[207] daer ict weet
Huer vrome huer beste vordren ghereet
Ende verwerven na alle mijn macht
70 Ende lijf ende goet ende alle mijn cracht
In allen stucken truwelijc[208] sonder letten[209]
Ende ongheveynst bij hem setten
Ende hem bewisen in alder mate
Al dat een goet ondersate
75 Ende ghetrouwe dienere in allen keere
Ende vrient mach sinen rechten heere
Magen ende vrienden sijts ghewes
Ende van eeds wegen sculdich te doene es
Met woirden met wercken als man van eeren
80 Sonder enich simileren
Ende dat ic mij dan voert anne
Ghijsbrechts Pyppenpoy ende her Janne
Den hertoge daer ic voere af telde
Noch die oic vanden Heetvelde
85 Nemmermeer haere gheen van al
Aendragen noch onderwinden en sal
Noch oec en gheenen dan hen
Enegherhande dienst meer no men
Vrienscap liefde gunst ocht minne
90 Doen noch bewisen in gheenen sinne
Der welcker ic op trouwe voere ende na
Eere ende eede te male af ga
Ende af wesen wille vort meere
Het en waere dat mijn ghenedege heere
95 Ende mijn vriende daer wij voere af talen
Mij anders hieten ende bevalen
Ende oftic emmermeer sijts ghewes
Contrarie dade van des voirseit es
Oftic iet dade oft holpe stercken
100 Vort sette voirt keerde in woorden in werken
Oft in rade heymelijc oft openbaer
Bij mi selven oft bij wien het waer
Dat wesen mochte in eneghen keere
Jeghen minen ghenedegen heere
105 Ende minen andren heeren ghemeyt[210]
Magen ende vrienden voirseit
In al oft in deele oft bij wien
Ende in wat vueghen[211] dat mocht ghescien
Soe kinnic mi selven nu als dan
110 Meyneedich valsch versworen man
Ende wille dier voere[212] in allen keere
Ghenuempt[213] geacht sijn emmermeere
Gherekent gehouden tot int fyn
Van allen den gheenen daer voere mach sijn [237rb]
115 Mijns oft mijns namen na of bij
Emmermeer ghewaegt waer het dat[214] sij
Dits die s(u)stantie des briefs ende sen
Met meer woirden beghrepen daer in
Vanden Andren Raetslieden die de Hertoghe Jan van Brabant maecte ende onthielt
|
A |
Ls die heere van Assche dus vore vercleert
Ende dandere waren ghecorrigeert[215]
Heeft hertoge Jan van Brabant
Sinen staet ghemuteert[216] te hant
Ende verandert wilt nu hoeren
Ende tot sinen rade ghecoren
125 Ende regemente verstaet den sen
Minen heere den abde van Hafflighem
Ende heeren Janne van Cuyck sijts wijs
Heere van Hoeghstraten ende her Cornielijs
Van Liedekerke die te Lens was heere
130 Diericken van Meerhem dits waere leere
Die tier tijt heere van Bocxstel was
Her Reynere van Berghen sijt seker das
Heere te Geele ende te Mertsena
Van Cortenberge meester Amant daer na
135 Doctor inder godheit[217] ende deeken
Tsinte Donaes te Brugghe hoert mi spreken
Heer Willeme van Ghent tot Meerwijck heere
Heeren Everaernde Tsherclaeus ende voirt meere
Claese vanden Werve aldus hoerdic
140 Ende van Gheemert Gheerlijc
Welcken thienen oft den sessen van hen
Gaf hertoge Jan verstaet den sen
Alselcken macht als hij dat wet
Den heere van Assche ende den andren met
145 Vortijts hadde ghegeven met lieven
Ghelijc alst blijct biden brieven
Van haerer commissien[218] die ghegeven
Waren te Bruesele ende ghescreven
Int selve jaer twintich seggic dij
150 Elleve daghe in septembri
Hoe de Baenroetsen [219] metter Stad van Luevene den Greve van Simpoel uyt Vranckerijcke daden halen
|
B |
Innen desen tijde dits waerheit fijn
Die wij nu voirleden sijn[220]
Als die ghedeputeerde[221] daden aerbeyt
Vanden drien goeden steden voirseit
155 Bruesele Antwerpen hoerdic sagen [237va]
Ende tsHertoghenbossche die doen lagen
Te Cortenberge ghelijc als dat
Voirscreven es ende inder stat
Van Lovene sagen sij u bekant
160 Die baenroetse ende edele van Brabant
Die hem pijnden te weckene syts ghewes
Die stede aen hem alst voirseit es
Des ghelijc screven sij met minnen
Aen miere vrouwen der hertoghinnen
165 Ende haer moeder seggic u bloet
Die doen lagen tot Keynoot
Ende die screven hem weder alsoe dat
Die edele ende van Lovene die stat
Hem troesten ende verlieten in allen zinnen
170 Op mier vrouwen der hertoginnen
¶ Het es te wetene oec voirt an
Ter tijt als die hertoge Jan
Van Bourgonyen uit Brabant sciet
Doen hij daer quam verstaet dbediet[222]
175 Om die momborie[223] sonder sneven[224]
Van Brabant hertoge Janne sijns neven
Dat hij doen voerde met hem
Phylipse sinen neve dit vernem
Van Brabant dat seggic dij
180 Greve van Simpoul ende van Lyney
Die brueder was sij u bekant
Van hertoge Janne van Brabant
Die welcke van dier tijt voirt an
In Vranckerijc bleef biden hertoge Jan
185 Van Bourgonyen sinen oem
Ende na die doot van dien nemt goem
Bij hertoge Phylipse sijns oems sone
Alsoe dat teender tijt die gone
Phyliphs van Brabant wel gheraect
190 Van sconincs weghen wert ghemaect
Overste capiteyn van Parijs
Nu worden die edele des sijt wijs
Te Lovene liggende soe beraden
Dat si in Vranckerike rijden daden
195 Om den voirseide greve sijts vroeder
Phylipse hertoge Jans broeder
Van Emichoven brueder Emonde
Meester van Chantray tier stonde
Der ordenen dit wel vernem
200 Van Sinte Jans te Jherusalem
Als hertoge Jan dat hoerde vermonden
Dat die edele om sinen brueder sonden
Wert hij te rade altehant
Om sijn comst te benemen[225] dat hij sant
205 Toten selven sinen brueder verstaet den sen [237vb]
Ende aen sinen neve van Bourgonyen
Janne heere van Aa ende Hoghesteyn
Met brieve van gheloeve ghelast cherteyn
Hem aen te bringene dat ghijt wet
210 Dat die edele ende somege steden met
Hem pijnden den hertoge voirseit
Aen sijn hoege heerlijcheit
Te vercortene sonder sij
Begherede daer omme dat sij
215 Van Bourgonyen die hertoge enti grave
In Brabant wouden scriven ave
Den selven edelen ende steden dat nype
Dat sij van haren mesgripe
Aflaten wouden noch voirt an
220 Ende aldus hoopte hertoge Jan
Dats niet en behoefde dit onthoude
Dat daer ome[226] afcomen soude
Sijn brueder van Saintpoul vore ghenant
Inden voirseiden lande van Brabant
225 Maer daer volghde jegen cherteyn
Soe lange die meester van Chantreyn
Dat ten lesten van Saintpoul die grave
Met hem uyt Vranckerike quam ave
In Brabant int voirseide jaer
230 XIIIIxx wet voir waer
Dat hij binnen quam dat seggic dij
In die maent van septembri
Hoe hertoge Jan van Bruesele schiet ende waer hij toech tot dat hij te Tricht quam
|
A |
Ls die grave van Saintpoul sijts ghewes
In Brabant uut Vranckerijc comen es
235 Heeft hij hertoge Janne onghecesseert[227]
Sijnen brueder te Bruesele ghevisenteert[228]
Daer na trac hij herde saen
Te Lovene ende heeft soe vele ghedaen
Dat mijn vrouwe die hertoghinne
240 Ende haer moeder quamen te Lovene inne
Uyt Henegouwe ende des ghelijcke
Soe hebbe die coninc van Vranckerike
Entie hertoge van Bourgonyen[229] tien stonden
In Brabant haer ambassiatuers ghesonden
245 Die welcke ernstelijc ende zeere
Ende van Saintpoul mijn voirseide heere
Vele spraken hielden sonder vermiden
Metten hertoge ter eender ziden
Ende ter ander sijden sijts vroeder
250 Met mier vrouwen ende haere moeder [238ra]
Ende metten baenroetsen ende edelen
Die te Lovene lagen verstaet den sen
Soe dat ten utersten waert gheordineert
Bij middele mijns heeren vore vercleert
255 Van Saintpoul ende der ambassiatore
Die ic ghenuempt hebbe hier vore
Een dachvaert die soude ghehouden wesen
Inder stat van Vilvoorden soe wij lesen
Biden hertoge ende der hertoginnen
260 Ende den edelen om daer binnen
Inder herbergen te sine dat seggic dij
Des sondaegs XXIX in septembrij
Tot welcken daghe dit versinne
Quam mijn vrouwe die hertoghinne
265 Ende haer moeder entie edele mede
Ghereden van Lovenen uter stede
Entie greve van Saintpoul soe wij hoerden
Quam van Bruesele te Vilvoorden
Maer hertoge Jan dits waer bediet
270 En quam tot diere dachvaert niet
Maer des anderdaegs doe ic gewach
Des maendaegs opten lesten dach
Van september hoert mi rueren
Des avonts omtrint der sester uren
275 Es hij sonder enich beiden
Van Bruesele heymelijc ghesceiden
Ende men gaf te verstane al dare
Dat hij ziec ende onlustich ware
Ende datti mids dien verstaet dit wel
280 Bij hem hebben en woude niement el
Dan her Everaerde Tserclaes ende II of drie
Sinen camerknechten de welcke dye
Die spise droegen int openbare
In sijn camere recht ofti daer ware
285 Maer neen hij niet hij was wech ende met hem
Jan van Aa ende sijn sone Costen
Ende noch meer andere in liege u niet
Als Gheerlec diemen van Ghemert hiet
Robbrecht van Assche Diederijc de Loese
290 Ende dese leiden seeght die gloese[230]
Den hertoge Janne onder hen
Des nachts al buten Mechelen
Over die brugghe te Musene doe ic ghewach
Des disendaegs opten yersten dach
295 Der maent octobris quamen sij
Op tslot te Gelmen dat seggic dij
Dat heere van Hoeghstraten toe behoerde
Ende van daer trac voirt met corten wo(o)rde
Die hertoge des ander daegs daer naer
300 Bijden Bossche tot Herlaer [238rb]
Ende daer quamen bij hem cort na tgone
Die heere van Assche ende Jan sijn sone
Bernt uten Enghe dat elc verstae
Rutgheer Boene ende daer nae
305 Trac hertoge Jan altehant
Op dat huys te Nuwelant
Dat Gheerlec van Gheemert hoerde toe
TsHertoghenbossche trac hij doe
Daer bleef hij liggende hoert na mij
310 Toten achsten dach van novembrij
Binnen welcken tijde hij eens trac dits waer
Tot Buchoven ende bij hem waren daer
De joncheere van Cleve ende van Gasbeke
Ende die heere van Assche zekerleke
315 Ende die sine ende na dat
Trac hij weder ten Bossche int stat
Namaels trac weder sij u bekant
Die hertoghe tot Nuwelant
Ende van daer tot Hees daer bij hem quam
320 Die joncker van Cleve als ic vernam
Die heere van Heynsberge die proofst van Aken
Entie heere van Assche verstaet die zaken
Metten sinen ende hilden aldaer
Tsamen heymeliken raedt dats waer
325 Die hertoge Jan quam weder na dat
TsHertoghenbossche in sine stat
Te Nuwelant toech hij weder daer naer
Die joncker van Gaesbeke quam bi hem daer
Die heere van Assche ende dandere met
330 Van Nuwelant toech hij onghelet
Toten dorpe dat Duerne heet bij namen
Daer inden velde bi hem quamen
Die heere van Heinsberge dits waerhede
Die heere van Assche ende dandere mede
335 Houdende daer dat ghijt verstaet
Haeren heymeliken raet
Die hertoge toech weder omme dats waer
Tot sHertoghenbossche: ende naer
Allen desen es die hertoge Jan
340 Des vryendaegs gheport van dan
Achte in november dat sij u cont
Ende es ghetogen tot Helmont
Ende alsoe voirt trac hij te richt
In sijnder stat van Maestricht
345 Daer bleef hij liggende des seker sijt
Nu willicken te deser tijt
Daer laten ende wille u bedieden
Die zaken die binnen dier tijt geschieden
In Brabant sint dat als boven steet
355 Die[231] hertoge heymelijc uyt Bruesele reet [238va]
Hoe die Greve van Simpoul Rewaert[232] van Brabant wert ghemaect ende van Hoesdeyn ende Sinte Gheertruden Berghe.
