4 TOEPASSING: BRITSE KRANTEN

4.4  ONDERHANDELINGEN AFGEBROKEN DOOR EEN FRANS VETO TEGEN BRITS LIDMAATSCHAP (14 januari 1963)

Voor deze gebeurtenis werden de drie kranten bekeken tijdens de periode van december 1962 tot januari 1963.

4.4.1 De dagen en weken voor het veto van president de Gaulle (december 1962 en januari 1963

In de Daily Mail vonden we reeds op 5 december een artikel (titel: “Chill over the Six”) waarin wordt gezegd dat er moeilijkheden rijzen bij de onderhandelingen, die het oorspronkelijke optimisme doen wegsmelten. De moeilijkheden zouden vooral de schuld van de Franse delegatie zijn[171].

Dezelfde dag verschijnt er ook een heel interessant opiniestuk. Hierin wordt de Gaulle rechtstreeks aangevallen en dan al verantwoordelijk geacht voor een eventueel falen. Zowel The Times als The Guardian zullen ook de schuld voor het mislopen van de onderhandelingen bij de Gaulle leggen maar pas veel later, na zijn speech van 14 januari. De Daily Mail doet dit nu al, en heel openlijk. De krant bezondigt zich trouwens ook niet aan een overdreven respect voor de Franse president. In de eerste zin al wordt gezegd dat de wereld zich afvraagt of de uitwerking van één van de grootste ideeën aller tijden, kan verhinderd worden door de koppigheid van één oude man[172]. De krant zegt dat de Franse delegatie nu al maanden trucs en tactieken toepast van ‘obstructionistische diplomatie’ en dat het duidelijk is dat de Gaulle alles zal doen om ‘ons’ buiten te houden. Dit ondanks het feit dat hij alleen staat tegen een blok van de vijf andere lidstaten, ondanks de steun van de Britse bevolking voor toetreding en ondanks de voordelen voor Europa en het Westen van een Britse toetreding[173]. Uit deze uitspraken kan men heel wat afleiden met betrekking tot de mening van de Daily Mail over deze problematiek. De schuld van een eventuele slechte afloop van de onderhandelingen wordt hoe dan ook bij Frankrijk gelegd, de Gaulle wordt beschouwd als uit de tijd en ook komt er een sterk nationaal gevoel en vertrouwen in eigen kunnen naar voor. Europa moet eens goed nadenken vóór het besluit om Groot-Brittannië niet toe te laten want het zal er zelf meer nadeel van ondervinden dan de Britten zelf. Dit blijkt ook uit een zin die verder in het artikel staat en waarin gezegd wordt dat ‘we’ niet zullen toetreden als er niet aan ‘onze’ voorwaarden wordt beantwoord en dat het verlies in dat geval niet alleen het ‘onze’ zal zijn[174]. Ook het gebruik van overdreven pathetische taal wordt ook in dit stuk (zoals in vrijwel geen enkel van dergelijke opiniestukken van de Daily Mail) niet geschuwd. Dit blijkt uit de laatste zin, waarin gezegd wordt dat als de Gaulle dit alles (de onderhandelingen) verpest, hij een zware verantwoordelijkheid draagt ten overstaan van de hele beschaving en geschiedenis[175].

Het eerste artikel van The Times in deze periode, dat het vermelden waard is, vinden we op maandag 17 december (1962). De titel is “President de Gaulle unmoved – Talks with Mr. Macmillan on common Market – British negotiations to go on in Spite of Difficulties” en het meldt dat er het voorbije weekend gesprekken waren op het kasteel van Rambouillet tussen de Britse premier Macmillan en de Franse president de Gaulle. Deze stelden overigens geen toegevingen van de Fransen aangaande hun voorwaarden voor Britse toetreding in het vooruitzicht. De voorwaarden worden op teleurstelling onthaald door de Europese parlementsleden in Brussel[176].

Een volgend artikel dat in de Daily Mail werd weerhouden, dateert van 20 december en is opnieuw een opiniestuk. Er wordt in gezegd dat toetreding zeer voordelig zou zijn voor Groot-Brittannië maar dat het land zich moet terugtrekken uit de onderhandelingen als het zich moet vernederen om toegelaten te worden[177]. Iets verderop wordt hieraan toegevoegd dat het geen ramp zou zijn, indien Groot-Brittannië buiten Europa zou blijven maar dat het een tegenvaller zou zijn die verreikende economische maatregelen nodig zou maken. De krant drukt dan echter haar geloof uit dat het wel goed komt en dat Groot-Brittannië binnen de Eenheidsmarkt zal toegelaten worden. Dit zal dan zorgen voor het verdwijnen van de frustratie die als een ‘lijkkleed’ over het Britse economische leven hangt[178].

