Het hypertextimperium

Hypertext en hypermedia zijn woorden die pas in de jaren 1990 in ons vocabularium zijn binnengedrongen maar de ideeën gaan terug tot op het einde van de Tweede Wereldoorlog. Als directeur van het Office of Scientific Research and Development had Vannevar Bush tijdens de oorlog de wetenschappelijke activiteiten van zo een zesduizend Amerikaanse onderzoekers gecoördineerd. Met het einde van de oorlog in zicht publiceerde hij in juli 1945 het artikel "As We May Think" waarin hij zijn visie over de uitdagingen die de wetenschappers na de oorlog wachtten, uiteenzette:

"This has not been a scientist's war; it was a war in which all have had a part. The scientists, burying their old professional cometition in the demand of a common cause, have shared greatly and learned much. It has been exhilarating to work in effective partnership. Now, for many, this appears to be approaching an end. What are the scientists to do next?" [6]

 

Bush voorzag dat de doorbraken in verschillende wetenschappen binnen afzienbare tijd voor problemen zou zorgen. De informatiestroom zou steeds groter en sneller worden en hij vroeg zich dan ook terecht af hoe mensen die informatie zouden kunnen bijhouden. Hij stelde daarom de ontwikkeling van de Memex voor:

"Consider a future device for individual use, which is a sort of mechanized private file and library. It needs a name, and to coin one at random, 'memex' will do. A memex is a device in which an individual stores all his books, records, and communications, and which is mechanised so that it may be consulted with exceeding speed and flexibility. It is an enlagerd supplement to his memory." [7]

 

Alsof deze bijdrage nog niet vernieuwend genoeg was, voorzag hij dat in de Memex informatie niet alleen via een indexsysteem toegankelijk zou zijn maar ook door middel van een associatief systeem:

"It affords an immediate step, …, to associative indexing, the basic idea of which is a provision whereby any item may be caused at will to select immediately and automatically another." [8]

 

De Memex werd nooit gebouwd maar Bushes ideeën vormden de basis voor wat wij vandaag als hypertext beschouwen. Pas twintig jaar later zou Theodore Nelson, de geestelijke vader van het woord hypertext, het systeem van associatieve relaties tussen informatie in de praktijk uitbouwen.

Ted Nelson was als student al even excentriek als geniaal. In 1960 liep hij in Harvard University met een pakje steekkaarten in zijn handen rond waarop hij aantekeningen maakte. Bovenaan schreef hij het onderwerp van de informatie en een serienummer op, zodat hij zijn collectie steekkaarten later zowel volgens nummer als volgens onderwerp kon sorteren. [9]

Datzelfde jaar ontdekte Ted Nelson het bestaan van computers en ontwikkelde het idee dat hij de computer zou kunnen gebruiken om zijn informatie in op te slaan. Hij was dan ook ontgoocheld te moeten vaststellen dat geen enkele computer geprogrammeerd was om dergelijke taak uit te voeren. [10] Hij besliste spontaan een cursus programmeren te volgen en als eindwerk een soortgelijk notaboekprogramma te schrijven. [11] Halfweg zijn programma kwam hij tot het inzicht dat hij er met zijn kennis van programmering nooit zou komen.

Wat Nelson wilde, was veel meer dan een eenvoudig tekstverwerkingsprogramma. Hij wilde woorden kunnen invoegen en weglaten en paragrafen verplaatsen, maar bovenal dat de computer zijn beslissingspatroon zou onthouden. Hij wilde dat de computer hem alle vroegere versies van zijn steeds wijzigende tekst kon voorleggen.

Midden jaren '60 gaf hij zijn systeem de naam Xanadu en met een groepje programmeurs begonnen ze aan de realisatie van hun hypertext-project. [12] In 1972 gaf Ted Nelson de ontwikkeling van een programma op maar het idee van een hypertextsysteem bleef levendig. [13]

10/04/97