Les Congrès national wallon: een persstudie. (Davy Van Assche)

Dit was geen eenvoudige keuze aangezien er vele Franstalige publicaties zijn. De weekbladen heb ik na even na te denken niet opgenomen in mijn vorsingswerk. Het zou uiteraard interessant zijn om ook de weekbladen te analyseren. Ik denk dan bijvoorbeeld aan het fel omstreden weekblad Pourquoi Pas?, maar er moest een selectie gemaakt worden. Ik zal me dus beperken tot de dagbladen.

Dan stond ik nog voor de cruciale vraag: welke kranten zou ik analyseren? Ook hier moest er een selectie gemaakt worden. Ik heb na lang wikken en wegen gekozen voor 11 kranten die allemaal behoren tot een bepaalde ideologische strekking:

Ik heb voor bovenstaande kranten gekozen omdat er in deze dagbladen vrij veel artikels zijn verschenen over het onderwerp in kwestie. Het zijn ook vrij bekende en vrij grote kranten. Ik ben me er volledig van bewust dat deze keuze het resultaat kan beïnvloeden, maar nogmaals: er moest geselecteerd worden!

Op dit gebied heb ik te kampen gehad met een aantal problemen. Tijdens een gesprek op het SOMA vertelde mevrouw Kesteloot me dat er een zeer belangrijke, waarschijnlijk de belangrijkste voor mijn komend onderzoek, lag in Luik. Namelijk in het FHMW. Het zou gaan om een grote verzameling van persknipsels die allemaal gerelateerd waren met de verschillende naoorlogse congressen. Ze waren per CNW netjes geklasseerd in mappen.[108]

Ik heb de persmappen jaar per jaar doorgenomen. Het viel me op dat er voor bepaalde congressen zeer veel was verzameld en voor andere dan veel minder of zelfs niets. Zo vond ik voor het CNW van 1950 niets terug in de desbetreffende persmappen. Het CNW dat in 1950 te Charleroi werd georganiseerd stond vooral in het teken van de Koningskwestie. Meerbepaald om acties te organiseren tegen de terugkeer van Leopold III. Het leek me daarom interessant om eens te zoeken in de persmappen over de Koningskwestie. Ik vond er een deel artikels die me nuttig leken voor mijn verdere onderzoek.[109]

Ik had nu al een heleboel materiaal om mijn onderzoek te starten. Toch besloot ik om de inventaris van het FHMW eens ter hande te nemen en te kijken of er misschien nog andere interessante fondsen waren.[110] Uiteraard trof ik er vrij veel materiaal aan dat handelde over de naoorlogse congressen. Ik heb ze dan ook nagekeken, maar slechts in één fonds trof ik nog andere persknipsels aan.[111]

Vorig jaar dacht ik dus dat ik het meeste archiefmateriaal reeds in mijn bezit had. Hoe volledig waren de persmappen die ik heb aangetroffen op het FHMW? Die persmappen waren samengesteld door iemand van de Waalse Beweging. Misschien waren er motieven om bepaalde -negatieve- artikels niet op te nemen in de dossiers. En dan zou het natuurlijk nagenoeg onmogelijk worden -wegens tijdsgebrek- om van elke krant het archief in te kijken om nog artikels te vinden. Na een gesprek met mevrouw Corinne Godefroid, de archivaris van het FHMW, was ik een beetje gerust gesteld. Want ze zei dat de dossiers vrij volledig waren.

Men had me dus verzekerd dat de persdossiers in kwestie volledig waren, maar niets was minder waar! Er zijn serieuze hiaten in te vinden. Zo vond ik in de kranten vaak artikels die niet waren opgenomen in dit zogezegd volledige persdossier. Ik kan hier echter geen sluitende conclusies uit trekken. Er werden zowel positieve- als negatieve artikels van diverse ideologische strekkingen niet opgenomen. Kwaad opzet is volgens mij uitgesloten. Er is gewoon zéér wispelturig omgesprongen met het materiaal. Dit is helemaal geen verwijt, gewoon een nuchtere vaststelling. Had men mij vorig jaar gezegd dat de dossiers niet volledig waren, dan had me dat kostbare tijd kunnen besparen.

Er zat toen maar één ding op, namelijk elke krant afzonderlijk nog eens na te kijken. Sommige kranten kon ik raadplegen op microfilm en andere moest ik bekijken in hun oorspronkelijke uitgave.[112] Het is op dit niveau dat mijn inhoudelijke studie beperkingen vertoont. Het was onmogelijk om voor elke krant de volledige jaargang te bekijken. Daarom heb ik, na overleg met professor Bruno De Wever, een oplossing gevonden. Ik heb besloten om mijn onderzoek te beperken tot één week vóór- en één week ná het CNW.

Het idee om een vergelijkende persstudie te maken ontleen ik hoofdzakelijk aan Philippe Raxhon. In het laatste deel van zijn werk over het CNW van 1945 bekijkt Raxhon de verschillende reacties in de pers. Hij analyseert zowel dag- en weekbladen, binnen- en buitenlandse pers. Het is ongeveer op deze manier dat ik graag de volgende congressen wil benaderen en bestuderen. Het verschil is uiteraard dat ik me beperk tot een selectie van enkele dagbladen. Zijn studie is wel meer gericht op de tegenstanders. Ik wil zowel voor- als tegenstanders behandelen.[113]

In een studie over het CNW van 1945 behandelt Paul Gérin ook het inhoudelijke aspect. Ik heb zijn artikel gelezen ná ik mijn probleemstelling had geformuleerd. Hij bespreekt enkel het CNW van 1945. Welke vragen stelt Gérin?

Enkele van zijn vragen vertonen gelijkenissen met de mijne. Er kan dus nagegaan worden of onze conclusies verschillen van elkaar of gelijkenissen vertonen.[114]

Er zal dieper ingegaan worden op de inhoud van de artikels. Na vele ‘probeersels’ heb ik besloten om elk CNW afzonderlijk te analyseren. Er wordt een onderscheid gemaakt tussen de positie van de krant vóór het CNW en ná het CNW.

Eerst wordt er nagegaan welke kranten er aandacht besteden aan het gebeuren. Dan worden de kranten afzonderlijk onderzocht. Ik heb de dagbladen gegroepeerd per ideologische strekking, om het enigszins overzichtelijk te houden. Nadien volgt er dan een overzicht van de posities van de kranten. Ik doe dit aan de hand van de opiniestukken en ‘andere artikels’. Onder deze laatste groep versta ik: congresverslagen, rapporten, advertenties, verklaringen van politieke partijen, (politieke) columns, lezersbrieven, persoverzichten etc…. Het hoeft geen betoog dat de opiniestukken het belangrijkste zijn. In de analyse zullen de aandachtspunten van de kranten worden bestudeerd. Van elk artikel is er een bibliografische vermelding in de voetnoten. En in de bibliografie zijn alle artikels netjes gerangschikt per krant en per CNW.

In de voorlopige conclusie (vóór het CNW) en het besluit (ná het CNW) krijgen de dagbladen en ‘etiket’ opgeplakt: voorstander, gematigd positief, gematigd negatief of tegenstander. Ik zal mijn aandacht vooral toespitsten op een aantal concrete vragen. Deze vragen zullen aan het einde van de analyse van elk CNW worden beantwoord:

Oorspronkelijk wilde ik ook het kwantitatieve aspect behandelen. Na verloop van tijd heb ik deze denkpiste laten varen. Niet omdat het niet interessant zou zijn, maar omdat het dan te complex zou worden. In principe zou ik dan moeten nagaan hoeveel regels het CNW kreeg in elke krant, etc…. In de bijlagen geef ik wel het resultaat van mijn summier kwantitatief onderzoek. Het gaat enkel over het aantal artikels en niet over de omvang van de artikels of de plaats waar ze verschenen in de krant.

Zeven van de onderzochte kranten publiceerden iets over het CNW in de week vóór het evenement: Le Drapeau Rouge, Le Peuple, La Wallonie, Le Monde du Travail, La Dernière Heure, La Meuse en La Nouvelle Gazette. In elk van deze kranten verscheen er een opiniestuk. Naast deze opinieartikels werden er ook andere artikels gepubliceerd naar aanleiding van het eerste CNW.

Het valt op dat alle socialistische-, communistische- en liberale kranten aandacht hebben besteed aan het CNW. Dit is niet verwonderlijk, want deze drie ideologieën waren uiteraard het beste vertegenwoordigd- en zeer actief op het CNW.

Volgens het onderzoek van Paul Gérin hebben alle 11 kranten artikels gepubliceerd vóór het CNW. Deze artikels dateren wel van augustus en september 1945.[115] Aangezien mijn onderzoek zich beperkt tot één week vóór- en één week ná het CNW, zal ik deze artikels niet analyseren. Als die kranten echt veel belang hadden gehecht aan het CNW, dan hadden ze wel een artikel gepubliceerd in de week vóór het gebeuren.

Andere artikels.[116] De krant publiceert een verklaring van de communistische partij. De communisten zullen zich niet inlaten met extreme oplossingen. Men geeft ook de mening van de andere politieke partijen. In dat overzicht wordt de PSC beschouwd als niet-democratisch. Volgens mij was de Belgische PSC veel democratischer dan de instituties in de Sovjet-Unie van Stalin.

Opiniestukken.[117] Er wordt in Le Drapeau Rouge niet gesproken over het CNW an sich. Men goochelt met cijfers en communistische retoriek. De krant bekijkt alles door een marxistische bril: alle problemen zijn de schuld van het kapitalisme. Le Drapeau Rouge volgt de communistische partijlijn: “De enige oplossing voor het Waalse probleem is het federalisme.“ Men kan deze communistische krant omschrijven als een ‘voorstander’ van het CNW. Het dagblad kiest dus voor het CNW omdat de partij er voor is.

Opiniestukken.[118] Het staat voor deze krant vast dat er een Waals probleem bestaat. “Volgens de communisten is dit enkel en alleen het gevolg van economische oorzaken.” Le Peuple denkt dat er meer oorzaken zijn: “demografie, openbare werken, toerisme, financieel, sociaal, politiek, cultuur, taalgebruik, etc….”

De stelt zich vragen bij het federalisme: “Sommige grieven zijn gerechtvaardigd, maar ze zijn niet allemaal te wijten aan de unitaire Belgische structuur. Niets wijst erop dat een minder gecentraliseerd regime iets aan de toestand zal veranderen.” Le Peuple legt, net als de communisten, de schuld voor sommige grieven bij het kapitalisme, de monopolies en de trusts.

Het dagblad blijft wel trouw aan de partijdiscipline. Men vreest dat het CNW verdeling zal zaaien binnen de BSP. “Het Waalse probleem moet in een zo groot mogelijke vrijheid worden opgelost. Dit mag echter niet ten koste gaan van de eenheid binnen de socialistische partij! De unitaire structuur van de partij moet behouden blijven.”

Le Peuple is dus niet virulent tegen het CNW, maar heeft er wel haar bedenkingen over. Men kan ze het etiket ‘gematigd negatief’ opkleven. De aandacht gaat vooral uit naar het Waals probleem en naar de eenheid binnen de socialistische partij.

Andere artikels.[119] De krant plaatst een speciale oproep voor de Luikenaars. Men vraagt hen om kamers te voorzien voor de deelnemers van het congres. Door deze oproep wordt al meteen duidelijk dat La Wallonie een ‘voorstander’ is van het CNW.

Opiniestukken.[120] Men spreekt van “een historische datum voor het ontwaken van Wallonië”. Het dagblad kijkt vol goede moed en verwachting uit naar het komende congres: “Het CNW zal een nieuwe start zijn voor een machtige beweging. Het congres moet de spreekbuis worden van de Franstalige Belgen. Alle politieke- en sociale strekkingen zullen er vertegenwoordigd zijn.” Deze laatste opmerking is correct, want er zullen mensen zijn van diverse politieke strekkingen. Maar dan blijft de vraag of deze personen representatief zijn voor hun politieke fractie of voor de Waalse bevolking. In plaats van ‘vertegenwoordigd’ had men beter het woord ‘aanwezig’ gebruikt.

La Wallonie erkent dat er al lang zoiets bestaat als een Waalse kwestie. Volgens de krant heeft het CNW als taak: “het bestuderen van oude en nieuwe voorgestelde oplossingen.” La Wallonie is vol lof over het rapport van Fernand Schreurs. Men verwacht ofwel een keuze voor het federalisme ofwel een sterk doorgedreven decentralisatie.

Er kan zonder enige twijfel worden gesteld dat La Wallonie zeer positief staat tegenover het komende CNW. Men verwacht er veel van. Het federalisme kan een oplossing bieden aan het Waals probleem. Over (een eventuele overwinning van) het extremisme is helemaal geen spraken in het opinieartikel.

Andere artikels.[121] Het dagblad publiceert het programma van het CNW en een verklaring waarom de Luikse afdeling van de BSP kiest voor het federalisme. De studie van Paul Gérin toont aan dat er in de maanden vóór het CNW veel aandacht was voor de Waalse problematiek. De meeste bijdragen kwamen van Maurice Delbouille, Jean Marcy en Fernand Dehousse.[122]

Opiniestukken.[123] Een week vóór het CNW denkt de krant dat de strijd zal gaan tussen het federalisme en de decentralisering. In hetzelfde artikel stelt Le Monde du Travail de verschillende oplossingen voor.

Het dagblad is ‘gematigd positief’ over het CNW. Van overdreven lovende woorden, zoals in La Wallonie, is er geen spraken. Het federalisme kan een goede oplossing bieden voor het Waalse probleem. Men rept in deze krant met geen woord over een overwinning van het extremisme.

Opiniestukken.[124] Voor de liberale krant is het CNW “zeer belangrijk voor de toekomst van Wallonië. Daarom zullen alle partijen en strekkingen er ook vertegenwoordigd zijn.” Men stelt zich dus geen vragen bij de representativiteit.

Het CNW moet met ernst en zonder vooroordelen een oplossing zoeken: “Het is eenvoudig en gevaarlijk om de oorzaken van de Waalse grieven enkel en alleen maar te zoeken in het Vlaamse politieke overwicht en het huidige linguïstische regime. Als men echt oplossingen wil verkrijgen, dan moet men de problemen benaderen zonder passie en redeneringen a-priori.”

Het dagblad eist meer duidelijkheid bij de terminologie: “Indien men begrippen als federalisme, onafhankelijkheid en decentralisatie wil realiseren, dan moet men deze eerst preciseren en verduidelijken.” Men wijst in deze context op het gevaar van de Waalse onafhankelijkheid: “Het verbrokkelen van klein landje is gevaarlijk met machtige landen in de buurt die een sterke eenheid vormen.”

La Dernière Heure ziet eenheid binnen de Waalse Beweging als een voorwaarde voor succes. “Als de Waalse Beweging geen hecht blok kan vormen, dan is Wallonië ten dode opgeschreven. Er moet dus eenheid komen binnen de Waalse Beweging. Enkel zo kan men de legitieme grieven ingewilligd zien.”

De krant staat ‘gematigd positief’ tegenover het CNW en bij de representativiteit stelt ze zich helemaal geen vragen. Toch predikt ze de gematigdheid en waarschuwt ze voor het extremisme van een eventuele Waalse onafhankelijkheid. Hoewel ze de gematigdheid predikt spreekt de krant zich niet uit over het federalisme. Eenheid binnen de Waalse Beweging vindt La Dernière Heure een voorwaarde voor succes.

Andere artikels.[125] In de maanden vóór het gebeuren verschijnen er verschillende bijdragen over de Waalse problematiek. Hoofdredacteur Olympe Gilbart en Théo Pirard schreven artikels over de sociale- en economische situatie van Wallonië.[126] Enkele dagen vóór het CNW is er ook een artikel verschenen over de Waalse grieven. Dit artikel is volledig gebaseerd op het rapport van Fernand Schreurs.

Opiniestukken.[127] Vóór het CNW is er een zeer kort opinieartikel verschenen. Naast de agenda van het CNW geeft de auteur ook aan dat heel Wallonië vertegenwoordigd zal zijn op het CNW. De krant denkt dat dit CNW meer succes zal hebben dan de congressen van 1905 en 1912.

La Meuse heeft belangstelling voor de gebeurtenis en legt vooral de nadruk op de gegronde Waalse grieven. Voor het extremisme is er geen aandacht. Men kijkt vol vertrouwen uit naar het komende CNW. De krant is een ‘voorstander’ van het CNW.

Andere artikels.[128] Er verschijnt in deze liberale krant een verslag van een infosessie over het CNW. Ze publiceert ook een verslag van de meeting van linkse liberalen over de Waalse kwestie.

Opiniestukken.[129] Het Waals probleem is er, maar de krant plaats enkele nuances: “Het Belgische probleem is meer aan de orde dan een Vlaams- of een Waals probleem. De verschillende gebieden moeten samenwerken om dit op te lossen. Oorspronkelijk was dit vooral een taalprobleem, maar nu is het probleem breder: sociaal, economisch en politiekgeografisch.” Deze uitspraken doen meteen een voorkeur voor het federalisme vermoeden.

Volgens de krant is er geen spraken van een minderwaardigheidscomplex: “Wallonië is sterk genoeg om zich te bevrijden. De Vlamingen moeten slechts twee zaken opgeven: hun imperialisme en hun geloof dat ze het uitverkoren volk zouden zijn.” Uitverkoren volk? Van een overdrijving is gelukkig nog niemand gestorven!

Men reageert ook op het artikel dat verschenen is in Le Peuple.[130] “Als Victor Larock dan toch vrijheid en gelijkheid wil, dan kan hij niet anders dan te kiezen voor het federalisme. Larock begaat een kapitale fout door te stellen dat de eenheid binnen de BSP belangrijker is.” Volgens La Nouvelle Gazette wil Larock “de federalistische socialisten van mening doen veranderen onder het mom van partijdiscipline.” De liberale krant verkiest “de eenheid van de Waalse Beweging om zo tot een gematigde oplossing te komen.”

La Nouvelle Gazette is een voorstander van het federalisme: “Enkel op die manier kan de gelijkheid tussen Noord, Zuid en centrum gegarandeerd worden en de Belgische unie behouden blijven. Meer extremere oplossingen zullen de Belgische eenheid en- unie vernietigen. Als Vlaanderen het federalisme zal weigeren, dan zal het onvermijdelijk zijn dat Wallonië andere oplossingen zal zoeken. Al wie de unitaire staat verdedigt zal mee zorgen voor de vernietiging van België. De verdedigers van het unitaire België zijn verraders en slechte Belgen.” Door deze uitspraken blijkt dat de krant de onafhankelijkheid en het rattachisme afwijst.

De katholieken worden door La Nouvelle Gazette ook aangepakt: “Voor de katholieke partij is de Waalse Beweging gelijk aan het VNV!” De auteur hamert op het rijke verleden van de Walen in het Verzet. Volgens La Nouvelle Gazette wil de PSC alleen “de verloren zaak van Leopold III verdedigen.”

In verschillende artikels behandelt de krant diverse aspecten. In vergelijking met de andere dagbladen wordt er in deze krant vlak vóór het CNW wel veel aandacht besteed aan het CNW. Ze kan getypeerd worden als een ‘voorstander’ van het CNW. La Nouvelle Gazette is overduidelijk voor het federalisme en verwerpt elke vorm van extremisme. Met de liberale ideologie als uitgangspunt verzet de krant zich tegen de katholieken en het standpunt van de socialist Victor Larock.

Hieruit kan besloten worden dat zowel de communistische-, de socialistische- en de liberale pers pro-CNW zijn. De ene weliswaar iets gematigder dan de andere.

Elke krant heeft op haar manier aandacht voor de Waalse problematiek en -grieven. Ze leggen allemaal verschillende accenten en formuleren eigen oorzaken. Vier kranten denken aan het federalisme om de problemen op te lossen: Le Drapeau Rouge, La Wallonie, Le Monde du Travail en La Nouvelle Gazette. De liberale kranten wijzen op het gevaar van het extremisme. Ook de communisten benadrukken dat ze extreme oplossingen afwijzen. De socialistische kranten spreken nagenoeg niet over het rattachisme of de onafhankelijkheid. Le Drapeau Rouge en Le Peuple hechten veel belang aan de partijlijn.

Voorlopige conclusie van Paul Gérin.[131] Over het algemeen zijn we tot dezelfde conclusie gekomen, mits enkele kleine nuances. “De socialistische pers is verdeeld. La Wallonie is een gematigde voorstander en Le Monde du Travail is een hevige voorstander.” Zoals uit mijn bovenstaande conclusie blijkt, denk ik hier net omgekeerd over. Maar het is wel overduidelijk dat ze allebei moeten gesitueerd worden in de ‘positieve hoek’. Wat Le Peuple betreft hebben we dezelfde mening.

Paul Gérin besluit dat de liberale kranten unaniem positief zijn over het CNW. Volgens hem nemen deze kranten geen positie in wat de vier theses betreft. Ik denk hier enigszins anders over. La Nouvelle Gazette kiest volgens mij wel voor het federalisme omdat ze ondermeer fel uithaalt naar Le Peuple.

Op deze vraag kan een vrij kort antwoord geformuleerd worden: allemaal. Elke krant publiceert ook minstens één opiniestuk waarin ze terugblikt op de beslissingen van het CNW.

Andere artikels.[132] Er zijn verschillende artikels gepubliceerd: een congresverslag, een vrije tribune voor de socialisten en info over de positie van de Brusselse liberalen.

Opiniestukken.[133] Een eerste punt dat behandeld wordt is de representativiteit. De krant somt op welke meningen er bestaan over het CNW: “een verzameling van intellectuelen, vijandigheid tegenover de separatisten, de afwezigheid van een gematigde massa, een minderheid van agitators”. Le Soir spreekt zich niet uit over welke mening de juiste is, maar de laatste stelling -de minderheid van agitators- vindt ze totaal uit de lucht gegrepen. Het blijft voor de krant “een assemblee van mensen waarvan men niet kan bepalen welke hun exacte representativiteit is.” Met andere woorden: “Kan men het congres het etiket ‘nationaal’ opkleven?” Le Soir laat de vraag onbeantwoord.

De krant heeft het dan over wie er aanwezig was en dan vooral over de aanwezige ministers en politieke functionarissen. Men hamert hoofdzakelijk op het feit dat het CNW werd voorgezeten door Joseph Merlot, de minister van Staat. Het dagblad staat ook even stil bij de belangrijke rol van François Van Belle, de vice-voorzitter van de Kamer. Le Soir probeert ook hier een neutrale positie in te nemen en spreekt zich niet uit of dit positief of negatief is.

De krant geeft ook haar mening over de dubbele stemronde en de ommezwaai na de eerste stemronde. Le Soir citeert in deze context de alleszeggende zin van François Van Belle: ”De gematigden moeten een stap vooruit doen en de anderen een stap achteruit.” Hoe moet deze ommezwaai volgens het dagblad geïnterpreteerd worden? Er zijn twee suggesties: “Ten eerste: is het CNW bang voor de gevolgen op nationaal- en internationaal vlak? Ten tweede: heeft het CNW een verzoenende oplossing gekozen om een breuk binnen de Waalse Beweging te vermijden?” Waarschijnlijk zijn beide suggesties relevant.

Het dagblad gaat ook dieper in op het bestaan van de rattachistische tendens op het CNW. Hierover is de redacteur zeer duidelijk: ”Het rattachisme is onverdedigbaar en het is betreurenswaardig dat sommige Walen België willen vernietigen. Men mag de Belgische eenheid niet op het spel zetten. Alle Belgen, zelfs de Vlamingen, weten dat er nood is aan een innig verbond met Frankrijk. Engeland en de Verenigde Staten zouden helemaal geen baat hebben bij de aanhechting van Wallonië bij Frankrijk. Dit zou helemaal geen goede zaak zijn voor de economische situatie van het toekomstige Europa.”

Le Soir beseft wel dat er uiteindelijk gekozen is voor het federalisme. Aangaande deze problematiek wordt er in de krant een parallel getrokken met de Vlaamse Beweging. “De Vlamingen hebben steeds gestreden tegen de onrechtvaardigheden waar ze, in het verleden, het slachtoffer van waren. Soms zijn de Vlamingen hier wel te ver ingegaan.” De krant benadrukt dat zij, als Brusselaars, langs de zijde van de Walen staat. Dit wil echter niet zeggen dat ze anti-Vlaams zijn. Ze bewonderen zelfs de Vlaamse cultuur.

Volgens Le Soir moet de regering oplettend zijn, want het is duidelijk dat er een Waals probleem is. “Er bestaat een Waalse kwestie en de toestand is ernstig.” Om dit aan te tonen wordt er een deel van het rapport van Fernand Schreurs gepubliceerd. Er moet dringend een oplossing komen voor het Waals probleem: “Het probleem moet bestudeerd en opgelost worden door alle Belgen. Het CNW mag niet genegeerd worden omdat de toon ervan de mensen gechoqueerd heeft.”

Le Soir is volgens mij ‘gematigd positief’ over het CNW: de representativiteit kan moeilijk exact bepaald worden; de aanwezigheid van functionarissen is niet echt een probleem; er bestaat een Waals probleem. Het enige wat de krant resoluut afwijst is de keuze voor de aanhechting bij Frankrijk. Ondanks haar pleidooi voor het behoud van de Belgische staat, gaat de krant niet dieper in op de optie voor de Waalse onafhankelijkheid.

Andere artikels.[134] Er zijn twee congresverslagen verschenen waarin de mening van de krant wordt in geformuleerd.

Opiniestukken.[135] De kwestie van de representativiteit komt ook aan bod bij deze krant: “Er is geen coherente samenhang tussen de deelnemers van het CNW. De sprekers vertegenwoordigen slechts enkele culturele groeperingen die niet echt belangrijk zijn. Het CNW mag dus niet denken dat ze het gedachtegoed van drie miljoen Walen uitdragen.”

De sentimentele stemronde en het rattachisme is een ander onderwerp voor de unitaire krant. Over rattachisme is de krant zeer duidelijk: “Men heeft niets anders gehoord dan dwaasheden en naïviteiten onder het voorwendsel om Frankrijk te eren. Als ze hun congres dan het nationale label willen geven, waarom plaatsen de organisatoren dan anti-nationale oplossingen op de agenda?”

La Nation Belge ontkent niet dat er een Waals probleem is: “De Walen stellen nu hun eisen, net zoals de Vlamingen dat vroeger hebben gedaan. De enige positieve noot van het CNW is dan ook te vinden op dat niveau. Maar het is te vroeg om het Waals gedachtegoed op het politiek terrein te brengen. De Waalse Beweging zit nog in het stadium van het aftasten.”[136]

Al bij al kunnen we besluiten dat de krant niet heel negatief staat tegenover de Waalse Beweging, veeleer ‘gematigd negatief’. Volgens La Nation Belge mag de betekenis van het CNW noch geminimaliseerd noch overdreven worden. Het dagblad erkent dat er een Waals probleem is. Het CNW is in de ogen van de krant helemaal geen spreekbuis voor heel Wallonië. Ze is wel zeer duidelijk in haar negatieve standpunt over het separatisme en extremisme. Haar opinie over het federalisme komt niet aan bod.

Andere artikels.[137] Er verschijnt een fel gekleurd congresverslag, maar er zijn ook protestbrieven, verklaringen van de Senaat, de Kamer en de katholieke partij.

Opiniestukken.[138] Volgens de krant bezit het CNW geen enkele representativiteit: “Het gaat om enkele honderden agitators die extreme oplossingen verdedigen en niet representatief zijn voor het hele Waalse volk.” De krant heeft één boodschap voor het CNW: ”Waar zijn jullie mandaten en met welk recht spreken jullie uit naam van Wallonië? Als ze toch denken te spreken voor heel Wallonië, waarom doen ze dan niet mee aan de volgende verkiezingen? Dan kunnen ze hun criminele gedachtegoed voorleggen aan de Waalse kiezer. 9/10 Van de echte Walen protesteert met klem tegen de uitlatingen van Van Belle en konsoorten. De echte Walen willen in broederlijkheid blijven samenleven met de Vlamingen.”

La Libre Belgique betreurt dat aan het CNW vooraanstaande politici en professoren meewerken. De krant geeft eerst een overzicht van wie er allemaal zetelde in het comité van het CNW. Dan stelt ze zich de volgende vraag: “Kan de Belgische staat deze mensen betalen die openlijk aansturen op de vernietiging van België? De Belgische staat maakt een dubbele fout. Ten eerste tolereert ze deze overtreding en ten tweede mag de persoon zijn functie behouden. Er zijn ook een twaalftal professoren actief in het comité. Hebben zij niet als taak om de jongeren enig civisme bij te brengen?”

Voor de katholieke krant was het een extremistische manifestatie: “De meerderheid van het CNW heeft geen enkele zin voor verantwoordelijkheid en maakt zich schuldig aan een vorm van Machiavellisme. Het CNW was een buitengewone anti-Belgische manifestatie.” Deze extremisten moeten op niet veel sympathie rekenen van La Libre Belgique: “De Duitsers hebben geprobeerd verdeeldheid te zaaien tussen Walen en Vlamingen. En nu de Duitsers weg zijn hebben anderen hun taak overgenomen. De deelnemers van het CNW zijn de nieuwe incivieken.”

De keuze voor Frankrijk roept enkele bedenkingen op bij La Libre Belgique: “Denkt het CNW nu werkelijk dat ze in Frankrijk heil zullen vinden voor de regionale problemen? Frankrijk is immers een zeer gecentraliseerde staat die de oude provincies heeft doen verdwijnen. Het CNW spreekt over een gemeenschappelijk verleden in het Verzet. Het CNW moet goed voor ogen houden dat De Gaulle in de eerste jaren een zeer geringe aanhang had in Frankrijk. Bovendien zal Engeland deze aanhechting nooit goedkeuren.” La Libre Belgique wijst dus op het Franse staatsnationalisme.

De Waalse onafhankelijkheid is voor de krant je reinste onzin: “Als Wallonië kiest voor de onafhankelijkheid, dan zal het een onleefbare en minuscule staat zijn. De Europese mogendheden zullen dit staatje nooit erkennen.”

In La Libre Belgique wordt ook de vergelijking gemaakt tussen de Vlaamse extremisten van het interbellum en de deelnemers van het CNW: “Ze willen ons beide doen geloven dat België een artificiële staat is, gecreëerd door de Europese diplomatie. Dit is echter een drogreden, want België zou al van lang voor 1831 bestaan. Zo hadden de huidige Belgische provincies in het verleden dezelfde politieke- en kerkelijke instituties.”

De enige these die volgens La Libre Belgique past bij een goede Belg en een goede Waal is degene die Marcel Philippart heeft verdedigd. Uiteraard krijgt hij, als katholiek, van de krant een dikke proficiat.

La Libre Belgique spreekt als één van de enige dagbladen ook over de aanwezigheid en het gevaar van de communistische partij. De krant vindt de deelname van de communisten niet meer dan normaal: “Als er een autoriteit moet ondermijnd worden, dan staan de communisten op de eerste rij. Deze partij is tegen België en tegen de koning. Moesten ze dit gedrag vertonen in hun geliefde Sovjet-Unie, dan stonden ze de dag erna voor het executiepeloton.”

Over het federalisme is de krant vrij kort: “Dit lijkt op het eerste gezicht een aanvaardbare oplossing, ware het niet dat de meeste deelnemers dit zien als een etappe naar het extremisme.”

