Inleiding

       In moeilijke tijden worden de rokken langer, in moeilijke tijden worden de rokken volumineuzer, in moeilijke tijden worden de rokken somberder. Er zijn heel wat variaties op dit thema in omloop. De idee dat de kleur en de lengte van een jurk de uitdrukking zouden zijn van de sociaal-economische conjunctuur maakt echter niet alleen deel uit van de common sense opvattingen, ze is ook voorwerp van wetenschappelijk onderzoek. Helmut Gaus, professor aan de Rijksuniversiteit van Gent, onderzocht het verband tussen mode en conjunctuur. Hij wilde nagaan of en in welke mate de verandering en de verschuiving in de massamode correleren met de conjunctuurveranderingen, met andere woorden of modegedrag ook crisisgedrag is.

       Daarbij bestudeerde Gaus de evolutie van de basistrends in de mode, meer bepaald, de kleuren en hun densiteit, de motieven en de snitkenmerken van de jurken. Professor Gaus en zijn onderzoeksteam komen tot de vaststelling dat de verschillende kleuren, donkere of lichte tinten, hoge of lage decolletés, brede of smalle kragen, mini- of maxi-lengten en alle andere kenmerken niet zomaar lukraak ontstaan. Ze evolueren ook niet los van elkaar, maar in een welbepaalde verhouding.

       Door mode aan psychologie te koppelen en psychologie vervolgens aan economie kwam Gaus tot het besluit dat de mode opmerkelijk trouw de opgaande en dalende lijnen van de conjuncturele ontwikkeling bleek te volgen. De mode in hoogconjuncturele tijden verschilt dus grondig van de mode in crisisperioden. Ook de overgangen daartussen zijn herkenbaar in de mode.

       Maar het onderzoek van Helmut Gaus is aan heel wat kritiek onderhevig. Alle fundamentele vooronderstellingen waarop dit onderzoek gebaseerd is, staan momenteel hevig ter discussie. Hoewel Helmut Gaus duidelijk op de hoogte is van deze discussies, lijkt hij ze compleet te negeren. Gaus en zijn onderzoekers schijnen aan hun eigen bevindingen genoeg te hebben. Mede daardoor wordt deze theorie volgens criticasters vaak afgeschilderd als nutteloos en worden professor Gaus en zijn onderzoeksteam er van beschuldigd duidelijk te behoren tot de groep van wetenschappers die de waarheid ontdekt en niet tot de groep die wetenschappelijke feiten construeert.

       Deze verhandeling wil een kritische benadering zijn van de theorie van Gaus. In het eerste deel van dit werkstuk zullen we nader ingaan op de belangrijkste punten van Gaus’ theorie in verband met de relatie tussen mode en conjunctuur. Daarbij zullen tevens de kritieken op deze theorie aan bod komen, wanneer we alternatieve denkwegen bewandelen. Het tweede deel van deze verhandeling wijden we aan een eigen onderzoek van mensen en mode in de jaren negentig. Dit zal ons toelaten uitsluitsel te geven omtrent de theorie van Helmut Gaus.

       Indien we na onze studie tot de conclusie komen dat er inderdaad een duidelijke relatie tussen kleding en conjunctuur is aan te tonen, zullen we onze twijfels laten varen en overtuigd zijn van Gaus’ theorie hieromtrent. Als we daarentegen geen duidelijk zichtbare relatie ontdekken tussen kleding en conjunctuur, zullen we besluiten dat de conclusies van Gaus voorbarig waren en de correlaties slechts toevallig. Dan pas kunnen we onze opzet van een kritische benadering van het werk van Gaus geslaagd noemen.