Ook The Guardian werd gedurende dezelfde periode gelezen. In december 1962 verschijnt wel een aantal artikels maar er werden geen weerhouden omdat ze niet echt iets vertelden over de mening van de krant zelf.

Op 1 januari van 1963 is er in deze krant wel een opmerkelijk artikel. In de titel al wordt gezegd dat de Gaulle de deur voor Groot-Brittannië nog openlaat[179]. In het artikel zelf, dat vrij kort is, wordt de Gaulle verder aangehaald. Volgens The Guardian vindt hij dat Groot-Brittannië een nog groter engagement naar Europa toe moet tonen maar sluit hij niet definitief de toegang tot Europa af voor de Britten[180]. Deze visie is opvallend positief.

Op dezelfde dag wordt ook in de Daily Mail, in een klein artikel, President de Gaulle geciteerd. Maar waar The Guardian zijn woorden nog vrij positief interpreteerde, is de Daily Mail negatiever. De Gaulle zei dat hij hoopte Groot-Brittannië in de toekomst binnen Europa te zien maar, volgens de Daily Mail impliceerde hij daarbij dat het nog niet voor 1963 zal zijn. Hij perkte dan het vooruitzicht van Brits lidmaatschap verder in door te zeggen dat Groot-Brittannië alleen zou toegelaten worden als het geen voorwaarden zou stellen[181].

De tweede januari is er een opiniestuk in The Times. Er wordt aangehaald dat de meningsverschillen tussen Groot-Brittannië en de Zes vooral van politieke aard zijn: de Britten leggen vooral de nadruk op de Eenheidsmarkt, terwijl op het continent gestreefd wordt naar een bredere ‘Europese Gemeenschap’. Bovendien, voegt The Times eraan toe, is er tussen de Zes onderling ook al onenigheid over de politieke toekomst van de Gemeenschap[182].

Op donderdag 10 januari wordt in The Times de persconferentie van de Gaulle voor de volgende maandag (dit is 14 januari) aangekondigd. In het artikel, dat als titel “French Suspect Britain as US Trojan Horse” draagt,  worden ‘Franse commentatoren’ geciteerd. Ze zouden gezegd hebben te menen dat er geen verandering van standpunt van de Gaulle moet verwacht worden. Er zouden zelfs signalen zijn van een koppiger houding, zowel in Londen als in Parijs[183]. Twee commentatoren van Le Monde zouden Groot-Brittannië zelfs afgeschilderd hebben als een paard van Troje, dat Europa wordt binnengebracht met het oog op het verdedigen van de Amerikaanse belangen[184]. Er wordt aan toegevoegd dat dit beeld de al bekende vrees van de Gaulle voor de Amerikaans-Britse verbondenheid, weergeeft maar dat dit zelden zo uitgesproken werd gedaan. Bovendien wordt ook geïmpliceerd dat deze vrees grotendeels aan de basis ligt van de afkerige houding van de Gaulle ten aanzien van een eventuele Britse toetreding tot Europa[185].

Op 12 januari is er op pagina 8 van The Times een artikel dat gaat over het feit dat de Franse en Britse onderhandelaars (respectievelijk Couve de Murville en Heath) een regeling hebben getroffen over het verderzetten van de onderhandelingen. Er is beslist dat de beste manier om tot een vergelijk te komen, het zoeken naar een akkoord over de landbouwproblematiek is. Er wordt wel erkend dat er waarschijnlijk nog zware discussies zullen volgen[186]. Even verder in hetzelfde artikel staat nog een uitspraak van de Franse eerste minister, Pompidou. Hij zegt dat er bij de Fransen geen politiek verlangen is om de Britten buiten Europa te houden maar dat er aan andere kant wel een aantal regels zijn waaraan Groot-Brittannië zich moet bereid tonen zich eraan te zullen houden, als het lid wordt[187].