Het dagblad spreekt ook over het Waalse probleem: “Door het probleem van de nataliteit is Wallonië in de minderheid. Het is hierdoor dat sommigen zijn beginnen denken dat Wallonië haar stem niet meer kan laten gelden. De Walen denken dat ze hun rechten niet meer kunnen verdedigen. Dit probleem van de nataliteit hebben de Walen enkel en alleen aan zichzelf te danken door hun heidense gebruiken.”

Er wordt in de krant ook gesproken over de overheidsdiensten en de openbare werken: “Wallonië moet dezelfde behandeling krijgen als Vlaanderen en Brussel. De geografische Senaat van Philippart kan hiervoor een oplossing bieden.” Volgens La Libre Belgique is het absurd om te spreken van onderdrukking.

De krant is duidelijk een ‘tegenstander’ van het CNW: geen representativiteit, de aanwezigheid van ministers, het extremisme, het federalisme=etappe naar de vernietiging van België, de ondermijning van België door de communisten en uiteraard de vergelijking met Vlaamse extremisten. De redactie minimaliseert zelfs het bestaan van een Waals probleem.

Andere artikels.[139] Er is een verslag van het CNW. Hieruit blijkt overduidelijk wat de positie van de krant is. Dat blijkt alleen al uit de titel van het artikel: “Une tragi-comédie dont on ignore encore le dernier acte”

Opiniestukken.[140] Deze katholieke krant twijfelt serieus aan de zogezegde representativiteit. Het CNW is helemaal niet Waals of nationaal: “Zijn de gangmakers van het CNW wel zeker dat Wallonië hen zal volgen? Gelukkig is het CNW niet gelijk aan Wallonië. Het is een assemblee die is samengesteld door de ‘protagonisten van de scheuring’. Naast deze anti-Belgische congressisten bestaat er ook nog een Wallonië dat ook zijn rechten wil verdedigen, maar tegelijkertijd loyaal blijft tegenover België. Dit echte Wallonië moet zich organiseren en zich laten vertegenwoordigen door de welluidende en moedige stem van Marcel Philippart”

Wat het extremisme van de congresgangers betreft is de krant ook niet echt mals. La Gazette de Liège noemt hen de ‘apostels van de annexatie’, de ‘apostels van de beledigende oplossing’ en de ‘apostels van het verraad’. Naast deze scheldtirade staaft de auteur zijn mening: “Het CNW is niet geworden wat het had beloofd: ‘een confrontatie van enkele remedies om de malaise van de Waalse provincies op te lossen op een tolerante en loyale manier’. Het is een schande dat men een deel van België wil overhevelen naar het buitenland. En de goede Walen, die zich hier tegen wilden verzetten, werden op onverdraagzame wijze de mond gesnoerd. De ‘apostels van de beledigende oplossing’ hebben uiteindelijk toch geen meerderheid gehaald. Hopelijk hebben deze ‘apostels van het verraad’ de wijsheid om hun kuiperijen te herroepen! Als ze dit niet doen, dan zijn de gevolgen niet te overzien: het prestige van België komt in diskrediet, de Waalse Beweging zal verdacht blijven en de Frans-Belgische relaties zullen veel schade oplopen. Frankrijk heeft veel nuttigere zaken te doen dan zich over te geven aan imperialistische dromen. Ten eerste moeten de ruïnes van de oorlog hersteld worden. Ten tweede moet er iets gedaan worden aan de desorganisatie die WOII heeft veroorzaakt. En ten derde moeten de Fransen kleine landen groeperen en een politiek voeren van wederzijdse hulp. Hebben de ‘annexionisten’ wel gevraagd of Frankrijk Wallonië wel wil? Want een geamputeerd België is voor Frankrijk slechts van inferieur belang.”

Het federalisme wordt door La Gazette de Liège op zelfde voet behandeld als het extremisme: ”Dat het CNW tijdelijk heeft gekozen voor het federalisme toont de echte bedoelingen van de deelnemers aan. Al degenen die kiezen voor het federalisme om België te redden zijn onverbeterlijke naïevelingen. Het federalisme is een ziekte waaraan België zal sterven. Het federalisme is er om België in één of twee stappen af te schaffen. Ofwel door de annexatie bij Frankrijk ofwel door de onafhankelijkheid. Het CNW heeft een kunstmatige resolutie geformuleerd waaruit blijkt dat ze zelf niet weten wat ze willen. Ze weten zelfs nog niet of men kiest voor een federalisme met twee of met drie.” De krant vergelijkt de naïviteit met de Royalisten die zich verzetten tegen de republiek door te kiezen voor Leopold III.

La Gazette de Liège ontkent niet dat er een Waals probleem is: “Deze malaise is veroorzaakt door de denataliteit. Dit heeft gevolgen voor alle domeinen van de Waalse maatschappij. Deze malaise moet onmiddellijk bestreden worden met ‘energieke en beslissende remedies’. Het CNW gebruikt deze Waalse crisis op criminele wijze om België te vernietigen. Het CNW blaast bepaalde grieven op en zuigt er enkele uit zijn duim om de publieke opinie te be. Wallonië moet bevrijd worden van zulke leugenaars. De Walen blijven zowel rationeel als sentimenteel Belgen.”

François Van Belle verklaarde op het CNW dat de Vlamingen ‘kweken als konijnen’: ‘le lapinisme flamand’. Volgens de krant is dit een belediging zowel voor de Vlamingen als voor de kroostrijke gezinnen uit Wallonië: “Van Belle beledigt liever de mensen die zich verzetten tegen dit demografisch probleem dan te zoeken naar echte oplossingen voor dit probleem. Als de man dan toch werkelijk zo denkt over de problematiek, dan moet hij zich genuanceerder uitdrukken. Van Belle is een ‘gelegenheidswaal’. Hij is zelf het product van het ‘lapinisme flamand’, want hij komt zelf uit een (Vlaams) kroostrijk gezin.”

La Gazette de Liège is negatief over de hele lijn en bijgevolg een ‘tegenstander’. Volgens de krant valt er niets positiefs te zeggen over het CNW: geen representativiteit en veel extremisme. De federalisten zijn ofwel naïevelingen ofwel vernietigers van België. Er is volgens het dagblad wel een Waals probleem, maar het CNW maakt hier misbruik van. Eigenaardig genoeg wordt er in de reeks opiniestukken nergens vermeld dat er ministers en dergelijke meedoen aan het CNW. Dit zou een mooi argument zijn om haar standpunt te versterken.

Andere artikels.[141] De communistische krant geeft een zeer uitgebreid congresverslag. De nadruk wordt vooral gelegd op het exposé van Henri Glineur.

Opiniestukken.[142] Le Drapeau Rouge besteedt één opiniestuk aan het CNW van 1945. De belangrijkste zin is te vinden naar het einde van het artikel: “ Het CNW was een spiegel van Waalse ongerustheid en van de gevaarlijke ideeën van sommigen.”

De auteur wijst op de buitengewoon passionele atmosfeer: “Het was beter wat kalmer geweest. Men had zo praktische oplossingen kunnen uitwerken om de Waalse problematiek op te lossen. Het CNW was samengekomen onder het vaandel van de passie en de stemming was navenhand.”

Er waren volgens Le Drapeau Rouge weldegelijk extremisten aanwezig: “Er bestaat een Waals probleem. Dit laat nog teveel Walen onverschillig. Deze onverschilligheid maakt de weg vrij voor de extremisten. Zo ontstaat er chauvinisme, een haatdragend nationalisme en een haat tegen het Vlaamse volk.” In deze context maakt men de vergelijking met de vooroorlogse Vlaamse Beweging.

De communisten weten ook waarom men uiteindelijk gekozen heeft voor het federalisme: “Zij die in de eerste stemronde hadden gekozen voor Frankrijk, hebben ingezien dat ze zich niet mochten afscheuren van de Waalse massa. De deelnemers wisten dat Wallonië niet zou volgen als men voor het separatisme had gekozen.” Le Drapeau Rouge erkent dus indirect dat het CNW niet heel Wallonië vertegenwoordigt.

In het laatste stuk haalt Terfve aan wat de communistische partij zal doen aan de problemen: “De partij heeft voeling met de problemen. Ze heeft als taak alle maatregelen te ondersteunen die de grieven kunnen oplossen. De maatregelen die genomen worden om de Belgische structuur aan te passen moeten ook ondersteund worden. Er moet vooral gewerkt worden aan de economische grieven.” Uiteraard wordt naar aanleiding van deze laatste zin de toespraak van Henri Glineur bewierookt.

Ondanks de voorzichtige vragen bij de representativiteit en het extremisme, kan Le Drapeau Rouge toch beschouwd worden als een ‘voorstander’ van het CNW.

Andere artikels.[143] Er is één congresverslag gepubliceerd in deze socialistische krant.

Opiniestukken.[144] De krant meent dat het CNW een assemblee was zonder enige representativiteit: “Het was een congres voor de abonnees van Le Gaulois. Men doet ons geloven dat zij de hele Waalse opinie vormen.”

Volgens Le Peuple was het CNW nochtans goed begonnen: “Het rapport van Schreurs was een goede basis om de discussies te starten.“ Over de aanwezigheid van bepaalde ministers doet de krant niet moeilijk, integendeel: “Zonder Merlot zou het een grote chaos zijn geweest.”

De krant besteedt ook aandacht aan de Waalse kwestie en het extremisme: “Het Waals probleem is veel verder gevorderd dan het linguïstische aspect. Heeft het CNW de Waalse zaak een dienst bewezen? Vele congressisten menen van niet. Men heeft het zelfs over een catastrofe voor de Waalse Beweging. Door het extremisme is de Frans-Belgische vriendschap niet versterkt.” De extremisten zijn voor Le Peuple de ‘nieuwe Jacobijnen’.

Al bij al staat de socialistische krant vrij sceptisch tegenover het hele gebeuren. Men kan ze beschouwen als ‘gematigd negatief’. Hoewel ze soms nauw aanleunt bij de tegenstanders. Larock klaagt vooral het extremisme en de zogezegde representativiteit aan. Volgens hem is het CNW een catastrofe voor de Waalse Beweging.

Andere artikels.[145] Niets dan lof over het CNW in La Wallonie. De congresverslagen zijn ook doorspekt van lofbetuigingen aan het CNW: “Het CNW was een indrukwekkende assemblee en boekte succes op alle vlakken. Het gaat om een kapitaal hoogtepunt in de Waalse geschiedenis.” Naast dit congresverslag is er ook nog een cartoon gepubliceerd in La Wallonie.

Opiniestukken.[146] Ook in het opiniestuk is de krant positief over het CNW. Na de eerste dag van het CNW staat het voor de krant al vast dat dit een historische datum is voor ‘La petite patrie’: “Het CNW is een symbool van solidariteit en eenheid in een moeilijke periode van de geschiedenis.”De representativiteit staat voor de krant buiten kijf: “Alle strekkingen en klassen zijn present.” Het dagblad wijst op de aanwezigheid van ministers en andere markante figuren. De aanwezigheid van deze vooraanstaande personen is helemaal geen struikelblok.

Het CNW zal er volgens de krant voor zorgen dat het Waalse probleem wordt opgelost: “Het CNW zal voorkomen dat Wallonië in een toestand van ‘onoverkomelijke inferioriteit’ komt.”

Het is opvallend stil over de eerste stemronde en het extremisme. La Wallonie vermeldt wel dat er 640 stemmen waren voor een oplossing buiten België, maar verder besteedt de krant er geen aandacht aan.

Deze socialistische krant lijkt mij een ‘voorstander’ van het CNW. Ondanks de positieve commentaar zijn er vrij weinig artikels geschreven over deze ‘historische datum’. La Wallonie speelt enkel de loftrompet, maar analyseert de zaken niet zoals het een krant betaamt. Er is gebrek aan een grondige politiek opiniestuk.

Andere artikels.[147] Ná het CNW is er een uitgebreid verslag verschenen en een overzicht van de randactiviteiten. Er kwam eveneens een overzicht van de persreacties in de krant.

Opiniestukken.[148] Over de representativiteit zijn er verschillende meningen in deze krant. Volgens één artikel was heel Wallonië vertegenwoordigd op het CNW: “Er waren 1500 personen aanwezig en op bepaalde momenten waren er veel meer personen aanwezig. De machthebbers in Brussel mogen dus niet zeggen dat de Waalse Beweging een groepje overspannen oproerkraaiers is.”

Fernand Dehousse, toch één van de tenoren van het CNW, stelt in zijn opiniestuk: “de Waalse Beweging is helemaal nog niet heel Wallonië.” Jean Marcy, eveneens een belangrijk figuur in de Waalse Beweging, schrijft: ”De deelnemers bezaten helemaal geen mandaat om anderen te vertegenwoordigen. Ze hebben gewoon hun eigen gevoel uitgesproken. Het zou dus overdreven zijn om te stellen dat ze de wil van het hele Waalse volk belichamen.”

Ook over het extremisme zijn de meningen verdeeld bij Le Monde du Travail. De keuze voor Frankrijk tijdens de eerste stemronde is voor de krant niets meer dan een ‘Coup de semonce’: “Een vermanende daad die men in Brussel zeker moet horen.” Fernand Dehousse benadrukt het verschil tussen de twee stemrondes: “De gevoelsmatige keuze voor Frankrijk was een gevaarlijke zaak. Op deze manier loopt men het risico om de ene te verontrusten en de andere te ontstellen. Zo zal men zich uiteindelijk tegen zijn eigen doel te keren. Maar dankzij de tweede stemronde is dit gevaar geweken en heeft het CNW het Waalse idee terug op het constitutionele- en legale niveau geplaatst. De Vlamingen en de Brusselaars moeten goed nadenken over de voorgestelde oplossing als ze extremere oplossingen wensen te vermijden.” Dehousse erkent dus dat er weldegelijk illegale voorstellen zijn besproken op het CNW.

François Sainte vindt toch dat er aangaande dit extremisme enkele psychologische aspecten zijn die hem ongerust maken: “De eerste congresdag ging gepaard met passie en onverdraagzaamheid.” De auteur haalt hard uit naar sprekers zoals Charles Plisnier en François Simon. “Deze twee kunnen ervoor zorgen dat de fatsoenlijke Walen op het slechte pad terechtkomen.”

“In de eerste stemronde heeft 61% van het CNW zich uitgesproken voor het separatisme. Dit ,zegt volgens Jean Marcy, veel over de macht van de Waalse Beweging en haar tendens om te kiezen voor extreme en radicale oplossingen. Gelukkig vertegenwoordigden de aanwezigen enkel en alleen zichzelf. En indien men niet voldoet aan de Waalse verzuchtingen, dan zal de sentimentele stem werkelijkheid worden. Het federalisme is de laatste poging om trouw te blijven aan België. En als Vlaanderen en Brussel zich onverschillig blijven gedragen, dan zal er een golf van extremisme door het land gaan.” Dit is volgens Marcy helemaal geen chantage, gewoon een waarschuwing: “Want de Vlamingen en de Brusselaars hebben het lot van België in eigen handen.”

Le Monde du Travail is duidelijk een voorstander van het federalisme: “Het CNW heeft duidelijk gesteld dat het onmogelijk is om de Waalse kwestie op te lossen binnen het unitaire België. De Waalse Beweging heeft haar wijsheid en politieke maturiteit getoond door unaniem te kiezen voor het federalisme. Het CNW heeft zich moedig gedragen, maar moed sluit de rede niet uit. Er is nood aan een federaal systeem dat autonomie voorziet op cultureel-, sociaal- en economisch vlak.”

Het federalisme is de enige correcte oplossing, maar het zal niet gemakkelijk worden: ”De taak die de commissie heeft is zwaar. Ze moet het federalisme uitwerken. Er zijn echter verschillende strekkingen en manieren om dit federalisme uit te bouwen. Maar één ding is zeker: er mag onder geen beding buiten deze voorgestelde oplossing gaan. Want anders zou men ingaan tegen de gestemde resolutie.”

Le Monde du Travail is vol lof over hun ‘goede vriend’ Joseph Merlot: “Alleen hij kon het woelige CNW in goede banen leiden. Het CNW is één van de meest belangrijke momenten uit de Waalse geschiedenis sinds de revolutie van 1830.” En verder: “Het CNW een succes noemen is een eufemisme. Ondanks het grote enthousiasme was er toch veel discipline.”

François Sainte is de enige auteur die oproept tot bezinning. Hij wil de congresgangers aan één belangrijke zaak herinneren: “ De plicht tegenover het socialisme en de BSP.”

Deze socialistische krant besteedt veel meer aandacht aan het CNW dan La Wallonie. De auteurs gaan ook dieper in op het CNW en doen meer dan alleen maar de loftrompet te spelen. Over de representativiteit is Le Monde du Travail kritisch. De krant meent dat het extremisme geneutraliseerd werd door de keuze voor het federalisme. Toch heeft men het niet nagelaten om te wijzen op het gevaar ervan. Uiteindelijk is de krant wel positief het federalisme, maar ze wijst op de moeilijkheden ervan. Le Monde du Travail kan men het etiket ‘gematigd positief’ opkleven.

Andere artikels.[149] Er verschijnt in de krant een vrij kort congresverslag.

Opiniestukken.[150] Hoewel het dagblad vol vreugde is over het heropleven van de Waalse Beweging, heeft La Dernière Heure toch enkele bedenkingen bij de representativiteit: “Het CNW is wel goed georganiseerd. De meeste groeperingen waren er vertegenwoordigd, maar de aanwezige personen spraken in theorie enkel uit eigen naam. Als alle meningen, partijen en sociale klassen dan toch vertegenwoordigd waren, dan waren ze toch niet proportioneel aanwezig volgens hun belangrijkheid.”

Over het extremisme is men ook vrij kort, maar duidelijk: “Het CNW is erin geslaagd om de eenheid te bewaren en te kiezen voor een redelijke oplossing. Dit ondanks de slechte start van het CNW. Sommige extremisten hadden op de eerste congresdag een temperamentvolle atmosfeer gecreëerd.”

La Dernière Heure beschrijft de sentimentele stemming: “Een revolutionaire stemming die hetzelfde effect had als een koude douche. Erna hadden de deelnemers unaniem gekozen voor het federalisme.” Deze contradictie is volgens het dagblad eenvoudig te verklaren: “De eerste stem drukte het ongenoegen uit en bij de tweede stem keerde men terug naar praktische oplossingen.” De krant laat het aan anderen over om te spreken over separatisme en verraad: “Deze ‘anderen’ hebben echter wél getolereerd dat sommige Vlamingen zich openlijk anti-Belgisch opstelden.”

Er bestaat een Waals probleem en het CNW heeft hierin een belangrijke rol gespeeld: “In de eerste plaats was het een bijeenkomst om het ongenoegen te formuleren van de Waalse bevolking. Dit ging dan gepaard met het bespreken van de Waalse grieven. Dit ongenoegen verdient alle aandacht.”

La Dernière Heure heeft, als Brusselse krant, ook aandacht voor de ‘Brusselse Walen’: “Op het CNW werd er door sommigen gezegd dat Brussel het zwarte beest is van de Waalse Beweging. De misverstanden tussen de Waalse militanten en de Brusselaars moeten verdwijnen. Brussel is hoofdzakelijk bevolkt door Walen. Deze ‘Brusselse Walen’hebben misschien de liefde verloren voor Wallonië, maar niet hun gevoel voor solidariteit. Men moet deze broedertwist oplossen.”

Er kan dus besloten worden dat La Dernière Heure warme gevoelens koestert voor het CNW en de Waalse Beweging. Het Waals probleem verdient volgens de krant alle aandacht. Dit ondanks de vraagtekens die de krant plaatst bij de representativiteit. Het extremisme wordt afgewezen, maar langs de andere kant ook wel geminimaliseerd door de nadruk te leggen op de redelijke oplossing. In verband met het extremisme praat men ook over de Vlaamse Beweging. De krant kan geplaatst worden bij de ‘gematigd positieve’ strekking.

Andere artikels.[151] Op de voorpagina bij het congresverslag staan enkele grote foto’s. Uit hun verslag blijkt dat ze voorstander is van het CNW. Er is ook een kort artikel verschenen waarin de positie van de PSC wordt verduidelijkt.

Opinieartikels.[152] Over de representativiteit stelt men zich geen vragen: ”Alle sociale klassen waren aanwezig.” Hogerop heb ik het reeds gehad over het verschil tussen vertegenwoordigen en aanwezig zijn.

In het artikel wordt er een waarschuwing geformuleerd die bedoeld is voor de regering: “De eerste stemronde was een ‘coup de semonce’! De extremisten hebben voor de laatste maal een stap achteruit gedaan.” La Meuse roept de regering op om te handelen.

De krant vindt dat er geen spraken is van een minderwaardigheidscomplex: “Het gaat gewoon om een volk dat fier is op haar verleden. Het wil actie ondernemen om haar vrijheid terug te krijgen en om haar welvaart te verzekeren. Het zijn enkel tweederangspolitici die vinden dat de Waalse Beweging niet overeenkomt met de verzuchtingen van heel Wallonië.”

Olympe Gilbart is in zijn artikel vrij positief over het afgelopen CNW: “Levendig, vastberaden en opbouwend. Het is geleden van 1830 dat Wallonië zich op deze manier heeft gemanifesteerd.”

La Meuse is overduidelijk een ‘voorstander’ van het CNW. Het liberale dagblad twijfelt helemaal niet aan de representativiteit en het extremisme wordt eigenlijk een beetje goedgepraat.

Andere artikels.[153] Er is een uitgebreid verslag verschenen in La Nouvelle Gazette.

Opiniestukken.[154] De krant besteedt minder opinieartikels ná het CNW dan er vóór. “Het CNW is een zeer belangrijk historisch feit voor Wallonië. Op het CNW hebben de Walen getoond dat ze een gedisciplineerde eenheid vormen. De Vlamingen en Brusselaars moeten hiervan onder de indruk zijn. Het federalisme is het ultieme middel om België te redden. Het is nu aan de Vlamingen om deze uitgestoken hand aan te nemen.”

Er wordt met geen woord gerept over representativiteit of extremisme. De krant kiest wel duidelijk voor het invoeren van een federalistisch regime. La Nouvelle Gazette mag als een ‘voorstander’ worden beschouwd.

Voorstanders: Le Drapeau Rouge, La Wallonie, La Meuse en La Nouvelle Gazette.

Bij de meeste kranten zien we steeds dezelfde thema’s opduiken: representativiteit, aanwezigheid van personen in functie, de sentimentele stemronde, het Waals probleem, het federalisme en het extremisme.

Ja. Het ‘neutrale’ informatieblad Le Soir is vrij positief over het CNW. De enige echte kritiek die de krant heeft is te vinden op het niveau van het extremisme.

De katholiek-unitaire pers staat negatief tegenover het CNW. Deze unitaire kranten hebben het vooral over het extremisme en het gebrek aan representativiteit. La Libre Belgique en La Gazette de Liège zijn expliciet tegen het CNW. La Nation Belge is minder negatief, vooral omwille van haar aandacht voor het Waals probleem.

De communistische krant Le Drapeau Rouge is een ‘voorstander’. De oorzaak hiervoor moet uiteraard gezocht worden bij de communistische partij die voor het federalisme was. Men heeft het wel over de representativiteit en het extremisme.

De socialistische kranten zijn vrij positief, behalve Le Peuple. La Wallonie hemelt het hele gebeuren op en heeft nauwelijks kritiek. Le Monde du Travail is iets gematigder maar toch nog te vinden voor het CNW en de Waalse Beweging.

De liberale pers is positief over het CNW. Enkel bij La Dernière Heure zijn er enkele kritische opmerkingen terug te vinden. De reden hiervoor moet misschien gezocht in het feit dat het een Brusselse krant is. Dit is begrijpelijk aangezien er ná het CNW in Luik nog veel onduidelijkheid was rond de ‘Kwestie Brussel’.

Bij een drietal kranten zien we een zeer kleine positieverandering: La Wallonie, La Dernière Heure en La Nouvelle Gazette. Het gaat niet om een grote ommezwaai, want de kranten blijven in grote lijn trouw aan de vooraf ingenomen positie. De socialistische krant La Wallonie heeft vóór het CNW een beetje aandacht voor het federalisme. Ná het CNW wordt er niets meer over geschreven.

La Dernière Heure stelt zich vóór het CNW helemaal geen vragen bij de representativiteit. Erna is er wel enige kritiek over dit onderwerp. Dit is niet de enige evolutie. Vóór het congres stelt het dagblad dat het unitaire regime niet de enige oorzaak is van de Waalse malaise. Ná het CNW meent La Dernière Heure dat het federalisme een redelijke oplossing is.

Vóór het CNW waarschuwt de liberale krant La Nouvelle Gazette voor het extremisme. Ná de manifestatie wordt er eigenaardig genoeg met geen woord meer over gerept.

Enkel de katholieke kranten, La Libre Belgique en La Gazette de Liège, wijzen de Waalse Beweging af. Voor deze kranten is de Waalse Beweging een groep gevaarlijke gekken die allemaal even extreem. De meeste andere kranten zijn positiever voor de Waalse Beweging en hebben vooral aandacht voor de legitieme Waalse grieven.

De meeste kranten verwerpen elke vorm van extremisme. Slechts een vijftal dagbladen spreken niet over het extremisme of minimaliseren de rol ervan: La Wallonie, Le Monde du Travail, La Dernière Heure, La Meuse en La Nouvelle Gazette. La Dernière Heure en La Nouvelle Gazette spreken vóór het CNW wel over het gevaar van het extremisme, maar erna wordt er veel minder over geschreven. Een ander opvallend feit is dat er aan de Waalse onafhankelijkheid relatief weinig aandacht wordt besteed.

Het federalisme kan rekenen op sympathie van de meeste dagbladen. De communisten, liberalen en socialisten zijn duidelijk voor het federalisme. Het is bij de socialistische pers alleen Le Peuple die zich sceptisch opstelt. Voor de katholieken van La Libre Belgique en La Gazette de Liège is het federalisme gelijk aan het extremisme en een etappe naar de vernietiging van België. In de ‘neutrale’ krant Le Soir is er eigenaardig genoeg geen analyse van het federalisme.

Er zijn niet veel kranten die een link leggen met de Vlaamse Beweging. Le Soir en La Nation Belge doen dit op een vrij positieve manier. La Libre Belgique vergelijkt het CNW met de Vlaamse extremisten van tijdens het interbellum. Ook La Dernière Heure alludeert even op dit Vlaamse extremisme. Le Drapeau Rouge denkt dat de onverschilligheid de weg vrij maakt voor een extremisme zoals dit er was tijdens het interbellum.

Conclusie van Paul Gérin.[155] Ik kan niet helemaal akkoord gaan met de conclusie van Paul Gérin: “Men kan de kranten indelen in drie grote groepen.” Ik denk dat het beter is om vier groepen te creëren: voorstanders, gematigd positief, gematigd negatief en tegenstanders. Op deze manier kunnen er enkele belangrijke nuances worden gelegd die ontbreken bij Paul Gérin.

“Een eerste groep is duidelijk voor het CNW en verdedigd de slotresoluties: Le Monde du Travail, La Meuse en La Nouvelle Gazette. Voor hen is het extremisme slechts uiterlijk vertoon.” Wat Le Monde du Travail betreft kan ik niet helemaal akkoord gaan met Paul Gérin. Ze verdedigt inderdaad het federalisme, maar ze wijst wel als één van de enige kranten op de moeilijkheden om dit uit te werken. En één van haar redacteurs, François Sainte, is helemaal geen voorstander van het CNW of van het federalisme. Ik denk dat het correcter is om het dagblad ‘gematigd positief’ te noemen.

La Dernière Heure kan men ook tot die eerste groep rekenen. “Zij is tevreden over het CNW, maar spreekt zich niet uit over de theses. La Dernière Heure is tevreden met de eenheid binnen de Waalse Beweging. De liberale pers ondersteunt dus volledig het CNW en de Waalse Beweging.” Volgens mij spreekt La Dernière Heure zich niet expliciet uit voor het federalisme, maar toch legt deze krant de nadruk op de ‘redelijke oplossing’.

Gérin meent dat ook Le Soir en La Nation Belge mogen worden toegevoegd aan de eerste groep. “Deze twee kranten waren gelukkig met de ommezwaai ná de eerste dag. Ze spreken zich wel niet uit voor een bepaalde oplossing, maar ze hebben duidelijk een stap gezet in de richting van de Waalse Beweging.” Men de beweringen van Gérin over La Nation Belge ben ik niet akkoord. Ik vind dat ze, buiten hun aandacht voor de Waalse problematiek, negatief staan tegenover het CNW.

“Ook Le Drapeau Rouge mag hierbij worden gerekend, hoewel ze de partijlijn sterk op de voorgrond stelt.” Wat deze krant betreft ga ik volledig akkoord met Paul Gérin.

“Een tweede groep brengt wel uitgebreid verslag van het CNW, maar spreekt zich niet echt uit over de eindresolutie van het CNW: La Wallonie en Le Peuple. Deze laatste krant vertoont soms raakvlakken met de derde groep, de tegenstanders.” Ook hier heb ik enkele bedenkingen bij de conclusies van Gérin. Volgens mij is La Wallonie een ‘voorstander’ van het CNW: er is geen gebrek aan representativiteit, de aanwezigheid van enkele ministers is geen probleem en er wordt haast niet gesproken over het extremisme. Ze spreekt zich wel niet uit over de resoluties. Maar als je geen degelijke politieke analyse maakt is dit onmogelijk

In de derde groep situeert Gérin dan vooral de tegenstanders: La Libre Belgique en La Gazette de Liège. “Zij leggen de nadruk op: het anti-patriottisme, het anti-Belgische karakter, het gebrek aan representativiteit en op de manipulatie van de extremisten. Zij leggen ook vaak de link met het incivisme dat men normaal alleen in Vlaanderen ziet.”

Ook al ben ik niet 100% akkoord met deze Waalse professor, toch vat hij alles mooi samen in één alleszeggende zin: ”Les sociaux chrétiens voulaient l’unité du pays; les libéraux francophones voulaient l’ unité des Wallons; les socialistes voulaient l’ unité du parti, quant aux communistes ils voulaient l’ unité du monde ouvrier.”[156]

Zeven van de onderzochte kranten publiceren iets over het CNW of de Waalse Beweging in de week vóór het CNW: La Nation Belge, Le Drapeau Rouge, La Wallonie, Le Monde du Travail, La Dernière Heure, La Meuse en La Nouvelle Gazette. Net als bij het eerste CNW gaat het hier hoofdzakelijk over socialistische-, communistische- en liberale kranten.

In tegenstelling tot het jaar ervoor is er nu ook een unitaire krant bij: La Nation Belge. Le Peuple publiceert dit jaar geen artikel vóór het CNW. Dit kan gekaderd worden in hun sceptische positie die ze innamen over het CNW in 1945.

Andere artikels.[157] In een zeer kort artikel wordt er aangekondigd dat de dagorde op het CNW zal bepaald worden door het federalisme. De oproep van La Wallonie Libre aan zijn leden wordt ook gepubliceerd.

Opiniestukken.[158] Vanzelfsprekend wordt er eerst weer eens herinnerd aan het CNW van 1945: “Het CNW van Luik ging gepaard met een stormachtige atmosfeer. Het was een heruitgave van het ‘Los Van België’, maar dan langs de andere zijde van de taalgrens. Er is een Waals probleem dat even ernstig is als het Vlaamse probleem voorheen. De Walen pikken het niet dat men hen wegmoffelt en het CNW van 1945 heeft ons hier aan op een brutale wijze herinnerd. Het CNW is geen beweging die een algemene opinie reflecteert, maar een actie van een te verwaarlozen minderheid.”

