Intergenerationele rechtvaardigheid
en het pensioenstelsel

Eva Platteau

Scriptie voorgelegd aan de Faculteit Sociale Wetenschappen
voor het behalen van de graad van
Licentiaat in de Sociologie.

Academiejaar: 2005-2006

Katholieke Universiteit Leuven

Promotor : Prof. Dr. J. BERGHMAN
Verslaggever : Prof. Dr. A. VANDEVELDE

Voorwoord

Inleiding

Hoofdstuk 1. De centrale begrippen gedefinieerd

    1.1. Sociale rechtvaardigheidstheorie

        1.1.1. Introductie: John Rawls

        1.1.2. Het verschilprincipe

        1.1.3. Algemene rechtvaardigheidsprincipes

    1.2. Het generatiebegrip

        1.2.1. Generatie(s): quid?

        1.2.2. Cohorte versus leeftijdsgroep

        1.2.3. Verdere uitwerking van het generatiebegrip

            1.2.3.1. Sociale constructie van leeftijdsgroepen

            1.2.3.2. Een sociologische benadering van het “generatiebegrip”

    1.3. Inter-, intra- en transgenerationele rechtvaardigheid

    1.4. Intergenerationele transfers

    1.5. Kritiek op de intergenerationele benadering

Hoofdstuk 2. Het pensioenstelsel

    2.1. Het institutionele design van het pensioenstelsel

    2.2. Intragenerationele rechtvaardigheid en het pensioenstelsel

    2.3. Intergenerationele rechtvaardigheid en het pensioenstelsel

Hoofdstuk 3. Het verdeelprobleem in een ouder wordende samenleving

    3.1. Een generationeel conflict?

    3.2. De uitdaging van de vergrijzing

    3.3. Het discours en de ideologie van intergenerationele rechtvaardigheid

    3.4. De rol van de normatieve theorie

Hoofdstuk 4. Rechten en plichten tussen generaties

    4.1. De filiale onderhoudsplicht

        4.1.1. Hedendaagse limieten aan de traditionele filiale onderhoudsplicht

        4.1.2. De filiale onderhoudsplicht: een morele verplichting?

            4.1.2.1. De reciprociteitsnorm

            4.1.2.2. De plicht om te helpen

        4.1.3. Een sociale verplichting ten aanzien van ouderen

    4.2. Een intergenerationeel contract?

        4.2.1. Een twee-generationeel procreatief contract

        4.2.2. Het intergenerationeel tricontract

            4.2.2.1. Solidariteit met ouderen als een gift

            4.2.2.2. Limieten aan het intergenerationele tricontract

        4.2.3. De intragenerationele intercohorte trust

    4.3. Conclusie

Hoofdstuk 5. Het leeftijdsgroepenprobleem of de rechtvaardigheid tussen jong en oud

    5.1. Sociale zekerheid en de levensloop

    5.2. Norman Daniels: Justice between the Young and the Old

        5.2.1. Het leeftijdsgroepenprobleem

        5.2.2. De levensloopbenadering

        5.2.3. De Prudential Lifespan Account

        5.2.4. Het Income Preservation Principle

    5.3. Dennis McKerlie

        5.3.1. Problemen van het complete levensegalitarisme

        5.3.2. McKerlie’s kritiek op de Prudential Lifespan Account

        5.3.3. De time-specific priority view

    5.4. Implicaties voor het pensioenstelsel

Hoofdstuk 6. Intercohorte rechtvaardigheid en het pensioenstelsel

    6.1. Algemene theorie van intergenerationele rechtvaardigheid

        6.1.1. Just Savings Principle

        6.1.2. Behoud van het productief potentieel

        6.1.3. Toepassingsgebied: het Pensioenstelsel

    6.2. Ongelijkheid tussen cohorten

        6.2.1. De generationele boekhouding

        6.2.2. De sociologisch-empirische benadering

        6.2.3. Dimensies van intercohorte ongelijkheid

            6.2.3.1. De demografische dimensie

            6.2.3.2. De economische dimensie

            6.2.3.3. De politieke dimensie

    6.3. Intercohorte rechtvaardigheid en pensioenhervormingen

        6.3.1. Inleiding

        6.3.2. Repartitie versus kapitalisatie

        6.3.3. Een reservefonds?

        6.3.4. Langer werken?

        6.3.5. De Musgrave-regel en de “fixed relative position”

Conclusie

Referenties