Dezelfde dag verschijnt er ook nog een opiniestuk in The Times, met als titel: “Back to Brussels”. In de eerste zin wordt de Britse premier geciteerd. Die heeft gezegd dat de kwestie (rond de toetreding) nu ‘snel moet worden geregeld, dat er geen datum kan opgeplakt worden maar het niet mag blijven aanslepen’. De krant zegt dat dit de visie is van vele mensen, aan beide kanten van het Kanaal[188]. Even verder vraagt de krant zich luidop af hoe groot de kans op een succesvolle afloop nog is en legt er de nadruk op dat er toegevingen zullen moeten worden gedaan, door de beide partijen[189]. Er wordt dan aangehaald dat de politieke eenheid binnen de Gemeenschap toch moet verzwakt zijn door het feit dat de onderhandelingen met het Verenigd Koninkrijk nu al zolang de agenda beheersen. De vraag is natuurlijk of dit besef een versnelling van de besprekingen tot gevolg zal hebben. Volgens The Times moet daar niet op gerekend worden[190]. In de laatste zin wordt gezegd dat een echte garantie dat alle leden een succesvolle afloop wensen het enige is wat ontbreekt[191]. Dit houdt een subtiele verwijzing in naar het feit dat The Times meent dat niet alle leden een goede afloop willen en, met name, Frankrijk nog steeds tegen een Britse toetreding gekant is.

De mening die in een opinie-artikel, dat op 14 januari in The Guardian verschijnt, wordt geventileerd, verschilt opvallend weinig van die van The Times. The Guardian legt ook de nadruk op de dringende noodzaak aan duidelijkheid en voorspelt dat die er in de volgende zes tot acht weken wel zal komen[192]. Iets verder wordt aangehaald dat een eventuele toetreding niet alleen voor Groot-Brittannië van belang is, maar ook voor Europa. Die zou zelfs zeer voordelig zijn voor Europa. Er wordt opgesomd wat Groot-Brittannië de Gemeenschap kan bijbrengen: industriële rijkdom, een vergroting van de Europese afzetmarkt en een traditie van democratie. Verder worden ook nog de banden met de EFTA-landen en de contacten met elk ander continent genoemd. Europa wordt sterker met Groot-Brittannië, wordt dan nog eens expliciet gezegd[193]. Een andere opvallende zin komt iets verder: “To attain an agreement, the Six will have to give ground.” Hierin wordt benadrukt dat de Zes toegevingen zullen moeten doen, als het Groot-Brittannië erbij wil. Dit lijkt ons, zeker voor The Guardian, een nogal hautaine houding ten aanzien van Europa. Op het eind van dit artikel wordt ook nog gezegd dat men toch moet onderkennen dat er een risico bestaat dat de onderhandelingen verkeerd aflopen. Daarom is het belangrijk dat er nu al nagedacht wordt over eventuele alternatieven. Als voorbeeld wordt een industriële vrijhandelszone, die EFTA, EEG en misschien ook Noord-Amerika zou omsluiten, genoemd[194].

Op 12 januari wordt door de Daily Mail (in de kop van een artikel) de vraag gesteld of Groot-Brittannië nu binnen of buiten Europa is of zal zijn. Er wordt aan toegevoegd dat het antwoord zal gegeven worden door Parijs en niet door Brussel[195], waarbij ‘Parijs’ voor de Franse regering staat en ‘Brussel’ voor de plaats waar de onderhandelingen plaatsvinden. Het zullen dus niet de onderhandelingen zijn die zullen bepalen of Groot-Brittannië lid kan worden van de EEG maar louter en alleen de Franse regering.

4.4.2 De dag na de persconferentie van de Gaulle (15 januari 1963)

De dag na de persconferentie van de Gaulle, die de laatste hoop op een snelle toetreding van Groot-Brittannië doet verdwijnen, doet The Times, zoals steeds, heel zakelijk en gematigd verslag van de gebeurtenis. In een artikel op de zesde pagina (titel: “General de Gaulle says it rests with Britain”) worden delen van de toespraak van de Gaulle vrijwel letterlijk geciteerd, zonder opmerkingen. De Franse president legt de nadruk op de gelijkenissen die bestaan tussen de zes huidige leden van de Gemeenschap en zegt dat hij het psychologisch en materieel mogelijk acht een economische gemeenschap uit te bouwen met deze zes leden. Groot-Brittannië, voegt hij eraan toe, stelt nu haar kandidatuur voor een gemeenschap waartoe ze eerst niet wenste te behoren. Bovendien is het land in haar gewoonten en tradities heel verschillend van de continentale landen. Tot slot zegt de Gaulle dat de problemen zeker nog niet opgelost zijn en dat het volledig van Engeland afhangt of ze dat ooit zullen zijn[196].