La Nation Belge vergelijkt de Waalse- met de Vlaamse Beweging: “In Vlaanderen is het Francofobe aspect aan het verminderen. De unitaire gedachte is zich aan het versterken. In Wallonië is er een tegenovergesteld proces aan de gang. Hier verzwakt dit unitaire gevoel en de verbondenheid met de Belgische staat.”

De krant is nog steeds ‘gematigd negatief’: geen representativiteit, de herinnering aan het stormachtige CNW van 1945 en de link met ‘Los van België. La Nation Belge vindt wel dat het Waalse probleem nog altijd even ernstig is.

Opiniestukken.[159] De communisten vinden dat de oplossing van het Waalse probleem zich niet bevindt in resoluties en dergelijke: “De oplossing is te vinden in concrete zaken die direct gerealiseerd kunnen worden. Gezien het bestaan van artikel 84 kan het nog jaren duren voor de grondwet wordt gewijzigd ten voordele van het federalisme. Het Waalse volk kan niet wachten. En daarom moeten er oplossingen komen. Het CNW moet een realistischere weg bewandelen en niet tot in het oneindige discussiëren over iets dat onmogelijk is, namelijk de grondwetswijziging.” De concrete voorstellen van de communisten zijn: “het oprichten van een Waalse Raad en het splitsen van bepaalde ministeries.”

Le Drapeau Rouge is ‘gematigd negatief’. Er is volgens de communisten te weinig vooruitgang geboekt op het gebied van de Waalse grieven en er zijn te weinig concrete zaken gerealiseerd.

Andere artikels.[160] Naar aanloop van het CNW heeft La Wallonie een heleboel artikels gepubliceerd om het Waalse bewustzijn van haar lezers aan te wakkeren. De artikels gaan wel niet concreet over het CNW.

La Wallonie is ‘gematigd positief’ omwille van haar aandacht voor de Waalse problematiek. In tegenstelling tot het jaar voordien, is er dit jaar niets verschenen over het CNW an sich. De oorzaak kan liggen in het feit dat het CNW niet plaatsvindt in Luik, maar in Charleroi.

Andere artikels.[161] De krant geeft zijn lezers het programma van het CNW in Charleroi.

Opiniestukken.[162] In de twee andere korte artikels die gepubliceerd worden gaat het hoofdzakelijk over het debat rond het federalisme met twee of drie: “De Luikse afdeling van de BSP kiest voor het federalisme met drie. De Luikse socialisten zullen dan ook aanwezig zijn in Charleroi om dit duidelijk te maken. De essentie van het federalisme bevindt zich op het parlementaire niveau.”

Le Monde du Travail is ‘gematigd positief’. Ze neemt een duidelijk standpunt in over het federalisme. Er wordt dit jaar niet gesproken over de Waalse malaise.

Opiniestukken.[163] Volgens de krant heeft de regering het te druk met andere zaken: “Daarom houdt de Waalse Beweging zich bezig met het hervormen van de instituties en -de overheidsdiensten. Men is het eens dat er iets moet veranderen, maar men is het niet eens over de manier waarop.”

La Dernière Heure benadrukt dat het CNW niet anti-Vlaams is: “Men mag het CNW niet zien als een aanval op Vlaanderen, maar als een verdedigingsmanoeuvre van Wallonië. De Walen hebben zeer hard geleden tijdens WOII en ze willen hun land nieuw leven inblazen.

De krant maakt volgens mij een allusie op het federalisme: “Het wordt hoogtijd dat men de Belgen ervan overtuigd dat patriottisme verder gaat dan het vormen van een leger. De drie Belgische volkeren moeten onmiddellijk beginnen samenwerken aan een meer praktisch politiek systeem. Dit nieuwe systeem moet zowel op administratief- als op economisch gebied rechtvaardig zijn.”

Uit deze voorzichtige formulering over het federalisme blijkt dat de krant een ‘voorstander’ is van het CNW.

Andere artikels.[164] De krant publiceert twee artikels. In het eerste laat ze haar lezers weten wanneer de treinen vertrekken vanuit Luik naar Charleroi. In het tweede artikel wordt er een samenvatting gegeven van de rapporten van Schreurs en Marcy.

Deze artikels tonen aan dat ze ook dit jaar weer volledig achter het CNW staan. Spijtig genoeg zijn er geen opinieartikels verschenen in La Meuse.

Opiniestukken.[165] Het Waals probleem kan nog altijd op belangstelling rekenen van de liberale krant: “Het valt te betwijfelen of de regering eindelijk beseft dat er iets moet gebeuren aan het Waals probleem.” Volgens Dorgèz is de meerderheid van de Vlamingen het grootste probleem. Hij somt enkele domeinen op waar Wallonië problemen heeft: “Op cultureel gebied zal Wallonië tweetalig worden en Vlaanderen ééntalig. Op economisch vlak is de toestand ook zeer slecht.”

In het artikel van Dorgèz wordt het rapport van Alfred Putzeys besproken: “Er staan droevige cijfers in. Het gaat vooral over het aantal nieuwe arbeiders dat wordt tewerkgesteld in de industrie in Vlaanderen en in Luik. De situatie van Luik is vergelijkbaar met alle andere Waalse provincies. Het verschil tussen de Waalse- en de Vlaamse provincies is opmerkelijk. Brussel is rijk geworden dankzij het geld van de industriële provincies uit Wallonië.” De auteur kent blijkbaar de geschiedenis van België niet optimaal. Hij zwijgt in alle talen over het kapitaal dat in de 19° eeuw van Brussel naar de Waalse industrie ging: ‘la Bruxellisation de la Wallonie’. Hij besluit zijn artikel met te schrijven dat er nood is aan meer ‘Union’ en veel minder aan ‘Unité’.

La Nouvelle Gazette blijft voor het federalisme: “Er moet, in tegenstelling tot het verleden, op constructieve basis gewerkt worden. Enkel en alleen het federalisme kan België redden. Het federalisme is een constructieve en patriottische formule met respect voor Vlaanderen, Wallonië en Brussel.”

Uit al deze schrijfsels blijkt dat La Nouvelle Gazette een voorstander is van het CNW: aandacht voor de Waalse (economische) problematiek en de keuze voor het federalisme.

De drie liberale kranten zijn duidelijke voorstanders van het komende CNW. De aandacht gaat vooral uit naar de Waalse grieven. La Nouvelle Gazette spreekt zich zelfs openlijk uit voor het federalisme. La Dernière Heure is iets voorzichtiger op dat gebied.

Ook Le Monde du Travail kiest voor het federalisme. Zij doet dit vooral omdat het de officiële partijlijn is van de Waalse socialisten. Over de Waalse malaise publiceert zij niets. Haar aandacht gaat dus vooral uit naar het politieke aspect van de Waalse strijd. La Wallonie was in 1945 nog een ‘voorstander’ van het CNW, maar nu schrijven ze niets concreet over het komende evenement. De oorzaak kan liggen in het feit dat het CNW niet plaatsheeft in Luik, maar in Charleroi. Ze besteedt wel een hele reeks artikels om het Waalse bewustzijn van haar lezers aan te wakkeren.

La Nation Belge blijft sceptisch tegenover het CNW: geen representativiteit en de herinnering aan vorige CNW. Het Waalse probleem is nog altijd niet opgelost, dus blijft de krant er gevoelig voor.

De communisten van Le Drapeau Rouge zijn veel minder positief dan bij het CNW van 1946. Ze hebben vooral kritiek op de werkwijze van het CNW. Volgens mij wil men het CNW onder druk zetten om hun eigen voorstellen doorgedrukt te krijgen.

Wanneer we deze conclusie vergelijken met die van ná het CNW van 1945, dan zijn er enkele kranten die een positiewissel hebben ondergaan: Le Drapeau Rouge, La Wallonie en La Dernière Heure.

Alle kranten. Enkel Le Peuple en La Meuse wijden geen opiniestuk aan het CNW in Charleroi.

Andere artikels.[166] Er is in Le Soir een zeer gedetailleerd en uitgebreid congresverslag verschenen dat de gebeurtenissen op een objectieve wijze weergeeft.

Opiniestukken.[167] Het opiniestuk dat de krant wijdt aan het CNW van 1946 is zeer kort. Het is zelfs geen zelfstandig artikel. De auteur schrijft in zijn weekoverzicht enkele paragrafen over het CNW. Toch benadrukt hij dat het een belangrijk feit was voor de binnenlandse politiek: “De congresgangers hebben zich niet beperkt tot het opsommen van de Waalse grieven. De Waalse Beweging is terechtgekomen in een constructieve fase en stelt zelfs oplossingen voor. Het federalisme zal echter geen geneesmiddel zijn voor alle kwalen die de regio’s teisteren. Maar het zal wel bijdragen tot een betere verstandhouding tussen de twee verschillende taalgebieden. Op deze manier zullen de verschillende volkeren beter kunnen samenleven zonder te raken aan de eenheid van België.”

Ondanks de weinige artikels, kan er dus gesteld worden dat Le Soir ‘gematigd positief’ staat tegenover het CNW. Men is wel te vinden voor het federalisme, maar men beseft dat er beperkingen aan zijn.

Opiniestukken.[169] Dit jaar wordt er sceptisch gereageerd op het federalisme: “Het CNW van Charleroi heeft voor het federalisme gekozen. De deelnemers wensen dus binnen het Belgische kader te blijven, maar waarom werd het secessierecht dan zo hevig verdedigd? Het federalisme kan dus beschouwd worden als een eerst etappe.” Volgens La Nation Belge ging het hele debat over het tweeledig- of drieledig federalisme: “Want er is een Brusselse kwestie. Volgens de aanstokers zijn de Brusselaars noch Vlamingen noch Walen, het zijn Belgen.” De redacteur heeft tot op dat moment nog nooit zulke dwaasheden gehoord over Brussel.

De auteur heeft ook zijn vragen bij de representativiteit: “Het is niet omdat 1200 afgevaardigden van enkele Waalse verenigingen voor het federalisme zijn, dat de unitaire structuur zal worden opgeheven. Het gaat dus om een minderheid. Dit werd op het CNW zelfs verwoord door Gaston Hoyaux.”

De auteur verklaart enige sympathie te hebben voor de Waalse affaire omdat er legitieme grieven bestaan: “Er zijn echter betere zaken te doen dan het toekomstige statuut van België te bediscussiëren, omdat er een Waals probleem is. Zowel op cultureel-, sociaal- als economisch gebied. Het politieke aspect van Wallonië is slechts van secundair belang.”

De krant meent dat het probleem veel eenvoudiger kan worden opgelost: “25 Jaar geleden kende Vlaanderen dezelfde problemen als Wallonië. Deze problemen werden echter opgelost binnen het Belgische kader en zonder een grondwetsherziening. En met enige wijsheid zal dit voor Wallonië ook het geval zijn. Het is omwille van deze redenen dat het CNW haar tijd -en die van anderen- verliest.”

Wat is er nu volgens La Nation Belge gerealiseerd op het CNW van Charleroi? “Er is een voorstel ingediend tot grondwetswijziging waarvan men de aanwezigen zelfs geen duidelijke uiteenzetting over gegeven. Het was een zeer beknopte uiteenzetting. En terecht, want het merendeel van de aanwezigen is te incompetent om te debatteren over de inhoud. Moet men voor zo een karig resultaat twee dagen samenkomen?”

Ondanks de aandacht van La Nation Belge voor de Waalse grieven, is ze een ‘tegenstander’ van het CNW. Het congres hecht teveel belang aan het politieke aspect in plaats van de echte problemen op te lossen. Het CNW blijft een minderheid die Wallonië niet vertegenwoordigt. Het federalisme wordt beschouwd als een etappe.

Andere artikels.[170] De verslagen zijn overduidelijk gekleurd en ventileren de mening van het dagblad.

Opiniestukken.[171] In het opiniestuk wordt er eerst wat dieper ingegaan op de representativiteit: “Op het CNW zijn twee goede zaken gezegd. Beide zaken komen uit de mond van Hoyaux. Ten eerste is de Waalse massa onverschillig aangaande de Waalse problematiek. Ten tweede is ook een deel van de Waalse parlementsleden onverschillig wat betreft deze materie. Deze opgehitste mensen vertegenwoordigden niets meer dan zichzelf en zeker niet heel Wallonië.”

Om dit aan te tonen publiceert de krant het aantal voorkeurstemmen van de tenoren van de Waalse Beweging van Luik. Het gaat om zeer weinig voorkeurstemmen. En dit in Luik, een bastion van Waals verzet. De krant publiceert in deze context dan ook maar al te graag de voorkeurstemmen van Marcel Philippart.[172]

Volgens de krant hebben de organisatoren geprobeerd om extremistische verklaringen te vermijden. Brussel blijft voor La Libre Belgique een typisch symbool van nationale eenheid. Het Brussels probleem is volgens de krant helemaal niet opgelost: “De Brusselaars mogen hun eigen sub-nationaliteit kiezen. Dit is helemaal geen serieuze oplossing.”

Ook dit jaar wijdt het dagblad enkele regels aan de communisten: “Deze zijn de meest actieve deelnemers. Denken we maar aan hun voorstel tot het onmiddellijk splitsen van bepaalde ministeries. Dit is niet meer dan normaal aangezien ze België zo snel mogelijk willen vernietigen.”

Volgens La Libre Belgique is het separatisme helemaal nog niet verdwenen uit de harten van bepaalde congresgangers: “Hoe moeten we de ommezwaai van Simon en Van Belle au-serieux nemen, terwijl ze op het vorige CNW zo fel ageerden tegen België.”

De krant stelt dat er Waals probleem is. Men situeert dit Waals probleem vooral op cultureel- en demografisch gebied: “Maar de oplossingen die het CNW formuleert zullen hier geen soelaas brengen. Vooral omdat hun oplossingen zich bevinden op politiek- en administratief gebied. Dit is typisch voor mensen van extreemlinks signatuur. Deze partijen hebben tientallen jaren propaganda gevoerd tegen het instituut van de familie. En nu klagen ze dat er een probleem is met de nataliteit. Dankzij de socialisten zijn er vele lokale radio’s gecentraliseerd. Deze radio’s speelden een grote rol in het verspreiden van de culturele folklore.” Volgens de krant is het CNW dus zelf schuldig.

La Libre Belgique blijft een ‘tegenstander’ van het CNW: geen representativiteit, het aanwezige separatisme, het CNW is zelf schuldig aan huidige crisis, het federalisme is geen serieuze oplossing, de communisten doen er aan mee om België te vernietigen, etc….

Andere artikels.[173] Uit deze artikels blijkt dat de katholieke krant tegen het CNW is. In het congresverslag is er veel aandacht voor het discours van Marcel Philippart. En bij de opsomming van de Waalse grieven schrijft de auteur: ‘La litanie continue’. Er is ook een reeks persreacties verschenen.

Opiniestukken.[174] De krant gaat in twee opiniestukken in op twee facetten van het CNW: het federalisme en het Waalse probleem. “Het federalisme heeft mensen verleid die denken dat België zo gered kan worden.” Ook dit jaar maakt La Gazette de Liège de vergelijking met de monarchisten en Leopold III. De krant heeft wel enige vorm van respect voor de loyale Belgen die zich met hand en tand hebben verzet tegen het secessierecht. Het is de auteur opgevallen dat er vooral gedebatteerd werd over de keuze tussen het tweeledig- of het drieledig federalisme. Het federalisme met twee kon rekenen op veel bijval. De krant ziet dit als een gunstige evolutie voor de extremisten: “Want zo staat Brussel niet meer in de weg als verzoener tussen Vlaanderen en Wallonië. De extremisten daarentegen zien het federalisme slechts als een etappe.” La Gazette de Liège vindt niet dat het CNW een duidelijke resolutie heeft geformuleerd omdat er nog onduidelijkheid bestaat over het statuut van Brussel.

De krant klaagt de onwil van het CNW aan om de Waalse problemen op te lossen: ”De meeste politici maken liever gebruik van de Waalse grieven om België te hervormen dan ze proberen op te lossen. Het CNW is dus meer bezig met de politieke hervormingen dan met tegemoet te komen aan de Waalse eisen.“

Volgens de krant is er helemaal niet gepraat over het probleem van de nataliteit. De auteur besluit dan maar om zelf iets te zeggen over dit probleem. La Gazette de Liège meent dat dit probleem gedomineerd wordt door andere morele problemen. “Wallonië, het land van de grijsaards, is er erg aan toe.” Het standpunt van Van Belle van tijdens het eerste CNW wordt nog eens breed uitgesmeerd.

De krant staat afkerig tegen het CNW en het federalisme. Ze heeft wel respect voor al wie op het congres tegen het secessierecht heeft geageerd. Al wie dit niet deed ziet het federalisme slechts als een etappe naar de destructie van de Belgische staat. La Gazette de Liège meent wel dat er een oplossing moet gezocht worden voor de Waalse grieven. Vooral omdat het CNW het nalaat om hier een oplossing voor te zoeken. In haar opiniestukken wordt niets meer geschreven over de representativiteit.

Andere artikels.[175] Het congresverslag is uiteraard lovend voor de communistische deelnemers. De eigen voorstellen worden breed uitgesmeerd en becommentarieerd.

Opiniestukken.[176] Men is vol lof over het CNW: “De warme atmosfeer heeft aangetoond dat de Walen iets willen veranderen aan hun erbarmelijke toestand. Het CNW van dit jaar is meer volwassen dan dat van Luik. Dit valt af te leiden aan de minder extreme toespraken en het verminderen van het romantisme. De assemblee heeft getoond dat ze belang hecht aan de economie en aan praktische oplossingen.” Uiteraard haalt de auteur de voorstellen van de communisten aan als voorbeeld.

Hij is vol lof over zijn eigen partij en de katholieken zijn de kop van jut: “De communistische partij is een beslissende factor in de vernieuwing van het land. Dit in tegenstelling tot de katholieke PSC. De katholieken hebben zich verzet tegen een moderne oplossing om de vrede te herstellen in België.” Voor de communisten is het duidelijk dat deze vijand van het federalisme zich bevindt in de hoek van de trusts. Als je tussen de lijnen leest verwijt de auteur de katholieken ondemocratisch te zijn: “Het Waalse volk kan enkel rekenen op de democratische organisaties.” Hadden de communisten de hand niet beter in eigen boezem gestoken? Was vadertje Stalin dan zo een democraat?

Le Drapeau Rouge is een ‘voorstander’ van het CNW en het federalisme. Men is blij dat het extremisme verminderd is en dat de praktische oplossingen de bovenhand hebben gehaald. Zoals het goede communisten betaamt ageren ze tegen het kapitalisme en tegen de katholieken.

Andere artikels.[177] Deze socialistische krant wijdt geen enkel opiniestuk aan het gebeuren. Het dagblad geeft een overzicht van de verschillende reacties in de andere kranten. Uit de korte inhoud van het CNW in de krant kunnen we wel enkele zaken besluiten. Volgens Le Peuple waren er verschillende soorten mensen aanwezig: vertegenwoordigers van Waalse groepen, ministers, Kamerleden, gemeentelijke mandatarissen en vakbondsafgevaardigden. Nergens vermeldt het dagblad of deze personen heel Wallonië vertegenwoordigen of niet. Ook dit jaar heeft ‘onze goede vriend’ Joseph Merlot alles in goede banen geleid. Le Peuple vindt dat de atmosfeer minder sentimenteel was dan op het CNW van Luik.

De krant spreekt zich nergens uit over de beslissingen van het CNW. Ik vind ze minder negatief dan het jaar voordien. Volgens mij zijn ze ‘gematigd positief’. Als ze echt tegen het gebeuren was, dan had de krant wel een negatief opiniestuk geschreven.

Andere artikels.[178] Ná het CNW is er een sfeerartikel verschenen dat de impressies weergeeft van een deelnemer aan de manifestatie. In een artikel over het Waalse toerisme wordt ook vol lof gesproken over het CNW. In het verslag wordt nergens het discours van de communistische sprekers vermeldt.

Opiniestukken.[179] Het enige echte opiniestuk verschijnt in de week ná het CNW. Eerst wordt er nog eens herinnerd aan het CNW van Luik: “Dit had als doel het Waalse bewustzijn op te wekken. Niets meer en niets minder.”

In de krant is er ook aandacht voor de evolutie binnen het CNW: “In Charleroi is de Waalse Beweging geëvolueerd van het gevoel naar de werkelijke politieke problemen. Het CNW moet op het politieke vlak een gesloten en duurzame structuur creëren. Het CNW erkende de sereniteit en de scherpzinnigheid. De grote meerderheid heeft gekozen voor een Waalse soevereiniteit zonder compromis. Weliswaar in een federalistisch kader. Ze willen breken met de zwakheid van het heden en het verleden.”

La Wallonie maakt een positieve balans op van de bijeenkomst in Charleroi: “Er werden concrete ideeën uitgewerkt, de Waalse eisen zijn overgebracht naar een actieplan en men heeft het realisme omarmd.” Toch is er ook een negatieve opmerking terug te vinden: ”De slagkracht van het CNW zwakt af door de desinteresse- of door de ‘afwezigheid van de overtuiging’ van de Waalse massa.”

Het dagblad is een voorzichtige voorstander van een grondwetswijziging: “Dit zal de laatste fase zijn van de strijd. Men wacht vol hoop en verwachting op die dag. Tot op die dag moet er als een eenheid constructief gewerkt worden.”

La Wallonie is een ‘voorstander’ van het CNW en bekijkt het federalisme vrij nuchter. Men is blij dat er meer aandacht voor het realisme is geweest en dat er concrete ideeën zijn uitgewerkt.

Andere artikels.[180] Er verschijnt een verslag van het hele gebeuren en een reeks persreacties.

Opiniestukken.[181] Ná het CNW is er niet veel commentaar van deze krant. “Het CNW is het temperamentvolle stadium voorbij en het moet nu een duidelijke formule vinden om Wallonië meer autonomie te geven in België.” Le Monde du Travail vindt dat ertussen dit CNW en het volgende belangrijke taken zijn voor de militanten. Welke zegt de krant niet.

Al bij al is Le Monde du Travail ‘gematigd positief’, ondanks de geringe aandacht.

Andere artikels.[182] Er is ná het CNW één congresverslag verschenen in La Dernière Heure.

Opiniestukken.[183] De krant verzet zich tegen al degenen die het CNW extremistisch noemen. “Sommigen beweren dat de Waalse Beweging en het CNW anti-patriottisch en separatistisch zijn. Dit is een grove leugen want men kan niet ontkennen dat er een Waalse kwestie is. Ook al gaat men niet akkoord met hun voorgestelde remedies, men mag niet twijfelen aan de oprechtheid van hun bedoelingen. Al degenen die dit wel zeggen, hebben in het verleden hun ogen gesloten voor het verraad en het ‘Weg met België’ uit Vlaanderen. Men spaart deze verraders tot op de dag van vandaag.”

In het rapport van de grievencommissie werd gezegd dat er maar 10% van de bedienden écht Waals is: “Dit is ‘politiek-sentimenteel racisme’ zoals bij Grammens en Staf Declerq. Volgens de rapporteur zouden er dus verschillende soorten Walen zijn. Op deze manier zal Wallonië nooit verlost geraken van het radicale separatisme dat verregaande gevolgen zal hebben voor de Walen.” Deze visie kan enkel begrepen worden als men weet dat La Dernière Heure een Brusselse krant is.

De krant heeft ook zelf enkele bedenkingen bij het CNW en het federalisme. “De voorgedragen oplossing is niet de enige of de beste. De Waalse Beweging heeft de ‘kar vóór het paard gespannen’ en onmiddellijk gekozen voor het federalisme. Vele separatisten hebben gekozen voor het federalisme omdat een stap is in de richting van de ontbinding van België.”

La Dernière Heure denkt dat er nood is aan een decentralisatie. “Deze decentralisatie is mogelijk. Een grondwetswijziging kan niet tijdens het regentschap. Daarom moet het CNW initiatieven uitwerken die onmiddellijk kunnen worden gerealiseerd. Deze praktische initiatieven moeten gesitueerd worden op het terrein van de economie en de openbare werken.”

Over het Waals probleem heeft de krant ook haar mening: “Er zijn zelfs nog geen stappen ondernomen om enkele eenvoudige grieven op te lossen, bijvoorbeeld de Waalse radio-uitzendingen. Het federalisme zal slechts een aantal culturele grieven kunnen oplossen.” Men betreurt ook dat de grievenschrift nog niet volledig klaar is.

Spaak kan op weinig begrip rekenen van de liberale krant: “Spaak zegt wel dat er een Waals probleem bestaat, maar dat is niet voldoende. Hij moet maar eens tonen dat hij van goede wil is. Om deze goede wil te tonen moet hij een paar moeilijkheden uit de weg ruimen. Spaak verkoopt wel mooie praatjes, maar deze dienen tot niets en zo loopt hij de kans om het vertrouwen te beschadigen.”

La Dernière Heure is ‘gematigd negatief’. Men vindt het te betreuren dat er nog geen enkele stappen zijn ondernomen om de Waalse malaise op te lossen. Men is, als Brusselse krant gekwetst over de ‘racistische taal’ op het CNW. Deze liberale krant beseft dat het federalisme nog lang niet voor vandaag is en dat het alle problemen niet zal oplossen. Men verdedigt het CNW wel tegen al wie het extremistisch noemt.

Andere artikels.[184] Ná het CNW publiceert de krant een verslag van het gebeuren. La Meuse geeft ook een persoverzicht waarin vooral La Libre Belgique wordt geviseerd.

Aangezien ze vooral de tegenstanders van het CNW op de korrel neemt in haar persoverzicht, kan er gesteld worden dat de krant een ‘voorstander’ blijft. Moest haar positie gewijzigd zijn, dan had La Meuse wel een opinieartikel gepubliceerd.

Andere artikels.[185] Naast een congresverslag is er ook een reactie verschenen op een artikel uit de Daily Mail. Volgens La Nouvelle Gazette heeft de Daily Mail enkel maar onzin geschreven over het CNW: ”Dit is de schuld van de Brusselse correspondent van Reuters.”

Opiniestukken.[186] De krant heeft het hoofdzakelijk over het federalisme en verzet zich tegen de tegenstanders ervan: “Enkel degenen die profiteren van de Waalse malaise zijn niet te vinden voor het federalisme.”

La Nouvelle Gazette vindt dat het CNW niet alleen ging over de Waalse grieven en Wallonië. “Het CNW heeft goed werk geleverd voor Wallonië, maar ook voor Vlaanderen en België. Men trachtte vooral te zoeken naar oplossingen om de unie te behouden in België. De eenheid heeft gefaald op alle vlakken. Deze unitaire structuur is niet alleen verouderd maar ook gevaarlijk. Het unitarisme heeft altijd de nadruk gelegd op de regionale vijandschap. Het federalisme, zoals het CNW het heeft bepaald, is de enige en de beste oplossing. De situatie in Brussel zal echter zeer moeilijk opgelost kunnen worden.”

“Het federalisme is als trouwen, je moet er met twee voor zijn. En als de lezers van de Belgische dagbladen de opinie van hun dagblad overnemen, dan zal Wallonië geen huwelijkspartner vinden.”

La Nouvelle Gazette bevindt zich nog steeds in het kamp van de ‘voorstanders’. Het dagblad wil de Belgische unie behouden, maar wijst wel op het feit dat het federalisme van twee kanten moet komen.

Voorstanders: Le Drapeau Rouge, La Wallonie, La Meuse en La Nouvelle Gazette

In vergelijking met het eerste CNW zijn er al enkele verschillen te merken. Dit jaar is La Nation Belge veel negatiever dan in 1945. Hierdoor bevinden alle unitaire kranten zich vanaf 1946 in de hoek van de onvoorwaardelijke tegenstanders.

De liberale krant La Dernière Heure is ook negatiever. Dit kan te maken hebben met het feit dat de krant Brussels is. Het CNW heeft voor de Brusselse kwestie nog geen echte oplossing gevonden. De Brusselaars zijn ook aangevallen in het rapport van de grievencommissie.

Le Peuple is blijkbaar minder negatief dan in 1945. Deze bewering blijft wel een berekende gok omdat de krant geen opiniestuk heeft geschreven.

Ja. De ‘neutrale’ krant Le Soir is nog steeds vrij positief over het CNW. Le Soir is wel nuchter genoeg om in te zien dat het federalisme niet alle problemen zal oplossen van de Walen. Het federalisme is voor haar geen wondermiddel.

De katholiek-unitaire pers staat negatief tegenover het CNW. Deze kranten hebben het vooral over het extremisme en het gebrek aan representativiteit. Men verwijt het CNW onder meer dat ze de Waalse grieven niet willen oplossen.

De communistische krant Le Drapeau Rouge is nog steeds een ‘voorstander’. Wat hun concrete voorstellen betreft, hebben de communisten hun slag thuisgehaald. Op papier althans. Uit ideologische redenen haalt de krant zwaar uit naar haar tegenstanders en die van het federalisme: de katholieken en het kapitalisme.

De socialistische kranten zijn vrij positief. La Wallonie is opgelucht dat er op het CNW van 1946 meer realisme ‘aan den dag’ werd gelegd. Le Monde du Travail heeft weinig commentaar bij dit CNW, maar blijft toch nog ‘gematigd positief’. Ook Le Peuple besteedt niet zoveel aandacht aan het CNW, maar is toch positiever dan het jaar ervoor.

De liberale pers is eerder verdeeld dit jaar. Bij La Dernière Heure is er dit jaar veel meer kritiek te horen. De reden hiervoor moet gezocht in het feit dat het een Brusselse krant is. Voor La Nouvelle Gazette blijft is het federalisme de enige- en de beste oplossing. Ook La Meuse blijft een voorstander van het CNW, ondanks de geringe aandacht voor de manifestatie.

La Nation Belge was vóór het CNW nog ‘gematigd negatief’. Maar omdat de mensen van het CNW de Waalse grieven niet willen oplossen kiezen ze ná het CNW voor het kamp van de ‘tegenstanders’.

Le Drapeau Rouge is vóór het CNW even afgeweken af van de gebruikelijke positieve toon. Volgens mij heeft men dit gedaan om druk uit te oefenen op het CNW en dus zo de communistische voorstellen op de voorgrond te plaatsen.

La Wallonie heeft vóór het congres geen aandacht besteed aan het CNW. Ná het gebeuren heeft deze socialistische krant terug meer aandacht voor het CNW an sich.

La Dernière Heure was vóór het CNW een voorstander. Ná het CNW is de krant veel negatiever. Dit moet gekaderd worden in de Brusselse problematiek.

De meeste dagbladen staan positief ten opzichte van de Waalse Beweging. Dit is uiteraard niet van toepassing voor de katholiek-unitaire pers.

Er wordt dit jaar veel minder gesproken over het extremisme. Enkel de katholiek-unitaire kranten vinden dat het federalisme op zelfde voet moet behandeld worden als het extremisme. Volgens hen is het federalisme een etappe naar de vernietiging van België.

De meeste andere kranten, op enkele uitzonderingen na, vinden het federalisme een aanvaardbare oplossing voor de Waalse problematiek.

Er zijn nog minder kranten die een link leggen met de Vlaamse Beweging. La Nation Belge ziet zelfs minder gevaar in de Vlaamse- dan in de Waalse Beweging. De krant vindt dat de Walen hun probleem moeten oplossen zoals men het in Vlaanderen heeft gedaan: zonder grondwetswijziging.

La Dernière Heure maakt ook dit jaar de vergelijking met de Vlaamse Beweging. De Waalse Beweging maakt zich nu ook schuldig aan racisme, net zoals de Vlaamse Beweging tijdens het interbellum.

