1. Bibliografie

1.1. Geraadpleegde werken

• ABADAN-UNAT (Nermin), “Ethnic business, ethnic communities and ethno-politics among Turks in Europe”, in: UCARER (Emek) en PUCHALA (Donald), Immigration into Western societies: problems and policies, Londen/Washington, Pinter, 1997, pp.229-251

• AERTS (Miek) en MARTENS (A.), Gastarbeider: lotgenoot en landgenoot?, Leuven, Kritak, 1978, 162p.

• AHMAD (Feroz), The making of modern Turkey, London, Routledge, 1993, XII + 252p.

• AKGUNDUZ (A.), “Een analytische studie naar arbeidsmigratie van Turkije naar West-Europa, in het bijzonder naar Duitsland en Nederland (1960-1974)”, Sociologische gids, 5, pp.352-385

• AKSOYEK (Ataman) en MANCO (Altay), Sociographie de la population turque et d’origine turque: quarante ans de présence en Belgique (1960-2000), Brussel, Centre de relations européennes, 2000, 230p.

• ART (Jan) (red.), Hoe schrijf ik de geschiedenis van mijn gemeente? Deel I: Nieuwste Tijden 19de en 20ste eeuw, Gent, Centrum voor Geschiedenis Universiteit Gent, 1993, 320p.

• BAKKER (René), Geschiedenis van Turkije, Amsterdam, Bulaaq, 2002, 224p.

• BEN ABDELJELIL (Youssef) en VRANKEN (Jan), Cijfers in de kijker: ‘de sociale kaart van Antwerpen’ geactualiseerd, Antwerpen, Ufsia-Cewoka, 1997, 48p.

• BENSALAH (Nouzha), Familles turques et maghrébines aujourd’hui : évolution dans les espaces d’origine et d’immigration, Leuven, Academia Louvain-la-Neuve, 1994, 229p.

• BERN (Bobb), BUYCK (Jean), HOUBRECHTS (Willem), e.a., Antwerpen. De jaren zestig, Antwerpen, Hadewijch, 1988, 205p.

• BOCKER (Anita), Turkse migranten en sociale zekerheid: van onderlinge zorg naar overheidszorg, Amsterdam, Amsterdam University Press, 1994, 234p.

• BOUSETTA (Hans), JACOBS (Dirk) en SWYNGEDOUW (Marc), Multicultural policies and modes of citizenship in Belgium: the cases of Antwerp, Liège and Brussels, Brussel, IPSoM, 2003, 42p.

• CAESTECKER (Frank), Vluchtelingenbeleid in de naoorlogse periode, Brussel, VUB Press, 1992, 166p.

• DENOLF (L.) en MARTENS (A.), «Na de mijnsluiting», Tijdschrift voor sociologie, XI, 1990, 5-6, pp.363-400

• DASSETTO (Felice) en BASTENIER (Albert), L’Islam transplanté: vie et organisation des minorités musulmanes de Belgique, Berchem, EPO, 1984, 203p.

• DASSETTO (Felice), Migrations, sociétés et politiques: Belgique, Europe et les nouveaux défis, Louvain-la-Neuve, Academia-Bruylant, 2001, 143p. (Sybidi papers 25)

• DE BRABANDER (G.L.), “De explosieve ontwikkeling van een agglomeratie”, in: VAN ISACKER (Karel) en VAN UYTVEN (Raymond), Antwerpen. Twaalf eeuwen geschiedenis en cultuur, Antwerpen, Mercatorfonds, 1986, pp.352-361

• DE WEVER (Bruno) en FRANCOIS (Pieter), Gestemd verleden: mondelinge geschiedenis als praktijk, Brussel, Vlaams centrum voor volkscultuur, 2003, 72p.

• DESCHAMPS (Luk) en PAUWELS (Koenraad), Bibliografie eigen organisaties van migranten, Brussel, 1992, 65p. (CBGS-werkdocument, 81)

• DESCHAMPS (L.) en PAUWELS (K.), Doorlichting diensten voor buitenlandse minderheden. Deelrapport II. Evaluatie van de Vlaamse begeleidingsdiensten, Brussel, Centrum voor Bevolkings- en Gezinsstudiën, 1990, Werkdocument 66, 124p.

• DESLE (Els), WITTE (Els) en LESTHAEGHE (Ron), Denken over migranten in Europa, Brussel, VUB Press, 1993, 230p. (Balans 2)

• DUMON (W.), Het profiel van de vreemdelingen in België, Leuven, Davidsfonds, 1982, 144p.

