PROBLEEMSTELLING

Na de verkiezingen van juni 1999 bleek al snel dat de nieuwe regering heel wat vertrouwen kreeg van de burger en van de media. De gegevens die De Morgen sporadisch publiceerde over het vertrouwen in de regering spraken boekdelen. Twee jaar later publiceert opnieuw De Morgen ‘het rapport van de regering’[1]. Het blijkt na een halve regeerperiode nog steeds een goed rapport en ook het vertrouwen in de regering is nog zeer sterk.

Een tweede opvallend aspect van de nieuwe regering is haar communicatiestijl. De nieuwe stijl waarbij de ministers openlijk met elkaar in discussie treden krijgt onmiddellijk een naam: de Open Debat Cultuur (ODC). Het is niet enkel de regering die opener communiceert, eerste minister Guy Verhofstadt communiceert ook helemaal anders dan zijn voorganger.

Het is deze link tussen deze -op het eerste zicht van elkaar losstaande feiten- dat ons aansprak. Is het omdat de regering Verhofstadt anders communiceert dat ze meer vertrouwen krijgt? Het is pas wanneer we actief met de materie bezig waren dat we inzagen dat het noodzakelijk was om de vraag open te trekken. Waarom krijgt de regering Verhofstadt meer vertrouwen dan de regering Dehaene? Er zijn verscheidene mogelijke antwoorden en we kunnen het belang van communicatie pas inschatten als we de andere elementen hebben bekeken.

Na een inleidend hoofdstuk dat de vorming van de twee regeringen samenvat, kunnen we de rest van de thesis opdelen in twee vragen. Is het vertrouwen in de regering werkelijk groter dan in de vorige regering of is dit slechts schijn? En als ze een groter vertrouwen geniet van de bevolking, waar heeft ze dat dan aan verdiend?

De eerste vraag is essentieel om de rest van de thesis te kunnen uitwerken. Krijgt de regering Verhofstadt meer vertrouwen van haar bevolking dan de regering Dehaene? Is Verhofstadt als eerste minister populairder dan Dehaene dat was? De enige cijfers in België die het vertrouwen in de regering en de populariteit van de politici op een systematische wijze meten zijn de driemaandelijkse enquêtes van het enquêtebureau Inra in opdracht van La Libre Belgique. Het is enkel na analyse van deze gegevens en de bevestiging van ons vermoeden, dat we naar de tweede vraag van deze thesis kunnen overgaan.

De tweede vraag is de zoektocht naar verklaringen, naar onafhankelijke variabelen om onze afhankelijke te verklaren. Waarom krijgt de huidige regering meer vertrouwen van de burger dan de vorige? Iedereen zal meteen aan een aantal mogelijkheden denken om dit verschil in vertrouwen te verklaren. We zullen zoals al aangegeven naast communicatie verschillende andere mogelijkheden uitwerken.

De eerste verklaring die we gaan bekijken is reeds uitgebreid behandeld in de media[2]. We zullen in dat hoofdstuk de volgende hypothese nagaan: Het vertrouwen in de regering is afhankelijk van de economische situatie van het land. De hoge scores van Verhofstadt zijn dus gedeeltelijk te verklaren door de sterke economische situatie van België. We bespreken deze variabele als eerste omdat ze op een statistische manier na te gaan is. We zullen hiervoor namelijk zoeken naar correlaties tussen de cijfers van het vertrouwen en de populariteit van La Libre Belgique en een aantal economische indicatoren. Als er inderdaad een samenhang is tussen het vertrouwen in de regering en de economische toestand van het land, dan verklaart de sterke economische situatie tijdens de regeerperiode van Verhofstadt al gedeeltelijk het grote vertrouwen.