|
I |
Nt capittel hier vore gavic te kinnen
Hoe beide die vrouwen die hertoginnen
Mijn vrouwe van Brabant ende haer moeder
Ende greve van Saintpoul tslants behoeder
360 Van Brabant: sijn die edele ende tsteden
Tot Vilvoorden ter dachvaert ghereden
Die gheordineert was al daer
Ghehouden te werdene wet vor waer
In september den XXIXten dach
365 Als ic u vore dede ghewach
Ende alsmen vernam die waerheit das
Dat die hertoge wech gereden was
Heymelijc uyt Bruesele der stede
Die baenroetse edele ende daer mede
370 Die stede die daer ter dachvaert quamen
Worden eens ende ghedroegen tsamen
Dat sij bij rade ende wetentheit
Der ambassiatoers voirseit
Sconincx van Vrancerijke verheven
375 Ende tshertogen van Bourgonyen vorscreven[233]
Den greve van Saintpoul doe ic ghewach
Des disendaegs opten yersten dach
Der maent octobris ongespaert
Van Brabant coren[234] teenen ruwaert
385 Ende alsoe sijn des sijt vroeder
Mijn vrouwe van Brabant ende haer moeder
Entie greve van Saintpoul te hant
Metten edelen endesteden van Brabant
Van Vilvoorden gescheeden hebbic vernomen
390 Ende inder stat van Bruesele comen
Sanderdaegs wert overdragen cherteyn
Dat men Sinte Gheertruden berge ende Huesdeyn
Weder crigen soude ende winnen
Soe dat ten stervene der hertoginnen
395 Ende versueke[235] dat hijt wet
Haer brueders van Saintpoul met
Als ruwaert des lants te hant
Die edele ende stede van Brabant
Met enen schonen heere gheendt[236]
400 Te Breda quamen ende daer omtrent
Des donderdaegs den XVIIsten dach
Die in die voirseide maent octobris ghelach
Van daer toech mijn vrouwe ongespaert
Ende van Saintpoul haer brueder die ruwaert
405 Met hem die heere van Rotselaer [238vb]
Die joncker van Montiouwe daer naer
Die joncker van Dyest: Jan van Glymes nemt goem[237]
Heere van Berghen opten Zoem
Heinrijck van Rotselaer een eerbaer man
410 Ende van Schoenhoven de jonghe Jan
Ende meer edele verstaet den sen
Ende hueren lieden van wapenen
Van Breda tot Hoesdeyn ende daer
Worden sij inne ghelaten dits claer
415 Tot slants behoef[238] van Brabant
Mijn vrouwe die hertoghinne te hant
Werdt daer ontfangen met groter minne
Ende gehuldt[239] als hertoghinne
Van Brabant ende sij beval daer naer
420 Arnde van Stevenbergen dats waer
Haren drossate ende kasteleyn
Des lants ende slote van Hoesdeyn
Bider trouwen hulde wilt verstaen
Die welcke hij haer hadde gedaen
425 Ende sculdich waere dats cherteyn
Dat hij tstat ende tslot van Huesdeyn
Metten lande datter toe behoert
In soude houden[240] ende bewaren voort
Tot behoef sij u bekant
430 Des voirseiden lants van Brabant
Oft die overgheven sonder failgeren[241]
Inden handen mijns voirseiden heeren
Van Saintpoul des greven ghemeyt
Tot behoef des lants voirseit
435 Om daer omme hoert mi scriven
Doe alselcken cost te bliven
Als die greve van Saintpoul ende tdlant
Die Baenroetse ende edele van Brabant
Ghedaen hadden in allen zinne
440 Om Hoesdeyn te nemene inne
Te besetten ende te bewaren
Ende te beliggene hoert mi verclaren
Sinte Gheertruden berghe: ende die sij
Noch doen souden dat seggic dij
445 Na desen als die hertoghinne
Entie greve van Saintpoul dit versinne
Ende die edele vore ghenant
Die stat van Hoesdein slot ende lant
Beset hadden ende wel bewaert
450 Met volcke van wapenen ongespaert
Des saterdaegs scieden van daer
Ende quamen des avonts daer naer
Int stat van Breda dat seggic dij
Ende tsondaegs twintich in octobri
455 Trac die greve van Saintpoul te hant [239ra]
Metten edelen endesteden van Brabant
Sonder alleene gheloeves mye
Tstat vanden Bossche metter meyerie[242]
Ende voere Sinte Gheertruden Berghe getoghen
460 Die hebben sij vaste ende vermogen
Belegen zeere mechtich al omtrint
Sonder beveel. wille ende consent
Hertoge Jans haers heeren doe ic gewach
Die tsHertogen bossche noch al doe lach
|
H |
Et es claer te wetene want
Hertoghe Jan van Brabant
Tregement der lande als ic voere seide
Van Hollant ende Zeelant beide
Over hadde ghegeven des nempt goem
470 Hertoge Janne van Beyeren sinen oem
Soe hielt die stat des seker sijt
Van Sinte Gheertruden Berghe tier tijt
Ghelijc als deden sij u bekant
Die ander steden van Hollant
475 Hertoghe Janne van Beyeren
Voor hueren ruwaert verstaet den sen
Ende waeren in sijnre gehoersamheiden
Maer Diederijc vander Merweiden
Die welcke was dat wet cherteyn
480 Op tslot vanden Berghe casteleyn
Hilt met mier vrouwen der hertoghinnen
Van Brabant hij en woude in gheenen sinnen
Hertoghe Janne van Beyeren voere verclaert
Hulden noch houden voor Ruwaert
485 Noch hem gheensijns gehoersam wesen
Hertoge Jan beval mids desen
Der stat dat sij in gheenen sinne
Provande ten slote liet vueren inne
Ende om dat te bewaerne bat
490 Leide hij volc van wapenen in tstat
Als nu die casteleyn wert gheware
Dat die vitailgie[243] hem viel contrare[244]
Om tslot te houdene socht hij te hant
Troest aen dlant van Brabant
495 Die daer sijn comen met moghentheit
Als ic u vore hebbe gheseit
Om hem ende tvorseide slot van dien
Te provancherene[245] ende te versien
Binnen dien tijden dat theer dus lach
500 Voor de Berghe alle den dach
Seidemen voor zeker waer
Dat hertoghe Jan van Beyeren daer
Metten Hollanders met nide
Ende Zeelanders comen soude te stride
505 Ende soude met hem bringen te hant [239rb]
Hertoge Jans baniere van Brabant
Ende mids dien soe hiltmen raet
Int theer van Brabant oft die daet
Alsoe ghesciede alsmen dede verstaen
510 Wat sij daer jeghen wouden aengaen
Daer op dat eneghe seiden schiere
Dat sij jeghen haers heeren baniere
In gheender manieren striden en wouden
Die ander seiden dat sij souden
515 Jeghen die ghene striden met machten
Die tonrecht huers heeren baniere brachten
Te velde: om die[246] sij u bekant
Te crigene uter onrechter hant
Ende weerdichlijc verstaet die woorde
520 Weder te bringene daer sij behoerde
Theer van Brabant dats gheen zaghe
Lach aldaer omtrint X dage
Voor Sinte Gheertruden Berghe al bi
Binnen welcken tijde dat sij
525 Tslot hebben gheprovanseert met gheere
Van vitalien ende van gheweere
Ende oec van alderhande enghien[247]
Des hem behoefde wel versien
Dat en consten haer viande niet
530 Beletten: daer na verstaet tbediet
Des disendaegs den XXIXten dach
Die in die selve maent octobris lach
Es theer van Brabant onghelogen
Op ghebroken ende van daer ghetogen
535 In Brabant doe ic u ghewach
Daer na op Sinte Mertens dach
XI daghe in novembri
Schoot uten slote met moede vrij
540 Diederijck vander Merweide
Tfier inde stat dat te haren leyde
Die stat ende kerke collegiael
Te gronde verbrande altemael
Vernielde verdreven te verwite[248]
545 Hertoge Janne van Beyeren ende te spite
Der stat van Dordrecht hoert mi lyen[249]
Ende al huere mede partyen
Om dat Diederijck vander Merweyen
Tslot dus hilt met manlijcheien
550 Ende dus truwelijc heeft verwaert[250]
Soe gaf hem namaels sij u verclaert
Dlant van Brabant om hem te loenen
Sinen cost sesthien dusent cronen
Des conincx munte van Vranckerijc
555 Aernt van Sevenbergen des ghelijc
Heeft tslot van Hoesdeyn entie stat [239va]
Truwelijc bewaert daer af dat
Men u noch meer sal segghen voirt
Hier na ter plaetsen daert behoert
Vanden dachvaerden ende tractaten tusschen den hertoge Jan ter eenre ende den Rewaert sinen Brueder ter ander sijde
|
I |
Nt selve jaer van XX(..)[251] segghic dij
Des sondaegs XXIIII in novembry
Als hertoge Jan van Brabant
Te Tricht was sij u bekant
Quamen mijn vrouwe die hertoghinne
565 Ende haer moeder te Bruesele inne
Die greve van Saintpoul quam met hen
Ende die drie state verstaet den sen
Des lants van Brabant dat elc versta
Ende des anderdaegs daer na
570 Opter goeder Sinte Kathrinen dach
Hielden si die dachvaert doe ic ghewach
Te Coudenberge int hof dats waer
Ende des dijsendaegs daer naer
Op der stat huys van Bruesele nu hoert
575 Wert die greve van Saintpoul rechtvoert[252]
Int ruwaertscap gheconfirmeert
Ende daer maecte hij ongecesseert
Willeme van Montenaken te hant
580 Sinen drossate van Brabant
Dese voirseide Willem die was
Heere te Grasen ende te Wildere sijt seker das
Ende hij ontsette wel gheringhe[253]
Wilen Everaerts sone Janne: Cluetinge
585 Ende Janne van Dyedeghen in sijn stat
Maecti Amman te Bruesele in tstat
Ende sinen eedt hij daer af dede
VII in december te Bruesele int stede
590 Des goensdaegs dat seggic dij
XXVII in novembry
Hoert mijn vrouwe die hertoghinne
Die greve van Saintpoul dit versinne
Die drie state van Brabant meer no min
595 Ende een yeghelijc bezunder van hen
Met hueren brieven dat es waer
Van gheloeve ghemechticht daer
Dabde: van Sinte Machiels alsoe
Peercke Heelesem Tongerloe
600 Den proofst van Sinte Gheertruden mede
Om te treckene te Tricht int stede
Biden hertoge Janne heere
Met hem te tracteerne te biddene zeere
Dat sijnre ghenaden ghelieven woude [239vb]
605 Ende hij in Brabant comen <-w><+s>oude[254]
Welcke prelate te Tricht wel zeere
Vanden hertoge haren heere
Guetelijc ghehoert verstaet den sijn
Ende vriendelijc ontfangen sijn
610 Ende verworven aen den hertoge zeere[255] houde
Dat hij tot Diest comen soude
Om volkomeliker te hoerne claer
Die ghene die de staten al daer
Sijns lants van Brabant hoerdic ontbinden[256]
615 Bij hem al daer souden sinden
Des goensdaegs opten IIII dach
Naest comende die in december lach
Ende die hertoge gaf in alder maten
Den ghedeputeerden der drie staten
620 Toten ghetale van LX personen doe
Ende alsoe vele perde daer toe
Goet vast gheleide[257] na haer begheeren
Te comene te blivene ende te keeren
Tot welcken daghe als ic vernam
625 Inder stat van Diest die hertoge quam
Ende daer worden bij hem ghesonden
Van sijns brueders wegen tien stonden
Van Saintpoul sij u bekant
Ende der drie state van Brabant
630 Die abde die ic voere nuemde alsoe
Sinte Machiels Peercke ende Tongherloe
Ende die ghedeputeerde mede
Van Bruesele ende Antwerpen der stede
Die hem alle baden samentlijc
635 Met herten zeere oetmoedelijc
Dat hem ghelieven woude nu hoert
In sinen lande te comene voort
In enich siere steden verstaet den sen
Van Bruesele oft van Antwerpen
640 Daer toe die ghedeputeerde meere
Van Antwerpen seiden tot haren heere
Gheliefde hem daer na sijn ghevoech