• EVERAERT (J.), JOOS (E.) en VERVOORT (R.), Landverhuizers. Antwerpen als kruispunt van komen en gaan, Antwerpen, Pandora, 2002, 103p.

• HAEX (J.), Emigratie van Turkse arbeiders 1961-1971, Leuven, KUL Sociologisch onderzoeksinstituut, 1972, 29p. (Vreemde arbeiders 1)

• HAEX (J.), MARTENS (A.) en WOLF (S.), Arbeidsmarkt, discriminatie, gastarbeid, Leuven, Sociologisch Onderzoeksinstituut, 1976, 243p.

• KING (Russell), Mass migrations in Europe: the legacy and the future, Londen, Belhaven Press, 1993, XVI + 334p.

• KRITZ (Mary M.), LIM (Lin Lean) en ZLOTNIK (Hania), International migration systems: a global approach, Oxford, Clarendon, 1992, XII + 354p.

• LESTHAEGHE (Ron), Communities and generations: Turkish and Moroccan population in Belgium, Brussel, VUB Press, 2000, XIII + 342p.

• LOOBUYCK (Patrick), Vreemdelingen over de (werk)vloer. Het debat over arbeidsmigratie en de migratiestop in kaart, Gent, Academia Press, 2001, XII + 250p.

• LORENZ (Chris), De constructie van het verleden: een inleiding in de theorie van de geschiedenis, Amsterdam, Boom, 2002, 399p.

• LUCASSEN (J.) en LUCASSEN (L.), Migration, migration history, history. Old paradigms and new perspectives, Berlin, Peter Lang, 1997, 454p.

• MANCO (Altay) en MANCO (Ural), Turcs de Belgique: identités et trajectoires d’une minorité, Brussel, Info-Turk, 1992, 288p.

• MARIJNISSEN (R.), POPPE (E.) en VAN HOVE (E.), Kansarmoede in de grootstad Antwerpen. Een atlas en een gezamenlijke probleemaanpak. Deel I: de kwaliteit van het wonen, Antwerpen, UIA, 1987, 93p.

• MARIJNISSEN (R.), POPPE (E.), JACOBS (T.) e.a., Kansarmoede in de grootstad Antwerpen. Een atlas en een gezamenlijke probleemaanpak. Deel II: de bewoners, Antwerpen, UIA, 1988, 153p.

• MARTENS (Albert) en MOULAERT (Frank), Buitenlandse minderheden in Vlaanderen – België : wetenschappelijke inzichten en overheidsbeleid, Kapellen, Nederlandsche boekhandel, 1985, 332p.

• MARTIN (Philip L.), The unfinished story: Turkish labour migration to Western Europe: with special reference to the Federal Republic of Germany, Geneva, International labour office, 1991, 123p.

• MARTINIELLO (Marco) en REA (Andrea), Et si on racontait... une histoire de l’immigration en Belgique, Brussel, Communauté française de Belgique, 2002, 20p.

• MOERBEEK (S.) en GHIDEI BIIDU (D.), Teruggaan en blijven. Denkbeelden van oudere migranten in kaart gebracht, Amsterdam, Stichting Bevordering Maatschappelijke Participatie, 2001, 92p.

• MORELLI (Anne) (red.), Geschiedenis van het eigen volk: de vreemdeling in België, van de prehistorie tot nu, Leuven, Kritak, 1993, 340p.

• MOULAERT (F.) en DERYCKERE (P.), “The employment of migrant workers in West-Germany and Belgium – a comparative illustration of the life-cycle of economic migration (1960-1980)”, International Migration, 1984, XXII, 3, pp.178-198

• OZUEKREN (Sule) en VAN KEMPEN (Ronald), Turks in European cities: housing and urban segregation, Utrecht, Ercomer, 1997, 274p.

• PAINE (Suzanne), Exporting workers: the Turkish case, London, Cambridge university press, 1974, XIII + 227p.

• PENNINX (Rinus) en VAN VELZEN (Leo), Internationale arbeidsmigratie, Nijmegen, Sun, 1977, 107p.

• POULAIN (M.), “The measurement of international migration in Belgium”, International Migration Review, 1987, XXI, 4, pp.1107-1137

• RAMAKERS (Joan), MARTENS (Albert) en VAN DE VELDE (Veerle), De caleidoscoop van het migrantenonderzoek: een stand van zaken, Leuven, KUL Hoger Instituut voor de arbeid, 1992, III + 141p. (Steunpunt migranten-cahiers 2)

• RENIERS (George), “On the history and selectivity of Turkish and Moroccan migration to Belgium”, International Migration, 1999, XXXVII, 4, pp.679-713

• RIGONI (Isabelle), Mobilisations et enjeux des migrations de Turquie en Europe de l’Ouest, Paris, L’Harmattan, 2001, 463p.