In het opiniestuk van diezelfde dag, wordt de mening van de krant uiteraard wel duidelijk. De raad die de Gaulle aan de Britten geeft, wordt omschreven als iets in de aard van ‘keer terug en probeer later nog eens als je wat ouder en rijper bent’[197]. Deze afwijzing mag niet als een verrassing komen, aangezien de essentie van de Gaulle’s mening al langer bekend was, zegt The Times[198]. Volgens de krant is het grootste probleem dat de Gaulle met de Britse kandidatuur heeft, het feit dat Groot-Brittannië een eiland is en dat de Britten dus, in zijn optiek, onmogelijk continentale, ‘echte’ Europeanen kunnen zijn. De Franse president zou bevreesd zijn voor het ontstaan van een Atlantisch machtsblok, afhankelijk en onder controle van de Verenigde Staten[199]. In de laatste twee zinnen spreekt de krant schijnbaar zichzelf tegen. Eerst wordt gezegd dat de Gaulle de onderhandelingen niet gesaboteerd heeft, maar ze gewoon lijkt overbodig te hebben gemaakt. Maar daar wordt dan onmiddellijk aan toegevoegd dat de onderhandelingen toch de echte test zijn, dat Groot-Brittannië nog niet mag opgeven en dat de andere vijf leden van de Gemeenschap ook nog hun mening moeten geven[200]. The Times blijft dus toch nog een sprankeltje hoop op een goede afloop behouden.

Net zoals bij The Times op dezelfde dag, komt ook bij The Guardian op 15 januari het besef dat het heel moeilijk zal worden voor Groot-Brittannië om alsnog tot de EEG toegelaten te worden. De aanleiding is uiteraard in beide gevallen een persconferentie van de Franse president de Gaulle. The Guardian reserveert voor deze gebeurtenis zelfs de grootste kop op de frontpagina: “Heavy Blow to British EEC Hopes – De Gaulle lays down almost Impossible Terms”. In het artikel wordt gezegd dat de Gaulle duidelijk maakte dat hij tegen Britse toetreding was, tenzij tegen voorwaarden waarvan hij dacht dat ze, voorlopig, nog onaanvaardbaar zouden zijn voor Groot-Brittannië[201]. Verderop in het artikel worden fragmenten uit de speech van de Gaulle geciteerd.

Veel interessanter echter is het opiniestuk dat op dezelfde dag verschijnt. Hierin wordt gewezen op het ironische contrast tussen de speech van de Gaulle en de State of the Union van Kennedy: Kennedy had het over verdeeldheid binnen de communistische wereld tussen China en Rusland. Frankrijk neemt echter de rol van China (weigert onderwerping aan Rusland) in dit verband over en weigert zich op haar beurt te onderwerpen aan het Amerikaanse leiderschap in de Westerse Wereld[202]. Hier komt ook duidelijk het beeld van een bipolaire wereld dat in die tijd (1963) blijkbaar nog dominant was, naar voor. Er wordt ook geïmpliceerd dat de voorwaarden die de Franse president voor Brits lidmaatschap stelt, overdreven zijn en dat Groot-Brittannië er onmogelijk kan aan voldoen. Deze implicatie komt naar voor, wanneer men de Gaulle citeert die zei dat Frankrijk een Britse toetreding alleen zal steunen als de Britse regering alle voorwaarden laat vallen die ze gesteld had bij het begin van de onderhandelingen en als ze alle ‘bijzondere belangen’ waartoe ze zich verbonden had verklaard, laat vallen[203]. Deze voorwaarden zijn al erg, zegt The Guardian, maar de onderliggende idee die de Gaulle van Europa heeft, is veel erger. De voornaamste reden die de Gaulle heeft om tegen een uitbreiding van de Gemeenschap te zijn, wordt gezien in zijn angst voor een Atlantische Gemeenschap, onder leiding van de Verenigde Staten. Maar laat het eventuele vooruitzicht van een Atlantische Gemeenschap nu net een argument zijn voor Groot-Brittannië om zich bij de Europese Gemeenschap aan te sluiten. Immers, zegt de krant, Groot-Brittannië is eerst een Atlantische macht, voordat ze een Europese kan zijn. En voor Groot-Brittannië zijn de relaties die ze heeft met de Verenigde Staten van minstens even groot belang als die met het Europese vasteland[204]. Even verder wordt ook het voorstel van de Gaulle om Groot-Brittannië tot een geassocieerd lid te maken, als absurd afgedaan. Dan zouden de Britten immers afhangen van een Gemeenschap waarbinnen ze zelf geen invloed zou kunnen uitoefenen op het beleid[205]. Hieruit blijkt duidelijk dat de krant voor een Britse toetreding is, maar alleen als het land een reële rol kan spelen binnen de Gemeenschap en echt kan doorwegen op het te voeren beleid. Toch, meent The Guardian, mag de Britse regering zich niet uit de onderhandelingen terugtrekken. De kans bestaat namelijk dat Frankrijk zichzelf gaat isoleren binnen Europa ten gevolge van wat in de persconferentie gezegd werd, waardoor Groot-Brittannië meer steun zou krijgen van de andere leden, wat toetreding alleen maar kan vergemakkelijken[206]. Over het Franse vetorecht wordt hier evenwel met geen woord gerept.

