DEEL II: 

BESCHRIJVING VAN HET CONFLICT

HFST. 10: RADICALISERING VAN DE VLAAMSE EISEN: CONCENTRATIE

In Vlaanderen voltrok zich in het midden van de jaren ’30 een radicalisering van de geesten. Een nieuwe taalwet, ditmaal op de taalregeling in gerechtszaken, kon het Vlaamse volk niet langer paaien. De Standaard speelde op dit vlak een voortrekkersrol. Zolang Sap in de regering zetelde, was de krant erg mak geweest. “In het afgelopen jaar 1934 was het grote katholieke Vlaamse dagblad zeer gematigd geweest. Er werd weinig aan Vlaamse strijd gedaan: alleen de gewone grieventrommel, zonder in te gaan op de grond van de zaak, zonder scherpe kritiek uit te oefenen op de regering. Nu Sap van deze laatste geen deel uitmaakte zou vlug de toon veranderen.”[269] Omwille van zijn gestook via De Standaard werd Sap in Wallonië algauw de derde aspirant-dictator in Vlaanderen genoemd, na Gustaaf Declercq (VNV) en Joris Van Severen (Verdinaso)[270].

Op 11 juli 1935 pakte De Standaard, geheel volgens de traditie, uit met erg Vlaamsgezinde artikels, o.m. over de Guldensporenslag van 1302. De krant stelde vast dat van het minimumprogramma niet altijd even veel in huis was gekomen. Er was dan ook, mede door de veranderde omstandigheden (het vraagstuk van Brussel, etc.), nood aan een nieuw strijd- en actieplan. De conclusie van De Standaard luidde dat “het vertrouwen der katholieke Vlamingen in een rechtschapen toepassing der Vlaamse gelijkheidswetten werd beschaamd. (…) Wij mogen er niet voor terugschrikken in 1935 de bakens te verzetten met nationale Vlaamse fierheid, met een diep en streng besef van verantwoordelijkheid tegenover de Vlaamse volksgemeenschap die cultureel, economisch, sociaal en politiek moet worden gebonden en gebouwd, en zo zelfstandig geordend als de Vlaamse burgers en arbeiders van 1302 tegenover hunne tijdsnoodwendigheden.”[271] Het uur was gunstig voor een Vlaamse concentratie[272]. Op 12 juli 1935 pakte De Standaard uit met een nieuw actieplan waarvan het doel de culturele zelfstandigheid van het Vlaamse volk was. Daartoe onderscheidde de krant negen punten: “(1) een organieke wijziging van het staatsbestuur in België, o.m. splitsing der diensten in alle Centrale bestuursinrichtingen van den staat... (2) de uitzendingen voor de Vlaamsche radio-golflengte zullen worden beheerd door een eigen Vlaamsch bestuur rechtstreeks bevoegd en verantwoordelijk tegenover den minister... (3) Officieele vaststelling van de Vlaamsch-Waalsche taalgrens... (4) Een speciale, wettelijke afbakening van de omheining der Groot-Brusselsche agglomeratie... (5) ... In taalkundig opzicht wordt de konsekwente en volledige aanpassing vereischt van de legerorganisatie aan het ethnologisch dualisme van het land... (6) Voltooiïng van de inrichting van Vlaamsch hooger onderwijs in Vlaanderen; wetenschappelijke academieën, en dergelijke instellingen, zullen worden tot stand gebracht in eigen instituten voor het Vlaamsche volk. (7) Oprichting van een gezagslichaam voor controle en voor toepassing van geldige en snelwerkende sancties voor de naleving en instandhouding van het nieuw bestuurlijk statuut van België. Wij bedoelen een volwaardige Raad van State ... (8) Een onafhankelijke buitenlandsche politiek (...) gesteund op een vrijwillige neutraliteit van België. (9) Een economische organisatie van het Vlaamsche land (...). Vertegenwoordiging van dit blok der Vlaamsche corporaties telkens en overal waar over sociale, professioneele en economische belangen te beslissen valt die ook het Vlaamsch grondgebied aangaan.”[273] Dit negenpuntenprogramma moest gerealiseerd worden met de voorhanden zijnde wettelijke middelen, in casu de Vlaamse parlementaire meerderheid. De samenstelling van het programma was gebeurd door de redactie van De Standaard, hoewel Sap van op afstand ook wel enig gewicht in de schaal had gelegd[274]. Aan de eigenlijke concentratiebeweging leverde Sap in elk geval een enorme bijdrage.

In het Franstalige landsgedeelte werd het negenpuntenprogramma slecht onthaald[275]. De Waalse en Brusselse franstalige pers zag er een nieuw anti-regeringsmanoeuvre in van de ‘wrokkige’ Sap. De krant La Nation belge noemde het plan “une véritable machine de guerre flamingante contre l’ unité du pays”. Langs Vlaamse kant vielen veel positievere reacties te noteren[276]. Frans Van Cauwelaert echter, die door het programma in feite voorbijgestreefd werd als leider van de Vlaamse Beweging, waarschuwde voor de gevaren van het federalisme. Hij zocht een oplossing eerder in de richting van decentralisatie.