• ROSVELDS (S.), MARTENS (A.) en BEN ABDELJELIL (Y.), Zelfde zweet, ander brood: onderzoek naar de arbeidsmarktpositie van Belgen en migranten op twee lokale arbeidsmarkten: Antwerpen en Gent, Brussel, DWTC, 1993, 154p.

• SAERENS (Lieven), Vreemdelingen in een wereldstad. Een geschiedenis van Antwerpen en zijn joodse bevolking (1880-1944), Tielt, Lannoo, 2000, 847p.

• SERESIA (Marijke) en VANREUSEL (Jef), Antwerpen: beeld van een stad, Antwerpen, Marc Van de Wiele, 1990, 202p.

• SOLY (Hugo) en THIJS (Alfons K.L.), Minderheden in West-Europese steden (16e-20e eeuw), Brussel, Belgisch Historisch Instituut te Rome, 1995, 247p.

• STALKER (Peter), The work of strangers: a survey of international labour migration, Geneva, International labour office, 1994, XII + 327p.

• SURKYN (Johan), Migratiegeschiedenis en regionale herkomstverschillen bij Turkse vrouwen in Vlaanderen en Brussel, Brussel, VUB Centrum voor sociologie, 1993, 45p. (Working Paper ‘Etnische minderheden in België’ 1993/3)

• SURKYN (Johan), Turkse en Marokkaanse gezinnen in migratie, Brussel, VUB Centrum voor Sociologie, 1995, 23p. (Working Paper ‘Etnische minderheden in België’ 1995/2)

• THOMPSON (Paul Richard), The voice of the past : oral history, Oxford, Oxford University Press, 1988, IX + 314p.

• TIMMERMAN (Christiane), Onderwijs maakt het verschil: socio-culturele praxis en etniciteitsbeleving bij Turkse jonge vrouwen, Leuven, Acco, 1999, 279p.

• TIMMERMAN (Christiane), VAN DER HEYDEN (Katrien) en BEN ABDELJELIL (Youssef), Marokkaanse en Turkse nieuwkomers in Vlaanderen, Antwerpen, Ufsia-Oases, 2000, 300p

• VAN DE MIEROOP (Els), PEETERS (Rudi) en SEGAERT (A.), Interventie-onderzoek bij etnische minderheden. Resultaten van de focus groep discussies en descriptie van de onderzoekspopulatie, Antwerpen, UIA, 1991, 72p. (ESOC-publicatie 26)

• VANHOREN (I.), Over wie praten we nu eigenlijk? Verkenning van de criteria voor doelgroepafbakening in beleid voor en onderzoek over etnische minderheden, Leuven, Steunpunt Migranten, 1992, 35p. (Cahier 1)

• VERMEIR (E.), Immigranten in de grootstad Antwerpen, Antwerpen, RISO, 1986, 86p.

• VRANKEN (J.), TIMMERMAN (C.) en VAN DER HEYDEN (K.) (red.), Komende generaties. Wat weten we (niet) over allochtonen in Vlaanderen?, Leuven/Leusden, Acco, 2001, 326p. (Minderheden in de samenleving nr 10)

• WERKGROEP GASTARBEIDERS, “Problemen in verband met de aanwezigheid van gastarbeiders in het Antwerpse”, uittreksel van het bulletin De maatschappelijke vooruitgang, 1969, 111, 53p.

1.2. Anonieme werken

• Antwerpen: een groeipool?, Antwerpen, Gewestelijke ontwikkelingsmaatschappij Antwerpen, 1981, 252p.

• Antwerpen: twintig wijken, twintig werelden, Antwerpen, Standaard uitgeverij, 2003, p.303

• Gids van allochtone verenigingen in Antwerpen, Antwerpen, Stad Antwerpen (Burgerzaken, Dienst Samenlevingsopbouw en Dienst Integratie), 2002, 208p.

• Leven als moslim in België, Berchem, EPO, 1988, 231p.