Te comene ende en waren niet wijt ghenoech
Die poorten: sij souden trouweleken
645 Die muere der stat in stucken breken
Welcker beden houdt u daer an
Niet wederstaende es hertoge Jan
Van Diest ghetogen wilt versinnen
Ende toech tsHertogen Bossche binnen
650 Maer eermen schiet hebbic vernomen
Waren die prelate overcomen
Ende die ghedeputeerde der stede
Bruesele ende Antwerpen mede
Metten hertoghe sij u verclaert [240ra]
655 Van eender ander dachvaert
Diemen hielt cort na dat
XVI in december inder selver stat
Van tshertogen weghen quamen tier uren
Die greve van Muers Jan van Bueren
660 Proofst van Aken sij u bekant
Doen tresorier[258] van Brabant
Ende her Willem van Ghint met hen
Van des greven wegen meer no min
Van Saintpoul waren daer tien stonden
665 Wesemale ende Montiouwe ghesonden
Met meer andere maer daer en waert
Niet ghesloten ter dier dachvaert[259]
Die prelate hebben noch sonder beide
Met haerer beden ende aerbeide
670 Een dachvaert verworven sijt seker das
Die tot Eyndoven ghehouden was
Sesthien daghe in januario
Ende op die daghe volgde alsoe
Tot welcker dachvaert die hertoge sant
675 Den heer van Assche Willemme van Ghant
Her Everaerde tSerclaes ende Janne van Aa
Die greve van Saintpoul sant daer na
Die voirghenoemde in goeder trouwe
Wesemale ende Montiouwe
680 Maer niet ghesloten en wert daer van
Hier na soe porde hertoge Jan
Van tsHertogenBossche sijnder stat
Ende quam tot Diest ic segge u dat
In januario den XXsten dach
685 Maer niet lange hij daer en lach
Als ic hier na hebbics gheval
Cortelinghe vertellen sal
Hoe die hertoghe met sinen vrienden te Bruesele inne quam
|
I |
Nt voirseide capittel men vernam
Dat hertoge Jan van Tricht quam
Tot Diest al op die dachvaert
Ende datti van daer nam sijn vaert
Tot tsHertogen Bossche ende van daer
Quam hij weder te Diest daer naer
Daer hij niet langhe en was ghebleven
695 Om dat bat te kinnen te gheven
Salmen claerlijc weten dat
Na tscheiden der dachvaert die in tstat
Van Diest gehouden wert soe ic vernam
Daer concluysie noch slot af en quam [240rb]
700 Ende hertoge Jan alsic u las
In siere stat van tsHertogenbossche comen was
Heeft hij doen scriven cort na dat
Aen viere scepenen sijnder stat
Van Bruesele: hier op elc achte
705 Aen Janne geheeten metten Schachte
Aen Heinrijc Cluetinc dat ghijt wet
Gielijs de Keghel ende Jan de Leeu daer met
Om dat hij weten woude claer
Oft soe ghebuerde dat hij daer
710 Met sinen vrienden comen woude
Te Bruesele int stat oft menne soude
Inne laten metten vrienden sijn
Die vier scepenen die in mijn
Redene sijn ghenuemt[260] hier voren
715 Hebben hier op wilt mi hoeren
Inder[261] Vroenten ghehouden raet
Met haren vrienden ende van dier daet
Droegen sij over een daer van
Dat sij den vorseiden hertoge Jan
720 Haren rechten heere niet daer buten
Noch sijn vriende en wouden sluten
Maer woude hij comen teneghen tijden
Sij souden hem buten jegen rijden
Jan Clueting verstaet die manieren
725 Ende die drie scepene vanden vieren
Entie vierde scepene hoerdic verclaren
Gielijs de Kegel soude de porte verwaren
Ende als sij quamen dit ghevroede[262]
Biden hertoge soe soude die roede[263]
730 Jan Clueting opheffen hout u daer an
Ende sij soudenen kinnen over Amman
Niet wederstaende sij u verclaert
Dat die greve van Saintpoul als ruwaert
Des lants hem hadde daer af ontlast
735 Ende Janne van Diedegen sterc ende vast
Hadde Amman ghemaect seggic dij
Dit overdrach condichden sij
Die voeregenoemde scepenen viere
Met haren andren vrienden schiere
740 Haren heere den hertoge tien stonden
Ende hebben daer omme bij hem ghesonden
Tot tsHertogenbossche dit vernem
Wouteren Pypepoy ende met hem
Eduwaert den hertoge wilt verstaen
745 Als sij haer bootscap hadde gedaen
Overdroech die hertoge alsoe houde
Dat hij te Bruesele comen soude
Met sinen vrienden sonder beide
Daer es hi vanden Bossche ghesceiden [240va]
750 Ende quam te Diest het steet voere alsoe
Den twintichsten dach in januario
Daer hij niet lange en wilde dueren
Na middernacht omtrint twee uren
Toech hij van Diest dits waere leere
755 Met hen van Heynsberge die heere
Die joncker van Heynsberge hoert die zaken
Ende Jan van Bueren proofst van Aken
Met menegen man ter waerheden
Haerer vriende die sij hadden ghebeden
760 Entie greve van Mours verstaet den sijn
Hadde toegheseegt daer oec te sijn
Maer te tide en quam hij niet mids dat
Dat hij te Tricht dore die stat
Niet trecken en mochte noch oec liden
765 Maer hij moeste achter rugge riden[264]
Ende over die Mase trecken dats waer
Mids dien en quam hij niet te tide daer
Te Diest soe ic u doe verclaer
Maer hij volgde te Bruesele naer
|
A |
ls hertoge Jan nu comen es
Tusschen Der Vueren ende Bruesele sijts gewes
Soe quamen hem jegen altehant
Jan Clueting metter roeden in de hant
Alsoe in hielt haer overdrach
775 Metten drye scepenen doe ic ghewach
Daer ic vore af ruerde wat
Met vele eerbaer porters vander stat
Van Bruesele die alle tien tide
Van sire comste wart blide
780 Als sine ghewillecomst hadde tier steden
Sijn die drie scepenen omme ghereden
Ende quamen in stat sonder verstellen
Op thuus bij haren mede ghesellen
Ende als die hertoge met siere sorte
785 Quam te Bruesele voor die poorte
Daer men uut trect te Lovene waert
Vant hij ghesloten ende wel bewaert
Die poorte die alsoe ic hoerde rueren[265]
Ghesloten bleef omtrint twee uuren
790 Eer die hertoge alsoe mi dochte
Met sinen vrienden in comen mochte
Welc den hertoge en twivelt niet das
Verdroot ende ongenuechlijc was
Die heere van Heynsberge hads verdriet
795 Ende beclaegde hem dat mens niet in en liet
Vele beclach hoerde en vernam
Een arm vrouken die daer gaende quam
Si antwerde en sorcht niet tstere[266]
Hoe ghij daer in moegt comen heere [240vb]
800 Maer hoe ghi van daer moegt geraken
Binnen desen vertrecke verstaet die zaken
Hadden die scepenen groet ende smal
Den raet vander stat vergadert al
Daer sij overdroegen ghesinde
805 Dat sij den hertoge ende sijn huys ghesinde[267]
In souden laten altemale
Ende daer toe met sekeren ghetale
Van volcke tot hondert perden toe
Ende twintich ende niet meer daer toe
810 Behoudelec dat ne gheenderhande
Ballinge noch openbaer viande
In comen en souden maer bliven buten
Na dit overdrach ende sluyten
Quamen die VII scepenen gegaen
815 Ter poorten ende dadense ontsluyten saen
Als die porte ontdaen was tien tiden
Dede die hertoge sijn volc in riden
Ten lesten quam hij in ghereden
Daer selcke[268] qualijc af waren te vreden
820 Maer Heinrijc Clueting verstaet den sin
Seide dat mense alle liet comen in
|
D |
us es die hertoge hebbic vernomen
Met siere gheselscap binnen comen
Te Bruesele siere stat dits waer
825 XIIIIc XX Ons Heeren jaer
Des disendaegs doe ic u ghewach
In januario den XXIsten dach
Op Coudenberch trac hij alsic vernam
Sijn brueder van Saintpoul tot hem quam
830 Ende als sij weynich hadden tsamen
Ghesproken oirlof[269] dat sij namen
Ende die greve trac van daer
In sijn herberge wet voor waer
Hoe die greve van Saintpoul rewaert van Brabant tot Lovene trac ende wat de hertoge doen dede ende hoe hij ghetroest waert
|
D |
Es goensdaegs daer na ghevielt alsoe
Twee ende twintich in januario
Dat hertoge Jan soe ic vernam
Opter stat huys van Bruesele quam
Bij meester Heinrijc Schatter al daer
840 Dede hij op doen dat hij waer
Aldaer comen om dat hij
Gherne hebben en houden soude vry
Met sinen brueder eendracht en vrede
Metten baenroetsen ende sinen lande mede [241ra]
845 Begheerde ende versocht dat
Aen den raet van sijnder stat
Van Bruesele dat sij helpen tot dien
Ende aerbeiten dat het mocht ghescien
De heere van Heynsberge screef tien male
850 Aen Montiouw ende aen Weesmale
Tot Lovene begheerde ende bat
Dat sij wilden tot bij der stat
Van Bruesele comen daer soude hij
Bij hem comen om dat sij
855 Vinden mochten eneghertiere
Vuege[270] oft redelike maniere
Daer die hertoge ende sijn ondersaten[271]
Mochten comen te vreden ende te saten
Maer Montiouw noch Wesemale
860 En waren te Lovene niet tien male
Want sij en waren sij u verclaert
Niet comen vander dachvaert
Die tot Eyndoven ghehouden was
Alsoe ic u hier voren las
865 Maer des selfs avonts quamen sij
Te Lovene den andren heeren bij
Des donredaegs doe ic ghewach
In januario den XXIII dach
Reet van Bruesele die greve ongespaert
870 Van Saintpoul te Lovene waert
Biden baenroetsen die daer lagen ter steden
Ende als hij dus wech was ghereden
Ontboet die hertoge dit vernem
Die scepenen vander stat bij hem
875 Van Bruesele dat sij sonder verhouden
Op Coudenberch bi hem comen souden
Daer welcke sij deden dits waer sermoen
Daer dede die hertoge hen opdoen
Dat sijn brueder wech gereden ware
880 Te wat meiningen en wist hij niet clare
Mids dien begheerde hij hier op achte
Oft sijn brueder daer quame met machte
Van volcke oft sine in dier maten
Binnen der stat souden laten
885 Daer sij op antwerden sonder verhouden
Dat sij gheerne bringen souden
In sinen handen met wille vry
Die slotele der porten alsoe mocht hij
Met sinen lieden hoert mij verclaren
890 Die poorten selve doen verwaren
Daer op seide die hertoge rijc
Dat hij hen betroude volcomelijc
Die poorten te bewaerne met trouwen
Ende datse hem altoes doen souwen[272] [241rb]
895 Soe sij sculdich waren in allen keere
Haren natuerliken gherechten heere
Ende hij woude hen met herten fijn
Weder omme een goet heere sijn
Daer sijn die scepenen sonder beiden
900 Vanden hertoge daer ghesceiden
|
M |
aer die gemeynte soe wij eer seeden
Van Bruesele was qualijc te vreden
Om dat die vremde verstaet die dingen
Gaste: op der straten ginghen
905 Met haren sweerden in die handt
Ende als sij saten sij u bekant
In tswijns huys spraken sij moedichlike
Sij meinden alle te werden rijcke
Eer sij souden alsoe sij seiden
910 Uten lande van Brabant sceiden
Oec seiden sij datmen soude rive[273]
Vele Brabanters ontcommeren van live
Dan souden sij hebben hier ende ghindre
Die rijcke weduwen ende haer kindre
915 Ende haer goet ende mids desen
Vremden gheveerte: soe es gheresen
Die ghemeinte ende verstormt[274] zeere
Ende als dit vernam haer heere
Die hertoge ontboet hij doe ic gewach