Dit jaar zijn er zes kranten die aandacht besteden aan het CNW: La Gazette de Liège, Le Drapeau Rouge, La Wallonie, La Dernière Heure, La Meuse en La Nouvelle Gazette. De liberalen en de communisten blijven artikels schrijven over het CNW. Bij de socialistische pers is er dit jaar maar één krant die erover schrijft. Langs katholiek-unitaire zijde is er belangstelling van La Gazette de Liège.

Andere artikels.[187] In één van de artikels worden de redenen uiteengezet waarom de PSC niet zal deelnemen aan het komende CNW. In het tweede artikel wordt er een verslag gegeven van een infosessie over het federalisme. Men legt de nadruk op het geringe aantal aanwezigen. Hieruit blijkt dat de krant niet te vinden is voor het federalisme. “Gelukkig heeft de ‘belachelijkheid’ nog niemand gedood.”

Opiniestukken.[188] Ook dit keer heeft de krant haar twijfels bij de representativiteit. “Net als op de vorige bijeenkomsten is er nu ook geen spraken van een vertegenwoordiging van heel Wallonië. De oproerkraaiers en ‘arrivisten’ die denken heel Wallonië te vertegenwoordigen interesseren zich helemaal niet voor Wallonië.”

La Gazette de Liège heeft enkele opmerkingen bij het rapport van Fernand Scheurs. “Het tweede hoofdstuk zit vol fantasie en leugens. Dit hoofdstuk handelt over de Waalse grieven. In tegenstelling tot wat Schreurs beweert, is de bevolking van Wallonië gestegen.” Dit voorbeeld toont volgens de krant aan “dat men niet naar de waarheid zoekt, maar dat men een bepaalde indruk wil wekken bij de toehoorders.”

In zijn besluit heeft de auteur het over het extremisme: “Het CNW wil niets liever dan de annexatie bij Frankrijk, maar men durft het niet altijd te zeggen.”

La Gazette de Liège blijft een ‘tegenstander’ van het CNW: geen representativiteit en het extremisme. Sommige Waalse grieven zijn voor de krant niet meer dan leugens.

Opiniestukken.[189] Op de dag dat het CNW begint verschijnt er in de krant een opiniestuk. Het eerste dat de aandacht krijgt is het Waalse probleem: “De Waalse militanten hebben serieuze inspanningen geleverd om praktische oplossingen te vinden. Ongetwijfeld zal er ook dit jaar weer een opsomming komen van Waalse grieven en van projecten die onaangeroerd bleven -blijven- liggen op de ministeries.” De schuld voor de aanhoudende Waalse malaise ligt dus, volgens de communisten, bij de overheid.

De communisten zijn er zich van bewust dat men het hele Waalse volk moet mobiliseren voor deze Waalse strijd: “Hopelijk zal het CNW initiatieven nemen om elke Waal meer bewust te maken. En niet alleen de intellectuelen.” De Waalse Beweging moet ook haar weg vinden naar de ‘arbeidende massa’. Dit is een niet zo vreemde eis voor de communisten.

Net als de voorbije jaren hebben de communisten nog steeds vertrouwen in het federalisme: “De dag dat het debat begint over ‘het in overweging nemen’ van het federalistisch voorstel zal een historische datum zijn.” Dit federalisme vereist wel één voorwaarde: “Het federalisme heeft enkel kans op slagen als er eenheid komt binnen de Waalse Beweging.”

Le Drapeau Rouge blijft een ‘voorstander’ van het CNW en het federalisme. Er zijn wel enkele voorwaarden: eenheid binnen de Waalse Beweging en meer mensen bewust maken van de nood aan federalisme. Met dit laatste doelt men op de arbeidersklasse.

Opiniestukken.[190] De auteur vindt dat de inhoud van ‘La lettre au roi’ zeer actueel blijft. Het federalisme is de oplossing: “Het is gevaarlijk om een volk te blijven tergen tot het wanhopig wordt. Wallonië zal blijven strijden voor een betere toekomst. Men wil wel legaal blijven, en daarom wil men de strijd voeren binnen het kader van de Belgische instituties. Wallonië wil hiermee geen bedreiging uitspreken, maar iedereen waarschuwen die geen oren heeft naar haar boodschap.”

La Wallonie schrijft over de verwachtingen van het CNW en het rattachisme: “In Namen zal er hoofdzakelijk gedebatteerd worden over het project van Grégoire en wat de Waalse Beweging moet doen als het verworpen wordt. Er zal temperamentvol gediscussieerd worden. De rattachisten zijn één van de meest dynamische elementen van het CNW. Zij zullen het niet nalaten, om bij een verwerping van het project, te kiezen voor Frankrijk.” De krant geeft ook de andere mogelijkheden bij een verwerping: de volledige onafhankelijkheid of naar de internationale organisaties gaan om hun zaak te bepleiten.

De krant blijft ‘voorstander’ van het federalisme en het CNW. La Wallonie praat over het aanwezige extremisme, maar men wijst niet expliciet op het gevaar ervan, integendeel.

Andere artikels.[191] De krant publiceert vóór het CNW twee interviews: “Om haar lezers te informeren over het komende congres.” Het eerste is met Jean Rey en het tweede met Albert Schlag. La Dernière Heure blijft dus interesse tonen in de Waalse problematiek, maar nergens reflecteert de liberale krant effectief haar opinie. Toch meen ik dat La Dernière Heure positiever is dan ná het CNW van 1946. Het dagblad is dus ‘gematigd positief’.

Andere artikels.[192] De krant houdt zijn lezers op de hoogte van het CNW. Het rapport van Fernand Schreurs wordt samengevat en men publiceert ook het programma van het CNW. De mening van de krant wordt nergens weergegeven in het artikel. Gezien de aandacht en het ontbreken van een negatief of positief opiniestuk, meen ik dat La Meuse ‘gematigd positief’ is.

Andere artikels.[193] Over dit CNW heb ik ook artikels uit de Nouvelle Gazette de Charleroi, maar ze zijn exact hetzelfde als de artikels van de andere edities. Het dagblad publiceert het verslag van de persconferentie en een gedetailleerd programma van het CNW. Ook het rapport van Schreurs wordt integraal weergegeven. De dag van het CNW verschijnt er ook een cartoon in La Nouvelle Gazette. Hieruit blijkt dat de krant het unitaire regime verwerpt en kiest voor het federalisme.

Opiniestukken.[194] Het federalisme blijft een gunstige oplossing voor de liberale krant: “De Waalse liberalen hechten veel belang aan het federalistisch project van het CNW. Dat blijkt uit de bijeenkomst van de L’Entente libérale wallonne. Alle liberale delegaties scharen zich achter het federalisme om zo België te redden.”

Voor La Nouvelle Gazette is het gedrag van de Vlamingen onfair: “De Vlamingen gedragen zich vandaag onverwacht vijandig, als een stel verwende kinderen. Vroeger waren zij zelf voorstanders van het federalisme. Zij dachten in het verleden eveneens dat ze een minderheid waren in het unitaire België. Zo een vijandige- en negatieve houding kan ernstige gevolgen hebben voor de eenheid van het land. Ieder moet zijn verantwoordelijkheid opnemen. Het zijn niet de federalisten die het separatisme aanwakkeren, maar zij die hun ogen sluiten voor de realiteit.” En verder: “Als dit patriottische voorstel wordt gekelderd, dan gaat België desastreuze avonturen tegemoet.”

De eenheid binnen de Waalse Beweging zal een voorwaarde zijn op succes: “Het federalisme vindt elke dag nieuwe aanhangers, en toch kunnen alle Walen geen hecht blok vormen.”

La Nouvelle Gazette verwacht veel van het komende CNW: “Het moet een etappe worden naar de economische-, sociale- en politieke autonomie van Wallonië. Op het CNW moet bepaald worden welke middelen men zal gebruiken als het federalisme niet in overweging wordt genomen. Het CNW moet ook de doodsklokken luiden van een legende: ‘de legende van het minderwaardigheidscomplex’.”

La Nouvelle Gazette behoort ook dit jaar weer tot het kamp van de ‘voorstanders’. Ze waarschuwt voor het extremisme als er geen federalistisch regime tot stand komt in België. De krant hekelt vooral de positie van de Vlamingen en het gebrek aan eenheid binnen de Waalse Beweging. Bij La Nouvelle Gazette zijn de verwachtingen vóór het CNW zeer hoog.

Bij de voorstanders vinden we een communistische-, een socialistische- en een liberale krant. Dit zijn sinds enkele jaren de ideologieën die de drijvende kracht zijn achter de congressen.

La Dernière Heure en La Meuse informeren hun lezers wel over het komende CNW, maar nergens zeggen de kranten wat hun standpunt is. Maar laten we aannemen dat deze interesse toch positief is, vandaar dat we ze kunnen onderbrengen bij de ‘gematigd positieven’.

Wanneer we deze conclusie vergelijken met die van ná het vorige CNW, dan is zijn er twee kranten die een positiewissel hebben ondergaan: La Meuse en La Dernière Heure. De eerste krant is dit keer een beetje gematigder dan vorig jaar. La Dernière Heure was ná het vorige CNW nog vrij kritisch. Nu echter blijkt haar interesse voor het CNW dat ze terug een beetje positiever is over het CNW.

Le Soir en Le Monde du Travail besteden geen artikel aan het CNW van 1947. Dit is toch wel opvallend, aangezien ze vorig jaar toch vrij positief waren over het congres.

Allemaal. Ook alle kranten, behalve Le Soir, schrijven een opiniestuk over het CNW.

Andere artikels.[195] De krant schrijft twee uitgebreide congresverslagen, één over zaterdag en één over zondag. Dit jaar is er geen echt opiniestuk verschenen. Wel is er een bijdrage van de liberaal Jean Rey over het federalisme. Omdat hij één van de tenoren van het CNW is, kunnen we hieruit afleiden dat Le Soir nog steeds geïnteresseerd is in het federalisme. Jean Rey geeft enkele redenen waarom de liberalen voor het federalistisch voorstel van het CNW zijn.

We kunnen Le Soir nog altijd beschouwen als ‘gematigd positief’, en zeker niet afkerig. Want moest de krant negatief staan tegenover het CNW, dan hadden ze wel een giftig opiniestuk gepubliceerd.

Andere artikels.[196] In twee verslagen zit de opinie vervat van deze unitaire krant. Zowel voor zaterdag als voor zondag is er een uitgebreid congresverslag verschenen.

Opiniestukken.[197] Ook dit jaar haalt La Nation Belge uit naar het gebrek aan representativiteit: “Er zijn een deel personen aanwezig zonder mandaat, waaronder de zogezegde ‘Waal uit Parijs’, Charles Plisnier. Met welk recht noemen ze iedereen die het federalisme verwerpt ‘een verrader van Wallonië’? De zogezegde verraders zijn wel in de meerderheid, want de Waalse massa blijft tot op vandaag vrij onverschillig omtrent deze materie. Op deze manier overdrijft het CNW in het verwoorden van de mening van heel Wallonië. Het zal dus een misbruik zijn om aan de Kamer te vertellen dat heel Wallonië het unitaire regime wil opgeven ten voordele van het federalisme.”

Het CNW verdient volgens de krant aandacht omdat er een probleem is in Wallonië: “Het zou onhandig zijn om geen aandacht te besteden aan het gebeuren. Men moet het CNW zeer ernstig nemen en niet vervloeken, want er bestaat weldegelijk een Waals probleem. Dit is de verdienste van de voorbije drie congressen. Wallonië heeft een minderwaardigheidscomplex.”

La Nation Belge keurt het CNW echter niet goed: “Het is een gevaarlijke zaak om de Walen de indruk te geven dat ze genegeerd worden, gewoon omdat ze een minderheid vormen in de staat. Maar rechtvaardigt dit alles de positie die het CNW heeft ingenomen?”

Volgens de krant is het separatisme en het rattachisme minder buitensporig aan bod gekomen dan op het CNW van Charleroi. “Men had in Charleroi gekozen voor het federalisme met een optie voor het secessierecht. In Namen heeft men dit CNW opnieuw gekozen voor het federalisme, maar men heeft wel het secessierecht opgegeven.”

Het federalisme is volgens La Nation Belge niet de goede oplossing: “Als men het artikel 84 van de grondwet in acht neemt, dan zal de grondwetswijziging nog niet voor de komende dagen zijn. De congressisten vergissen zich als ze in deze hervorming het heil van Wallonië zien. Dit heil is te vinden door maatregelen binnen het institutionele kader en met de medewerking van de hele natie.”

La Nation Belge is ná het CNW ‘gematigd negatief’. De verdienste van het congres is het in kaart brengen van het Waalse probleem. Men is blij dat het extremisme is afgenomen. Ondanks deze positieve commentaar stelt de unitaire krant zich vragen bij de representativiteit. Het federalisme is geen goede oplossing omdat er niet mag geraakt worden aan het unitaire België.

Andere artikels[198] Net als de voorbije jaren besteedt de krant veel aandacht aan het CNW. Het dagblad publiceert twee congresverslagen voor zaterdag en zondag. Net als andere jaren zijn deze verslagen ook nu weer fel gekleurd.

Opiniestukken.[199] Ook dit jaar is er volgens de krant niets representatief aan het CNW: “Er is niets minder nationaal dan het CNW. Het CNW heeft nog steeds niet het recht om uit naam van heel Wallonië te spreken. Buiten enkele linkse parlementsleden was er niemand met een noemenswaardig mandaat. De Walen zijn onverschillig voor dit soort zaken. Dit blijkt onder meer uit het ontbreken van enthousiasme bij de bevolking van Namen, waar het CNW dit jaar samen was gekomen.”

Wat het extremisme betreft kan La Libre Belgique het niet laten om nog eens terug te komen op de eerste stemronde van 1945. Het federalisme is een etappe naar het extremisme: “Voor deze kleine machiavellisten is de keuze voor het federalisme slechts een etappe naar de onafhankelijkheid of naar Frankrijk. Het secessierecht zal hier een grote rol in spelen.” De krant citeert in deze context onder meer Dehousse, Van Belle, Schreurs, Grégoire en Plisnier. Het extremisme houdt volgens La Libre Belgique grote gevaren in: “Op deze manier loopt men het risico om in Vlaanderen bepaalde vooroorlogse bewegingen wakker te maken.” Het is La Libre Belgique blijkbaar ontgaan dat het secessierecht is opgegeven door het CNW.

Het CNW was een schandalig gebeuren: “Ten eerste omwille van het taalgebruik en ten tweede omdat een minister in functie de voorzitter was van dit evenement.” De casus van de functionarissen, die ook gepubliceerd was naar aanleiding van het CNW in 1945, is men blijkbaar nog niet helemaal vergeten. De auteur maakt in deze context een terechte en gevatte opmerking: “Wat zou men zeggen als een minister voorzitter was van een congres van Vlaamse separatisten?”

La Libre Belgique herhaalt de gekende problemen van het federalistisch voorstel van Grégoire: artikel 84 en de tweederde meerderheid. “Aangezien artikel 84 verbiedt van de grondwet te wijzigen tijdens het bewind van een regent, is het belachelijk om nu al te discussieren over de modaliteiten van het federalisme.”

Het federalisme en het voorstel Grégoire worden volledig verworpen: “De maatregelen die worden geformuleerd in het voorstel van Grégoire zijn absurd. Het voorstel zit vol met contradicties en is ondoeltreffend. Het federalisme zal niet alleen de eenheid van het land in gevaar brengen, maar ook de unie tussen de burgers verbreken. Sommige Walen zien niet in dat de verdwijning van België een catastrofe zal zijn voor Wallonië.”

Voor het katholieke dagblad is het duidelijk dat er een malaise bestaat in Wallonië: “De belangrijkste component van deze crisis is de zwakke nataliteit. Het federalisme kan dit onmogelijk oplossen. Men heeft nood aan een valabele demografische politiek. De centrale overheid is ook niet echt geïnteresseerd in de slachtoffers van het Duitse offensief. Maar het federalisme is hiervoor geen oplossing.”

Ook de vergrijzing van de bevolking wordt aangehaald: “Het probleem van de nataliteit hangt samen met een ander probleem, namelijk het verouderen van de bevolking. En dit is wat het CNW vergeten is. De pensioenen van de Walen worden grotendeels betaald door… Vlamingen!”

Welke oplossing stelt La Libre Belgique voor? Het provincialisme: “Het Waalse probleem moet opgelost worden door een transformatie van de staatsstructuur. De enige valabele formule is die van het provincialisme. Dit zou, in tegenstelling tot het federalisme, geen enkel risico inhouden. De invoering van een geografische Senaat zou een stap in de goede richting zijn. De provincies spelen een zeer grote rol in België. Elke provincie is van belang, zowel Luxemburg als Oost Vlaanderen.”

Het is zonneklaar dat La Libre Belgique een ‘tegenstander’ is. Ze stelt zelfs haar eigen oplossing voor: het provincialisme. De krant haalt de casus van de functionarissen van onder het stof en blijft klagen over het gebrek aan representativiteit. De krant keldert het federalistisch voorstel van Grégoire. Wat het Waals probleem betreft, legt La Libre Belgique de nadruk op de nataliteit en de vergrijzing.

Andere artikels.[200] Naast een congresverslag verschijnt er een persoverzicht en een giftig stukje commentaar op Joseph Merlot en Charles Plisnier.

Opiniestukken.[201] De representativiteit- of net het gebrek eraan- blijft een belangrijk item voor de krant: “De aanwezigen op het CNW vertegenwoordigen enkel zichzelf.” La Gazette de Liège haalt het voorbeeld aan van de verkiezingen in 1946, waar de PUW slechts 1,6% haalde in Luik. De krant geeft ook maar al te graag het resultaat van Fernand Schreurs op de liberale lijst: 39 stemmen. Dit staat in schril contrast met de stemmen van Marcel Philippart: 4506. Dit zijn net dezelfde gegevens die La Libre Belgique publiceerde naar aanleiding van het CNW in 1946.[202]

Men steekt de draak met de zogezegde representativiteit en de organisatoren: “Elk jaar vragen de organisatoren aan de inwoners van de stad in kwestie om de Waalse haan buiten te hangen. Net als andere jaren is die oproep ook zonder gevolg gebleven. De organisatoren moesten het zelf doen.” En vervolgens: “Eerst verklaart het CNW te spreken voor heel Wallonië en dan willen ze een propagandacampagne om de massa bewust te maken.” La Gazette de Liège vindt deze contradictie kenmerkend voor het CNW.

Het federalisme wordt steeds in verband gebracht met het extremisme: ”Sommigen die gekozen hebben voor het federalisme zien dit als een rationele oplossing om België te redden. Anderen zien dit als een compromis. Maar een groot deel ziet dit als een etappe in de vernietiging van België. Deze extremisten bepaalden ook op dit CNW de atmosfeer. Dit was te merken aan de toejuichingen die ze kregen en aan de fluitconcerten aan het adres van al wie opriep tot respect voor de grondwet.”

Toch heeft de krant enige vorm van respect voor de echte federalisten: “De oprechte federalisten moeten zich ontdoen van deze extremisten. Dan moet men in contact komen met anderen die zich het lot van Wallonië aantrekken. Nu is deze toenadering niet mogelijk omdat deze personen niets te maken willen hebben met het CNW omwille van het huidige anti-nationale karakter.”

Door het respect voor de oprechte federalisten is La Gazette de Liège ‘gematigd negatief’. Voor de meeste aanwezigen is het federalisme echter slechts een etappe naar het extremisme. De representativiteit wordt aangeklaagd, mede door de hogerop aangehaalde contradictie.

Andere artikels.[203] In het congresverslag wordt, zoals gewoonlijk, de rol van de communistische deelnemers uitvergroot. Uiteraard is Le Drapeau Rouge vol lof over de communistische vertegenwoordigers: “Henri Glineur heeft bijgedragen tot het succes van het CNW.”

Opiniestukken.[204] In het artikel van ná het CNW is de PSC de voornaamste schietschijf: “De katholieken erkennen dat er een Waals probleem is, maar ze spreken er slechts vaag over en stellen geen enkele oplossing voor.”

“Het CNW was een succes. Niet alleen door het aantal aanwezigen, maar ook door de samenstelling van het publiek. Hiermee heeft de Waalse Beweging bewezen een veel solidere basis te hebben dan men wel denkt.” Dit citaat toont aan dat het dagblad het CNW een volledige vertegenwoordiging toeschrijft.

De krant blijft een voorvechter van het federalisme, maar is zich bewust van het gebrek aan draagkracht: “Het federalisme zal een oplossing bieden aan bepaalde ongelijkheden en is helemaal niet gericht tegen Vlaanderen en Brussel. Het essentiële is dat men iedereen hiervan moet op de hoogte brengen, arbeider, boer en intellectueel.” Dit is in tegenspraak met wat beweerd wordt over de volledige representativiteit.

De communistische krant blijft ook dit jaar een ‘voorstander’. Le Drapeau Rouge vindt dat het CNW representatief is. Ook het federalisme blijft de voorkeur wegdragen van de communisten.

Andere artikels.[205] Naast twee, veeleer korte, congresverslagen wordt er in de socialistisch krant ook een klein artikeltje gepubliceerd over de PSC. Hierin wordt vermeld dat de katholiek partij tegen het CNW is.

Opiniestukken.[206] Het enige opiniestuk staat volledig in het teken van het extremisme. De auteur is een Waal, maar geen wallingant. Hij gelooft in de leefbaarheid van de Belgische staat en verzet zich tegen elke vorm van extremisme: “Het CNW was een onverdraagzame- en chauvinistische manifestatie. Het CNW vergist zich zwaar door te denken de massa achter zich te krijgen door het fanatisme te pleiten.” Hij heeft ook kritiek op Vlaanderen en Brussel: “De Vlamingen en de Brusselaars spelen de extremisten in de kaart door bepaalde eisen af te wijzen.”

De auteur is geschokt door de uitspraak van Plisnier om de grondwet aan zijn laars te lappen. Ook Van Michel en Simon krijgen een veeg uit de pan omdat ze de parlementsleden hebben beledigd: “Het waren toespraken tegen het parlementarisme. De zaal juichte deze loze beschuldigingen toe, net zoals de Rexisten dit deden bij Léon Degrelle.” Hij heeft ook commentaar op de jonge Tonneaux: “Deze stelt een extreme oplossing voor, het ontslag van de Waalse ministers, die niets zal oplossen.”

De socialistische krant is lovend over de katholiek Marcel Philippart: “Hij heeft zich moedig verzet tegen het federalisme. Maar in plaats van hem als moedig te beschouwen, vond men hem een provocateur.”

De auteur hoopt voor het belang van het land dat het parlement het voorstel van Grégoire in overweging neemt en bestudeerd wordt.

Le Peuple is ‘gematigd negatief’. Het CNW wordt aan de schandpaal genageld omwille van het extremisme. Men maakt zelfs een vergelijking met Rex en Léon Degrelle. De krant is geen onvoorwaardelijke tegenstander, want men hoopt dat het voorstel Grégoire in overweging wordt genomen. De krant hoopt dit niet uit sympathie voor het CNW, maar voor het algemeen belang van België.

Andere artikels.[207] De krant schrijft een overzichtelijke en uitgebreid congresverslag.

Opiniestukken.[208] Het socialistisch dagblad trekt één belangrijke politieke conclusie uit de gebeurtenissen van het afgelopen CNW: “De kloof tussen de Waalse Beweging en de PSC vergroot. Vele sprekers hebben de houding van deze partij over de Waalse eisen scherp veroordeeld. De PSC heeft zelfs nog geen moeite gedaan om deze eisen grondig te onderzoeken. In haar resolutie haalt het CNW dan ook fel uit naar de katholieke partij. Wat te denken van het katholieke voorstel om het Centrum Harmel op te richten? Is dit een stap naar voren of slecht veinzerij?” La Wallonie roept op om te wachten, zonder al te veel illusies, op het werk van dit centrum.

Als ‘voorstander’ van het CNW gaat de krant echter niet in op het federalisme en andere beslissingen van het CNW. Er is dus weer gebrek aan een degelijke politieke analyse. Volgens La Wallonie ageert het CNW tegen de katholieke partij, maar gunt het Centrum Harmel blijkbaar het voordeel van de twijfel.

Andere artikels.[209] Naast een congresverslag verschijnt er ook een overzicht van de reacties in de Belgische pers. Het congresverslag is identiek hetzelfde als dat van Le Peuple. De reden hiervoor: Le Peuple heeft sinds 1946 Le Monde du Travail overgenomen en is sindsdien de Luikse editie van Le Peuple.[210]

Opiniestukken.[211] De krant drukt haar ongerustheid uit over de extremisten. Vooral over de oplossingen die ze voorstellen als het federalistische project niet in overweging zal worden genomen. Het extremisme tierde welig: “een zaal die was opgezweept door ‘de kampioenen van het extremisme’.”

De twee opmerkelijkste exposés kwamen van Dehousse en Levaux: “Zij weigerden te kiezen voor de illegaliteit.” Hierdoor kregen ze de sympathie van Le Monde du Travail. In deze context herinnert de krant ook aan de artikels 84 en 131 van de Belgische grondwet.

Net zoals Le Peuple is ook Le Monde du Travail gematigd negatief. Het opiniestuk gaat vooral over het aanwezige extremisme. Men gaat er wel minder diep op in dat Le Peuple. Spijtig voor het CNW, want voor de overname was Le Monde du Travail het CNW gunstig gezind.[212]

Andere artikels.[213] In haar twee verslagen komt de krant uitvoerig terug op het afgelopen CNW.

Opiniestukken.[214] Men stelt zich vragen bij de representativiteit: “Marcel Philippart was de enige op het CNW die tegen het federalisme was. Maar dit wil helemaal niet zeggen dat zijn mening niet gedeeld wordt door een deel van de Waalse bevolking. Hij is toch verkozen op een katholieke lijst in Luik. Grégoire is in Brussel enkel en alleen maar verkozen dankzij de voorkeurstemmen die hij kreeg van de Walen. Victor Van Michel, de spreekbuis van de PUW, heeft zelfs geen politiek mandaat. Voor de Waalse kwestie lijken enkel de linkse politieke partijen verenigt te zijn. Maar dit lijkt niet genoeg te zijn om een meerderheid te halen in het parlement.”

Net als de voorbije jaren staat de krant ook nu even stil bij het Waalse probleem: “Het CNW verdient alle aandacht omdat de problemen die Wallonië heeft een zeer ernstige impact kunnen hebben voor de toekomst. De onverschilligheid en de vijandigheid van de overheid hebben ervoor gezorgd dat sommige Walen alle vertrouwen en hoop hebben verloren in de staat. Door deze passieve houding van de regering hebben de Walen geen enkele hoop meer in de unitaire staat. De regering heeft enkel maatregelen genomen ten voordele van de nieuwe industrieën. Dit is nefast voor de Waalse economie. De Vlaamse gedachte leeft weer terug op. En de bevolking stijgt ook in het Noordelijke landsdeel. Er is ook spraken van een ‘linguïstiekimperialisme in de staatsadministratie’. Dit heeft ervoor gezorgd dat er in Wallonië een minderwaardigheidscomplex is gegroeid. De Waalse Beweging denkt dat ze dit complex kan doen verdwijnen door het federalisme.”

Het federalisme is nog niet voor vandaag volgens de krant: “Nu moeten de grieven worden opgelost met concrete maatregelen in plaats van te mijmeren over het veranderen van de staatsstructuur.”

Het extremisme is de krant niet ontgaan: “De opinies van sommige sprekers zijn soms irritant, maar men moet er toch naar luisteren in een geest van goede wil en begrip. De overheid is mede verantwoordelijk voor bepaalde strekkingen binnen de Waalse Beweging en binnen het CNW. De extremisten beperken zich tot het uitspreken van ophitsende taal. Als deze extremisten een referendum zouden organiseren over het rattachisme, dan zal men zien dat er hiervoor geen basis bestaat in Wallonië. Ze hebben uiteindelijk wel gekozen voor het federalisme, maar voor hen is het slechts een etappe. Dit zal de federalisten niet versterken, integendeel.”

La Dernière Heure beschouwt Charles Plisnier en konsoorten als oproerkraaiers: “Zij hebben maar weinig aanhang in Wallonië. De impact die ze hebben is even groot als die van de Orangisten na de revolutie van 1830. Deze extremisten moeten niet hopen dat de annexatie bij Frankrijk de problemen kan oplossen, aangezien vele grieven gaan over economie en decentralisatie. Verschillende Franse provincies kunnen als voorbeeld dienen. Frankrijk is verschrikkelijk gecentraliseerd. De autonomie van de provincies en de gemeenten is nagenoeg nihil. Wallonië zal zeker niets méér betekenen dan Bretagne of de Provence. De Waalse industrie kan wel profiteren van het protectionisme van Frankrijk, maar de prijs die Wallonië hiervoor moet betalen in te groot.” De krant haalt de voorbeelden aan het leger en de marine.

Volgens de krant willen zowel de Walen als de Fransen geen annexatie: “De grote meerderheid van de Walen prijst zich ongetwijfeld gelukkig dat ze ontsnappen aan de binnenlandse- en buitenlandse problemen van de Fransen. En bovendien, de Franse politici willen Wallonië helemaal niet!”

Maar naast deze extremisten zijn er ook echte federalisten: “Over het algemeen zijn de extremisten in de minderheid, want de meeste aanwezigen hebben het federalisme geprezen zonder de vernietiging van België te willen.”

Het voorstel Grégoire wordt zeer kritisch benaderd: “De auteurs van dit verschrikkelijke project stellen het voor als dé remedie voor alle problemen. Het federalisme is voor hen geen doel, maar een middel. Maar is het federalisme wel de enige- en de beste remedie?” Volgens La Dernière Heure zou dit veel beter moeten worden onderzocht.

De krant stelt zich nog een andere vraag: “Brengt het federalisme geen ernstige problemen met zich mee voor Wallonië en de andere gebieden? Het voorstel is een vertaling van het wantrouwen van de Walen ten opzichte van de overheid. Deze overheid heeft de Waalse belangen verwaarloosd. Het federalistisch project zou de ogen van deze overheid nu uiteindelijk eens moeten openen. Men moet de Waalse eisen eens goed bestuderen zodat de Walen weer vertrouwen krijgen in hun overheid. Het woord federalisme klinkt wel leuk en er zijn vele landen waar dit goed werkt. Maar het federalisme in België zal veel verschillen van datgene in al die andere landen. Als dit in België zou worden toegepast, dan zou elk van de drie regio’s een autonome politiek voeren.”

De krant denkt dat het vooral op institutioneel- en financieel vlak niet eenvoudig wordt om alles in goede banen te leiden: “Voor elke deelnemer aan dit federalisme zal het een sprong in het onbekende worden. De kostprijs om de overheidsdiensten om te vormen zal zeer hoog zijn en de grondwetsherziening wordt zeer moeilijk en omslachtig.”

Er is haast geen eenheid meer binnen de Waalse Beweging. Volgens La Dernière Heure is dit problematisch: “Eén van de redenen waarom er geen successen worden geboekt is het gebrek aan eenheid binnen de Waalse Beweging. Er is slechts een minimum aan eenheid. Dit minimum werd bereikt in het stemmen van de dagorde.”

La Dernière Heure is ‘gematigd positief’ over het CNW. De krant stelt zich wel voorzichtig vragen bij de representativiteit. Door de malaise in Wallonië, verdient het CNW alle aandacht. De extremisten hebben volgens de krant helemaal geen achterban. Men is geen openlijk voorstander van het federalisme, maar er zou wel grondig onderzoek naar mogen -moeten- gedaan worden.