• Turkije Bulletin, Antwerpen, Turkije Komitee Antwerpen en Vereniging voor Gastarbeiders Antwerpen, oktober 1979 tot december 1982

1.3. Artikels uit magazines en kranten

• «Als we ze weg moeten sturen, dan is Hoboken gesloten», Trends, 15/4/1978, p.50 (Interview met personeelschef Van Den Berg van Metallurgie Hoboken-Overpelt nv)

• «De Turkse telgen van de stad», De Morgen, 06/06/2003, p.6-7 (Intercity, stadsthema van de week)

• ERKUL (Ayfer), «We hebben ons toch goed gered in dit vreemde land, niet?», De Morgen, 31/05/2003, p.6 (Reeks 40 jaar Turken in België)

• ERKUL (Ayfer), «De fundamentalisten beletten de integratie van veel Turken», De Morgen, 02/06/2003, p.8 (Reeks 40 jaar Turken in België)

• ERKUL (Ayfer), «Met de Turken kwam ook de Turkse politiek naar België», De Morgen, 03/06/2003, p.8 (Reeks 40 jaar Turken in België)

• ERKUL (Ayfer), «Schoonma wil liever een Turkse bruid op proef», De Morgen, 05/06/2003, p.8 (Reeks 40 jaar Turken in België)

• ERKUL (Ayfer), «Een bejaardentehuis? Waaraan heb ik dat verdiend?», De Morgen, 06/06/2003, p.7 (Reeks 40 jaar Turken in België)

1.4. Bronnen van het internet

• www.riso-antwerpen.be

• www.somavzw.be

1.5. Niet-gepubliceerde bronnen

• Antwerpen voor iedereen kleurrijk. Beleidsnota 2003-2006, Antwerpen, Dienst Integratie Antwerpen, 2002, 62p.

• AYDEMIR (Rafet), Verslag experimenteel project: seniorenwerking en de Turkse gemeenschap in Antwerpen, 2002, Antwerpen, Unie van Turkse verenigingen, 24p.

• CLAES (Herman) en DECEUNINCK (Jan), Vreemdelingen in de provincie Antwerpen, Antwerpen, Gewestelijke Ontwikkelingsmaatschappij, 1986, 66p. (onuitgegeven nota voor de Werkgroep Gastarbeiders)

• DESCHAMPS (L.) en PAUWELS (K.), Doorlichting diensten voor buitenlandse minderheden. Deelrapport I. Beschrijving van de Vlaamse Begeleidingsdiensten, Brussel, Centrum voor Bevolkings- en Gezinsstudiën, 1990, Werkdocument 65, 156p.

• DE TAPIA (Stéphane), De migratie vanuit Turkije naar de Europese Unie en België, Lezing op het colloquium van het Centrum voor gelijkheid van kansen op 23/3/2001 : “De internationale migraties naar Europa”

• DECLERCK (R.), De vreemdelingen in de provincie Antwerpen, 1965 (Rede uitgesproken door R. Declerck, gouverneur van de provincie bij de opening van de gewone zitting van de provincieraad van Antwerpen, op 1 oktober 1965)

• Eigen verzameling documenten, interview Abdullah Uslu (in Antwerpen sinds 1974), 15 april 2003, Van Immerseelstraat 11, 2000 Antwerpen, 9h.

• Eigen verzameling documenten, interview Ekrem Koçak (tweede generatie), 18 november 2003, Van Immerseelstraat 11, 2000 Antwerpen, 10h.30

• Eigen verzameling documenten, interview Oguz Türkmen (tweede generatie), 21 november 2003, Generaal Drubbelstraat 66, 2600 Berchem, 15h.

• Eigen verzameling documenten, interview Atnan Yildiz (in Antwerpen sinds 1969, van 1968 tot 1969 in Beringen), 1 december 2003, Prins Leopoldstraat 51, 2000 Antwerpen, 14h.

• Eigen verzameling documenten, interview Muhterem Türkmen (in Antwerpen sinds 1966), 15 februari 2004, Generaal Drubbelstraat 66, 2600 Berchem, 14h.

• Eigen verzameling documenten, interview anoniem (in Antwerpen sinds 1964), 21 februari 2004, 9h.30

• Eigen verzameling documenten, interview Mehmet Ozçelik (in Antwerpen sinds 1974), 22 februari 2004, Driekoningenstraat 99, 2600 Berchem, 14h.

• Eigen verzameling documenten, interview Ilham Cal (in Antwerpen sinds 1974), 8 maart 2004, Dichtersstraat 93, 2610 Wilrijk, 11h.

• Eigen verzameling documenten, interview Rafet Aydemir (in Antwerpen sinds 1970), 8 maart 2004, Troonplaats 2, 2018 Antwerpen, 18h.