920 Des vryendaegs opten andren dach
Na der noenen ic segge u dat
Eneghe siere vriende uter stat
Ende dede hen vragen dit es waer
Of sijn brueder met machte al daer
925 Vore tstat quame met gewoude
Wat troest hij aen hem vinden soude
Daer op si overdroegen tsamen
Oft die greve ende baenroetsen quamen
Voere tstat dat sij sonder verhouden[275]
930 Metten hertoge neder comen souden
Ende oft dan yement van hen allen
Den hertoge woude overvallen
Dat souden sij keeren met alder clacht
Met haren live met huere macht
935 Ende eneghe van hen in allen keere
Troesten den hertoge zeere
Seggende dat vele sonder sij
Vanden ambachte hem souden vallen bij
Die hertoge bleef getroest mids das
940 Maer qualijc die ghemeinte was
Op die vremde gaste te vreden
Enege togen uter steden
Tusschen Lovene ende Bruesele heimelijc
Die den greve van Saintpoul claerlijc [241va]
945 Ende den baenroetsen al tghestandt[276]
Vanden hertoge daden bekant
Ende vander ghemeinten meer ende men
Dese brachten informatien
Om die ghemeinte jegen den heere
950 Van Heynsberghe te vergrammen meere
Ende dander vremde gaste nu hoert
Dit wordt achtervolgt vast voort
Ende gehanteert[277] dat elc vertsae
Tot opten maendach daer nae
955 Ende in der nacht alsoe wi lesen
Es die ghemeinte op gheresen
Als ic int capittel hier naer
Volcomelijc sal doen verclaer
Hoe die ghemeynte te Bruesele op stont ende om wat zaken
|
D |
Es maendaegs den XXVII dach
Die in januario ghelach
Worden vele goed manne int stat
Te Bruesele gheinformeert als dat
Die heere van Heynsberge emmer vaste
965 Ende die ander vremde gaste
Een opsat[278] hadden hoerdic tellen
Om bi teeken van eender scellen
Die ten regulieren hinc
Opt Coudenberch verstaet die dinc
970 Inder nacht ter stat onvromen
Neder ter merct souden comen
Ende mechtich te werdene der stat
Dese saminghe[279] ende dit opsat
Werdt soe verre ghebreidt dat quam
975 Onder die ghemeinte dies wert gram
Ende inder informacien van desen
Es sij dies nachts op gheresen
Ende sijn vergadert met moede fel
Alle op die merct ghewapent wel
980 Ende als die hertoge dat vernam
Ter merct hij selve neder quam
Om die ghemeynte tsaten[280] te bringhen
Ende reet al omme verstaet die dingen
Vanden enen ambachte ten andren doe
985 Ende sprac hem gueteliken toe
Ende bat hem met zueter bede
Dat yeghelijc toge in sinen vrede
Ende hem wert gheantwert houde [241vb]
Dat hij te hove treken soude
990 In sijn ruste ende vredelijcheit
Sij en souden doen gheen onbesceit[281]
Hier met die hertoge sij u verclaert
Weder reet te hove waert
Hopende dat sij souden sceiden
995 Ende thuyswaert trecken sonder beiden
Elc op tsine maer als sij niet
En scieden ende hij verstont tbediet
Es hij anderwerf tot beneden
1000 Opter merct comen ghereden
Ende bat hem hertelijc door sijn houde
Dat elc thuyswaert trecken woude
Int sine maer na die woerde
Die ghemeinte niet en hoerde
1005 Maer sijn alle tsamen bleven
Mids der informatien voirscreven
Vanden opsette hier na vaste
Bevantmen dat die vremde gaste
Dies snachts alsoe ic hoerde ghewagen
1010 In haer herberghe op haer bedde lagen
Wel ghewapent hier ende daer
Mids dien hielt die ghemeinte vor waer
Dat dopsat dies teenkens volcomelijc
Gheproeft was openbaerlijc
|
N |
Iet men die vremde gaste dat wet
Seiden dat sij gheen opset
Onder hen en hadden gemaect te samen
Maer als sij die beruerte vernamen
Dat die ghemeinte was gheresen
1020 Daden sij haer harnasch ane uyt vresen
Want sij en wisten niet int clare
Wat hem lieden nekende[282] ware
Want ic niet wel claer en weet dbediet
Weder dopsat was ghemaect of niet
1025 Soe en canic niet voor waer
Te rechte daer af ghedoen verclaer
Maer ic scrive daer met latict liden
Dat ic hebbe gehoert van beiden siden
Hoe die heere van Heynsberghe ende dander vremde gaste ende die Greve van Mours ghevanghen woorden
|
D |
Es goendaegs ghevielt alsoe
Neghene en twinticht in januario
Dat die ghemeinte ghewapent quam
Op tCoudenberch verstormt ende gram
Tot bij tshertogen hof maer wats ghesciet
Sij en quamen binnen der baelgien[283] niet [242ra]
1035 Die hertoge quam tot der gemeinten al daer
Ende vraegde wat haer begherte waer
Ende waeromme sij alsoe daer quamen
Si antwerden alle te samen
Sij wouden hebben te dien termine
1040 Den heere van Heynsberghe entie sine
Ende en mocht hem dat niet ghescien
Soe souden sij soe daer toe sien
Sij soudense crigen met haere macht
Soe dat ten utersten wert ghewracht
1045 Om te verwaerne die heerlijcheit
Ende der stadt recht dat sonder verbeit[284]
Die heere van Heynsberge in handen quam
Jans Cluetings als amman soe ic vernam
Ende in handen der scepenen
1050 Alsoe wert hij gheleidt bij hen
Ende die gemeinte volgde naer
Tot opter stat huys ende aldaer
Bleef hij gevangen herde vaste
Daer toe worden die vremde gaste
1055 Die met hem quamen alle ghevangen
Diemen ghecrigen conste oft begangen
|
D |
Ie ghemeinte woude onderlinge
Datmen den greve van Mours oec vinge
Maer om dat hij als ic vernam
1060 Metten hertoge te Bruesele niet en quam
Maer namaels al daer comen ware
Biden hertoge dats openbare
Gaf hij der gemeinten te verstane
Nu hoert wes ic u ver<-na>mane[285]
1065 Dat hij nyewrincs af en wiste[286]
Hier met hij die ghemeinte chiste[287]
Die selcke van hem wats ghesciet
Warens te vreden die ander niet
Ghesekert wert hij aldaer int fijn
1070 Te blivene inder herbergen sijn
Hoe die Rewaert tot Bruesele quam ende int tshertoghen hof sijn Residentie hielt ende van andren dinghen die doen gheschieden
|
O |
Pten selven goensdach sijts ghewes
Die greve van Saintpoul comen es
Metten baenroetsen ende oec mede
Der ghedeputeerde der stede
1075 Lovene Antwerpen verstaet dat
Metten greve tot Bruesele int stat
Ende hebben der ghemeinten al daer
Seere bedanct dat wet voor waer
Dat sij hen hadden soe eerbaerlijc [242rb]
1080 Ghequijt[288] ende soe ghetrouwelijc
Int besorch[289] vanden ghemeinen lande
Des anderdaegs altehande
Trac die greve van Saintpoul te hant
Die baenroetsen met hem sij u bekant
1085 Op tCoudenberch in sijns brueder zale
Daer dmeeste deel dits ware tale
Die dieneers worden ghevaen int hof
Ende den andren gafmen orlof
Ende des ghelijc worden onghechesceert
1090 Dedele uyt Henegouwe ghearasteert
Die doen biden hertoge waren
Als her Inghelbrecht hoerdic verclaren
Van Edinghen van Tuybeke heere
Ende vander Folyen. ende oec meere
1095 Die heere van Sengelles hier op mercke
Ende Cornielijs van Liedekerke
Heere van Lens des sijt vroeder
Her Willem ende her Jacop sijn broeder
Van Sars die alle ridders waren
1100 Ende meer andre hoerdic verclaren
Residerende bleef doen voort meere
Die greve van Saintpoul als een heere
In sijns brueder[290] hof doe ic ghewach
Ende opten selven donderdach
1105 Wert Jan van Diedeghem onghecesceert
Weder omme gherestitueert
Toten ammanscape hout u daer an
Ende weder ghemaect amman
Van des greven wegen ter vaert
1110 Van Saintpoul als des lants rewaert
Ende Jan Clueting die amman was
Van tshertogen wegen wert na das
Ghevangen gheleydt sonder verdrach
¶ Ende opten selven donderdach
1115 Rees op thof een ghescille
Tusschen den joncker hoer die wille
Van Montiouwe te dien tide
Ende Rasen van Lintere ten ander side
Soe dat Montiouwe met moede werm[291]
1120 Raessen quetste in sinen arm
Vanden welcken Raesse volcomelijc
Hem pijnde te wrekene vromelijc
Als dit die greve van Saintpoul sach
Dede hij Raessen sonder verdrach
1125 Vangen ende dedene sonder beiden
Opt Steenpoorte gevangen leyden
Ende wert opt camerken gheleedt
Dat noch Schimmelpenninc heedt
Mids desen gheveerte midts desen toer [242va]
1130 Quam gheruchte ene groot rumoer
Onder die ghemeinte die op dien dach
Omtrint der merct ghewapent lach
Dien wert gheseegt sijt seker das
Dat op thof ghevochten was
1135 Daer Nassouw ende Wesemale
Doot bleven waren ende hoe wale
Men hen seide dat niet en was ghesciet
Soe en wilden sijs gheloeven niet
Doen quam die greve van Saintpoul tale
1140 Ende bracht Nassouw ende Wesemale
Ende dander baenroetsen daer ter steden
Daer sette hij die ghemeinte te vreden
Die alle met herten waren verblijdt
Als sij sagen daer <-tijt> tier tijt
1145 Nassouwe ende Wesemale al bloot
Die sij meinden dat waren doot
Hoe de hertoghe van Bruesele tot Luevene[292] track ende hoe Jan Cluetinck tshertogen Amman ghericht wert vanden live ende viere scepenen te Bruesele ontset ende vele notable porters ghevanghen ghepijnt ende tot diversen plaetsen ghevuert
|
S |
Vriendaegs den lesten dach seggic dij
Der selver maent januarij
Worden vele porters hoerdic verclaren
1150 Van Bruesele die tshertogen vriende waren
Ghevanghen : onder dandere hoert die dinc
Twee scepenen als Heinrijc Cluetingc
Ende Jan de Leeu. ende noch mede
Twee ander scepenen vander stede
1155 Jan metten Schachte ter waerheide
Ende Gielijs de Keghel dese beide
Ruymden ende stelden hem ter vlochte
Soe datmense crigen niet en mochte
1160 Die ghemeinte deylden hem saen
Ende hebben groet bezuech[293] gedaen
Al omme binnen der stat sij sochten
Den heere van Assche om oft sij mochten
Dien vangen ende dandere hoerdic verclaren
1165 Die te Lovene met hem ghebannen waren
¶ Primo februarij als noch was
Die ghemeinte vergadert sijt seker das
Op die merct soe es u verclaert
Quam vanden Zijpe Gheraert
1170 Die bij den greve zeere was gheacht
Van Saintpoul ende groete macht
Bij hem hadde des en hebdt geen waen
Uter stat huys op die merct gegaen
Ende seide aldus salmen beghinnen [242vb]
1175 Ter stont daer na wilt mi versinnen
Dede Jan van Diedegem ter vaert
Als amman ghemaect van den ruwaert
Op die merct voere thuys cort na tgone
Janne Clueting Everaerts sone
1180 Metten sweerde rechten die voere desen
Tshertogen amman hadde ghewesen
Ende enen knecht met hem wilt weten
Die Arnt vanden Hove was gheheeten
Die de Steenpoorte te houdene plach
1185 Op desen selven saterdach
Dedemen groot bezuec int stede
Om den heere van Assche ende dander mede
Die te Lovenen met hem gebannen waren
Te ghecrigene hoert mi verclaren
1190 Ende alsmense niet vinden en conde
Soe worden daer na in corter stonden
Des selfs daegs verstaet den sen
XXI notabele porteren
Van Bruesele ghedaecht sonder saghe