Andere artikels.[215] In een uitgebreid verslag, dat voorzien is van foto’s, komt La Meuse terug op het CNW van Namen.

Opiniestukken.[216] De auteur beseft dat de beslissingen van het CNW niet overal in Wallonië worden goedgekeurd. Maar hij weet ook dat de aanwezige personen zeer plichtsbewust zijn. Er wordt een parallel getrokken met de strijd tegen de Duitsers: “De Waalse Beweging heeft haar vitaliteit teruggevonden in de strijd tegen de ‘moffen’. Het is ook nu diezelfde drang naar vrijheid die terug te vinden is op het CNW.”

Er is volgens La Meuse een Waals probleem: “Op het CNW gebeurt veel meer dan het uitschreeuwen van een Waalse demagogie. Er bestaan veel legitieme Waalse grieven, daarom kan niemand van goede wil ontkennen dat er een Waals probleem is.”

La Meuse reageert ‘gematigd positief’ op het CNW. Er wordt spijtig genoeg niet dieper ingegaan op het federalisme of het extremisme.

Andere artikels.[217] In de liberale krant verschijnt er een verslag van het CNW en een sfeerartikeltje.

Opiniestukken.[218] Het liberale dagblad haalt zwaar uit naar Vlaanderen, de onrechtvaardige grondwet en het regentschap: “De grondwet is sinds WOI dikwijls verkracht door de Vlamingen. De grondwet moet gerespecteerd worden, maar de grondwet moet aangepast worden aan de actuele toestand. Volgens artikel 84 mag er geen grondwetsherziening komen tijdens het bewind van een regent. Maar de grondwet zegt nergens dat er een regentschap mag zijn zoals het nu bestaat. Er is een groot risico verbonden aan deze lange periode van de regent: het is geen uitzondering meer, men beschouwt het als normaal! Dit regime mag niet het voorwendsel zijn om de Waalse zaak tot in het oneindige te blokkeren.”

La Nouvelle Gazette vindt dat de katholieken meer betrokken moeten worden bij de Waalse Beweging: “De positie van de katholieken is ook eenvoudig te verklaren. Als het federalisme er komt, dan vrezen zij een scheiding tussen kerk en staat in Wallonië. Op die manier denken ze hun onderwijssubsidies te verliezen. De Waalse Beweging moet werk maken van de toetreding van de katholieken in de beweging. En dit moet liefst nog gebeuren vóór de stemming in de Kamer over het federalisme om een tweederde meerderheid te behalen.”

Dat La Nouvelle Gazette een ‘voorstander’ is blijkt uit de kritiek op Vlaanderen, de grondwet en het regentschap. De krant wil dat de katholieken nauwer betrokken worden bij de Waalse Beweging. Dit kan het federalisme alleen maar ten goede komen.

Gematigd negatief: La Nation Belge, La Gazette de Liège, Le Peuple en Le Monde du Travail

Bij de meeste kranten zien we na drie congressen nog dezelfde thema’s opduiken: representativiteit, het Waals probleem, federalisme en extremisme. De representativiteit en het extremisme worden enkel nog uitvoerig becommentarieerd door de katholiek-unitaire pers.

In vergelijking met het vorige CNW zijn er ook dit jaar enkele verschillen te merken.

Dit jaar is La Nation Belge terug wat positiever. Dit is vooral te danken aan de aandacht van het CNW voor de Waalse grieven.

Ook La Gazette de Liège is minder negatief. Dit komt vooral door het respect voor de echte federalisten. De krant denkt wel dat ze een minderheid zijn, maar ze zijn alleszins beter dan de extremisten.

La Dernière Heure is ook terug veel positiever. Dit kan te maken hebben met het feit dat de Brusselaars minder hard zijn aangepakt op het CNW. Het federalisme draagt niet haar voorkeur weg, maar de optie mag wel onderzocht worden.

Le Monde du Travail reageert dit jaar veel negatiever dan gewoonlijk. De reden moet niet ver gezocht worden. De krant is overgenomen door Le Peuple en is ‘gematigd negatief’ over het CNW. Le Peuple was bij het CNW van 1946 echter niet zo heel negatief. In tegenstelling tot vorig jaar publiceert de krant dit jaar wel een opiniestuk.

Ja. De ‘neutrale’ krant Le Soir is nog steeds ‘gematigd positief’. Dit jaar is er wel geen enkel opiniestuk verschenen.

De katholiek-unitaire pers staat negatief tegenover het CNW. Toch zijn La Nation Belge en La Gazette de Liège een beetje positiever. Deze kranten hebben het vooral over het extremisme en het gebrek aan representativiteit. Het federalisme kan voor hen geen soelaas brengen.

De communistische krant Le Drapeau Rouge is nog steeds een ‘voorstander’. Ook dit jaar zijn de katholieken weer de kop van jut. De krant beseft wel dat er, om het federalisme te installeren, meer propaganda moet worden gevoerd.

De socialistische kranten zijn dit jaar veeleer verdeeld. La Wallonie is blijft een hevige voorstander. Le Monde du Travail en Le Peuple nemen een totaal andere positie in en laken vooral het aanwezige extremisme.

De liberale pers is unaniem. De liberale kranten staan allemaal positief tegenover het CNW. De ene krant weliswaar meer dan de andere.

Enkel La Gazette de Liège wijzigt haar standpunt lichtjes. Men begint een beetje respect te krijgen voor de echte federalisten die de Belgische staat niet willen vernietigen.

De meeste dagbladen staan positief ten opzichte van de Waalse Beweging. Behalve natuurlijk de katholiek-unitaire pers en de twee genoemde socialistische kranten.

Elke krant die aandacht besteedt aan het extremisme, wijst het af. Enkel de katholiek-unitaire kranten vinden dat het federalisme op zelfde voet moet behandeld worden als het extremisme. La Gazette de Liège en La Nation Belge bekijken het federalisme wel nuchterder dan La Libre Belgique. Het federalisme kan rekenen op heel wat steun, maar lang niet van alle kranten.

Er zijn een drietal kranten die een link leggen met de Vlaamse Beweging. La Libre Belgique vreest dat het Waalse extremisme zal leiden tot een heropleving van het Vlaamse extremisme.

La Dernière Heure maakt ook bij dit CNW de vergelijking met de Vlaamse Beweging. Ze merkt op dat de Vlaamse gedachte weer meer aanhang krijgt in het Vlaamse landsdeel.

La Nouvelle Gazette duikt dan weer het verleden in. De krant herinnert aan het feit dat de Vlamingen de grondwet dikwijls hebben misbruikt en verkracht.

Acht kranten hebben aandacht besteed aan het CNW van 1948: Le Soir, La Gazette de Liège, Le Drapeau Rouge, La Wallonie, Le Monde du Travail, La Meuse, La Dernière Heure en La Nouvelle Gazette.

Voor het eerst, sinds het ontstaan van de naoorlogse congressen, publiceert Le Soir ook een artikel vóór het CNW. Verder zijn het de normale titels die artikels besteden aan het evenement. Het is wel opvallend dat de meeste dagbladen geen enkel opiniestuk wijden aan deze gebeurtenis. Dit staat in schril contrast met de voorbije drie congressen.

Andere artikels.[219] De krant publiceert het programma van het CNW, een lijst van aanwezigen en een verslag van de persconferentie van Fernand Schreurs. Er is geen politieke voorbeschouwing bij het komende CNW.

Andere artikels.[220] Deze krant publiceert het verslag van de persconferentie, maar niets méér.

Andere artikels.[221] De communistische krant schrijft een verslag van de persconferentie. Le Drapeau Rouge geeft wel haar standpunt weer: “De communistische partij heeft haar interesse voor de emancipatie van de Walen en de actuele onrechtvaardigheden nooit verborgen. Enkel het federalisme kan deze situatie herstellen.” De communisten zijn dus nog steeds ‘voorstander’ van het CNW.

Andere artikels.[222] Net als de meeste andere kranten brengt La Wallonie verslag uit van de persconferentie en publiceert ze het programma van het CNW.

Opiniestukken.[223] Het CNW blijft belangrijk voor La Wallonie: “Een echte Waal mag aan niets anders meer denken dan aan het komende CNW in Brussel. De vijanden van de vrede zijn tevens de vijanden van Wallonië: imperialisme, eigenbelang, onbegrip en korte termijnpolitiek. Het imperialisme is van toepassing op de Vlamingen. Want zij vroegen eertijds meer autonomie en nu willen ze deze kans niet geven aan Wallonië. Het eigenbelang is voor de Belgische hoogmoedigen die zich noch Vlaming noch Waal voelen.” Overduidelijk doelt de auteur op bepaalde Brusselaars. Met het onbegrip en de korte termijnpolitiek viseert La Wallonie waarschijnlijk de regering.

De Luikse krant herinnert de Luikenaars aan hun roemrijke verleden: “De meeste Luikenaars weten niet meer dat ze ooit een grondgebied hadden dat zo groot was als éénderde van het huidige België. Sinds de aanhechting bij België zijn er haast geen rattachisten of federalisten meer in het Luikse.”

De krant is ervan overtuigd dat men deze keer zal overwinnen. Net als de voorbije jaren behoort deze krant tot het kamp van de voorstanders.

Andere artikels.[224] De krant geeft zijn lezers een overzicht van de voorbije congressen en een verslag van de meeting van de Luikse Action Wallonne. Deze bijeenkomst stond onder meer onder leiding van Fernand Schreurs.

Andere artikels.[225] De liberale krant publiceert een verslag van de persconferentie, een lijst van aanwezige organisaties en het programma van het CNW.

Andere artikels.[226] Het dagblad geeft zijn lezers: een verslag van de persconferentie, het programma van het CNW, een lijst van aanwezigen en een samenvatting van het rapport van Fernand Schreurs. Er wordt ook een verslag gepubliceerd van de meeting van de Luikse Action Wallonne.

Andere artikels.[227] De lezers van La Nouvelle Gazette krijgen een aankondiging van het CNW en het rapport van Fernand Schreurs.

Gezien het gebrek aan opiniestukken is het moeilijk om de kranten een etiket op te plakken. Gezien dit feit wil ik me dan ook niet uitspreken over de positie van enkele dagbladen. Want de beschikbare artikels verraden zelden het standpunt van de desbetreffende krant. Dit is zeer eigenaardig, want het CNW van Brussel is toch belangrijk. Er wordt gesproken over de positie van de Waalse Beweging na de verwerping van het federalisme door de Kamer.

Le Drapeau Rouge publiceert geen opinieartikel. Uit het verslag van de persconferentie blijkt dat de communisten nog steeds achter het CNW en het federalisme staan.

La Wallonie is zoals elk jaar een ‘voorstander’. Dat blijkt uit het korte opiniestuk dat de krant publiceert vóór het CNW.

Allemaal. Net als vóór het CNW krijgt de manifestatie ook nu niet altijd een opiniestuk.

Andere artikels.[228] Dit jaar is er enkel opinieartikel verschenen in Le Soir. Na het lezen van de verschillende congresverslagen vind ik dat de krant op objectieve wijze schrijft over het CNW. De berichtgeving is zeer uitvoerig en gedetailleerd.

Aangezien Le Soir niets slecht schrijft over het CNW, kan er worden van uitgegaan dat ze ‘gematigd positief’ is.

Andere artikels.[229] De krant smeert het congresverslag uit over drie artikels.

Opiniestukken.[230] Het extremisme wordt zoals elk jaar op de korrel genomen door La Nation Belge: “Het is onaanvaardbaar om te verklaren dat de Walen Fransen zijn en dat ze deel uitmaken van Frankrijk. Dit land is beschaamd voor zulke grootspraak. Het Waals probleem is een Belgisch probleem.”

De krant heeft het uiteraard over het discours van Charles Plisnier: “Hij wil onze politieke partijen de les lezen. En hij is slechts geïnteresseerd in de Waalse problematiek als immigrant. Het is te betreuren dat dit individu applaus kreeg van een deel van de aanwezigen. Als men het federalisme wil realiseren binnen het Belgische kader, dan heeft de Waalse Beweging geen behoefte aan uiteenzettingen van Plisnier, Grégoire, Van Belle en Simon.”

Voor La Nation Belge bestaat er een probleem in Wallonië: “Het is niet te negeren dat er een Waals probleem bestaat. En het is de verdienste van het CNW om dit probleem duidelijk te maken. Er zijn zeer veel Waalse grieven die een dringende oplossing vragen. Maar men moet niet alleen de Waalse zaak dienen, maar ook de Belgische zaak.”

Het CNW kan volgens de krant nooit een tweederde meerderheid vinden voor het federalisme: “Het is absurd alle aanhangers van het federalisme te beschouwen als slechte Belgen. Maar zijn alle tienduizenden die tegen het federalisme zijn verraders? Als er kan gestemd worden over de grondwetswijziging, denkt het CNW dan echt een tweederde meerderheid te vinden? Want in de toekomstige Kamer zullen er slechts 64 Walen zetelen naast 30 Brusselaars en 107 Vlamingen. Denkt het CNW nu echt dat ze de meerderheid van Wallonië achter zich hebben? Zeker niet, want het CNW wil haar propagandacampagne uitbreiden om de Waalse massa te informeren.” La Nation Belge neemt het federalisme niet heel serieus. “Al bij al blijkt het federalisme niet meer te zijn dan ‘een speculatie van de geest’.”

De krant ergert zich ook aan het antiklerikalisme van het CNW. “Dit werd hoofdzakelijk verwoord door Grégoire, die dan kon rekenen op veel applaus. Men moet zich niet verwonderen dat de communisten zich volledig scharen achter het CNW. De katholieken moeten op hun hoede zijn voor deze plannen om een ‘linkse Waalse staat’ te stichten. De Waalse katholieken zullen dan een minderheid zijn.”

La Nation Belge is ‘gematigd negatief’. Men verzet zich tegen het extremisme en het antiklerikalisme van (extreem)links. Toch heeft het CNW volgens de krant een positieve kant: namelijk het aan de kaak stellen van het Waalse probleem. Het federalisme wordt niet serieus genomen door La Nation Belge en de tweederde meerderheid is niet realiseerbaar.

Andere artikels.[231] Er verschijnen twee congresverslagen. Door ‘een onafhankelijke katholiek’ wordt er zeer fel uitgehaald naar Grégoire. Er is ook een open brief verschenen in La Libre Belgique. De krant publiceert ook een artikel van een liberaal die fel uithaalt naar het federalisme. De redactie zal niet vaak een liberaal aan het woord laten, enkel als het hen steunt in hun strijd tegen het CNW.

Opiniestukken.[232] Net als andere jaren blijft de krant hameren op het gebrek aan representativiteit: “De oproerkraaiers hebben geen enkele representativiteit. De Waalse massa blijft patriot en blijft zeer gehecht aan België.”

Er was op het CNW een motie aangenomen ten voordele van het federalisme: “Sommige congresgangers doen dit te goeder trouw, maar de meeste hebben heel andere bedoelingen. Deze laatsten doen dit enkel om België te vernietigen.” La Libre Belgique citeert Simon en Grégoire in deze context. De krant vermeldt dat Gréoire in het verleden eens tomaten had gegooid naar de Oostenrijkse Kanselier Schuschnigg.

Het dagblad citeert ook Plisnier en kraakt hem af: “Met welk recht roept hij op tot revolutie in een land waarvan hij eens geen onderdaan meer is? De separatisten verstoppen zich achter het theoretische concept van het federalisme. Dit cynische spelletje moet worden aangeklaagd. Wat ze echt willen is de aanhechting bij Frankrijk, dé centralistische staat bij uitstek. Parijs slokt elke vorm van het culturele leven op.”

Er is ook commentaar op de rol die Joseph Merlot speelt op het CNW. La Libre Belgique geeft toe dat hij meerdere keren de sprekers probeerde aan te sporen tot gematigdheid: “Maar een minister is niet op zijn plaats op een meeting die aanstuurt op de vernietiging van België.”

Voor La Libre Belgique is het CNW mede verantwoordelijk voor het Waals probleem. “De afgelopen 120 jaar van Wallonië waren er van culturele- en economische vooruitgang. En dit is tot stand gekomen binnen de Belgische staat. In deze hele historiek is er geen enkele keer spraken geweest van imperialisme. Het CNW klaagt over het probleem van de nataliteit, maar zijn zij hiervoor niet verantwoordelijk? Gedurende vele jaren heeft links een anti-familiale politiek gevoerd. Het CNW heeft nog niets begrepen van dit probleem. De nataliteit is niet enkel een probleem in Wallonië, maar ook in heel België, Frankrijk en de rest van West Europa.”

La Libre Belgique blijft behoren tot het kamp van de ‘tegenstanders’: het CNW bezit geen enkele representativiteit, ministers horen niet thuis op het CNW, de meeste federalisten zijn extremisten en het CNW is mede verantwoordelijk voor de malaise in Wallonië.

Andere artikels.[233] Naast het congresverslag is er een reeks persreacties gepubliceerd in La Gazette de Liège.

Opiniestukken.[234] Het hele opiniestuk van de krant handelt over het extremisme: “Het CNW van Brussel werd gekenmerkt door haar onveranderlijk karakter: rumoerig en onverdraagzaam. Het CNW werd weer gedomineerd door de extremisten. Er was één nieuw punt: sommige deelnemers klagen het schadelijke karakter van de extremisten aan omdat ze de Waalse zaak schade berokkenen.” La Gazette de Liège heeft dit zelf al elk jaar geformuleerd, maar de krant betwijfelt of de gematigden meer succes zullen hebben dan de krant. Volgens La Gazette de Liège staan de gematigden voor de keuze: “Ofwel zich onderwerpen aan de extremisten ofwel zich afscheuren van hen en met alle goede Walen de grieven oplossen.”

Tot slot haalt de katholieke krant nog eens uit naar de communisten: “De wallinganten blijken geen oplossing te willen voor de problemen, net als de communisten de miserie van het volk niet willen oplossen.”

La Gazette de Liège is net als vorig jaar ‘gematigd negatief’. Nu zegt de krant expliciet dat de echte federalisten zich moeten ontdoen van de extremisten. Het katholieke dagblad ageert wel tegen de echte extremisten en de communisten. Over het gebrek aan representativiteit schrijft La Gazette de Liège niets.

Andere artikels.[235] Zoals steeds is het congresverslag zo geschreven dat de communisten in een goed daglicht komen te staan.

Opiniestukken.[236] Het CNW oriënteert zich volgens de communisten “in de richting van de uitbreiding. De strijd zal verdergaan, harder dan ooit tevoren. Alle lokale comités moeten hun acties uitbreiden en nog meer inspanningen leveren. Met de steun van de arbeidersklasse zal de Waalse Beweging een onloochenbare factor zijn.”

De krant is vrij tevreden over de manifestatie: “Op het CNW hebben de militanten de enthousiaste atmosfeer van de vorige zittingen opnieuw teruggevonden. Het CNW was wel ongeduldiger dan haar precedenten.”

Zoals het past voor goede communisten halen ze uit naar het groot kapitaal en de machthebbers: “La Libre Belgique is de spreekbuis van de financiële- en industriële magnaten.” En verder: “De regering Spaak is van slechte wil en doet beloftes zonder er gevolg aan te geven.”

Le Drapeau Rouge is een ‘voorstander’. De krant ziet de toekomst van het CNW rooskleurig. Zoals het goede communisten past, eisen ze de toetreding van de arbeidersklasse tot de Waalse Beweging. De communistische ideologie komt ook aan de oppervlakte in de standpunten tegen de regering en het kapitalisme.

Andere artikels.[237] De krant publiceert enkel een kernachtige samenvatting van het CNW. De redactie vermeldt zelf dat ze niet alle interventies heeft weergeven.

De krant is ‘gematigd negatief’. Gezien de positie van de krant de voorbije jaren en de geringe aandacht, verraadt Le Peuple haar negatieve positie.

Andere artikels.[238] Het dagblad publiceert een ruime samenvatting. Eigenaardig dat een ‘voorstander’ van het CNW verder geen aandacht schenkt aan het gebeuren in Brussel. Maar aangezien er geen opiniestuk is verschenen én dat de krant vóór het CNW positief was, meen ik dat de krant een ‘voorstander’ is gebleven.

Andere artikels. [239] Deze krant publiceert dezelfde samenvatting als Le Peuple. Le Monde du Travail is dus ook ‘gematigd negatief’.

Andere artikels.[240] De liberale krant publiceert enkele zeer uitgebreide congresverslagen maar geen enkel opiniestuk. Net als vorig jaar vind ik ze ‘gematigd positief’. Dit is af te leiden uit de uitvoerige verslagen en de positieve ondertoon ervan.

Andere artikels.[241] De krant publiceert een ruime samenvatting en een grappige column over CNW. Dit jaar geen opiniestuk, maar uit het verslag en de column kunnen we afleiden dat ze steeds ‘gematigd positief’ staat tegenover het CNW.

Andere artikels.[242] De liberale krant publiceert twee congresverslagen. De berichtgeving is steeds zeer uitvoerig.

Opiniestukken.[243] Er is slechts één kort opiniestukje verschenen ná het CNW. La Nouvelle Gazette houdt een pleidooi voor een betere propaganda en meer parlementaire actie om het federalisme een kans op slagen te geven: “Propaganda alleen kan niet volstaan voor het federalisme, er is ook nood aan actie en vooral op parlementair niveau.”

La Nouvelle Gazette blijft een ‘voorstander’, maar er zijn wel enkele voorwaarden op succes: er is nood aan propaganda en parlementaire actie.

Gematigd negatief: La Nation Belge, La Gazette de Liège, Le Peuple en Le Monde du Travail

De positie van de kranten is ongewijzigd gebleven in vergelijking met het jaar ervoor. Het is wel opmerkelijk dat er minder aandacht is besteed aan het CNW van Brussel, zelfs door de Brusselse kranten. Toch wel eigenaardig want het congres van Brussel was toch vrij belangrijk.

Bij de meeste kranten zien we steeds dezelfde thema’s opduiken: representativiteit, het Waals probleem, federalisme en extremisme. De representativiteit en het extremisme worden enkel nog uitvoerig becommentarieerd door de katholiek-unitaire pers. Geen enkele krant gaat dieper in op de eerste component van de ‘Waalse doctrine’, namelijk de Franse integriteit.

Ja. De ‘neutrale’ krant Le Soir is nog steeds vrij positief over het CNW. Ook dit jaar heeft de krant geen opiniestuk meer gepubliceerd.

De katholiek-unitaire pers is nog steeds negatief. Maar net als het voorbije jaar, is La Libre Belgique veel negatiever dan de twee andere kranten. Deze unitaire kranten hebben het vooral over het extremisme en het gebrek aan representativiteit. Het federalisme kan alleen bij La Gazette de Liège op een beetje krediet rekenen. De andere twee beseffen blijkbaar niet dat er zoiets bestaat als ‘niet extremistische federalisten’.

De communistische krant Le Drapeau Rouge blijft een ‘voorstander’. Met haar gekende communistische retoriek hakt ze in op het groot kapitaal en de machthebbers. De krant wil wel dat de Waalse Beweging de arbeidersklasse meer betrekt bij de acties van het CNW en het federalisme.

De socialistische kranten zijn dit jaar veeleer verdeeld. La Wallonie is blijft een ‘voorstander’. Le Monde du Travail en Le Peuple schenken bitterweinig aandacht aan het CNW van 1948.

De liberale pers is unaniem. De liberale kranten staan allemaal positief tegenover het CNW. La Nouvelle Gazette wel nog positiever dan La Dernière Heure en La Meuse.

Gezien de weinige aandacht en het gebrek aan opiniestukken is het zeer moeilijk om hierover een uitspraak te doen. De kranten die óór het congres hun mening hebben gegeven, Le Drapeau Rouge en La Wallonie, zijn wel bij hun standpunt gebleven.

De meeste dagbladen staan positief ten opzichte van de Waalse Beweging. Enkel de katholiek-unitaire pers is tegen de Waalse Beweging. Ook de socialistische kranten, Le peuple en Le Monde du Travail, vinden de Waalse Beweging ook niet –meer- belangrijk. Dit is te zien aan het aantal artikels.

Elke krant die aandacht besteedt aan het extremisme, wijst het af. Enkel La Nation Belge en La Libre Belgique vinden dat het federalisme op zelfde voet moet behandeld worden als het extremisme. Het federalisme kan rekenen op heel wat steun, maar lang niet van alle kranten.

Zeven kranten schrijven iets over het CNW van 1949: Le Soir, La Gazette de Liège, Le Drapeau Rouge, La Wallonie, Le Monde du Travail, La Meuse en La Nouvelle Gazette.

Enkel Le Soir en Le Monde du Travail wijden geen opiniestuk aan het komende CNW van Luik.

Andere artikels.[244] De krant geeft een overzicht van de belangrijkste aanwezigen en vat het rapport van Schreurs samen.

Gezien de neutrale toon en de aandacht voor het rapport van Fernand Schreurs, mag Le Soir als ‘gematigd positief’ worden beschouwd.

Opiniestukken.[245] De katholieke krant herinnert haar lezers aan de bedenkingen bij de vorige congressen: “geen representativiteit, weinig serieus werk, de uitlatingen van Plisnier en het applaus voor de aanhechting bij Frankrijk.”

La Gazette de Liège analyseert ook het rapport van Fernand Schreurs.: “Schreurs vindt dat het CNW een totale koerswijziging ondergaat. Hij beweert dit aan de hand van de doctrine van 1948. Deze doctrine is tegen de unitaristen en voor de echte federalisten. Maar men houdt ook de deur open voor de extremisten. Volgens Schreurs is dit CNW echt representatief. Hiermee lijkt hij toe te geven dat het CNW voorheen niet representatief was. Schreurs verklaart ook dat het CNW zich meer gaat bezighouden met onmiddellijke- en praktische oplossingen. Het theoretische luik wordt verplaatst naar de studiedagen. Het vorige CNW heeft inderdaad geen onderzoek gedaan naar praktische oplossingen”

De krant vindt dus niet dat er spraken kan zijn van een koerswijziging. Ze blijft zeer sceptisch: “Echte Belgen blijven wantrouwig ten opzichte van het CNW. Denk maar aan de eerste stemronde van 1945, maar ja, ‘Schreurs is een federalist, net als alle andere aanwezigen'.”

La Gazette de Liège verdedigt ook (het Centrum) Harmel: “Schreurs haalde bij de verkiezingen 39 stemmen. Harmel haalde er 7410! Schreurs negeert de mening van de bevolking en valt Harmel aan.”

Volgens het dagblad zijn er meerdere Walen in de huidige regering: “Volgens het CNW telt de regering Eyskens maar twee echte Walen. Dit is natuurlijk vleiend voor Rey en Buisseret, maar er zijn meer Walen in de regering. Bijvoorbeeld Jean Duvieusart en Oscar Behogne, twee Waalse militanten uit Charleroi.”

La Gazette de Liège blijft ‘gematigd negatief’. De krant blijft beseffen dat er, naast de extremisten, ook echte federalisten zijn.

Opiniestukken.[246] De krant is dit jaar niet zo positief: “De organisatoren van het CNW hebben met veel lawaai aangekondigd dat er vele mensen zullen komen naar het evenement. Walen die echt iets willen veranderen denken dat de kracht van het CNW ligt in de harde actie en niet in het aantal aanwezigen.”

Le Drapeau Rouge hekelt het Europese federalisme: “De Waalse Beweging is een propagandabeweging geworden voor de buitenlandse politiek van Spaak.” Het dagblad vindt ook dat er op geen goede propagandacampagne is gevoerd: “Sinds het laatste CNW is er weinig propaganda gevoerd ten voordele van het federalisme.”

De communisten plaatsen ook vraagtekens bij de inhoud van het komende congres: “Het CNW zal dit jaar verschillende rapporten behandelen die men beter zou bediscussiëren op studiedagen. Het CNW moet zich bezighouden met de intriges rond Leopold III en de economische situatie.”

Dit jaar zijn de communisten ‘gematigd negatief’. Deze positiewissel is vooral te wijten aan het Europese federalisme. Als ze trouw willen blijven aan haar ideologie, dan kan de communistische partij dit nooit goedkeuren. Alle andere argumenten die ze aanhalen zijn volgens mij van secundair belang.

Andere artikels.[247] De socialistische krant publiceert een interview met de congresvoorzitter Joseph Merlot.

Opiniestukken.[248] Het dagblad is vol lof over de organisatie van de voorbije congressen: “De Waalse Beweging heeft zich altijd gehouden aan de Belgische grondwet en zich bijgevolg nooit in de illegaliteit gestort. Hierdoor heeft men een radarwerk opgebouwd dat vroeg of laat zal functioneren.”

De auteur is niet zo positief voor de grievencommissie: “Deze commissie heeft nog niets gerealiseerd. Al wat ze doen is discussieren.” Als socialistische krant hemelt La Wallonie haar Waalse socialistische politici op: “Men moet een voorbeeld nemen aan Merlot en Troclet. Zij zijn altijd trouw gebleven aan de beslissingen van het CNW.”

La Wallonie is, ondanks de kritiek op de grievencommissie, nog steeds een ‘voorstander’. De socialistische politici zijn in de krant haar ogen helden. Het CNW heeft zich volgens La Wallonie nooit in de illegaliteit gestort. Theoretisch gezien is deze bewering correct, maar volgens mij kan er niet ontkend worden dat sommige uitspraken op het randje waren of er zelfs over.

Andere artikels.[249] De krant geeft een overzicht van de aanwezige organisaties. Men geeft ook een overzicht van de verschillende Waalse grieven. Om deze reeks artikels te schrijven, heeft Le Monde du Travail zich laten inspireren door het rapport van Fernand Schreurs.

In tegenstelling tot de afgelopen congressen, is de krant nu ‘gematigd positief’. Ze heeft enorm veel aandacht voor de Waalse problematiek en de bijhorende grieven.

Opiniestukken.[250] Deze liberale krant is zeer positief over het CNW: “Wij wensen alle dappere mannen die werken voor Wallonië veel geluk.” Ze publiceert ook een lijst van de aanwezige organisaties, het programma van het CNW en een welkomstwoord aan alle deelnemers.

Ondanks de oppervlakkige aandacht is La Meuse nog steeds een ‘voorstander’. Spijtig genoeg gaat de krant niet dieper in op de inhoudelijke aspecten van het komende CNW van Luik. Maar deze tendens is niet nieuw voor de krant.

Andere artikels.[251] De liberale krant besteedt veel artikels aan het komende CNW: het programma, de verschillende rapporten en de lijst met aanwezige organisaties. Enkele dagen vóór het CNW lanceert La Nouvelle Gazette ook een oproep tot deelname aan het congres.

Opiniestukken.[252] Na een jaar van slechts één zeer kort opiniestuk, is er dit jaar weer meer aandacht voor het CNW. Men is tevreden over het werk van het CNW: “Na verschillende jaren van hard werken heeft het CNW een solide basis gebouwd om vanaf nu constructieve actie te ondernemen.“

Het CNW is voor de krant representatief: “Op dit CNW zullen alle grote Waalse organisaties vertegenwoordigd zijn. Op deze manier wordt de Waals opinie op een zeer democratische manier uitgedrukt.” En verder: “Dankzij de grotere representativiteit van dit CNW kan er een maximale slagkracht worden gegeven aan de Waalse eisen.”

La Libre Belgique krijgt een veeg uit de pan: “Ze zijn tegen elke vorm van institutionele evolutie van volkeren en staten.” Ook het Centrum-Harmel moet eraan geloven: “In welke eeuw de resultaten van het Centrum-Harmel bekend zullen worden gemaakt.”