Zoals reeds vermeld is de nieuwe communicatiestijl een zeer interessant aspect van de regering Verhofstadt. Het is niet het enige element dat we bestudeerd hebben maar wel veruit het belangrijkste. Er is ook veel over geschreven in de pers[3] en er bestaat een grote hoeveelheid literatuur over het groeiende belang van communicatie in politiek in het algemeen. We zullen in dit hoofdstuk de volgende stelling nagaan:  De communicatie van eerste minister Verhofstadt en zijn regering is volledig verschillend van de communicatie van eerste minister Dehaene en zijn regering. Het grote verschil in vertrouwen is dus gedeeltelijk toe te schrijven aan deze totaal verschillende communicatiestijl. Om te kunnen oordelen over de communicatie van de twee premiers en hun regering, hebben we verscheidene bevoorrechte getuigen geïnterviewd. Met een aantal journalisten en de woordvoerders van de twee premiers zijn we op zoek gegaan naar verschillen en gelijkenissen in de communicatie. 

Naast deze twee zeer belangrijke variabelen zijn er nog twee andere die we zullen uitwerken. In de eerste plaats is de regering Verhofstadt een nieuwe regering. Een onuitgegeven formule van coalitiepartners met andere werkmethodes en andere ideeën. Dit gaat veel verder dan een nieuwe communicatiestijl. In dit hoofdstuk zullen we de regering Verhofstadt I en Dehaene I met elkaar vergelijken. Het waren alle twee nieuwe regeringen met een nieuwe eerste minister. De hypothese luidt hier: Dat een regering nieuw is versterkt het vertrouwen in de regering en de populariteit van haar eerste minister. De regering Verhofstadt I is veel nieuwer dan de regering Dehaene I dit was. Ze geniet hierdoor van een groter vertrouwen van de bevolking. Hoe nieuw een regering is, kunnen we objectief meten. We kunnen de ervaring van de regeringsleden met elkaar vergelijken. Daarna kunnen we bekijken op welke manier dit verschil het vertrouwen in een regering beïnvloedt, hiervoor laten we opnieuw de bevoorrechte getuigen aan het woord.

De laatste factor die we van naderbij zullen bekijken is het beleid. Het spreekt voor zich dat ook het beleid van een regering het vertrouwen beïnvloedt. Een burger die zijn mening over de regering gevraagd wordt, kijkt in de eerste plaats toch of ze haar functie naar behoren uitoefent. Het objectief beoordelen van het beleid van de twee regeringen is zeer moeilijk en valt buiten het bereik van deze thesis. Wat we wel doen is zoeken naar tendensen in de thema’s waar de regeringen aandacht voor hebben. We gaan er vanuit dat aandacht voor thema’s die dicht bij de bevolking staan, het vertrouwen ten goede zal komen. Onze hypothese luidt dus: De regering Verhofstadt hecht belang aan andere thema’s dan Dehaene. Dit vormt een gedeeltelijke verklaring voor het grote vertrouwen dat ze bij de bevolking geniet.

We kunnen het volledige opzet van deze thesis in één figuur samenvatten.

Figuur 0.1: overzicht van de afhankelijke en onafhankelijke variabelen

Elke bouwsteen van deze thesis kunnen we verwoorden als een hypothese.

De regering Verhofstadt krijgt fundamenteel meer vertrouwen van haar bevolking dan de regering Dehaene en Verhofstadt is als eerste minister populairder dan Dehaene dat was.

Om dit te verklaren onderzoeken we de volgende hypotheses:

Het vertrouwen in de regering is afhankelijk van de economische situatie van het land. De hoge scores van Verhofstadt zijn dus gedeeltelijk te verklaren door de sterke economische situatie van België.

De communicatie van de eerste minister Verhofstadt en zijn regering is volledig verschillend van de communicatie van Dehaene en zijn regering. Het grote verschil in vertrouwen is dus gedeeltelijk toe te schrijven aan deze totaal verschillende communicatie stijl.

Dat een regering nieuw is versterkt het vertrouwen in de regering en de populariteit van haar eerste minister. De regering Verhofstadt I is veel nieuwer dan de regering Dehaene I dit was. Ze geniet hierdoor van een groter vertrouwen van de bevolking.

De regering Verhofstadt hecht belang aan andere thema’s dan Dehaene. Dit vormt een gedeeltelijke verklaring voor het grote vertrouwen dat ze bij de bevolking geniet.