1195 Te comene tot enen zekeren daghe
Te gherechte om hen al daer
Te verantwerdene int openbaer
Oft men soudse besculdicht hier op lette
Houden vanden quaden opsette
1200 Daer ic hier voere af dede ghewach
¶ Op Onser Vrouwen lichtmesse dach
Worden noch vele eerbaer porters daer
Van Bruese ghevangen die daer naer
Worden ghepijnt ende oec daer mede
1205 Die twee scepenen daer ic eer af sede
Die svriendaegs daer voere waren ghevaen
Des maendaegs wilt mi verstaen
Drie in sporkille[294] worden onghelet
Die viere scepenen voirseit ontset
1210 Bij haren medeghesellen drye
Bij ghemeynten rade der goeder liede
Van haren scependomme hoert dat
In die stede van hem worden ghesat
Viere andere ende gheordineert
1215 Voere Janne metten Scachte sij u vercleert
Yweyn de Mol dits waerheit bloet
Voor Heinrijc Clueting Wouter vander Noet
Voor Gielijs den Kegel wilt mi hoeren
Wert Willem van Kesterbeke gecoren
1220 Voor Janne den Leeu des seker sijt
Werdt ghesedt Jan Taye van Eelwijt
|
D |
es donderdaegs wilt mi verstaen
Worden quijt ghescouden ende laten gaen
Der vremder heeren knechte te waren [243ra]
1225 Die te Bruesele ghevangen waren
Maer die heeren ende schiltbortege[295] manne
Moeste daer bliven aen die panne[296]
Der welcker dat mocht wesen wale
Tweehondert ende vijftich bij ghetale
1230 Op desen donderdach voere verclaert
Dede die greve als Ruwaert
Nemen alle die perde ende harnasch doe
Dat ten heere van Heynsberch hoerde toe
Ende den joncker van Heynsberge sinen sone
1235 Ende proofst van Aaken en[297] al tgone
Dat die vremde gaste hoert my berechten
Met hueren vrienden ende knechten
Daer hadden ghebracht meer ende men
Ende die perde ende die wapenen
1240 Gaf die greve van Saintpoul sijts vroet
Sinen vrienden alsoet hem dochte goet
|
O |
P desen donderdach sij u verclaert
Reet hertoge Jan te Lovenen waert
Van Bruesele ende met hem reden daer
1245 Die heere van Diest. ende van Rotselaer
Ende dander baenroetsen dat seggic dij
Bleven te Bruesele al daer sij
Metten andren edelen
Ende den ghedeputeerden
1250 Der steden: Lovene Bruesele dat wet
Ende van Antwerpen oec daer met
Raet hielden watmen dits waer sermoen
Metten porteren van Bruesele soude doen
Die ghevangen waren al daer
1255 Daer af sij sloten dit es waer
Al tsamen met eendrechticheit
Datmen die ghevangen voirseit
Soude senden ende vueren verstaet den sen
Tot Lovene ende tot Antwerpen
1260 Ende inden sloten der baenroetsen dats waer
Om haer leven lanc al daer
Ghevangen te blivene ende dat
Alsoe ghesciede was om die stat
Ruste te vuedene[298] ende vrede
1265 Sonder quetse oft prejudicie[299] mede
Vanden rechten der selver stat
Nae den welcken rechten dat
Men gheen ghevangenen doe ic ghewach
Uter stat vervueren[300] mach
|
V |
Oirt wert overdragen sijts wijs
Dat Jan metten Schachte ende Gielijs
De Keghel. die beide vluchtich waren
Byden drien steden hoert mi verclaren
Lovenen Bruesele. ende Antwerpen [243rb]
1275 Uten lande van Brabant verstaet den sen
Souden sijn ghebannen sonder blijf
Vijftich jaer lanc op haer lijf[301]
Ende want Jan Taye houdt u daer an
Van Gaesbeke: ende van Yedeghem Jan
1280 Tot haren verantwerdenen[302] hoert mi verclaren
Met meer andre in geroepen waren
Ende niet en quamen hier op lette
Hen selven alsoe vanden opsette
Baersculdich[303] maecten dat was claer
1285 Soe wert overdragen daer
Dat sij ende yeghelijc van hen
Eewelijc vort ane verstaet den sen
Uten lande van Brabant sonder blijf
Ghebannen souden werden op haer lijf
|
N |
Och wert daer overdraen raschse
Ende ghesloten wie den heere van Assche
Oft enich der gheende hoert mi verclaren
Die te Lovene met hem ghebannen waren
Doot sloeghe oft leverde ghevangen
1295 Dat hij soude blive[304] onbegangen
Jegen den heere ende jegen partyen vry
Ongheveedt[305] daer toe soude hij
Hebben daer soudemen hem met lonen
Eens wechdraghens[306] VC cronen
1300 Dese ordinantie ende overdrach
Wert des sondaegs opten IXten dach
Van sporkle over luyt
Openbaerlijc te Bruesele geboden uyt
Dien achtervolgende dat elc verstae
1305 Soe worden dies selfs nachts daer nae
XIIII persone noch meer noch men
Van Bruesele vanden notabelsten
Die inder Vroenten saten al daer
Ghevangen dat es seker waer
1310 Op kerren gebonden herde vaste
Ende worden ghevoert in zwaren laste
Elc tsijnder plaetsen hier op ghisse
Inder heeren ghevangenisse
Dat sij biden edelen hoerdic verclaren
1315 Ende biden steden verwijst waren
Alsoe dat voere bescreven steet
Te wetenen hoert hier donderscheet
|
H |
Er Jan van Coudenberge dat wet
Riddere: ende Heinrijc Clueting met
1320 Eduwaert de hertoge ende Scuchkaert
Te Lovene dat sij u verclaert
¶ TAntwerpen voerdemen hoert die dinc
Jan ende Willem Cluetingc
Diederijck de Loese ende Jan de Weert [243va]
1325 Te Vilvoerden dat sij u vercleert
Jan de Leeu: te Breda ic seker ben
Willem van Assche: te Zichenen
Willem van Mons: te Westerle dits waer
Heinrijc de Hertoge: te Rotselaer
1330 Wouter Pypenpoy: te Cranendonck nemt goem
Jan Tserclaerts te Bergen opten Zoem
Hoe die stat van Bruesele voortane bijden VII gheslechten ende IX Natien sal werden gheregeert
|
I |
Nden rade daer af dat ondersceet
Int voirseide cappittel ghescreven steet
Wordt oec ghesloten ende overdraghen
Datmen voort ane teewegen dagen
Alle dambachten van Bruesele dit onthoude
Trecken ende restringeren[307] soude
In IX natien ende dat
Vortane die voirseide stat
1340 Biden seven gheslechten hoert den sen
Ende biden negen natien
Soude werden altijt gheregeert
Inder manieren hier na vercleert
Te wetenen datmen dit onthoude
1345 Alle jare tSinte Jansmesse maken soude
Seven scepenen ende rintmeesters twee
Uten VII gheslechten ende niet mee
Soe men van ouds hadde gheplogen
Ende datmen voort dits ongelogen
1350 Uten gheslechten daer wij af spraken
Enen bourghemeester soude maken
Ende enen bourghemeester soe ic bediede
Twee rintmeesters ende sesse raedsliede
Uten neghen nacien ende bij desen
1355 Neghenthien personen soude wesen
Na donderscheet verstaet den sen
Van yeghelijcs officien[308]
Die stat vortane gheregeert
Alle die zaken vore vercleert
1360 Met meer andren poenten dits waer
Verleende ende gaf aldaer
Die greve van Saintpoul als ruwaert
Des lants van Brabant die hij ter vaert
Der stat met sinen openen brieven
1375 Bezeghelde met groeter lieven
Die ghemaect waren in Ons Heren jaer
Vierthien hondert XX dits waer
XI in sporkille soe wij lesen [243vb]
Ter stont achtervolghende desen
1380 Worden Gheert Pypenpoi uten geslechten
Ende Jacop Stovaert hoerdic berechten
Uten natien ghemaect hier voren
Twee bourgemeestren ghecoren
Voort uten nacien soe iet bediede
1385 Twee rintmeesters ende VI raesliede[309]
Worden oec ghemaect doe ic ghewach
Opten selven voirseiden dach
Hoe de hertoghe van Luevene[310] tot Bruesele ende van daer tot Antwerpen ende namaels in Henegouwe trac ende weder te Bruesele quam ende hoe de hertoghinne trac in Inghelant
|
D |
Es sondaeghs daer na vielt alsoe
XVI in februario
Toech die greve van Saintpoul sijt<+s> vroeder[311]
Biden hertoghe sinen broeder
Te Lovenen des anderdaegs na dat
Quamen sij te Bruesele in tstat
Daer bleef die hertoge verstaet tgheve_te[312]
1395 Tot opten yersten dach van meerte
Doen trac hij tAntwerpen ter dachvaert
Die al daer ghehouden weert
Metten ghedeputeerden sij u bekant
Sijnre lande Hollant ende Zeelant
1400 Opten Vten dach daer nae wilt verzinnen
Quam hij weder te Bruesele binnen
Daer hij omtrint thien daghe bleef
Des vryendaeghs alsmen VII screef
Der maent van meerte dat elc verzinne
1405 Toech vrou Jacoba die hertoghinne
Sonder tshertogen oorlof onghespaert
Uyt Henegouwe tInghelant waert
Daer af dat namaels eert quam int fijn
Vele groeter plaghen comen sijn
|
H |
Ier nae doe ic u ghewach
Des sondaegs in meerte den IXten dach
Quam die hertoge van Bourgingien
Te Bruesele gereden verstaet den sen
Daer hij tot sdonderdaegs es bleven
1415 Daer en binnen wasser grote feeste bedreven
Van stekenen met speren sonder wane
Ende anders gheduerede drie daghe lanc[313]
Des saterdaegs hout u daer an
XV in meerte toech hertoge Jan
1420 Van Brabant elc wel dit onthouwe
In sijn lant van Henegouwe
Ende daer bleef hij doe ic ghewach [244ra]
Tot opten sesse ende twintichsten dach
Der selver maent wilt dit versinnen
1425 Doen quam hij weder te Bruesele binnen
Daer bleef hij dat en es gheen zaghe
Tot des goendaeghs in die paeschdage
Ende aldus moeten wij hier int clare
Tghetal verandren vanden jare[314]
Hoe die proofst van Coudenberge ghevanghen her Everaert tSerclaes riddere Geldof van Coudenberghe ende Willem Pypenpoy ghericht worden
|
B |
Innen desen selven tijden
Die wij hier dus overlijden[315]
Wert te Bruesele sonder verlaten
Ghevanghen her Gheert vander Straten
Proofst vanden regulieren dits waer
1435 Opt Coudenberch: bij hem daer naer
Als hij aldus ghevangen sat
Vernam men ierst ende wiste dat
Dander gheselscap heymelijc
Die de heere van Assche ende des ghelijc
1440 Meer andere hadden wilt mi hoeren
Tsamen ghemaect ende ghesworen
Ende verbrieft[316] soe ghij hier voirt
Claerliken wel hebdt gehoert
Ende alsmen wiste die waere orconde
1445 Dat selcke heimelijcke verbonde
Ende vrientscapen ghevesticht waren
Soe heeftmen nu hoert mi verclaren
In die passieweke dats waer
Vor palmsondach ende daer naer
1450 In die goedeweke doe ic ghewach
Vore den heyleghen paeschdach
Die persone die van Bruesele twaren
Te Lovenen tAntwerpen ghevoert waren
Inder ghevangenessen: ende elswaer
1455 Op die slote hier ende daer
Worden gheaerbeidt dat seggic dij
Ende ghepijnt soe dat sij
Ende elc van hen bekinden daer
Ende verlijdden[317] dat hebben daer naer
1460 Die raedsliede van Bruesele die al doe
Waren ghedeputeert daer toe
Thuys ghebracht ende daer na zaen
Volcomen relatie daer af ghedaen
|
M |
Et welcker relatie[318] sij u verclaert
Die ghemeinte zeere vergrimt[319] waert
Ende weder beruert als wilen eere
Soe dat int jaer van Onsen Heere [244rb]
XIIIIc XXI doe ic ghewach
Opten belokenen paeschdach
1470 Den XIIsten dach met groten gheveerte[320]
Der voerseider maent van meerte
Die ghemeinte van Bruesele zeere gesterct