La Nouvelle Gazette hecht veel belang aan het economische aspect. De krant herinnert de lezer aan de nota van de Conseil économique wallon aan de eerste minister: “Demografische problemen, kinderbijslag, openbare werken, het falen van de wet Taye, tegen centralisatie, etc…. Deze nota komt ongeveer overeen met de eisen van het CNW. De overheid kan al deze gegevens niet negeren.”

Toch heeft de krant kritiek op de methode van de Waalse Beweging. “Men heeft altijd geprobeerd de publieke opinie te informeren terwijl men heel goed weet dat dit nooit zal werken. De Waalse Beweging heeft nood aan meer actie, niet aan literatuur!”

De krant staat zeer sceptisch tegenover de nieuwe regering: “De regering Spaak heeft vele beloftes gedaan, maar is ze nooit nagekomen. Van de nieuwe regering moet men niet veel meer verwachten.”

La Nouvelle Gazette blijft, zoals blijkt uit de artikels, een ‘voorstander’. Er is wel wat kritiek op de werkwijze. De krant is minder lovend over de nieuwe regering, het Centrum Harmel en de katholieke krant La Libre Belgique.

Le Drapeau Rouge is minder positief over het CNW dan normaal. Het Europese federalisme is compleet taboe voor de Sovjetsympathisanten.

Le Monde du Travail is dit jaar veel milder. De krant heeft veel aandacht voor het Waalse probleem.

La Meuse is dit jaar terug duidelijk voor het CNW. Dit blijkt uit haar gelukwensen aan de deelnemers van het CNW. Deze aandacht heeft misschien te maken met het feit dat het congres terug in Luik plaatsvindt.

Allemaal. Le Soir, La Dernière Heure en La Meuse schrijven geen opiniestuk aan het CNW van 1949.

Andere artikels.[253] Net als het jaar voorheen wordt er ook dit jaar geen opiniestuk meer geschreven. Men publiceert wel een uitgebreid congresverslag. Ook dit jaar is de berichtgeving zeer uitgebreid en gedetailleerd.

Le Soir verschaft zijn lezers objectieve informatie. Daarom kunnen we ze nog steeds ‘gematigd positief’ noemen. Men breekt het CNW niet af zoals de ‘tegenstanders’ of de ‘gematigd negatieven’.

Andere artikels.[254] De titel van het congresverslag spreekt boekdelen: “Antiroyaliste et anticlérical.” Verder geeft de auteur een gedetailleerd verslag waarin de meeste interventies worden samengevat.

Opiniestukken.[255] Men stelt zich nog altijd vragen bij de representativiteit van het CNW: “Het congres dat zich ‘nationaal’ noemt is slechts een bonte verzameling van antiklerikalen en anti-leopoldisten. De katholieken waren afwezig, ondanks dat ze 33% vertegenwoordigen van de Walen. Men kan niet deelnemen aan het CNW als men niet akkoord is met het federalisme. Het CNW gaat zijn doel voorbij. In plaats van alle Walen te verenigen om een oplossing te zoeken voor de Waalse grieven sluiten ze de Waals katholieke component uit. De katholieken kunnen zich niet achter het federalisme scharen omdat dit zal leiden tot de vernietiging van het vaderland. Volgens de katholieken zijn er minder extreme middelen om de legitieme grieven op te lossen.” La Nation Belge steunt het voorstel van Harmel om de Waalse grieven om te lossen.

Het federalisme is geen goede oplossing: “Het blijft slechts een etappe richting het separatisme en het rattachisme.” In deze context noemt La Nation Belge de namen Thône en Van Belle. Mijns inziens wordt er in het cultureel rapport van René Thône niet gesproken over separatisme of rattachisme.

Volgens de krant zijn de communisten ‘gepatenteerde slopers’: “Ze kiezen enkel voor het federalisme binnen België omdat het verdeeldheid zaait. Op het Europese vlak bekampen ze het federalisme omdat er op die manier een blok wordt gevormd tegen de Sovjet-Unie. Dit is het tegenovergestelde van wat de katholieken willen. Zij willen België één houden en Europa verenigen.”

Verder is er kritiek op het exposé van Fernand Dehousse over het nationaal- en het Europese federalisme: “Volgens hem gaan beide vormen hand in hand. Maar het Europese federalisme is er om te verenigen en het Belgische federalisme is er om te verdelen.” Hoe zwaar de krant ook uithaalt naar de communisten, hun logica vindt de krant nog te begrijpen, maar die van Dehousse niet. De complementariteit van het centripetale- en centrifugale federalisme is deze krant blijkbaar vreemd.

Uiteraard heeft het dagblad het over de brief van Marcel Philippart. Hij verklaart waarom hij niet meer wenst deel te nemen aan het CNW: ”Hij geeft de congresgangers hiermee een lesje in wijsheid. Maar de aanwezigen waren niet samengekomen om naar wijze woorden te luisteren, maar om te luisteren naar opruiende taal.”

La Nation Belge is dit jaar terug negatiever over het congres. In tegenstelling tot vorig jaar vermeldt de krant niets positiefs over het CNW: geen representativiteit, contradictie tussen Europese- en Belgische federalisme, etc…. Ze behoort dus tot het kamp van de ‘tegenstanders’.

Andere artikels.[256] Er worden twee congresverslagen gepubliceerd. Hieruit wordt duidelijk wat de positie van La Libre Belgique is.

Opiniestukken.[257] Net als elk jaar heeft de krant het over de representativiteit: “Het merendeel van de congresgangers vertegenwoordigde enkel en alleen zichzelf. Wallonië volgt de Waalse Beweging niet. Wallonië is er onverschillig voor.” Men heeft twijfels bij de samenstelling van de deelnemers: “De jeugd is helemaal niet geïnteresseerd in de Waalse Beweging. Dit blijkt uit het feit dat er nauwelijks jongeren aanwezig waren op het CNW. Dit is een ernstige zaak voor een beweging die een beweging van de toekomst wil worden. Een ander gebrek om heel Wallonië te vertegenwoordigen is het feit dat er geen enkele rechtse politicus heeft gesproken. De Waalse Beweging blijft een zaak voor linkse politici.”

De anti-royalistische toon is ook La Libre Belgique niet ontgaan: “Het CNW wil niet alleen Leopold III zien verdwijnen, ze willen ook de hele monarchie zien verdwijnen.” Men citeert in deze context maar al te graag François Van Belle.

Het federalisme is nog altijd gelijk aan extremisme. In deze context verwijst de krant naar de radicale stemronde van het CNW van 1945: “Op het CNW van dit jaar was er een veel kalmere atmosfeer. Degenen die vandaag kiezen voor het federalisme zijn zij die enkele jaren terug kozen voor het separatisme en het rattachisme.”

Naast deze band tussen het federalisme en extremisme gaat La Libre Belgique ook wat dieper in op het federalisme an sich: “Het federalisme blijft het grote strijdros van het CNW. Er was een voorstel geformuleerd om een referendum te organiseren over het federalisme. Dit is onmogelijk! Ten eerste zijn er diverse praktische moeilijkheden en ten tweede zou dit veel te veel kosten. Het CNW maakt zich schuldig aan een heuse contradictie bij het kiezen voor zowel het Europese- als het Waalse federalisme. Het eerste wil verenigen en het tweede wil verdelen. Het federalisme zal er enkel voor zorgen dat de band tussen de Vlaamse provincies nog hechter wordt.”

La Libre Belgique blijft zich wel interesseren voor het Waals probleem: “Er is weldegelijk een malaise in Wallonië, maar geen enkele van deze linkse individuen kan ervoor zorgen dat het Waalse probleem wordt opgelost. De hoofdreden van deze malaise is de nataliteit. Dit probleem van de nataliteit kan niet worden opgelost door het federalisme, niet door de onafhankelijkheid en zeker niet door de annexatie bij Frankrijk. Het CNW is veel minder bekommerd om het Waalse probleem dan het beweert. Het hecht meer belang aan antiklerikalisme en anti-royalisme. Het CNW levert geen enkele inspanning om het hoofdprobleem op te lossen.”

Welke oplossing stelt La Libre Belgique voor?: “Het probleem van de nataliteit kan slechts op twee manieren worden opgelost. Ten eerste moet de materiële toestand van de families worden verbeterd. Ten tweede moet men de zeden van de bevolking nieuw leven inblazen.” Het staat voor de krant als een paal boven water dat deze twee zaken enkel kunnen gerealiseerd worden door het christendom.

La Libre Belgique behoort nog steeds tot het kamp van de ‘tegenstanders’: geen representativiteit, het anti-royalisme, het federalisme is een etappe en de contradictie tussen het Europese- en Belgische federalisme. Het CNW heeft ook nog niets gedaan aan het Waals probleem.

Andere artikels.[258] Het congresverslag zit verwerkt in een opiniestuk. De brief van Marcel Philippart wordt integraal weergegeven in La Gazette de Liège. Ná het CNW publiceert de krant een reeks persreacties.

Opiniestukken.[259] Volgens het dagblad “spotten 999/1000 van de Luikenaars hartstochtelijk met het CNW.” De zaal zou ook halfleeg zijn geweest. La Gazette de Liège weet ook waarom men zo fel tegen de koning ageert: “België en de Koning gaan samen, want de koning is de cement die België bij elkaar houdt.”

De Luikse krant meent nog steeds dat er oprechte federalisten zijn: “Er zijn binnen het congres mensen die echt denken dat het federalisme België kan redden. Bijvoorbeeld Joseph Merlot en Jean Rey. Hiermee kan men als goede Belgen nog discussieren.” La Gazette de Liège vindt het spijtig dat deze oprechte federalisten niet reageerden op bepaalde anti-Belgische uitlatingen uit vrees voor impopulariteit.

François Van Belle is voor de krant kop van jut: “Hij had zich bekeerd tot het federalisme, maar toch had hij ontelbare aanvallen in petto voor België. Voor hem is het federalisme slechts een etappe.” De krant vermeldt ook dat elk van zijn aanvallen op veel applaus konden rekenen maar men durft niet openlijk uitkomen voor het rattachisme: “Deze haat wordt spijtig genoeg gedeeld door de meeste congressisten, maar ze hebben wel niet de moet om dit openbaar te bevestigen.”

De krant heeft het ook over de rol van de communisten: “Henri Glineur heeft gelijk dat het CNW zich teveel bezighoudt met academische zittingen. Van de professionele vernietigers komt er een beetje oppositie tegen het CNW. Vooral tegen het Europese federalisme dat werd gepredikt door Fernand Dehousse. Met hun 31 tegenstemmen maken de communisten gebruik van een typische Moskovische tactiek. Namelijk het vergroten van hun belang door het uitvergroten van hun stem en gebaren.” Maar volgens La Gazette de Liège zal de communistische partij het CNW blijven steunen in alle initiatieven die tegen België zijn gericht.

La Gazette de Liège is ook nu weer ‘gematigd negatief’’. Dit blijkt uit haar respect voor de echte federalisten. Volgens de krant zijn ze in de minderheid, maar ze zijn er wel. De communisten zorgen wel voor wat oppositie, maar dit is volgens de krant maar uiterlijke schijn.

Andere artikels.[260] Ook bij de communistische krant is het verslag verwerkt in het opiniestuk. Er is ook een artikel verschenen over de reacties in de Belgische pers.

Opiniestukken.[261] Volgens de communisten is er weinig positiefs te melden: “Het CNW is zelfs winstgevend geworden voor de regering Spaak.” Het enige goede voorstel kwam volgens de krant van hun ‘kameraad’ Glineur. Hij had een voorstel ingediend om een referendum te organiseren ten voordele van het federalisme. Dit referendum zou gepaard gaan met een grote propagandacampagne.

Dit jaar is Le Drapeau Rouge ‘gematigd negatief’ voor het CNW. De enige positieve noot op het CNW is te danken aan een communist.

Andere artikels.[262] Zowel van zaterdag als van zondag wordt er een verslag gepubliceerd.

Opiniestukken.[263] Men is tevreden over de geformuleerde resoluties: “De bedenkingen van het CNW moeten aandacht krijgen in regeringskringen. De resoluties van het CNW zijn degelijk gefundeerd. En dit zullen de Vlamingen ook wel begrijpen. Er valt een les uit te leren voor de regering en vooral voor de conservatieve PSC.”

Over het extremisme is Le Peuple duidelijk: ”Er is geen separatisme meer aanwezig op dit CNW. Via het federalisme willen ze België één houden. Hoe kan men in een federaal Europa tegen een federaal België zijn?” Le Peuple volgt dus Dehousse in zijn redenering.

In tegenstelling tot andere jaren is het socialistische dagblad dit jaar een ‘voorstander’. Het federalisme een goede oplossing voor de huidige problemen en van extremisme is helemaal geen spraken meer. Deze ommezwaai is eigenaardig, maar kan te maken hebben met de stijgende spanningen rond de Koningskwestie.

Andere artikels.[264] Naast een zeer uitvoerig congresverslag is er ook een artikel verschenen met allemaal kleine grappige stukjes over het CNW.

Opiniestukken.[265] Het opiniestuk verschijnt een week ná het CNW: “Maar het is niet te laat om terug te komen op de wijze beslissingen van de assemblee.” La Wallonie is vol lof over het CNW: “De Waalse Beweging toonde aan als één blok achter het federalisme te staan. En hierdoor is de hele Belgische pers en publieke opinie van onder de indruk. Het CNW heeft bewezen dat het politiek volwassen is geworden. In Antwerpen en Brussel zal men hierom weer wrok koesteren en het Waalse probleem proberen weg te moffelen. Het CNW van Luik was een succes. Men mag terecht zingen: ‘On est firs d’ esse Walon!’”

La Wallonie is een ‘voorstander’, ondanks de geringe aandacht voor het gebeuren.

Andere artikels.[266] Het verslag dat Le Monde du Travail publiceert is exact hetzelfde als Le Peuple.

Opiniestukken.[267] De krant publiceert hetzelfde opiniestuk van Victor Larock dat de dag nadien in Le Peuple verschijnt.

Aangezien Le Peuple een ‘voorstander’ is, is Le Monde du Travail, de Luikse editie van Le Peuple, ook een ‘voorstander’.

Andere artikels.[268] De krant schrijft drie congresverslagen. Net als vorig jaar vind ik ze ‘gematigd positief’, ondanks het ontbreken van een opiniestuk. Dit is af te leiden uit de uitvoerige verslagen. Als men tegen het CNW was, dan had men wel een negatief opiniestuk geschreven.

Andere artikels.[269] La Meuse publiceert een samenvatting van het afgelopen CNW en de resoluties. Net als vorig jaar publiceert de krant geen opinieartikel. Ze blijft een ‘voorstander’. Hiervoor geldt dezelfde opmerking als voor La Dernière Heure.

Opiniestukken.[271] Welke les kan er volgens de krant getrokken worden uit het CNW van Luik?: “De Waalse Beweging moet zijn defensieve positie opgeven en kiezen voor meer actie. Dit kan worden afgeleid uit de rapporten en de reacties op het afgelopen CNW.”

Niets dan goeds over het CNW en de Waalse Beweging: “De Waalse Beweging heeft de afgelopen jaren heel wat vooruitgang geboekt. Dit is te zien aan het aantal politici die het spreekgestoelte hebben betreden. Tien jaar geleden had men niet durven dromen over een CNW als dit.”

La Nouvelle Gazette blijft een ‘voorstander’ van het CNW, maar men zou graag wat meer actie zien. Ná het congres van vorig jaar was er net dezelfde opmerking van deze liberale krant.

Voorstanders: Le Peuple, La Wallonie, Le Monde du Travail, La Meuse en La Nouvelle Gazette

Welke thema’s kunnen er dit jaar op belangstelling rekenen?: representativiteit, het Waals probleem, (Europese)federalisme, extremisme en anti-royalisme. De representativiteit, het extremisme en het anti-royalisme worden vooral behandeld door de katholiek-unitaire pers.

La Nation Belge is dit jaar terug een ‘tegenstander’. De krant kan dit jaar echt niets goeds zeggen over het CNW.

Le Drapeau Rouge keert zich tegen het CNW omdat de communistische partij zich niet kan vinden in het Europese federalisme.

De socialistische kranten Le Peuple en Le Monde du Travail zijn dit jaar ‘voorstanders’ van het CNW. Dit kan te wijten zijn aan het groeiende verzet tegen Leopold III.

La Meuse is in vergelijking met het CNW van 1948 terug een ‘voorstander’.

Ja. De ‘neutrale’ krant Le Soir is nog steeds vrij positief over het CNW. Ook dit jaar heeft de krant geen opiniestuk meer gepubliceerd.

De katholiek-unitaire pers is nog steeds negatief. Maar net als het voorbije jaar kan het federalisme alleen bij La Gazette de Liège op een beetje sympathie rekenen. Deze drie kranten lijken wel positief te staan tegenover het federalisme op Europees niveau.

De communistische krant Le Drapeau Rouge is ‘gematigd negatief’. Dit moet gekaderd worden in het debat rond het Europese federalisme en de toenemende bipolariteit tussen Oost en West. De meeste andere beslissingen van het CNW blijven de communisten steunen.

De socialistische kranten zijn unaniem ‘voorstander’. Van La Wallonie was dit reeds lang bekend. Dit jaar hebben Le Monde du Travail en Le Peuple zich ook bekeerd tot het CNW.

De liberale pers is unaniem. De liberale kranten staan allemaal positief tegenover het

Enkel Le Monde du Travail wijzigt zijn mening lichtjes. De krant leek vóór het CNW nog een beetje te twijfelen, maar ná het congres kiest ze resoluut voor het CNW.

De meeste dagbladen staan positief ten opzichte van de Waalse Beweging. Behalve natuurlijk de katholiek-unitaire pers. Le Drapeau Rouge begint te twijfelen aan de Waalse Beweging. De Waalse Beweging laat zich, volgens haar, voor de kar van de regering spannen. Ze doelt dan vooral op de buitenlandse politiek.

Welke strekkingen vindt men aanvaardbaar en welke verwerpelijk of zelfs gevaarlijk?

De unitaire kranten wijzen het federalisme op binnenlands vlak af. Enkel La Gazette de Liège kan begrip opbrengen voor de federalisten die België niet willen vernietigen. Het Europese federalisme valt wel in goede aarde bij deze drie kranten.

Zeven kranten hebben aandacht besteed aan het CNW van 1950: Le Soir, La Libre Belgique, La Gazette de Liège, La Wallonie, Le Monde du Travail, La Dernière Heure en La Nouvelle Gazette.

Lang niet elke krant wijdt een opiniestuk aan dit buitengewone CNW. De enige die er één schrijven zijn La Libre Belgique, La Gazette de Liège en La Dernière Heure.

Andere artikels.[272] De krant publiceert het verslag van de bijeenkomst van het Permanent Comité en de dagorde van het CNW. In een ander artikel geeft men een verslag van de persconferentie. Er is ook een verslag van een meeting van het Comité d’action van Brussel.

Door al deze interesse voor het CNW en de Waalse Beweging kan besloten worden dat Le Soir ‘gematigd positief’ is over het komende CNW.

Opiniestukken.[273] De krant noemt de deelnemers van het CNW ‘gecamoufleerde separatisten’. Het dagblad definieert het begrip democratie volgens het CNW: “Voor het CNW is democratie gelijk aan de wet van de minderheid, gewoon omdat het niet kan leven met de wet van de meerderheid.” La Libre Belgique vergelijkt de Waalse separatisten met de Sudeten. De krant vermeldt langs haar neus weg dat “het VNV zich hier ook mee heeft vergeleken.”

Congresvoorzitter Joseph Merlot is publieke vijand nummer één. In het hele artikel wordt hij belachelijk gemaakt: “Hij verklaarde net niet: ‘La Wallonie, c’est moi!’. Hij is tegen de terugkeer van Leopold III, dus iedereen moet dat zijn. Twee Waalse provincies hebben gestemd voor de Koning, maar toch blijft Merlot beweren dat héél Wallonië tegen de koning is.“

La Libre Belgique is tegen het CNW. De congresgangers zijn, volgens de krant een groepje extremisten en Joseph Merlot is hun Lodewijk XIV.

Andere artikels.[274] De katholieke krant publiceert een verklaring van enkele katholieke Senatoren. Zij protesteren tegen de dagorde van het CNW en noemen het ‘een oorlogsmatch tegen de kerk’.

Opiniestukken.[275] Alles behalve lovende woorden in La Gazette de Liège: “Het CNW bestaat uit rattachisten en eenvoudige separatisten die de unitaire staat willen kraken ten voordele van het federalisme. Het project dat Gréoire heeft opgesteld is ‘een gedrocht’.”

La Gazette de Liège denkt dat er mooie tijden aanbreken voor de separatisten: “Aangezien 72% van de Belgen voor de terugkeer is van Leopold, liggen er mooie dagen in het verschiet voor de separatisten. En dus ook voor de vernietigers van België. De ontevredenheid zal in Vlaanderen zorgen voor een heropleving van het separatisme. Dit Vlaamse separatisme heeft het Waalse separatisme in het verleden geen windeieren gelegd.”

Dit jaar lijkt La Gazette de Liège terug te kiezen voor het kamp van de ‘tegenstanders’. De reden hiervoor is eenvoudig: de Koningskwestie.

Andere artikels.[276] De krant publiceert het verslag van de bijeenkomst van het Permanent Comité en de dagorde van het congres. De krant spreekt over: “veel enthousiasme en veel afgevaardigden uit alle hoeken van het land.” In een ander artikel geeft men een verslag van de persconferentie.

Gezien al deze interesse beschouw ik La Wallonie als een ‘voorstander’ van het CNW.

Andere artikels.[277] De krant publiceert het verslag van de bijeenkomst van het Permanent Comité en de dagorde van het CNW. Men geeft ook een verslag van de persconferentie vóór het CNW.

Hierbij geldt dezelfde opmerking als bij de vorige socialistische krant: ‘voorstander’.

Andere artikels.[278] La Dernière Heure publiceert: de dagorde van het Permanent Comité, de dagorde van het CNW, het verslag van de persconferentie met integrale weergave van de speech van Merlot. Twee dagen vóór het CNW plaatst de krant nog een advertentie.

Opiniestukken.[279] Volgens de krant staat niet alleen de positie van de Koning centraal op het CNW, maar ook de structuur van België. Er wordt nog eens herinnerd aan de oorsprong van het federalistische idee: “De absolute meerderheid van Vlamingen”.

Verder heeft de krant het over enkele andere wantoestanden: openbare werken, de unie met Frankrijk, de administratie, de Boerenbond en de mijnpolitiek. Tot slot formuleert La Dernière Heure enkele projecten die de toestand zouden kunnen oplossen: “Een logischere verdeling van de provincies, een federaal parlement, drie regionale Kamers of 35 soevereine arrondissementen wat betreft fiscaliteit en lokale werken”. De krant spreekt zich dus voorzichtig uit voor het federalisme.

Deze Brusselse krant is duidelijk een ‘voorstander’. Het federalisme zou volgens haar wel eens een goede oplossing kunnen zijn.

Andere artikels.[280] Geen opinieartikel vóór het gebeuren, maar wel drie dagen na elkaar een advertentie. Men publiceert ook de dagorde en een verslag van de persconferentie.

La Nouvelle Gazette is overduidelijk een ‘voorstander’. Al is het alleen maar al omwille van het aantal advertenties voor deze Waalse manifestatie.

Voorstanders: La Wallonie, Le Monde du Travail, La Dernière Heure en La Nouvelle Gazette

De enige wijziging is de nog negatievere positie van La Gazette de Liège. Dit heeft uiteraard te maken met de Koningskwestie.

Alle kranten schrijven wel iets over het congres, maar slechts enkele schrijven een echt opiniestuk: La Libre Belgique, La Gazette de Liège, Le Drapeau Rouge en La Nouvelle Gazette. Het is opmerkelijk dat geen enkele socialistische krant een opinieartikel wijdt aan het CNW. Ook de twee liberale kranten, La Meuse en La Dernière Heure, wagen zich niet aan een echte politieke nabeschouwing.

Andere artikels.[281] Net als de laatste jaren besteedt Le Soir ook nu geen opinieartikel. Ze publiceren wel een gedetailleerd congresverslag

Ondanks de weinige aandacht blijft Le Soir objectief. Men koestert dus nog wel gevoelens voor de Waalse Beweging. De krant kan nog steeds beschouwd worden als ‘gematigd positief’.

Andere artikels.[282] Uit de titel van het congresverslag blijkt de afkeer van de krant: “Le Congrès national wallon s’arroge le monopole du patriotisme” Enkele dagen ná het CNW maakt La Nation Belge reclame voor een Waals congres voor de terugkeer van Leopold III.

Andere artikels.[283] Uit het congresverslag blijkt dat La Libre Belgique tegen het CNW is. In de titel spreekt de krant van ‘Un Congrès wallon séparatiste, anticatholique et antiroyaliste’.

Opiniestukken.[284]De krant is duidelijk over de representativiteit het CNW: “Een zeer kleine minderheid van de aanwezigen op het CNW bekleedt een politiek mandaat. Het kan dus niet dat het CNW praat uit naam van Wallonië. Het CNW is een allegaartje van linkse extremisten. Als we de uitspraken van Merlot en co moeten geloven is de vrijheid van Wallonië in gevaar. Het CNW wil in Wallonië een antiklerikale politiek voeren.” Volgens La Libre Belgique zijn er verschillende bewijzen dat het volk hiervoor onverschillig is.

Het Koningsschap is heilig voor de krant: “Wallonië heeft nood aan het behoud van de monarchie. Om de eenvoudige reden dat de koning de beschermer is van de grondwet. Deze bescherming is belangrijk voor elke minderheid. En aangezien de Walen een minderheid zijn, door het probleem van de nataliteit, hebben ze alle belang bij het behoud van de monarchie.”

La Libre Belgique is overduidelijk tegen het CNW. Het congres bezit geen representativiteit en het is antiklerikaal en –royalistisch. De krant praat even over het nataliteitprobleem van Wallonië.

Andere artikels.[285] Net als La Nation Belge maakt La Gazette de Liège reclame voor een Waals congres ten voordele van de vorst. Men publiceert zelfs geen congresverslag.

Opiniestukken.[286] Het congres heeft zich volgens de krant uitgesproken tegen het eigen volk: “De superwallinganten van het CNW hebben zich op hun gekende stijl niet alleen uitgesproken tegen België, maar ook tegen 42% van de Walen. Deze 42% hadden gestemd voor de terugkeer van Leopold III.” Met andere woorden: het CNW vertegenwoordigt niet heel Wallonië.

Eerste onderwerp van de spot van de auteur is de PUW. Na hun verkiezingsresultaten te hebben vermeld, zegt Demarteau dat “de ridiculiteit gelukkig nog niemand heeft gedood”.

Voor La Gazette de Liège staat het buiten kijf dat het CNW antiklerikaal is: “Dankzij de interventies van Buisseret en Dehousse heeft het CNW aangetoond dat het antiklerikaal is.“

Het volgende onderdeel handelt over de deelname van de socialistische vakbond aan het CNW. “De FGTB heeft het vakbondsgeld al gebruikt voor anti-royalistische propaganda. Nu verklaart Renard dat 85000 arbeiders het CNW steunen. Een groot deel van de arbeiders zal verrast zijn. De liberalen die altijd tegen een inmenging waren van de vakbonden in de politiek, betuigen nu hun sympathie voor… de socialistische vakbond!”

Uit het opinieartikel blijkt dat La Gazette de Liège tegen het CNW is. Men hamert op het gebrek aan representativiteit, het antiklerikalisme en -royalisme. De FGTB van Renard ligt ook zwaar onder vuur.

Andere artikels.[287] In het congresverslag is er, zoals elk jaar, veel aandacht voor de communistische participanten. De hoofdaandacht gaat uit naar de uiteenzetting van Jean Terfve.

Opiniestukken.[288] De socialisten zijn, volgens de communisten, racistisch: “Het is te betreuren dat er een delegatie arbeiders niet werd toegelaten in de zaal omdat ze Vlamingen waren. Dit toont aan dat de socialisten van het CNW niet de volledige massa willen mobiliseren tegen Leopold III. Dit is racisme. Het CNW weigert dus de steun van 100000en arbeiders uit Vlaanderen.”

Nog meer verwijten aan het adres van de PSB en de FGTB: “Ze willen de Waalse- en Vlaamse arbeiders verdelen. Deze socialisten willen ook de eenheid tussen de socialistische- en communistische arbeiders opblazen. Al deze verdeeldheid zal de volksopstand alleen maar verzwakken.”

Er kan besloten worden dat Le Drapeau Rouge nog steeds ‘gematigd negatief’ is. De communisten zijn wel fervente tegenstanders van Leopold III, maar men laakt de opstelling van de BSP en de FGTB.

Andere artikels.[289] In het congresverslag spreekt de krant steeds over ‘onze vriend Merlot’. De krant publiceert ook een verklaring van Joseph Merlot. Het hoeft dus geen betoog dat de krant nog steeds ‘voorstander’ is.

Andere artikels.[290] Naast een zeer uitgebreid congresverlag publiceert deze socialistische krant ook een artikel van congresvoorzitter Merlot.

Andere artikels.[291] Deze krant publiceert net hetzelfde congresverslag en hetzelfde artikel van Joseph Merlot als Le Peuple. Er verschijnt ook een grote foto op de voorpagina van enkele tenoren van het CNW.

Le Monde du Travail kan, net als Le Peuple, beschouwd worden als een ‘voorstander’.

Andere artikels.[292] Het enige wat in de krant verschijnt is een verslag van de gebeurtenissen op het CNW en de gestemde resoluties. Dit artikel wordt zelfs tweemaal gepubliceerd.

Ondanks de weinige informatie durf ik zeggen dat deze krant een ‘voorstander’ is. Deze bewering kan gestaafd worden met de positie van de krant vóór het CNW. Moest de krant van mening zijn veranderd, dan had ze dit wel laten weten.

Andere artikels.[293] Aan het CNW worden niet veel regels besteed. Het congres krijgt zelfs geen eigen artikel. Dit is een breuk met de andere jaren. Er wordt enkel vermeldt dat er een CNW heeft platsgevonden.

Ik ben geneigd de krant ‘gematigd negatief’ te noemen, maar er is een gebrek aan informatie om dit te staven.

Andere artikels.[294] Net zoals de socialistische kranten publiceert La Nouvelle Gazette ook het artikel van Merlot. Er verschijnt ook een uitgebreid congresverslag met de integrale publicatie van de ‘verklaring aan het Waalse volk’.

Opiniestukken.[295] De krant vraagt zich af wie de revolutionairen zijn. Volgens hen de congressisten zeker niet: “Het zijn de Leopoldisten, want zij willen een Vlaamse klerikale dictatuur. De Koning is slechts een voorwendsel om dit te verkrijgen. Jean Rey heeft mooi geformuleerd: ‘Wij weten waar de patriotten zijn, want wij zijn de patriotten!’ De Leopoldistische samenzwering heeft één groot voordeel: zo is het Waalse bewustzijn op een magnifieke wijze opgewekt.”

La Nouvelle Gazette ziet de toekomst rooskleurig tegemoet: “De Waalse Beweging en het CNW hebben de middelen om iets te ondernemen. Dit blijkt uit de aanwezigheid van politici, steden, provincies en vakbonden op het afgelopen CNW. En wanneer de vrijheid in gevaar is, dan geven de Walen zich nooit over!”