• Eigen verzameling documenten, interview anoniem (in Antwerpen sinds 1967), 14 maart 2004, 2060 Antwerpen, 16h.

• Eigen verzameling documenten, interview Selamet Belkiran (tweede generatie), 23 maart 2004, Lange Achteromstraat 32, 2018 Antwerpen, 14h.

• Eigen verzameling documenten, interview Marie-Louise (buurthuis Seefhoek), 29 maart 2004, Gasstraat 14, 2060 Antwerpen, 14h.

• Eigen verzameling documenten, interview Rosa (buurthuis Wijde Wereld), 29 maart 2004, Paleisstraat 41, 2018 Antwerpen, 16h.30

• Eigen verzameling documenten, interview Suzy Germeys (buurthuis Posthof), 30 maart 2004, Patriottenstraat 62, 2600 Berchem, 15h.

• Eigen verzameling documenten, interview Kamil Cekiz (tweede generatie), 30 maart 2004, Patriottenstraat 62, 2600 Berchem, 16h.30

• Eigen verzameling documenten, interview Sedat Kaya (in Antwerpen sinds 1983, van 1969 tot 1983 in Lokeren), 22 april 2004, Everaertstraat 101, 2060 Antwerpen, 18h.30

• JANSSENS (Lut), Gastarbeiders en andere vreemdelingen in de Antwerpse agglomeratie: een studie van hun ruimtelijke patronen, Leuven, KUL, 1985 (onuitgegeven licentiaatsverhandeling, Departement Sociaal-Economische Geografie, promotor prof.dr. J. Van der Haegen)

• GOEMINNE (Rita), Gastvrij Antwerpen: het migrantenbeleid van de stad Antwerpen tussen 1982-1988, VUB, 1990, 150p. (onuitgegeven licentiaatsverhandeling, Moraalwetenschappen, promotor Prof. Dr. H. Dethier)

• LESTHAEGHE (Ron), Dimensies en determinanten van integratie-gerelateerde attitudes van Turkse en Marokkaanse mannen in België, Lezing op de studiedag van de VUB (Vakgroep Sociaal onderzoek) op 24/11/2000 : “Gemeenschappen en generaties : Turkse en Marokkaanse bevolkingsgroepen in België”

• MERTENS (Robin), Minder-heden of beter-verleden? Turkse migratie in eigen beeldvorming. Het herinneringslandschap van een lokale gemeenschap te Gent, Gent, UG, 2000 (onuitgegeven licentiaatsverhandeling, nieuwste geschiedenis, prof.Bruno de Wever)

• SUYKENS (F.), Enkele beschouwingen betreffende de economische expansie van het arrondissement Antwerpen, Antwerpen, 25 september 1966 (Uiteenzetting door de heer F. Suykens, hoofdadviseur bij de Algemene Directie van het Havenbedrijf op de gewestelijke studiedag van het Verbond der Christelijke Vakverenigingen van Antwerpen en omstreken)

• SURKYN (J.), Migratiepatronen: ontstaan en evolutie van Turkse en Marokkaanse gemeenschappen in België, Lezing op de studiedag van de VUB (Vakgroep Sociaal onderzoek) op 24/11/2000 : “Gemeenschappen en generaties : Turkse en Marokkaanse bevolkingsgroepen in België”

• VERDONCK (I.), Marokkaanse gastarbeiders te Borgerhout. Huisvesting en tewerkstelling, Leuven, KUL, 1971 (onuitgegeven licentiaatsverhandeling, Sociale Wetenschappen)

• VERMEIR (E.), Marokkaanse en Turkse arbeiders op de Antwerpse arbeidsmarkt, Antwerpen, Centrum voor Buitenlandse Werknemers, 1982

1.6. Archiefstukken

• Bedrijfsarchief Umicore (vroeger Metallurgie Hoboken):

• Jaarverslagen: 1965-1980

• Personeelsdossiers van Turken die in (brug)pensioen zijn gegaan. Dit bleek de enige toegang tot de dossiers per nationaliteit te zijn. Het doornemen van deze dossiers is dus te beschouwen als een steekproef, globaal genomen van de eerste Turkse arbeiders in het bedrijf. Cijfers met betrekking tot Turken die nu in Umicore werken konden niet worden opgevraagd, er wordt geen classificatie per nationaliteit meer bijgehouden (ook vrij onmogelijk door het toenemende aantal naturalisaties).

• Archief “Antwerpen averechts”: notities in verband met de woonplaats en tewerkstelling van Antwerpse inwoners van Turkse origine

Lijst van figuren