Ghewapent vergaderde aen die merct
Daer sij al tsamen liggende bleven
1475 Alsmen drye dage sach ghescreven
In april opten donderdach
Gheerde vanden Zijpe men comen sach
Ter merct die hadde grote macht
Biden greve van Saintpoul ende gheacht
1480 Was hij zeere met hem al doe[321]
Hij sprac dus der ghemeinten toe
Kindere sij goet smoets[322] ic doe u cont
Men salder rechten nu ter stont
Seere cort daer na worden bracht al daer
1485 Ende metten sweerde gherecht daer naer
Vore der stat huys sijt zeker das
Her Everaert tShercleers die ridder was
Gheldolf van Coudenberghe dit vernem
Ende Willem Pypenpoy met hem
1490 Ende des anderdaeghs daer naer
Toghen die heeren beide van daer
Die hertoghe ende die greve sijn broeder
Ten steecspele des sijt vroeder
Biden hertoghe van Bourgoingien
1495 Haren neve te Brugge verstaet den sen
Des sondaeghs quamen sij dats u becant
XIII in aprille in Brabant
Die hertoghe toech te Lovene binnen
Die greve te Bruesele wilt versinnen
1500 Daer bleef hij tot dijsendaegs doe trac hij
Bij sinen brueder[323] seggic dij
Des donderdaegs daer na wilt versinnen
Quam hij weder te Bruesele binnen
Des vryendaegs toech hi doe ic ghewach
1505 In aprille den achtienden dach
Te Rijsele ten steecspele ter spinetten
Biden voirseiden hertoge sonder letten
Sinen neve van Bourgoingien
Daer sij solaesten[324] onder hen
Hoe de Greve van Saintpoul Rewaert van Brabant screef den Roemschen Coninc ende andren princen vorsten ende heeren
|
C |
Ort hier na doe ic ghewach
XIIIIc XXI den XXsten dach
Der maent aprilis voere ghenant [243va]
Dede Phylips van Brabant
Greve van Saintpoul ende van Lynci
1515 Als ruwaert van Brabant seggic dij
Sijn open brieve screven ter stede
Daer hij sinen zegel aenhangen dede
Ende sant die sonder cesseren
Den alre dorluchtichsten vurste[325] und heere
1520 Seghemonde dits ware dinc
Bij Gods ghenaden Roemsch coninc
Van Hongherien van Dalmacien
Coninc ende van Croacien
Sinen lieven ghenedegen heere
1525 Ende oec alle vorsten daer toe meere
Erdsche bisscoppen: bisscoppen meer ende men
Hertogen graven ende marcgreven
Baenroetsen. riddren. knechten meysenieden[326]
Bourgemeestren. scepenen. raetslieden
1530 Van allen steden ende voirt anne
Allen andren goeden eerbaeren manne
Sinen lieven neve dat ghijt wet
Heeren ende goeden vrienden met
Ende becondichde hem met onderscheyt
1535 Voor die gherechte waerheyt
Onder meer ander poente dits waer
Die bescreven volgen hier naer
|
I |
N den yersten dat van Grimbergen her Jan
Heere van Assche ende voirt an
Jan van Assche sijn sone dat wet
Reynere Monts ende oec daer met
Bernaert van Enghe na tgone
Rutgheer Boene Claes Colen sone
Die uten lande van Brabant te waren
1545 Openbaerlijc ghebannen waren
Sinen lieven heere wide becant
Ende brueder de hertoge van Brabant
Vander hertoghinnen met boesheden
Vanden edelen ende goeden steden
1550 Vvremde hadden ende ghescheiden
Met rechter boeser hoersheiden[327]
Dtlant van Brabant samentlike
Vercort hadden groetelike
In sinen rechten ende previlegien
1555 Ende dat sij conspiratien[328]
Ende verbonde heimelijcke
Ghemaect hadden samentlike
Met enen deel lieden van machte
Daer vele onrusten ende tweedrachten
1560 Inden lande van Brabant sonder waen
Af waren gheresen ende opghestaen
Ende opstonden in lanc soe meere [244vb]
Daer met sijn brueder[329] ende sijn heere
Die hertoge ende sijn lande int fijn
1565 Met waren ghescepen verdorven tsijn[330]
En haddenmen wijselec niet tot dien[331]
Met behoerliker remedien versien
Ende dat hi daer omme eenpaerlijc
1570 Bij bevele des coninx van Vranckerijc
Sijns neven van Bourgonien sonder sneven
Ende andere sinen heeren ende neven
Uyt Vranckerijc comen waere dats waer
In Brabant ende hadde hem daer
1575 Toe ghevuecht[332] om allen stoet[333]
Inden lande van Brabant cleyn ende groet
Neder te leggene in allen keere
Ende zunderlinge sinen lieven heere
Ende brueder[334]: den hertoge met minnen
1580 Metter edelre hertoginnen
Metten edelen ende goeden steden
Te peyse te stellene ende te vreden
Maer des en haddi gheen moghentheit
Mids den ghebannennen voirseit
1585 Die dat benamen met loezen keere[335]
Ende vuerdenden hertoge haren heere
Uyter stat van Bruesele zijt des vroet
Daert hem lieden dochte goet
Mids desen uyt beden sij u becant
1590 Die drie staten van Brabant
Haddi aenghenomen tbewent[336]
Dat ruwaertscap ende tregement
Des selfs lant daer af hij waer
Naest sinen brueder dats openbaer
1595 Oir ende erfghename dat wet
Voert heefti ghescreven met
Dat die ghebannene om te volbringen
Haer opset haer quade meininge
Sinen lieven heere ende brueder
1600 Den hertoge: bracht hadden sijts vroeder
Int gheselscap tsiere onneeren
Van vremden uytlantschen heeren
Ende hadden die doen werden te hant
Ende ghemaect rade van Brabant
1605 Jeghen des lants previlegien
Ende datse met haren helperen
Ende met heimeliker cracht verholen
Ende quader listicheit hadden ghestolen
Sommegher van Brabant dat wet
1610 Slote ende onderseten[337] met
Die hij bider helpen van Gode
Weder hadde ghecreghen tsinen gheboede
Daer met sij verbuert hadde sonder blijf [245ra]
Na dlant recht van Brabant goet ende lijf
1615 Ende dat sij sinen brueder sinen heere
Alsoe hadden met scalcken keere
Gheregeert tot sijnder scade
Dat hij bij hare liede rade
Hollant Zeelant Vrieslant mede
1620 Ander lande slote ende steden
Heerlijcheide renten[338] meer ende men
Jeghen lantrecht ende previlegien
Vercocht hadde oft versedt dits waer
Ende want hij aensach openbaer
1625 Dat sijn lieve brueder ende heere
Vanden voirseiden gebanenen dus zeere
Wert gheinformeert in desen sinnen
Dat hij bij sijnder ghesellinnen
Der hertoginnen achemant[339]
1630 Sinen edelen ende steden van Brabant
Hoe wel daer toe sijt seker das
Sijns selfs persoen gheneight[340] was
Niet comen en mochte al waest hem leit
Soe haddi metten drye staten voirseit
1635 Des lants van Brabant vor dien stonden
Sinen heere sinen brueder besonden[341]
Ende die vremde heeren daer toe
Die de voirseide ghebanene al doe
Rade hadden ghemaect seggic dij
1640 Biddende ende begherende dat sij
Den selven sinen lieven heere
Ende brueder alsoe in allen keere[342]
Onderwisen[343] willen ende informeren
Dat hij binnen sinen lande tsiere eeren
1645 Comen wilde sijt seker das
Alsoe hij sculdich te doene was
Dan soude hem sijn lant in allen keere
Doen als sij haren ghebuertegen heere
Sculdich waren te doene dats claer
1650 Waer af niets niet comen en waer
Maer boven tgone dat wij hier leeren
Waren die vremde uytlantsche heeren
Te wetene die heere hout u daer an
Van Heynsberge: ende sijn sone Jan
1655 Jan van Bueren proofst van Aaken
Metter groeter menichte ter selver zaken
Met sinen lieven heere met machte
Den hertoghe: heymelijc bij nachte
Doppenbaer strate scuwende wet dat
1660 Tot voir Bruesele die goede stat
Die voirscreven ghebannene daer met bij
Met hem bringhende dwelcke dat sij
Naden Rechte des lants ende previlegien [245rb]
Niet doen en mochten meer noch men
|
E |
nde als sij voor tstat comen waren
Worden sij van eneghe hoerdic verclaren
Die metten ballinghen verbonden waren
In ghelaten in corten stonden
Jeghen sinen wille sij u verclaert
1670 Hoe wel hij was des lants ruwaert
Alsoe dat boven steet claerlijc
Ende jegen den wille oec der ghelijc
Ende sonder consent soe ic bediede
Der goeder manne ende raetsliede
1675 Der goeder stat doe ic ghewach
Ende oec jeghen doverdrach
Ghesloten biden scepenen
Enten raet der ghemeinder stat met hen
Dat si souden den hertoghe met gheninde[344]
1680 Inlaten met sinen huys ghesinde[345]
Ende datmen ballinghe gheenderhande
Noch slants openbaer viande
In laten en souden noch ontfaen
¶ Item die greve screef voirt aen
1685 Dat somege vremde dat was noch meere
Als van Heynsberge die heere
Die coepliede van Brabant schalckelijc
Ende uut andren landen der ghelijc
Gheroeft hadde opter vryer straten
1690 Sijns liefs heeren sonder verlaten
Ende brueders tshertogen van Brabant vry
Ende binnen sinen gheleide daer met dat hij
Ende alle sijn helperen des sijt vroet
Verbuert hadden lijf ende goet
1695 Ende dat die van Heynsberge openbare
Somegher edelre viant ware
Van Brabant daer af sij sonder waen
Sine opene ontseggebrieve[346] hadden ontfaen
|
V |
Oort screef hij sij u bekant
Dat die van Heynsberge voor ghenant
Ende die andere vremde heeren
Die binnen Bruesel dus comen weren
En bewesen in gheender manieren
Teekene van vrientscapen enegertieren
1705 Oft om neder te leggene den voirscrevenen stoot[347]
En aerbeyten sij cleyn noch groot
Maer sij ende huere dieneren wilt verstaen
Hebben ghereden ende ghegaen
Opter straten tot voere die wet
1710 Ende tgherichte der selver stat daer met
Ghewapenderhant ghereet om vechten
Met haren zweerden die haer knechten
Op gherecht droegen in haer hant [245va]
Sij daden oic sij u bekant
1715 Haer knechten rijden huer peerden
Te watere met opgherechten zweerden
Teenen teekene datse sonder verhouden[348]
Die inghesetene vernielen wouden
Die simpelijc hielden haer manieren
1720 Sonder hernasch eneghertieren
Aen te nemene oft ghewere
Ende dat eneghe oec hadden gheere
Vanden voirseiden vremden heeren
Als Jan van Bueren met scalcken keeren
1725 Ende meer andere als dat schijnt
Te verwervene hen hadden ghepijnt
Der somegher baenroetsen van Brabant
Wive. kindre. slote ende lant
Als sij te sweerde hoert den sijn
1730 Ghelevert souden hebben ghesijn
Ende oft die vremde vore ghelesen
Haer vriende oft iement el van desen
Uutgheven oft oec seggen moghen
Dat sij op gheleide des hertogen
1735 Te Bruesele comen waren dats waer
Ende op gheloeve gehacht al daer
Ende ghevangen waren soe antwerde hij
Daer op ende screef hoe ende twij[349]
Die drie staten des lants sijt vroeder
1740 Sinen lieven heere ende broeder
Allen dienst ende ghehoersamheit
Afghetogen hadden ende wederseit
Als zij dat doen mochten verstaet den sen
Nae allen hueren previlegien
1745 Ende hij truwaertscap ende bewent
Aenghenomen hadde ende tregement
Des lants soe ic u las lange eere
Soe en hadde sijn brueder ende heere
Gheen macht yemende sij u becant
1750 Gheleide te ghevene in Brabant