Voorstanders: Le Peuple, La Wallonie, Le Monde du Travail, La Dernière Heure en La Nouvelle Gazette

Welke thema’s kunnen er dit jaar op belangstelling rekenen: representativiteit, federalisme, extremisme, extremisme, anti-royalisme en antiklerikalisme.

Er is één echte wijziging in vergelijking met het jaar ervoor: La Gazette de Liège kiest (opnieuw) voor het kamp van de tegenstanders. Dit is begrijpelijk aangezien ze aan de kant van de Leopoldisten staan.

Ja. De ‘neutrale’ krant Le Soir is nog steeds vrij positief over het CNW. Ook dit jaar heeft de krant geen opiniestuk meer gepubliceerd.

De katholiek-unitaire pers blijft negatief. De aandacht van deze kranten gaat vooral uit naar de representativiteit, het anti-royalisme en -klerikalisme.

De communistische krant Le Drapeau Rouge blijft ‘gematigd negatief’. De communisten klagen vooral de positie van de socialisten aan.

De socialistische kranten zijn unaniem ‘voorstander’. Deze drie kranten maken nergens een degelijke politieke voor- en nabeschouwing.

De liberale pers is unaniem. De liberale kranten, behalve La Meuse, staan positief tegenover het CNW. De enige krant die een opinieartikel schrijft is La Nouvelle Gazette.

De katholiek-unitaire pers is resoluut tegen de Waalse Beweging. Zeker nu de Koningskwestie haar hoogtepunt kent. Le Drapeau Rouge stelt zich ook dit jaar meer en meer vragen bij de bedoelingen van de Waalse Beweging. De andere kranten koesteren warme gevoelens voor de Waalse Beweging.

In de artikels over dit CNW wordt er relatief weinig gesproken over het federalisme. Alle aandacht wordt opgeëist door de kwestie Leopold III.

Enkel La Libre Belgique en La Gazette de Liège vergelijken het CNW met de Vlaamse extremisten van tijdens het interbellum.

Slechts twee kranten hebben aandacht besteed aan het CNW van 1959: La Wallonie en Le Monde du Travail. Ze publiceren allebei een opinieartikel.

Andere artikels.[296] Het dagblad publiceert een interview met Delbouille en een welkomstwoord aan de congresgangers.

Opiniestukken.[297] De krant denkt dat het congres dit jaar in een totaal ander geest zal verlopen dan het allereerste CNW: “De eerste reden is het ontbreken van de sterke persoonlijkheid van Merlot. De tweede reden is het aantal congresgangers. Er zijn er slechts enkele honderden overgebleven van het CNW in 1945.”

Deze slechte opkomst heeft volgens La Wallonie een oorzaak: “Het leiden van nederlagen en het niet houden van beloftes gedurende de afgelopen 15 jaar. Van dergelijke praktijken walgen de militanten.” Ondanks deze negatieve opmerkingen vindt La Wallonie dat de Waalse Beweging zeker niet stervende is. De krant wil dat er weer eenheid komt binnen de Beweging: “De beloftes van de regering hebben de afgelopen jaren voor verdeeldheid gezorgd bij de Waalse militanten.” De neemt krant nog geen positie in ten opzichte van de geografische Senaat of de interprovincialen.

La Wallonie is ‘gematigd positief’. Ze vermeldt de zwakke kanten van het CNW en de Waalse Beweging, maar de krant blijft wel nog hoopvol.

Opiniestukken.[298] De krant staat vrij sceptisch tegenover het komende CNW: “De Waalse Beweging heeft geen enkel actiemiddel en is geen hecht blok meer. Men moet streven naar het herstellen van de eenheid, maar hoe kan dit bereikt worden als het niet vermeld wordt op de dagorde.” Mede hierom vindt de krant dit CNW het belangrijkste sinds 1945.

Door deze kritische positie is Le Monde du Travail volgens mij ‘gematigd negatief’. Het CNW krijgt niet veel krediet meer van de socialistische krant.

In negen van de elf kranten verschijnen er artikels. In La Nation Belge kan geen artikel meer verschijnen aangezien deze krant in 1956 was opgedoekt.[299] In La Meuse verschijnt er ook niets. Slechts vier kranten schrijven een opiniestuk: La Libre Belgique, La Gazette de Liège, La Wallonie en La Nouvelle Gazette.

Andere artikels.[300] Zoals gebruikelijk ook dit jaar enkel een vrij gedetailleerd congresverslag. In tegenstelling tot andere jaren is het nu niet zo objectief. Het is hetzelfde als datgene wat in La Dernière Heure verschijnt. Er is scherpe kritiek op de interventies van François Van Belle en Marcel Grégoire: “Een opruiend spotschrift van Francofiele extremisten”.

Deze keer is Le Soir dus helemaal niet zo positief. De krant is ‘gematigd negatief’. Voor het eerst sinds de beginjaren van het CNW wordt er terug gesproken over het extremisme.

Andere artikels.[301] De titel van haar congresverslag spreekt boekdelen: “Deux cents présents”. Ook het woordgebruik in het verslag is treffend: “trieste realiteit”, “triestige zitting” en “algemene teleurstelling”.

Opiniestukken.[302] Dit jaar geen uitwijdingen over representativiteit, extremisme, federalisme, etc…. Het dagblad vindt het blijkbaar niet meer de moeite. La Libre Belgique besteedt zeer weinig aandacht aan het CNW van 1959: “Het is een congres van de wanhopigen. De Waalse affaire verdient beter dan deze ‘pitoyables gesticulateurs’”.

La Libre Belgique is na al die jaren nog steeds tegen het CNW. Men vindt het zelfs niet meer de moeite om er veel woorden aan te wijden.

Opiniestukken.[303] Het dagblad laat duidelijk zijn minachting blijken voor dit allerlaatste CNW. De auteur heeft zelfs zijn informatie gehaald uit de artikels uit La Wallonie.

“Het CNW verkondigde ook deze keer hetzelfde als altijd: federalisme, gebrek aan Waalse eenheid, etc…” Maar ook La Gazette de Liège valt in herhaling: vernietiging van België, rattachisme, niet representatief, gebrek aan ernst, federalisme is etappe, etc….

Het enige verstandige uitspraak kwam volgens de auteur van Merlot Junior: “De economische situatie van een regio kan niet worden verbeterd zonder de economische situatie van het hele land.” Volgens mij bedoelde Merlot met het hele land Wallonië, en niet België.

Ook La Gazette de Liège blijft tegen het congres. Ze heeft zelfs geen journalist op pad gestuurd. Het lijkt me nogal pretentieus om dan toch nog een opinieartikel te publiceren.

Andere artikels.[304] Geen opinieartikel in de communistische pers, enkel een congresverslag en de resoluties. In het verslag spreekt de krant over: “een teleurstellende zitting”, “nog meer gejammer dan in 1957”, “Grégoire is de tenor van de extremisten”, “Geen enkele serieuze voorbereiding”, “De gestemde motie is een compromis tussen de valabele- en avontuurlijke opinie”, “Een maat voor niets”, etc….

De communisten zijn ‘gematigd negatief’. Ik plaats ze niet in de hoek van de tegenstanders omdat ze toch nog de moeite doen om de resoluties te publiceren.

Andere artikels.[305] In haar uitgebreid congresverslag spreekt de krant over “300 tot 400 deelnemers”. Naast dit verslag worden ook de resoluties afgedrukt. Er is ook een zeer korte reactie op de deelname van de communisten aan het CNW. Le Peuple meent dat Carlier gelijk had met zijn uitval naar de communistische partij.

Le Peuple is ‘gematigd positief’. Ze besteedt relatief veel aandacht aan het CNW en publiceert integraal de resoluties.

Andere artikels.[306] La Wallonie zegt dat zij één van de enige kranten zijn die aandacht hebben besteed aan het CNW. Ik kan ze geen ongelijk geven! Er is een uitgebreid verslag en de publicatie van de resoluties.

Opiniestukken.[307] De krant blijkt, ondanks alles, nog te geloven in de Waalse Beweging en het CNW: “De Waalse Beweging heeft nood aan snelle actie omdat de Waalse eisen geen weerklank hebben gehad en omdat het federalisme tweemaal is verworpen.[308] Het is door deze nederlagen dat het wantrouwen en de twijfel van de Walen groeit.” In deze context spreekt de krant zelfs over een pseudo-democratie.

La Wallonie heeft het ook over de inhoudelijke oplossingen van het CNW: “De paritaire Senaat zal niet alle problemen kunnen oplossen, maar op deze manier kunnen de Walen wel hun veto geven. Hiervoor is er wel een grondwetsherziening nodig, maar dat mag geen excuus zijn om de oplossing minder interessant te doen lijken voor de Walen. Als men dit voorstel verwerpt dan zullen de ogen van de Walen wel opengaan. Het Permanent Comité van het CNW moet alle belangrijke organisaties verzamelen om de strijd te voeren.”

La Wallonie is na al die jaren een ‘voorstander’ gebleven. Ze blijft geloven in de Waalse Beweging en stelt zich positief op ten opzichte van de inhoud van het CNW.

Andere artikels.[309] De krant publiceert exact dezelfde artikels als Le Peuple en is dus ook ‘gematigd positief’.

Andere artikels.[310] De drie rapporten en het debat wordt samengevat in het congresverslag. De krant heeft scherpe kritiek op de interventies van François Van Belle en Marcel Grégoire: “Een opruiend spotschrift van Francofiele extremisten”.

Aangezien het congresverslag hetzelfde is als dat van Le Soir, is deze krant ook ‘gematigd negatief’.

Andere artikels.[311] Er verschijnt een verslag met resoluties, de redevoering van Carlier, -van Schreurs en - van Toussaint

Opiniestukken.[312] “Het CNW is ver verwijderd van het enthousiasme dat ze ooit weerspiegelden. Heel het CNW ging gepaard met een bittere ondertoon. Het was teleurstellende op alle vlakken: politiek, economisch en cultureel.”

Ondanks de kritiek is er relatief veel aandacht voor het CNW. Daarom durf ik ze geen echte tegenstanders noemen, veeleer ‘gematigd negatief’.

Gematigd negatief: Le Soir, Le Drapeau Rouge, La Dernière Heure en La Nouvelle Gazette, La Meuse

Welke thema’s kunnen er dit jaar op belangstelling rekenen? Dit jaar wordt er hoofdzakelijk geschreven over de teloorgang van het eens zo grote CNW.

Er zijn diverse wijzigingen in vergelijking met het vorige congres van 1950: Le Soir stopt met haar vrij positieve berichtgeving over het CNW. In hun schrijfsels legt de krant de nadruk op het extremisme.

La Nation Belge kan geen artikels meer schrijven over het CNW aangezien de krant in 1956 ophield met bestaan.

Le Peuple en Le Monde Travail matigen hun optimisme, maar blijven toch relatief veel aandacht besteden aan het CNW.

La Dernière Heure en La Nouvelle Gazette veranderen ook van mening. Hun onvoorwaardelijke steun is verdwenen.

Ja. De ‘neutrale’ krant Le Soir heeft in 1959 niet meer gekozen om positief nieuws te brengen.

De katholiek-unitaire pers is nog steeds negatief. Met enig leedvermaak lachen het CNW smalend uit.

De communistische krant Le Drapeau Rouge blijft ‘gematigd negatief’. Ze zijn wel negatief over het CNW, maar toch publiceren ze nog enkele artikels.

De socialistische kranten zijn unaniem positief. La Wallonie is wel positiever dan de twee andere.

De liberale pers is unaniem. De liberale kranten zijn negatief. La Meuse wijdt zelfs geen enkele regel aan het CNW.

La Wallonie is ná het gebeuren terug een onvoorwaardelijk voorstander. Le Monde du Travail geeft haar sceptische positie van vóór het CNW op.

Ik denk dat dit jaar enkel de socialistische pers nog te vinden is voor de Waalse Beweging.

De meeste kranten doen zelfs geen moeite om op de inhoud van het congres terug te komen. Le Soir, Le Drapeau Rouge en La Dernière Heure klagen over het aanwezige extremisme.

[108] Het gaat om de volgende mappen:

Liège, F.H.M.W., Presse, CNW, 1945.

Liège, F.H.M.W., Presse, CNW, 1946.

Liège, F.H.M.W., Presse, CNW, 1947.

Liège, F.H.M.W., Presse, CNW, 1948.

Liège, F.H.M.W., Presse, CNW, 1949.

Liège, F.H.M.W., Presse, CNW, 1959.

[109] Liège, F.H.M.W., Question Royale presse, 1950 (janv.-mars).

[110] JAMINON, S. en GODEFROID, C., Le Fonds d’Histoire du Mouvement Wallon. Source d’une histoire à écrire. premier guide au lecteur, Mont-sur-Marchienne, 1991.

[111] Liège, F.H.MW., Fonds Schreurs, 326, CNW 1946.

[112] De volgende kranten waren beschikbaar op microfilm: Le Soir, La Nation belge, La Libre Belgique, Le Drapeau Rouge en Le Peuple.

De volgende kranten heb ik in hun oorspronkelijke versie moeten raadplegen: La Wallonie, Le Monde du Travail, La Dernière Heure, La Meuse, La Nouvelle Gazette en La Gazette de Liège.

[113] RAXHON, P., Histoire du Congrès wallon d’octobre 1945. Un avenir politique pour la Wallonie , Charleroi, 1995, blz. 100-114.

[114] GERIN, P., La presse belge face au Congrès national wallon, in: D’HEUR, J.M. en GERIN, P. ed., La Vie Wallonne. Actes du colloque scientifique international sur le Congrès National Wallon de 1945, t. LXXI (1997), Nouvelle Série n° 437-440, blz. 104-155.

[115] GERIN, P., La presse belge face au Congrès national wallon, in: D’HEUR, J.M. en GERIN, P. ed., La Vie Wallonne. Actes du colloque scientifique international sur le Congrès National Wallon de 1945, t. LXXI (1997), Nouvelle Série n° 437-440, blz. 110-123.

[116] Les communistes wallons définissent leur position à la veille du Congrès wallon, in: Le Drapeau Rouge, 16 oktober 1945.

Pour résoudre le problème wallon. Les partis démocratiques peuvent trouver aisément une solution commune, in: Le Drapeau Rouge, 18 oktober 1945.

[117] Avant le grand congrès wallon. Les trusts feront-ils de la Wallonie une terre brulée?, in: Le Drapeau Rouge, 20 en 21 oktober 1945.

[118] LAROCK, V., La question wallonne, in: Le Peuple, 12 oktober 1945.

[119] SOS Congrès National Wallon, in: La Wallonie, 17 oktober 1945.

[120] DEGHAYE, P., Samedi et dimanche se tient à Liège le premier Congrès National Wallon, in: La Wallonie, 20 oktober 1945.

[121] MARCY, J., Chronique des affaires wallonnes. La solution fédéralistes, in: Le Monde du Travail, 20 en 21 oktober 1945.

En la salle des Fêtes du jardin d’ Acclimation. Le premier congrès national wallon, in: Le Monde du Travail, 20 en 21 oktober 1945.

[122] GERIN, P., La presse belge face au Congrès national wallon, in: D’HEUR, J.M. en GERIN, P. ed., La Vie Wallonne. Actes du colloque scientifique international sur le Congrès National Wallon de 1945, t. LXXI (1997), Nouvelle Série n° 437-440, blz. 112-113.

[123] MARCY, J., Chronique des affaires wallonnes. Les thèses au Congrès National Wallon, in: Le Monde du Travail, 13 en 14 oktober 194.

[124] Le Congrès wallon, in: La Dernière Heure, 20 oktober 1945.

[125] GILBART, O., Les problèmes wallons. Les griefs wallons. Un impressionnant cortège, in: La Meuse, 18 oktober 1945.

[126] GERIN, P., La presse belge face au Congrès national wallon, in: D’HEUR, J.M. en GERIN, P. ed., La Vie Wallonne. Actes du colloque scientifique international sur le Congrès National Wallon de 1945, t. LXXI (1997), Nouvelle Série n° 437-440, blz. 111-112.

[127] PIRARD, T., Ce samedi et ce dimanche à Liège. La Wallonie va scruter son destin, in: La Meuse, 20 en 21 oktober 1945.

[128] A Wallonie Libre. La régionale et le Congrès, in: La Nouvelle Gazette. Edition de la region du Centre, 14 en 15 oktober 1945.

Les gauches libérales et la question wallonne, in: La Nouvelle Gazette. Edition de la region du Centre, 17 oktober 1945.

[129] DUPRIEZ, R., Le Problème belge. La solution de paix et d’union, in: La Nouvelle Gazette. Edition de la region du Centre, 16 oktober 1945.

ID., Au dessus des consignes de partis. L’union wallonne doit se faire à Liège dans la discipline, in: La Nouvelle Gazette. Edition de la region du Centre, 20 en 21 oktober 1945.

DORGEZ, G.N., A Liège 20-21 octobre. Le congrès National Wallon, in: La Nouvelle Gazette. Edition de la region du Centre, 20 en 21 oktober 1945.

[130] LAROCK, V., La question wallonne, in: Le Peuple, 12 oktober 1945.

[131] GERIN, P., La presse belge face au Congrès national wallon, in: D’HEUR, J.M. en GERIN, P. ed., La Vie Wallonne. Actes du colloque scientifique international sur le Congrès National Wallon de 1945, t. LXXI (1997), Nouvelle Série n° 437-440, blz. 151-152.

[132] DENUIT, D., Le Congrès national wallon s’est tenu à Liège. Les congressistes émettent un vote ‘sentimental’ pour le rattachement de la Wallonie à la France et un vote ‘de raison’ en faveur du fédéralisme, in: Le Soir, 23 oktober 1945.

BOHY, G., Tribune Libre. Le P.S.B. et le congrès wallon, in: Le Soir, 26 oktober 1945.

Les libéraux bruxellois hostiles au séparatisme. Ils estiment que les griefs des wallons doivent être redressées sans délai, in: Le Soir, 30 oktober 1945.

[133] DENUIT, D., Le CNW de Liège, in: Le Soir, 24 oktober 1945.

FUSS, L., D’une semaine à l’autre… nous sommes avec les wallons, in: Le Soir, 30 oktober 1945.

[134] Le congrès national wallon, in: La Nation Belge, 22 oktober 1945.

Le Congrès National Wallon vote le principe de l’autonomie dans le cadre de la Belgique. Et charge une commission d’en étudier les modalités, in: La Nation Belge, 23 oktober 1945.

[135] LE HURON, La valeur d’un congrès. Ce que fut et ce que ne fut pas le Congrès Wallon, in: La Nation Belge, 24 oktober 1945.

[136] Chantal Kesteloot heeft het in deze context over ‘de drie stadia in natievorming’ van Hroch: culturele beweging, een militante minderheid en een massabeweging.

KESTELOOT, C., Waalse Beweging en nationale identiteit, in: DEPREZ, K. en VOS, L., Nationalisme in België. Identiteiten in beweging. 1780-2000, Antwerpen en Baarn, 1999, blz. 160-176.

HROCH, M., Social preconditions of national revival in Europe. A comparative analysis of the social compositions of patriotic groups among the smaller European nations, Cambridge, 1985.

[137] Le Congrès national wallon. Malgré l’adaption d’une résolution d’apparence modérée, le congrès marque à la quasi unanimité ses préférences pour des solutions de séparation. Courageuse attitude de M. Philippart, in: La Libre Belgique, 22 oktober 1945.

Une réunion de la Droite sénatoriale. Une protestation contre le congrès wallon de Liège, in: La Libre Belgique, 24 oktober 1945.

La droite de la Chambre. Une protestation contre le congrès dit wallon, in: La Libre Belgique, 25 oktober 1945.

Le Comité National du PSC demande des poursuites à charge des ‘mauvais citoyens’ du congrès wallon, in: La Libre Belgique, 27 en 28 oktober 1945.

[138] En marge d’un congrès. Les Wallons et l’Unité Nationale, in: La Libre Belgique, 23 oktober 1945.

En marge d’un congrès. Où l’on méconnaît l’Histoire et… le devoir des fonctionnaires, in: La Libre Belgique, 24 oktober 1945.

DE LONGUEVILLE, A., à propos du Congrès Wallon. Ce que pense un Wallon 100 p.c. des “clameurs de demagogues méprisables”, in: La Libre Belgique, 26 oktober 1945.

En marge d’un congrès. Où l’on méconnaît l’Histoire et… le devoir des fonctionnaires, in: La Libre Belgique, 24 oktober 1945.

[139] Le Congrès national wallon. Une tragi-comédie dont on ignore encore le dernier acte, in: La Gazette de Liège, 22 oktober 1945.

[140] DEMARTEAU, J., L’échec des anti-belges, in: La Gazette de Liège, 23 oktober 1945.

ID., Le fédéralisme mortel, in: La Gazette de Liège, 24 oktober 1945.

ID., Après le congrès “national” wallon, in: La Gazette de Liège, 25 oktober 1945.

ID., Lapinisme!, in: La Gazette de Liège, 26 oktober 1945.

[141] Le congrès wallon adopte le principe de l’autonomie de la Wallonie au sein d’une Belgique réformée, in: Le Drapeau Rouge, 22 oktober 1945.

[142] TERFVE, J., Le congrès wallon de Liège, in: Le Drapeau Rouge, 24 oktober 1945.

[143] Congrès National Wallon à Liège. Plusieurs groupements culturels et politiques y ont discute du statut de la Wallonie, in: Le Peuple, 22 oktober 1945.

[144] LAROCK, V., Après le Congrès wallon, in: Le Peuple, 24 oktober 1945.

[145] Dans l’enthousiasme, l’unanimité et la sagesse. Le Congrès National Wallon affirme son amour de la France. Réalise l’unité d’action pour revendiquer l’autonomie de la Wallonie dans le cadre de la Belgique, in: La Wallonie, 23 oktober 1945.

M. Homais va-t-au congrès, in: La Wallonie, 25 oktober 1945.

[146] Pour la renaissance de la Wallonie et le redressement de nos légitimes griefs. Le Congrès National Wallon se réunit. Les thèses en présance, in: La Wallonie, 21 en 22 oktober 1945.

[147] Vingt-trois ans après la “lettre au Roi” de Jules Destrée. Le Congrès National Wallon se prononce à l’unanimité pour l’autonomie de la Wallonie dans le cadre de la Belgique. Samedi soir, au cours d’un vote “affectif” a réunion à la France avait obtenu une majorité relative. Nouveau Congrès en janvier à Charleroi, in: Le Monde du Travail, 22 oktober 1945.

En marge d’un congrès national wallon, in: Le Monde du Travail, 23 oktober 1945.

Après le coup de semonce du congrès National Wallon. L’opinion de la presse belge, in: Le Monde du Travail, 26 oktober 1945.

[148] DEHOUSSE, F., Coup de semonce, in: Le Monde du Travail, 23 oktober 1945.

SAINTE, F., Quelques réflexions sur le Congrès Wallon, in: Le Monde du Travail, 24 oktober 1945.

MARCY, J., Chronique des affaires wallonnes. Après le Congrès, in: Le Monde du Travail, 27 en 28 oktober 1945.

[149]Le congrès N.W. revendique l’autonomie dans le cadre de Belgique, in: La Dernière Heure, 22 oktober 1945.

[150] Quelques réflexions à propos du Congrès wallon, in: La Dernière Heure, 25 oktober 1945.

[151] Le congrès wallon réuni à Liège a choisi à l’unanimité moins deux voix le fédéralisme dans le cadre de Belgique réformée, in: La Meuse, 22 oktober 1945.

Le PSC dénonce le congrès wallon au ministre de la justice, in: La Meuse, 27 en 28 oktober 1945.

[152] GILBART, O., Les problèmes wallons. Un coup de semance qui doit-être entendu tel est le sens profond du Congrès National Wallon, in: La Meuse, 25 oktober 1945.

[153] Journées historiques à Liège. Pour sauver la Wallonie et la Belgique. Le Congrès National Wallon se prononce pour la fédéralisme. Dernière tentative pour résoudre le problème belge, in: La Nouvelle Gazette. Edition de la region du Centre, 23 oktober 1945.

[154] DUPRIEZ, R., Le Congrès Wallon de Liège. La main tendue pour la dernière fois, in: La Nouvelle Gazette. Edition de la region du Centre, 23 oktober 1945.

[155] GERIN, P., La presse belge face au Congrès national wallon, in: D’HEUR, J.M. en GERIN, P. ed., La Vie Wallonne. Actes du colloque scientifique international sur le Congrès National Wallon de 1945, t. LXXI (1997), Nouvelle Série n° 437-440, blz. 152-155.

[156] a.c., blz. 155.

[157] Avant le Congrès Wallon à Charleroi. Un ordre du jour pour le fédéralisme, in: La Nation Belge, 7 mei 1946.

[158] BERNARD, C., Le Congrès Wallon. Ou le séparatisme intempestif, in: La Nation Belge, 4 mei 1946.

[159] GLINEUR, H., A propos du deuxiéme congrès wallon. Des solutions réalistes, in: Le Drapeau Rouge, 11 en 12 mei 1946.

[160] Bijvoorbeeld:

PIRSON, N. Le problème wallon. Griefs culturels. Il faut que le peuple wallon puisse aussi sortir du médiocre, s’élever, s’affiner, in: La Wallonie, 9 mei 1946.

Wallons, il faut agir!, in: La Wallonie, 10 mei 1946.

[161] T., La Vie Wallonne. Joseph Merlot présidera samedi et dimanche le Congrès National Wallon à Charleroi, in: Le Monde du Travail, 9 mei 1946.

[162] MARCY, J., La grande dispute “des fédéralistes”, in: Le Monde du Travail, 9 mei 1946.

Samedi et dimanche le Congrès National Wallon tiendra ses assises à Charleroi, in: Le Monde du Travail, 10 mei 1946.

[163] R.W., En vue de congrès wallon. Mouvement Wallon. Révendications et griefs, in: La Dernière Heure, 11 mei 1946.

[164] Congrès National Wallon de Charleroi. La questions des trains, in: La Meuse, 10 mei 1946.

Avant le congrès wallon de Charleroi. C’est le samedi 11 mai que s’ouvrira au Théâtre Provincial de Charleroi le Congrès national Wallon, in: La Meuse, 10 mei 1946.

[165] DORGEZ, G.N., Les cocus magnifiques. Les Wallons bernes et contents!, in: La Nouvelle Gazette. Edition de la region du Centre, 5 en 6 mei 1946.

ID., Pour vous Wallons… Bruxelles gorgée et triomphante!, 9 mei 1946.

DUPRIEZ, R., Le Congrès wallon tient aujourd’hui ses assises à Charleroi. Le Congrès wallon de Charleroi. Pour moins d’unité mais pour plus d’union, in: La Nouvelle Gazette. Edition de la region du Centre, 11 en 12 mei 1946.

[166] SARTIM, H., Le Congrès wallon de Charleroi, in: Le Soir, 14 mei 1946.

[167] OBSERVER, D’une semaine à l’autre… in Le Soir, 21 mei 1946.

[168] Le congrès wallon s’est ouvert à Charleroi. Dans le cadre de la Belgique, sans doute, mais fédéralisme quand même, in: La Nation Belge, 12 mei 1946.

A Charleroi. Le congrès national wallon adopte la structure générale du projet de fédéralisme. Et reconnait aux Bruxellois le droit de fixer leur statut dans le cadre belge, in: La Nation Belge, 13 mei 1946.

[169] LE HURON, Réflexions autour d’un Congrès. Ce n’est pas l’autonomie qui sauvera la Wallonie. Mais bien des réformes adéquates aux maux dont elle souffre, in: La Nation Belge, 16 mei 1946.

[170] Le congrès wallon de Charleroi. Un débat sur les modes fédéralisme. L’énergique protestation de M. Philippart député PSC de Liège, in: La Libre Belgique, 12 mei 1946.

Le congrès wallon de Charleroi. La journée de dimanche. Le congrès s’achève par le vote d’une résolution demandant le fédéralisme par la voie d’une révision constitutionelle, in: La Libre Belgique, 13 mei 1946.

[171] Après le congres wallon. Pas de séparatisme, ni en un ni en deux temps, in: La Libre Belgique, 14 mei 1946.

[172] Schreurs: 39 voorkeurstemmen, Van Belle: 439, Gilbart: 436 en Philippart: 4506

[173] HUSKIN, A., Au 2° congrès wallon à Charleroi. Fédéralisme à deux ou à trois, in: La Gazette de Liège, 13 mei 1946.

Le Congrès wallon de Charleroi, in: La Gazette de Liège, 14 mei 1946.

Coups de Plumes et de ciseaux. Après le congrès wallon, in: La Gazette de Liège, 16 mei 1946.

[174] DEMARTEAU, J., Les querelles wallonnes, in: La Gazette de Liège, 14 mei 1946.

ID., Le premier grief, in: La Gazette de Liège, 16 mei 1946.

[175] Le Congrès wallon se prononce avec enthousiasme pour des propositions réalistes présentées par le Parti Communiste, in: Le Drapeau Rouge, 13 mei 1946.

[176] BURNELLE, E., D’un congrès à l’autre, in: Le Drapeau Rouge, 14 mei 1946.

[177] Le IIme Congrès Wallon adopte le principe du fédéralisme à deux. Il en fera déposer le projet au parlement. Les Bruxellois décideront eux-mêmes de leur sort, in: Le Peuple, 14 mei 1946.

Lu et vu dans la presse, in: Le Peuple, 15 mei 1946.

Lu et vu dans la presse, in: Le Peuple, 16 mei 1946.

[178] Le Congrès wallon de Charleroi opte pour un fédéralisme à deux. Bruxelles décidéra de son sort, in: La Wallonie, 13 mei 1946.

REM. G., Ici Wallonie. Sur la route d’un congrès, in: La Wallonie, 13 mei 1946.

DECORTE, L., Le Congrès wallon de Charleroi. Impressions d’un congressiste, in: La Wallonie, 14 mei 1946.

[179] AUGIER, D., Après le congrès de Charleroi, in: La Wallonie, 15 mei 1946.

[180] Le congrès national wallon réuni à Charleroi précise sa conception fédéraliste. Le prochain congrès se réunira à Namur, in: Le Monde du Travail, 13 mei 1946.

Lu et vu dans la presse, in: Le Monde du Travail, 15 mei 1946.

[181] DENIS, M., Après le congrès de Charleroi, in: Le Monde du Travail, 16 mei 1946.

[182] R.P., Après deux jours de débats le congrès wallon se déclare favorable en principe au fédéralisme à deux mais il reconnait aux Bruxellois le droit de fixer eux-mêmes staut particulier, in: La Dernière Heure, 13 mei 1946.

[183] A propos du congrès wallon, in: La Dernière Heure, 14 mei 1946.

[184] AL., G., Le congrès wallon de Charleroi. Fédéralisme à deux, in: La Meuse, 13 mei 1946.

Le carrefour des opinions, in: La Meuse, 15 mei 1946.

[185] Le 2^me congrès national wallon à Charleroi. Pour sauver la Wallonie et assurer l’avenir de la Belgique, in: La Nouvelle Gazette. Edition de la region du Centre, 12 en 13 mei 1946.

Les idées et les faits. Un plan de séparation belge, in: La Nouvelle Gazette. Edition de la region du Centre, 15 mei 1946.

[186] DORGEZ, G.N., La voix de la raison, in: La Nouvelle Gazette. Edition de la region du Centre, 12 en 13 mei 1946.

DUPRIEZ, R., Le congrès wallon. Pour l’union des belges, in: La Nouvelle Gazette. Edition de la region du Centre, 14 mei 1946.

EVRARD, M., Et à défaut de fédéralisme?, in: La Nouvelle Gazette. Edition de la region du Centre, 16 mei 1946.

[187] J.I.V., La Marche vers le fédéralisme… et vers le ridicule, in: La Gazette de Liège, 28 april 1947.

Le Parti Social Chrétien n’ira pas au Congrès Wallon, in: La Gazette de Liège, 28 april 1947.

[188] DEMARTEAU, J., Avant le congrès wallon de Namur. La sinistre comédie et le mensonge recommencement, in: La Gazette de Liège, 2 mei 1947.

[189] BURNELLE, E., Aujourd’hui s’ouvre à Namur le Congrès National Wallon, in: Le Drapeau Rouge, 3 en 4 mei 1947.

[190] DUCHATTO, M., La note du jour. Congrès, in: La Wallonie, 3 en 4 mei 1947.

DECORTIS, L., Le Congrès wallon, in: La Wallonie, 4 mei 1947.

[191] BS., Avant le Congrès Wallon. Notre enquête sur le problème wallon. Interview de M. Rey. Député de Liège, in: La Dernière Heure, 1 mei 1947.

ID. Avant le Congrès Wallon. Notre enquête sur le problème wallon. Interview de M. le professeur Schlag. Président de la Commission des Griefs, in: La Dernière Heure, 2 mei 1947.

[192] Ce samedi 3 et dimanche 4 mai se déroulent à Namur les assises du 3^me Congrès National Wallon, in: La Meuse, 3 en 4 mei 1947.

[193] KINET, V., La Wallonie saura-t-elle s’affirmer au 3^e congrès national de Namur les 3 et 4 mai?, in: La Nouvelle Gazette. Edition de la region du Centre, 15 april 1947.

[194] DUPRIEZ, R., Avant le congrès de Namur. Les Liberaux wallons et le fédéralisme, in: La Nouvelle Gazette. Edition de la region du Centre, 29 april 1947.

ID., Le Congrès National Wallon s’ouvre aujourd’hui à Namur. Avant le congrès Wallon. L’activité de demain, in: La Nouvelle Gazette de Charleroi 3 en 4 mei 1947.

[195]DENUIT, D., Le Congrès national wallon s’est ouvert samedi à Namur, in: Le Soir, 4 mei 1947.

ID. Le congrès wallon a terminé ses travaux dimanche matin. La discussion des résolutions provoque des incidents, in: Le Soir, 5 mei 1947.

REY, J., Fédéralisme, in: Le Soir, 8 mei 1947.

[196] Samedi s’est ouvert à Namur le troisième Congrès wallon. Il est appelé à confirmer sa position à l’endroit de la formule fédéraliste dont le parlement est saisi, in: La Nation Belge, 4 mei 1947.

Le congrès wallon réclame le vote de la proposition instituant le régime fédéral. M. Plisnier provoque un violent incident en tenant un langage provocateur. Il se fait désavouer par le président, in: La Nation Belge, 5 mei 1947.

[197] LE HURON, Le Problème Wallon. Réflexions à l’occasion d’un congrès, in: La Nation Belge, 7 mei 1947.

[198] Le congrès wallon à Namur. De violentes discussion ont marqué la première journée, in: La Libre Belgique, 4 mei 1947.

Le congrès wallon à Namur. Il s’achève, non sans incidents, par l’adoption d’une résolution exigeant la prise en considération de la proposition de la loi fédérale. Le scandaleux discours du romancier Plisnier, in: La Libre Belgique, 5 mei 1947.

[199] Après le “Congrès Wallon”. Le Piège du fédéralisme, in: La Libre Belgique, 6 mei 1947.

Fédéralisme ou décentralisation?, in: La Libre Belgique, 10 mei 1947.

NOTHOMB, P., Fédéralisme ou provincialisme, in: La Libre Belgique, 14 mei 1947.

[200] J.I.V., Le congrès wallon piétine. Des discours des menaces, in: La Gazette de Liège, 5 mei 1947.

Nos Echos, in: La Gazette de Liège, 6 mei 1947.

Coups de Plumes et de ciseaux, in: La Gazette de Liège, 7 mei 1947.

Coups de Plumes et de ciseaux, in: La Gazette de Liège, 8 mei 1947.

[201] DEMARTEAU, J., La crise du congrès wallon, in: La Gazette de Liège, 6 mei 1947.

ID., Que représentent-ils, in: La Gazette de Liège, 9 mei 1947.

[202] Après le congres wallon. Pas de séparatisme, ni en un ni en deux temps, in: La Libre Belgique, 14 mei 1946.

[203] Le troisiéme congrès wallon a tenu ses assises à Namur. Un millier de congressistes se prononcent pour le fédéralisme, in: Le Drapeau Rouge, 5 mei 1947.

[204] BURNELLE, E., Après le Congrès Wallon, in: Le Drapeau Rouge, 9 mei 1947.

[205] Le III^me congrès wallon s’est ouvert à Namur samedi matin, in: Le Peuple, 4 en 5 mei 1947.

Le III^me congrès wallon s’est tenu à Namur samedi et dimanche, in: Le Peuple, 6 mei 1947.

Le PSC condamne le congrès wallon de Namur, in: Le Peuple, 9 mei 1947.

[206] DIEUDONNE, R., Après le Congrès wallon, in: Le Peuple, 11 en 12 mei 1947.

[207]Après des débats souvent houleux. Le congrès wallon fait confiance aux mandataires qui défondront le projet d’instauration d’un régime fédéral. En cas de rejet du projet par le Parlement, des assises extraordinaires se tiendraient à Bruxelles pour envisager les moyens de poursuivre l’action, in: La Wallonie, 5 mei 1947.

[208] Le P.S.C. et le problème wallon. Le projet Harmel à l’ordre du jour, in: La Wallonie, 7 mei 1947.

[209] Le III^me congrès wallon s’est tenu à Namur samedi et dimanche, in: in: Le Monde du Travail, 5 mei 1947.

[210] BERTELSON, L., La Presse d’information. Tableau chronologique des journaux belges, Bruxelles, s.d., kol. 221 en 226.

DE BENS, E., De pers in België. Het verhaal van de Belgische dagbladpers. Gisteren, vandaag en morgen, Tielt, 2001, blz. 399-402.

[211] Réflexions sur le Congrès National Wallon de Namur, in: Le Monde du Travail, 6 mei 1947.

[212] Na WOII werden er wel meer kranten overgenomen of verdwenen. Het waren vooral kranten die het CNW gunstig gezind waren: L’Express, le Gaulois, La Cité Nouvelle, L’Eclair, etc….

GERIN, P., La presse belge face au Congrès national wallon, in: D’HEUR, J.M. en GERIN, P. ed., La Vie Wallonne. Actes du colloque scientifique international sur le Congrès National Wallon de 1945, t. LXXI (1997), Nouvelle Série n° 437-440, blz. 155.

[213] BS., Le congrès wallon s’est ouvert samedi matin à Namur, in: La Dernière Heure, 4 mei 1947.

ID., Le congrès wallon se pronce pour le fédéralisme. Une séance mouvementée au congrès wallon de Namur, in: La Dernière Heure, 5 mei 1947.

[214] A propos du congrès wallon, in: La Dernière Heure, 6 mei 1947.

Le rattachement de la Wallonie à la France, in: La Dernière Heure, 9 mei 1947.

Un statut fédéral, in: La Dernière Heure, 14 mei 1947.

[215] GERARD, J., Le congrès national wallon a tenu ses assises à Namur, in: La Meuse, 5 mei 1947.

[216] DUPONT, G., Autour du Perron, in: La Meuse, 5 mei 1947.

[217] Le III^me congrès national wallon enterine le projet de Belgique fédérale. Son rejet serait un défi à la Wallonie, in: La Nouvelle Gazette de Charleroi, 10 mei 1947.

BLAS, G., Le tort des Wallons, in: La Nouvelle Gazette de Charleroi, 10 mei 1947.

[218] DUBREUX, P., Après le congrès wallon… Les arguments de ceux qui n’en ont pas…!, in: La Nouvelle Gazette de Charleroi, 10 mei 1947.

DORGEZ, G.N., Après le congrès wallon. Une résistance à vaincre, in: La Nouvelle Gazette. Edition de la region du Centre, 8 mei 1947.

[219] DENUIT, D., Le Congrès national wallon se tiendra à Bruxelles, in: Le Soir, 17 februari 1948.

[220] I.V., Le Mouvement fédéraliste wallon ne perd pas courage, in: La Gazette de Liège, 17 februari 1948.

[221] Le Congrès National Wallon se tiendra samedi et dimanche à Bruxelles, in: Le Drapeau Rouge, 17 februari 1948.

[222] Le congrès wallon de Bruxelles réaffirmera sa volonté d’aboutir au fédéralisme, in: La Wallonie, 17 februari 1948.

[223] DECORTIS, L., Le Congrès wallon, in: La Wallonie, 20 en 21 februari 1948.

[224] Prélude au congrès wallon. De qui se moque-t-on?, in: Le Monde du Travail, 20 februari 1948.

[225] Avant le congrès national wallon, in: La Dernière Heure, 18 februari 1948.

[226] DETRY, R.G., Un congrès wallon va se réunir à Bruxelles, in: La Meuse, 17 februari 1948.

T.P., Le 4^me Congrès National Wallon a lieu ce samedi et ce dimanche à Bruxelles, in: La Meuse, 20 en 21 februari 1948.

E-L. A., Où est le défense des intérêts wallons? M. Paque, président du ‘Comité provincial d’action wallonne’ nous dit, in: La Meuse, 20 en 21 februari 1948.

[227] Le Congrès National Wallon se tiendra à Bruxelles les 21 et 22 février, in: La Nouvelle Gazette. Edition du Centre, 17 februari 1948.

A Bruxelles. Les 21 et 22 février. Le Congrès National Wallon, in: La Nouvelle Gazette. Edition du Centre, 21 februari 1948.

[228] DENUIT, D., Le IV^e Congrès national wallon. ‘Le problème wallon, déclre M. Merlot, est un problème belge, il deviendra sans doute un important problème gouvernementale’, in: Le Soir, 22 februari 1948.

ID., IV^e Congrès national wallon a terminé ses travaux. L’Assemblée décide d’intensifier la lutte pour la libération de la Wallonie et préconise la solution fédéraliste, in: Le Soir, 24 februari 1948.

[229] Le congrès wallon s’est ouvert samedi à Bruxelles. Thème du congrès: Le fédéralisme, in: La Nation Belge, 22 februari 1948.

Le congrès wallon réaffirme sa volonté d’aboutir le fédéralisme, in: La Nation Belge, 23 en 24 februari 1948.

La séance de l’ après-midi, in: La Nation Belge, 24 februari 1948.

Le congrès wallon réaffirme sa volonté d’aboutir le fédéralisme, in: La Nation Belge, 24 februari 1948.

[230] LE HURON, Le Congrès Wallon. Fédéralisme. Vue de l’esprit, in: La Nation Belge, 24 februari 1948.

[231] Le congrès Wallon, in: La Libre Belgique, 22 februari 1948.

Le congrès Wallon. Il s’achève par l’adaption de résolutions fédéralistes. Protestations de M. Philippart, in: La Libre Belgique, 23 februari 1948.

Chant grégorien au congrès wallon, in: La Libre Belgique, 24 februari 1948.

Lettre ouverte à un membre du Congrès wallon, in: La Libre Belgique, 25 februari 1948.

LOUMAYE, M., Les Libéraux wallons et le fédéralisme, in: La Libre Belgique, 27 februari 1948.

[232] En pleine équivoque. Du fédéralisme au séparatisme, in: La Libre Belgique, 24 februari 1948.

[233]S.T., Le 4^me congrès wallon, in: La Gazette de Liège, 23 februari 1948.

Leurs opinions et les nôtres, in: La Gazette de Liège, 25 februari 1948.

Leurs opinions et les nôtres, in: La Gazette de Liège, 26 februari 1948.

Leurs opinions et les nôtres, in: La Gazette de Liège, 27 februari 1948.

[234] DEMARTEAU, J., Le Congrès immuable, in: La Gazette de Liège, 26 februari 1948.

[235] Le congrès wallon réaffirme son désir d’aboutir au fédéralisme. Nos amis Glineur et Burnelle insistent pour un élargissement populaire du mouvement, in: Le Drapeau Rouge, 23 februari 1948.

[236] BURNELLE, E., Après le IVe Congrès Wallon. Plus ardents que jamais!, in: Le Drapeau Rouge, 26 februari 1948.

[237] Volonté et modération. Le 4^me Congrès National Wallon affirme sa foi dans la victoire du fédéralisme, in: Le Peuple, 23 februari 1948.

[238] Le 4^me Assemblée du Congrès National Wallon. Plus de mille délégués réunis à Bruxelles réaffirment que le fédéralisme rest l’objectif du mouvement wallon pour la rélisation d’une Belgique plus unie, in: La Wallonie, 22 februari 1948.

[239] Volonté et modération. Le 4^me Congrès National Wallon affirme sa foi dans la victoire du fédéralisme, in: Le Monde du Travail, 23 februari 1948.

[240] P.G., Le quatrième congrès national wallon, in: La Dernière Heure, 22 februari 1948.

ID., Le quatrième congrès wallon. La lutte pour le fédéralisme. L’ union et non l’ unité doit sauver et faire la, force de la Belgique, in: La Dernière Heure, 23 februari 1948.

Le quatrième congrès wallon. Dans le cadre de Belgique nous voulons le fédéralisme. C’est-à-dire l’union. Déclare M. Merlot, in: La Dernière Heure, 23 februari 1948.

[241] DETRY, R.G., Le 4^me Congrès Wallon s’est réuni à Bruxelles. L’union fera réellement la force de la Belgique bien plus que l’unité apparente actuelle déclare le président Merlot, in: La Meuse, 23 februari 1948.

Tchantès au congrès wallon, in: La Meuse, 24 februari 1948.

[242] DUPRIEZ, R., Après le congrès wallon. Propaganda et action, in: La Nouvelle Gazette. Edition de la region du Centre, 26 februari 1948.

[243] Le congrès national wallon. La séance de samedi matin, in: La Nouvelle Gazette. Edition de la region du Centre, 22 februari 1948.

Le congrès national wallon, in: La Nouvelle Gazette. Edition de la region du Centre, 23 februari 1948.

[244] DENUIT, D., Le Congrès National Wallon tiendra ses prochaines assises à Liège. Le Rapport de M. Schreurs, secrétaire général, in: Le Soir, 25 september 1949.

[245] DEMARTEAU, J.M.A., Une idée nette. Ane pas prendre au sérieux, in: La Gazette de Liège, 30 september 1949.

[246] Le Congrès national wallon s’ouvre aujourd’hui à Liège, in: Le Drapeau Rouge, 1 oktober 1949.

[247] Une interview de Joseph Merlot. ’Le cinquième congrès wallon sera celui de la ténacité’. Le président est optimiste, in: La Wallonie, 1 en 2 oktober 1949.

[248] DUCHATTO, M., La Note du jour. Wallonie, in: La Wallonie, 29 september 1949.

[249] Autour du cinquième congrès national wallon, in: Le Monde du Travail, 28 september 1949.

Prélude au Congrès National Wallon. Forgeons nous-mêmes notre force dans l’unité, la faveur et la vitalité de l’ame wallonne… in: Le Monde du Travail, 28 september 1949.

Prélude au Congrès National Wallon. Forgeons nous-mêmes notre force dans l’unité, la faveur et la vitalité de l’ame wallonne… in: Le Monde du Travail, 29 september 1949.

Prélude au Congrès National Wallon. Forgeons nous-mêmes notre force dans l’unité, la faveur et la vitalité de l’ame wallonne… in: Le Monde du Travail, 30 september 1949.

[250] Le 5^me Congrès National Wallon se tiendra à Liège les 1^er et 2 octobre, in: La Meuse, 29 september 1949.

[251] Le Congrès National Wallon. 1^er et 2 octobre 1949 à Liège, in: La Nouvelle Gazette. Edition de la region du Centre, 21 september 1949.

L’activité du Congrès Wallon du 1^er octobre, in: La Nouvelle Gazette. Edition de la region du Centre, 26 september 1949.

Autour du cinquième Congrès National Wallon, in: La Nouvelle Gazette. Edition de la region du Centre, 27 september 1949.

Wallon! As-tu envoyé ton adhésion au congrès national wallon de Liège de 1er et 2 octobre prochain, in: La Nouvelle Gazette. Edition de la region du Centre, 28 september 1949.

Le 5^me congrès national wallon. Le rapport générale de M. Fernand Schreurs. Secrétaire Général du Congrès, in: La Nouvelle Gazette. Edition de la region du Centre, 30 september 1949.

Le 5^me congrès national wallon. Le rapport générale de M. Fernand Schreurs. Secrétaire Général du Congrès, in: La Nouvelle Gazette. Edition de la region du Centre, 1 oktober 1949.

[252] DUPRIEZ, R., Le prochain congrès wallon. Sa véritable portée politique, in: La Nouvelle Gazette. Edition de la region du Centre, 21 september 1949.

DORGEZ, G.N., Avant le congrès wallon. Une nouvelle phase du combat pour la Wallonie, in: La Nouvelle Gazette. Edition de la region du Centre, 27 september 1949.

ID., Avant le congrès wallon. Benelux est-il une escroquerie économique?, in: La Nouvelle Gazette. Edition de la region du Centre, 30 september 1949.

[253] F.S., A Liège. Le Congrès national wallon. La journée d’ouverture, in: Le Soir, 2 oktober 1949.

ID., A Liège. Le Congrès national wallon. La seconde journée, in: Le Soir, 3 oktober 1949.

[254] Antiroyaliste et anticlérical. Le cinquième Congrès wallon se prononce en faveur du fédéralisme européen. Malgré vive opposition des communistes, in: La Nation Belge, 3 oktober 1949.

[255] Le Congrès wallon fait fausse route, in: La Nation Belge, 6 oktober 1949.

[256] Le congrès wallon maintient ses thèses fédéralistes et, farouchement antiroyaliste s’élève contre la proposition de consultation populaire. Un violent discours de M. Van Belle, vice président de la Chambre, in: La Libre Belgique, 4 oktober 1949.

Le congrès wallon achève ses travaux en affirmant ses sympathies pour le fédéralisme européen. La journée de dimanche, in: La Libre Belgique, 3 oktober 1949.

[257] Le Congrès Wallon. Une “assemblée académique” où le vrai problème wallon ne fut même pas abordé, in: La Libre Belgique, 4 oktober 1949.

[258] La lettre de M. Marcel Philippart au congrès national wallon, in: La Gazette de Liège, 4 oktober 1949.

Leurs opinions et les nôtres, in: La Gazette de Liège, 5 oktober 1949.

Leurs opinions et les nôtres, in: La Gazette de Liège, 6 oktober 1949.

[259] Le Congrès National Wallon s’est réuni à Liège. Léquivoque persiste, in: La Gazette de Liège, 3 oktober 1949.

DEMARTEAU, J., Une idée nette. Les communistes au congrès, in: La Gazette de Liège, 4 oktober 1949.

[260] Tour d’horizon. La presse et le congrès wallon, in: Le Drapeau Rouge, 7 oktober 1949.

[261] Jean Terfve dénonce ceux qui veulent mettre le Congrès Wallon à la remorque de Spaak, in: Le Drapeau Rouge, 4 oktober 1949.

[262] Le congrès wallon à Liège. Il sera celui de l’energie et de la tencité… déclare J. Merlot, président du congrès, in: Le Peuple, 2 oktober 1949.

Le congrès wallon à Liège. Faisons l’Europe… et sauvons la Wallonie! (J.J. Merlot, bourgmestre de Seraing), in: Le Peuple, 4 oktober 1949.

[263] LAROCK, V., Le Congrès Wallon, in: Le Peuple, 6 oktober 1949.

[264] En face des difficultés croissantes de l’économie wallonne. Le congrès national wallon se prononce pour une politique européenne cohérente et organisée, in: La Wallonie, 3 oktober 1949.

Après le congrès wallon. Petits échos lointains, in: La Wallonie, 6 oktober 1949.

[265] DUCHATTO, M., La Note du jour. Congrès Wallon, in: La Wallonie, 10 oktober 1949.

[266] Le congrès wallon à Liège. Faisons l’Europe… et sauvons la Wallonie! (J.J. Merlot, bourgmestre de Seraing), in: Le Monde du Travail, 3 oktober 1949.

[267] LAROCK, V., Le Congrès Wallon, in: Le Monde du Travail, 5 oktober 1949.Le congrès wallon à Liège.

[268] R., Le V^e congrès national wallon, in: La Dernière Heure, 2 oktober 1949.

ID., Le V^e congrès national wallon, in: La Dernière Heure, 3 oktober 1949.

ID., Le V^e congrès national wallon, in: La Dernière Heure, 4 oktober 1949.

[269] Le 5^me congrès wallon s’est tenu samedi et dimanche à Liège. La motion ralliant le congrès au concepte fédéraliste de l’ Europe occidentale est adoptée à l’unanimité moins 14 voix communistes, in: La Meuse, 3 oktober 1949.

Résolution finale votée au congrès wallon à l’unanimité moins 14 voix et 17 abstentions, in: La Meuse, 4 oktober 1949.

[270] MOLLE, G., Le 5^mecongrès national wallon sera celui de la foi et de l’espérance. Le congrès a ouvert ses assises à Liège samedi matin, in: La Nouvelle Gazette. Edition de la region du Centre, 2 oktober 1949.

ID., La seconde journée du 5^mecongrès national wallon enregistre la volonté de sortir des voies de l’académie, in: La Nouvelle Gazette. Edition de la region du Centre, 3 oktober 1949.

[271] ID., Après le congrès de Liège. Oui!. La cause wallonne progresse, in: La Nouvelle Gazette. Edition de la region du Centre, 4 oktober 1949.

[272] Un ordre du jour du Comité permanent du Congrès national wallon, in: Le Soir, 19 maart 1950.

A., L’attitude de la Wallonie après la consultation populaire. M. Merlot expose le point de vue du ‘Congrès national wallon’, in: Le Soir, 22 maart 1950.

Au Comité d’action de Bruxelles du Congrès National wallon, in: Le Soir, 26 maart 1950.

[273] La journée, in: La Libre Belgique, 22 maart 1950.

[274] Le Congrès national wallon essaye de redorer son blason. Un manifeste des sénateurs PSC wallons, in: La Gazette de Liège, 22 maart 1950.

[275] DEMARTEAU, J., Une idée nette. Des Wallons contre le roi, in: La Gazette de Liège, 22 maart 1950.

[276] ANSELOT, N., Les membres du comité permanent du congrès wallon déclarent à Namur:’Le retour de Léopold III ébranlerait gravement le devoir de fidélité des wallons envers l’Etat belge’, in: La Wallonie, 20 maart 1950.

L’attitude de la Wallonie. Joseph Merlot expose le point de vue du Congrès national wallon, in: La Wallonie, 22 maart 1950.

Les Mouvements. Le Congrès National Wallon, in: La Wallonie, 22 maart 1950.

[277] Les Wallons contre Léopold III, in: Le Monde du Travail, 20 maart 1950.

Léopold III doit s’en aller déclare Merlot, in: Le Monde du Travail, 22 maart 1950.

[278] Une résolution du Congrès national wallon, in: La Dernière Heure, 21 maart 1950.

Le Congrès national wallon et la question Royale. Une déclaration de M. Joseph Merlot, in: La Dernière Heure, 22 maart 1950.

La réunion du Congrès national wallon, in: La Dernière Heure, 24 maart 1950.

[279] HUSTIN, A., Avant le Congrès wallon de Charleroi, in: Le Dernière Heure, 26 maart 1950.

[280] Une résolution du Congrès national wallon. Les wallons et Bruxellois ne veulent plus de Léopold III, in: La Nouvelle Gazette. Edition de la region du Centre, 20 maart 1950.

P.D., La position du Congrès national wallon. La Wallonie et Bruxelles ont dit ‘non’. Léopold III doit s’en aller sous peine de déchirer la Belgique, in: La Nouvelle Gazette. Edition de la region du Centre, 22 maart 1950.

Congrès extraordinaire wallon, in: La Nouvelle Gazette. Edition de la region du Centre, 24 maart 1950.

Congrès extraordinaire wallon, in: La Nouvelle Gazette. Edition de la region du Centre, 25 maart 1950.

[281] M. A.L., Le Congrès wallon extraordinaire s’est tenu dimanche à Charleroi. Les congressistes maintiennent formellement leur opposition au retour dun roi Léopold III. ‘Le Fédéralisme est désormais inéluclable si l’on veut sauver le pays’ proclame le Congrès, in: Le Soir, 28 maart 1950.

[282] Réuni dimanche à Charleroi. Le Congrès national wallon s’arroge le monopole du patriotisme… in: La Nation Belge, 27 maart 1950.

Un congrès des Wallons partisans du Roi à Namur, in: La Nation Belge, 31 maart 1950.

[283] Un Congrès wallon séparatiste, anticatholique et antiroyaliste, in: La Libre Belgique, 27 maart 1950.

[284] Des congressistes sans mandat! Et des esclaves par persuasion, in: La Libre Belgique, 28 maart 1950.

[285] Rassemblement des provinces wallonnes à Namur. Réponse aux séparatistes wallons, in: La Gazette de Liège, 1 en 2 april 1950.

[286] DEMARTEAU, J., Une idée nette. Le congrès wallon contre la Wallonie, in: La Gazette de Liège, 30 maart 1950.

[287] Au Congrès wallon. Jean Terfve appelle à l’union de tous les antiléopoldistes, in: Le Drapeau Rouge, 27 maart 1950.

[288] Paroles et actes, in: Le Drapeau Rouge, 28 maart 1950.

[289] Un congrès national wallon extraordinaire s’est tenu à Charleroi. Il réaffirme la volonté de lutte de la Wallonie, in: Le Peuple, 27 maart 1950.

MERLOT, J., Après les assises wallonnes de Charleroi. Un grand congrès, in: Le Peuple, 30 maart 1950.

[290] MERLOT, J., A propos des assises wallonnes de Charleroi. Un grand congrès, in: La Wallonie, 29 maart 1950.

[291] Un congrès national wallon extraordinaire s’est tenu à Charleroi. Il réaffirme la volonté de lutte de la Wallonie, in: Le Monde du Travail, 27 maart 1950.

La Wallonie se réveille, in: Le Monde du Travail, 28 maart 1950.

MERLOT, J., Après les assises wallonnes de Charleroi. Un grand congrès, in: Le Monde du Travail, 29 maart 1950.

[292] Réuni à Charleroi. Le congrès national wallon a dénonce le danger pour la Wallonie d’une Belgique Léopoldiste, in: La Dernière Heure, 27 maart 1950.

Réuni à Charleroi. Le congrès national wallon a dénonce le danger pour la Wallonie d’une Belgique Léopoldiste, in: La Dernière Heure, 28 maart 1950.

[293] La situation politique, in: La Meuse, 27 maart 1950.

[294] Le congrès extraordinaire wallon. L’unanimité des delégues de toutes les organisations représentatives wallonnes affirme sa volonté de sauver la Wallonie et la Belgique en s’opposant au retour de Léopold III, in: La Nouvelle Gazette. Edition de la region du Centre, 27 maart 1950.

MERLOT, J., A propos des assises wallonnes de Charleroi. Un grand congrès, in: La Nouvelle Gazette. Edition de la region du Centre, 29 maart 1950.

[295] DORGEZ, G.N., Les Wallons ne se rendent jamais, in: La Nouvelle Gazette. Edition de la region du Centre, 27 maart 1950.

[296] Maurice Delbouille présidera le CNW de Liège 1959, in: La Wallonie, 22 april 1959.

Echos de partout. Le Congrès et nos murs, in: La Wallonie, 25 en 26 april 1959.

[297] Le Congrès National Wallon à la recherche d’une formule nouvelle se réunira à Liège samedi et dimanche, in: La Wallonie, 22 april 1959.

[298] W.T., Le Congrès National Wallon sera réuni dimanche à Liège, in: Le Monde du Travail, 24 april 1959.

[299] BERTELSON, L., La Presse d’information. Tableau chronologique des journaux belges , Bruxelles, s.d., kol. 175.

[300] WALHEER, P. Le Congrès National Wallon s’est tenu à Liège, in: Le Soir, 26 en 27 april 1959.

AND., P., Le Congrès National Wallon au Palais des congrès de Liège, in: Le Soir, 26 en 27 april 1959.

[301] A Liège. Le ‘Congrès national wallon’. Deux cents présents!, in: La Libre Belgique, 27 april 1959.

[302] La journée. Le congrès des désespérés, in: La Libre Belgique, 28 april 1959.

[303] DEMARTEAU, J., Une idée nette. Antibelges en vase clos, in: La Gazette de Liège, 28 april 1959.

[304] Le Congrès National Wallon a terminé ses travaux hier, in: Le Drapeau Rouge, 27 april 1959.

Le Congrès wallon. Des assises décevantes, in: Le Drapeau Rouge, 28 april 1959.

Les Motions du Congrès Wallon, in: Le Drapeau Rouge, 29 april 1959

[305] L.M., Le Congrès National Wallon. ‘Le Peuple wallon doit participer à son propre sauvetage’. La menace qui pèse sur l’économie et la région wallonne par la fermeture d’usines et de puits a été longuement évoquée à ces assises Liègeoises, in: Le Peuple, 27 april 1959.

Les communistes et le Congrès National Wallon, in: Le Peuple, 28 april 1959.

Les résolutions du Congrès National Wallon, in: Le Peuple, 28 april 1959.

[306] Le Congrès National Wallon de Liège veut être un nouveau point de départ pour l’action wallonne, in: La Wallonie, 27 april 1959.

Les résolutions du congrès national wallon, in: La Wallonie, 28 april 1959.

[307] Echos de Partout, in: La Wallonie, 29 april 1959.

[308] In 1952 dienden Merlot en Van Belle een nieuw voorstel in:

Nouvelle Revue Wallonne, t.4, n°4 (1952), blz. 244-247.

[309] L.M., Le Congrès National Wallon. ‘Le Peuple wallon doit participer à son propre sauvetage’. La menace qui pèse sur l’économie et la région wallonne par la fermeture d’usines et de puits a été longuement évoquée à ces assises Liègeoises, in: Le Monde du Travail, 27 april 1959.

Les communistes et le Congrès National Wallon, in: Le Monde du Travail, 28 april 1959.

Les résolutions du Congrès National Wallon, in: Le Monde du Travail, 28 april 1959.

[310] P., AND., Le congrès national wallon au Palais des congrès de Liège, in: La Dernière Heure, 26 en 27 april 1959.

ID., Le congrès national wallon au Palais des congrès de Liège, in: La Dernière Heure, 28 april 1959.

[311] A Liège. Le congrès national wallon s’est tenu samedi et dimanche, in: La Nouvelle Gazette. Edition de la region du Centre, 27 april 1959.

Aux Grands palais à Liège. Le congrès national wallon. Les résolutions, in: La Nouvelle Gazette. Edition de la region du Centre, 28 april 1959.

Les problèmes culturels de la Wallonie, in: La Nouvelle Gazette. Edition de la region du Centre, 29 april 1959.

Pour une prise de conscience wallonne, in: La Nouvelle Gazette. Edition de la region du Centre, 30 april 1959.

Le problème wallo-flamand. Pour une réforme les institutions politiques, in: La Nouvelle Gazette. Edition de la region du Centre, 1 en 2 mei 1959.

[312] MISEREZ, N., Un Bilan inquiétant pour la Wallonie, in: La Nouvelle Gazette. Edition de la region du Centre, 29 april 1959.