Ende al en hadde die ghehoersamheit
Niet ghescorst gheweest noch wederseit
Soe en hadde sijn bruedergheenderhande
Ballinge noch openbaer viande
1755 Slants van Brabant gheen gheleide
Noch vryheit mogen gheenderleide
Gheven: dat hen in enegher <-zaken>[350] maten
Hadde mogen comen te baten
Raden lantrechten sij u bekant
1760 Ja die goede stede van Brabant
Ende hadden tgheleide vore vercleert
Openbaerlijc gheconsenteert
Des die van Heynsberge vroet mocht wesen [245vb]
Want hij binnen corten tide voor desen
1765 Alselcken gheleyde ende veylicheit
Gheworven hadde met ondersceit
Hets openbaer oec wats ghesciet
Dat sij hen op tgheleide niet
En troesten noch en verlieten tot dien
1770 Ja ghemerct ende aenghesien[351]
Dat sij alsoe haestelijc
Quamen ende soe heymelijc
Ende buten der rechter lantstraten
Doir Bruessele in alselker maten
1775 Met soe groeter versameningen
Van volcke van wapenen van ballingen
Van vianden tslants dits waerhede
Van straetroevers: ende inder selver stede
Van Bruesele jegen sinen wille dat wet
1780 Ende der goeder manne met
In worden ghelaten met overdaden
Vanden ghenen die om haer mesdaden
Ende quader wercken wille mespresen
Vanden live hebben gherecht ghewesen
1785 Ende som op haer lijf ghevaen daer ane
Noch screef die voirseide greve
Van Saintpoul dat hij daer omme dat wet
Der voirseider uytlentscher opset
Ende conspiratie heymelijcke
1790 Te wetene es volcomelijcke
Hadde doen ondersueken op tgone
Vanden scilde gheboren[352] XIIII persone
Daer men op hadde suspitie[353] groot
Onder die welcke dits waerheit bloet
1795 Aen twee riddren ende meer andere daer toe
Sciltbortegher wert bevonden doe
Alsoe sijt openbaerlike
Kinden ende lijdden claerlike
Dat na dien dat die vremde heeren
1800 In tstat van Bruesele comen weren
Sij bij dien van Heynsberge hoerdic rueren
Ende biden proofst van Aaken Janne van Bueren
Ende by meer andere heymelijcke
Quamen te rade daer samentlike
1805 Bij hem wert overdragen sijts vroeder
Dat sij bij bij minen lieven broeder
Ende met siere banieren hoert den sen
Met allen den ghenen die sij tot hen
Souden connen ghecrigen hen dus gesterct
1810 Neder souden hebben ghecomen ter merct
Ende der stat huys begrepen met desen
Om mechtich alsoe der stat te wesen
Ende meindense hier met lude ende stille [246ra]
Te bringhene tot haren quaden wille
1815 Ende soe wie hem hadde van hen allen
Contrarie inder zaken ghevallen
Meinden sij neder te leggene dat wet
Ende haren wille te doene daer met
1820 Oec sijn die van Heynsberge voere genomen
Ende dandre int gheselscap comen
Vanden ghenen die opset hadden gheweven
Vanden zaken hier na ghescreven
|
T |
E wetene dat somege van hen
Souden hebben begrepen verstaet den sen
Die merct ende thuys des sijt ghewes
Te male groot ende sterc es
Ende dandere souden sonder verdragen
Die stormclocke hebben gheslagen
1830 Om tfolc ter merct waert te doene loepen
Die derde partye met haren hoepen
Souden ander huyse ende de straten
Die ter merct waert dreven te haere baten
Begrepen hebben ende besedt
1835 Dan souden dandere onghelet
Van harer gheselscap met groter scaren
Dier toe gheordineert waren
Die vremde gaste ende andere met
Ghecomen hebben al onghelet
1840 Ter merct met open banieren
Ende met wimpelen menegertieren
Openbaerlijc roepende in deser wijsen
Alle tolle af ende assisen[354]
Meinende hier met meer ende men
1845 Donnosel volc te treckene aen hen
Ende daer haer opset haer quaet ghedacht
Volvuert te hebbene ende volbracht
Ende doot gheslegen te hebbene na tgone
Soe riddren soe ander IX persone
1850 Vanden scilde gheboren sonder besceit
Om haer doecht ende rechtverdicheit
Ende oec alle die ghene hier op lette
Contrarie sijnde haren opsette
|
V |
An desen boesen opsette quaet
Sijn besculdicht vonden dat verstaet
Een groet deel rijcker liede mechtich
Van vrienden ende van magen crechtich
Die ghekindt hebben ende ghelijdt int fijn
Daer sij omme ghecorrigeert sijn
1860 Nae haer verdiente na haer plicht
Die selcke van haren live ghericht
Ende die someghe op haer lijf
Int vanghenesse ghesloten stijf[355]
|
W |
Ant die greve van Saintpoul niet den sen [246rb]
Desen heymeliker conspiratien
Ende opset voirscreven tot diere tijt
Alsoe volcomelijc des seker sijt
Niet gheweten en hadde sonder cy
Als hij nu wiste soe en hadde hij
1870 Met sinen openen brieven tot dien
Niet eer ghescreven maer aen ghesien
Dat hij nu die waerheit blijckelike
Bevonden hadde claerlike
Soe cundichde hij allen dien met lieve
1875 Daer ane sijn vorseide open brieve
Comen souden hier op lette
Dat alle die voirseide opsette
Soe ghij boven hebdt hoeren verclaren
Ghesciet heerbracht[356] uutcomen waren
|
E |
Nde oft van Heynsberghe die heere
Van Bueren ende den andren meere
Van harer gheselscap dochte int waere
Dat sij belast worden te sware
Soe presenteerdem[357] die greve van dien
1885 Vonnesse ende ordeel te doen ghescien
Inder voirseider stat van Bruesele ter vaert
Daer die quade opsette voor verclaert
Gheanteert waren verstaet den sen
Naden rechten ende previlegien
1890 Der stat van Bruesele voere ghenandt
Oft na den lantrechte van Brabant
|
D |
Ie greve van Saintpoul hier om bat
Allen den ghenen daer ane dat
Sijn open brieve souden comen
1895 Dat sij alle die vorghenomen
Van Heynsberge van Bueren ende daertoe
Die waren van harer gheselscap doe
Houden wouden ende achten daer bij
Ende nuemen alsulcke: ghelijc dat sij
1900 Weten mochten dat sij waren claer
Versculdt verdient hadden openbaer
Inden poenten bescreven hier boven
Ende datse niet en souden gheloeven
Eneghe andere informacien
1905 Oft onderwisinghe die hen
Ter contrarien mocht sijn ghedaen van des
Hier boven claer bescreven es
Ende in oirconden der waerheit
Heeft die greven[358] van Saintpoul voirseit
1910 Sinen properen zeghel[359] doen hangen na dat
Aen den openen brief daer inne dat
Alle dese poente blijckelijcke[360]
Begrepen stonden volcomelijcke
Welcken brief ghemaect was ende gegheven [246va]
1915 XIIIIc een entwintich daer neven
Ons Heeren jaer doe ic ghewach
In aprille den XXsten dach
Hoe die hertoge bekinde dat sijn sbrueder[361] te rechte rewaert van Brabant ghemaect ware ende confirmeerde al dat hij inden rewaertscape ghedaen hadde
|
I |
Nt selve voirseide Ons Heeren jaer
Vier dage in meye hout dit vor waer
Verleende hertoge Jan ende gaf
Sijn open bezeghelden brieve daer af
In houdende ter substancien claer
Tghene dat bescreven volgt hier naer
Te wetene want hij vormaels tbewent
1925 Bevolen hadde ende tregement
Sijns selfs sijns staets sij u bekant
Ende sijns lants van Brabant
Eneghe daer hij in hoopte zeere
Dat aenghesien soude hebben die eere
1930 Oirbore[362] profijt welvaert ghemeyne
Van sinen lande groet ende cleyne
Daer sij toe waren gebonden met eeden
Dwelcke sij alsoe niet en deden
Maer hadden hem in contrarien
1935 In haren eeden ende officien
Vanden rechten charteren: sij u bekant
Ende previlegien van Brabant
Ghehouden ghedregen lude ende stille
Soe dat sij om harer mesdaet wille
1940 Inder stat van Lovene met enicheden
Der edelre ende der goeder steden
Openbaerlijc worden ghecorrigeert
Ende dat sij oec sij u vercleert
Met slincker[363] informacien alst schijnt
1945 Te vervremdene hem hadden ghepijnt
Van siere ghesellinnen in allen keere
Der hertoginnen ende voert meere
Van sinen brueder hoert mi ghewagen
Ende andren sinen vrienden ende magen
1950 Ende van sinen lande in alder mate
Mids den welcken die drie state
Van sinen lande van Brabant voirseit
Beduchten dat meer nuwicheit
Ende grote swaer laste uytghenomen
1955 Inden lande hadde mogen comen
Soe dat sij om die ernstelike
Te verhuedene ende behoerlike
Remedie te vindene in goeder mate
Ende tot enen princeliken state [246vb]
1960 Hem weder te bringene ghelijc als sij
Na hueren rechten dat seggic dij
Ende herbrengene wel mochten volbrengen
Oirdineren[364] mids desen dinghen
Setten ende maecten sij u verclaert
1965 Sinen lieven brueder tot enen ruwaert
Phylips van Brabant ende behoeder
In welcker ruwaertscap sijn lieve broeder
Hem hadde ghedragen soe bruederlijc
Soe vriendelijc ende soe ghetrouwelijc
1970 Dat hijs wel van hem sijt zeker das
Ende van sinen lande te vreden was
Soe confirmeerde ratificeerde
Die hertoge ende approbeerde[365]
Tvoirseide ruwaertscap meer ende min
1975 Ende tghene dat sijn lieve brueder daer in
Voort hadde ghekeert dit wilt verstaen
Oft in enegherwijs ghedaen
Bij consente der edelre sij u bekant
Ende der stede sijns lants van Brabant
1980 Het waere van justicien oft oec mede
Weder van live oft oec lede
Van richteren oft officieren
Scepenen wethouweren eneghertieren
Ende andren dieneren wilt verstaen
1985 Beide af te settene ende oec aen
Alle correxien ende vergaderinghen
Hanteringhen ende handelingen
Die inden ruwaertscape dit wilt hoeren
Beiden meesten deele daer te voren
1990 Der edelre der stede hoert mi verclaren
Sijns lants van Brabant ghesciet waren
Voort oft in toecomende termine
Ghebuerde dat hij oft die sine
Nacomelingen hertogen bekant
1995 Oft hertoghinnen van Brabant
Den drien staten sijns lants sijts wijs
Oft eneghen van hen in enegher wijs
In haren rechte vercortinge dede
In charteren oft in previlegien mede
2000 In costumen usagien eneghertieren
Ende heerbringhen in gheenre manieren
Violentie cracht macht ende wille
Ende hem namaels lude oft stille
Inder manieren als voirseit es
2005 Oft in ghelikere sijts ghewes
Meer van hen vervremde daer naer
Soe consenteerde hij daer
Voor hem ende sijn nacomelingen
Dat sij hem in gheenen dinghen [247ra]
2010 In haefliken dienste en selen na desen
Onderdanich noch gehoersam wesen
Dat dan die drie staten hoert den sen
Metten meesten ghevolge van hen
Souden mogen kiesen ongespaert
2015 Int lant van Brabant enen rewaert
Die volcomen machte min no meere
Hebben soude als prinche ende heere
Des lants van Brabant meer ende men
Met vele meer poenten ende clauselen
2020 In sinen openen brieven bescreven
Die te Lovene waren ghegeven
Vier daghe in meye dat es waer
XIIIIc XXX[366] Ons Heeren jaer
| home | lijst scripties | inhoud | vorige | volgende |
[199] Amman: ook amptman: schout, drost of ambtenaar.
[200] open beseghelde brieve: akte met uithangend zegel.
[201] inder substantien: in wezen.
[202] Begrepen: inhoud.
[203] yeghelike: elk, ieder.
[204] saen: zoëven, pas.
[205] ghestaefden ede: een voorgezegde (en vervolgens nagezegde) eed.
[206] maghen: verwanten.
[207] waernen: vrijwaring.
[208] truwelijc: trouwelijk.
[209] letten: vertraging.
[210] ghemeyt: ontspannen.
[211] vueghen: er staat in superscript een o boven de u. Misschien is dit een aanduiding dat het om een klinker gaat en niet om een m, n of een dergelijke ‘streepjesletter’.
[212] dier voere: clisis die er voere; voorgenoemde.
[213] Ghenuempt: er staat in superscript een o boven de u. Misschien is dit een aanduiding dat het om een klinker gaat en niet om een m, n of een dergelijke ‘streepjesletter’.
[214] het dat: lees ‘dat het’.
[215] ghecorrigeert: bestraft.
[216] ghemuteert: ommuurd.
[217] Doctor inder godheit: theoloog.
[218] Van haerer commissien: van zijn opdracht.
[219] Baenroetsen: een edelman die het recht had “baniere” te binden, onder een eigen banier of vierkante vaan welgeboren mannen ten strijde te voeren; baanderbeheerder.
[220] Die ... sijn: die nu verleden tijd is.
[221] ghedeputeerde: geachte.
[222] dbediet: clisis: dat bediet: de verklaring.
[223] momborie: voogdijschap.
[224] sneven: dwalen.
[225] Benemen: er staat een nutteloze nasaalstreep boven de laatste n, waarschijnlijk een kopiistenfoutje.
[226] ome: ik zou een nasaalstreep verwachten om omme te bekomen, maar er staat er geen. Misschien een kopiistenfoutje.
[227] onghecesseert: meteen, onmiddelijk.
[228] ghevisenteert: bezocht.
[229] Bourgonyen: afkorting opgelost naar analogie met Bourgonyen op v. 173. Het komt nog voluit geschreven voor in de tekst, altijd in deze schrijfwijze.
[230] gloese: of glosse; (voor een geschrift geschreven) verklaring, opheldering, commentaar.
[231] Die: deze lombarde is versierd met een humoristisch hoofdje.
[232] Rewaert: landvoogd, rijksbestuurder.
[233] vorscreven: er lijkt een nasaalstreep boven de v te staan in plaats van boven de e.
[234] coren: kiezen.
[235] versueke: vragen.
[236] gheendt: beëindigd.
[237] nemt goem: merk op.
[238] Tot slants behoef: ten dienste van het land.
[239] Gehuldt: eer bewezen.
[240] In soude houden: bezet zou houden.
[241] failgeren: te kort schieten.
[242] meyerie: grondgebied van het gezag van een meyer, rentmeester.
[243] vitailgie: levensmiddelen,mondkost.
[244] viel contrare: tegenstrijdig.
[245] provancherene: van provisie voorzien.
[246] die: of dit.
[247] enghien: krijgs-, werktuig.
[248] verwite: verwijt.
[249] lyen: belijden.
[250] heeft verwaert: heeft in het oog gehouden.
[251] xx(..): logischerwijze zou hier 1420 worden bedoeld, het kan echter niet goed worden afgelezen.
[252] rechtvoert: als rechtvaardig opgesteld.
[253] wel geringhe: snel, schielijk, spoedig.
[254] <-w><+s>oude: in het handschrift is er door middel van puntjes en superscript een correctie van woude naar soude aangebracht.
[255] Zeere: ook dit lijkt geëxpungeerd te zijn. Er staan puntjes onder de drie niet afgekorte letters.
[256] ontbinden: uiteenzetten, bekend maken, verhalen.
[257] Goet vast gheleide: goed vastgebonden.
[258] tresorier: schatbewaarder, kanselier.
[259] Niet ... dachvaert: niet naar de dagvaart gekomen.
[260] ghenuemt: er staat in superscript een o boven de u. Misschien is dit een aanduiding dat het om een klinker gaat en niet om een m, n of een dergelijke ‘streepjesletter’.
[261] Inder: de kopiist begint vanaf hier erg klein te schrijven. Je kan niet echt zien wanneer hij weer groter begint te schrijven, omdat het gelijdelijkaan weer groter wordt.
[262] dit ghevroede: tot het verstand, het inzicht.
[263] roede: staf als zinnebeeld van macht; een scepter.
[264] achter rugge riden: terugrijden vanwaar men komt.
[265] rueren: bewegen, vertellen.
[266] tsere: of sterc: hard.
[267] ghesinde: reisgezellen, hofhouding, bedienden.
[268] selcke: sommigen, enkelen.
[269] oirlof: verlof, afscheid.
[270] Vuege: schikking, goed fatsoen.
[271] ondersaten: onderdanen, ondergeschikten.
[272] souwen: bezoldigen.
[273] rive: rijk voorzien van.
[274] verstormt: in rep en roer, in heftige beroering.
[275] verhouden: inhouden, terughouden.
[276] tghestant: clitische vorm: de stand van zaken, de omstandigheden.
[277] gehanteert: in acht genomen.
[278] opsat: opzet, voorbedachte rade.
[279] saminghe: bijeenkomst.
[280] tsaten: clitische vorm, tot fatsoen, rust te brengen of: tot een zitting te brengen.
[281] onbesceit: buitensporigheid, onredelijkheid, buitensporig gedrag.
[282] nekende: nakend; wat hen nog boven het hoofd hing.
[283] baelgien: grondgebied waarbinnen de landsheer de rechtspraak heeft.
[284] verbeit: vooruitzicht, geduld, oponthoud.
[285] ver<-na>mane: kopiistenfout. De na is trouwens geëxpungeerd, de kopiist zal net te laat gezien hebben dat de na redelijk overbodig was.
[286] Dat ... wiste: dat hij nergens van af wist.
[287] chiste: kist
[288] Ghequijt: vrijgelaten, kwijtgescholden.
[289] Int besorch: in het bestuur, bewind.
[290] brueder: er staat in superscript een o boven de u. Dit kan een aanduiding zijn dat het om een klinker gaat.
[291] met moede werm: met een heftig genoegen.
[292] Luevene: er staat in superscript een o boven de u. Dit kan een aanduiding zijn dat het om een klinker gaat.
[293] bezuech: onderzoek, een enquête
[294] sporkille: februari.
[295] schiltbortege: door zijn geboorte gerechtigd om een schild te dragen of te voeren; van ridderlijke, addelijke afkomst.
[296] aen die panne: gevangen.
[297] en: je zou hier een nasaalstreep verwachten, maar er staat er geen.
[298] Ruste te vuedene: rust te geven. Er staat bij vuedene in superscript een o boven de u. Dit kan een aanduiding zijn dat het om een klinker gaat.
[299] prejudicie: vooroordeel.
[300] vervueren: er staat in superscript een o boven de u. Dit kan een aanduiding zijn dat het om een klinker gaat.
[301] op haer lijf: op straffe des doods.
[302] verantwerdenen: beklaagden, gedaagden.
[303] baersculdich: kennelijk schuldig, als schuldige erkend. Tegenwoordig: schuldig bij verstek.
[304] blive: hier zou een nasaalstreep op de e moeten staan.
[305] Ongheveedt: niet als vijand behandeld.
[306] wechdraghens: eenmaal te betalen, aan kapitaal.
[307] Trecken ende restringeren: uittrekken en beperken.
[308] Van yeghelijcs officien: van zulke ambten.
[309] Raesliede: lees raetsliede.
[310] Luevene: er staat in superscript een o boven de u. Dit kan een aanduiding zijn dat het om een klinker gaat.
[311] Sijt<+s> broeder: kopiistenfoutje.
[312] tgheve_te: lees tgheveerte, naar analogie met meerte op het einde van het volgende vers.
[313] Ende ... lanc: het duurde minstens drie dagen lang.
[314] Ende ... jare: en nu moeten we hier ongetwijfeld van jaartal veranderen.
[315] overlijden: passeren, doorlopen.
[316] verbrieft: ter schrift gesteld.
[317] verlijdden: verklaren.
[318] relatie: aanspraak.
[319] vergrimt: vertoornd.
[320] met groten gheveerte: met groot lawaai.
[321] biden … doe: door de graaf van Sint-Pol heel hoog geacht.
[322] smoets: clitische vorm; moedig.
[323] brueder: er staat in superscript een o boven de u. Dit kan een aanduiding zijn dat het om een klinker gaat.
[324] solaesten: vermaakten, ze hadden pret.
[325] vurste: er staat in superscript een o boven de u. Dit kan een aanduiding zijn dat het om een klinker gaat.
[326] meysenieden: dienstpersoneel, hofhouding, gevolg. In Brabant: een bepaalde maatschappelijk bevoorrechte stand.
[327] hoersheiden: boosaardigheid, gemene streek.
[328] conspiratien: samenzweerden.
[329] brueder: er staat in superscript een o boven de u.
[330] Met ... tsijn: met zijn rotte waren ingeschepen.
[331] hier staat een sterretje als verwijzing naar iets dat glosse-gewijs onder kolom a geschreven staat. Er staat te lezen: ‘Om dat van Assche die heere / Ende Jan sijn soene met snellen keere / Altijt den hertoghe waren ghetrouwe / Moestens zy liden groeten rouwe / Ende oec schaede schande ende achterdeel / Overmits der ghemeynten riveel / die optyt muyten jeghen haeren richten heere / Des sij schande hebben zelen emmermeere.
[332] ghevuecht: er staat in superscript een o boven de u. Dit kan een aanduiding zijn dat het om een klinker gaat.
[333] om allen stoet: aan het hele gevolg, de hele optocht.
[334] brueder: er staat in superscript een o boven de u. Dit kan een aanduiding zijn dat het om een klinker gaat.
[335] met loezen keere: met hun valse verachtelijke daad.
[336] tbewent: clitische vorm; het bewind.
[337] onderseten: onroerend goed.
[338] renten: bezittingen.
[339] achemant: bevallig.
[340] gheneight: genegen.
[341] besonden: gezondigd.
[342] in allen keere: volkomen, op alle manieren, in alle opzichten.
[343] Onderwisen: inlichten.
[344] gheninde: stoutheid, moed, onverschrokkenheid.
[345] Met sinen huys ghesinde: met zijn gevolg, zijn huisgezellen.
[346] ontseggebrieve: opzegbrief.
[347] stoot: geschil.
[348] verhouden: terughouden.
[349] twij: tweemaal.
[350] <-zaken>: is geëxpungeerd; kopiistenfoutje.
[351] ghemerct ende aengesien: opgemerkt en aangeschouwd.
[352] Vanden scilde gheboren: van addelijke, ridderlijke geboorte.
[353] suspitie: argwaan.
[354] assisen: belasting, accijns.
[355] stijf: krachtig, weerbarstig.
[356] heerbracht: volgens overgeleverd recht.
[357] presenteerdem: clitische vorm: presenteerde hem.
[358] greven: lees: greve; er lijkt een nasaalstreep boven de e te staan, maar dat lijkt op een vergissing van de kopiist.
[359] Sinen properen zeghel: zijn eigen zegel(brief).
[360] blijckelijcke: klaarblijkelijk, duidelijk.
[361] sbrueder: is de s een foutje van de kopiist? Het kan ook een clitische vorm zijn, maar dan staat sijn daar maar nutteloos. Ik hou het op een foutje van de kopiist.
[362] oirbore: (geldelijk) voordeel, nut.
[363] slincker: verkeerde, valse.
[364] Oirdineren: regeren, besturen of in orde brengen, herstellen.
[365] approbeerde: keurde goed, hechtte zijn zegel aan.
[366] XIIIIc XXX: lees ‘XIIIcXXI’? Op grond van de context is de verspringing van 1421 naar 1430 bijna onmogelijk.