Terwijl de twee andere kranten steeds benadrukt hebben dat Commonwealth en EEG geen alternatieve opties zijn, gaat de Daily Mail wel zover. Op 15 januari wordt gezegd dat de Britse premier Macmillan nu voor de eerste keer overweegt om een alternatief te zoeken voor de Eenheidsmarkt. Na de vernietigende aanval van de Gaulle op de Britse toetredingspogingen, acht de krant het goed mogelijk dat er een nieuwe toenadering komt tot de Commonwealth[207].

In een ander artikel op dezelfde dag en pagina wordt verder ingegaan op de persconferentie van de Gaulle en de reacties erop. De titel is al veelzeggend: “It was worse than anyone expected”, het was erger dan ook maar iemand verwacht had. De vraag over het waarom van zijn woorden wordt door de krant zelf beantwoord: de Gaulle wil het politieke leiderschap in handen van Frankrijk, en alleen van Frankrijk[208].

Nog op 15 januari verschijnt er ook nog een opiniestuk, met als titel “Splitting the West”. De eerste zin is al heel duidelijk: President de Gaulle heeft de ‘deur van Europa’ in het gezicht van Groot-Brittannië gegooid en behalve als er een mirakel gebeurt, zal die deur ook gesloten blijven. Volgens de krant is dit de enige mogelijke interpretatie van de woorden van de Gaulle[209]. Daarna haalt de krant in grote lijnen dezelfde elementen aan die ook al bij The Times en The Guardian aanwezig waren. Van de Gaulle wordt gezegd dat hij de hele Britse positie in vraag stelt en het land vraagt om zich onvoorwaardelijk bij Europa aan te sluiten, terwijl hij maar al te goed weet dat ‘onze’ regering niet kan verzaken aan de verplichtingen die ze heeft ten overstaan van de Britse boeren, het Gemenebest en van de landen van de EFTA[210]. Ook de Daily Mail probeert dan een verklaring te zoeken voor de uitspraken van de Franse president en komt ook (net als de twee andere kranten) met zijn angst voor een Angelsaksische dominantie, voor een Atlantische gemeenschap die afhangt van en gecontroleerd wordt door de Verenigde Staten[211]. Daarna geeft de krant grif toe dat, wat haar betreft, een Atlantische Gemeenschap het uiteindelijke doel is, maar dat een Amerikaanse controle onzin is[212]. De Gaulle wordt dan nog verder aangevallen; hij wordt verweten te lijden aan ‘folie de grandeur’, zonder rekening te houden met de meningen van zijn partners[213]. Als Groot-Brittannië buiten de EEG gehouden wordt, ziet de Daily Mail een tweedeling van Europa als rechtstreeks gevolg, maar ook een tweedeling van de gehele ‘vrije wereld’. In de laatste zin wordt (zoals al eerder werd aangehaald) het overdreven pathetische taalgebruik weer niet geschuwd: als het Westen uiteenvalt, wat een fantastische dag zou dit dan zijn voor de Communisten. De volle verantwoordelijkheid hiervoor legt de krant bij de Gaulle; ‘de geschiedenis zal hem dit grote verraad niet vergeven[214].

4.4.3 De dagen en weken na de afwijzing van het Britse lidmaatschap door de Gaulle (januari 1963)

De volgende dag (16 januari) geeft The Times een overzicht van buitenlandse reacties op de uitspraken van de Gaulle. Zowel buitenlandse kranten als politici worden geciteerd. Er worden onder andere scherpe reacties van afkeuring opgetekend van de delegaties van de andere leden van de Europese Gemeenschap die ook bij de onderhandelingen betrokken zijn[215].

Er verschijnt ook weer een opiniestuk op 16 januari. Het is meer beschouwend van aard dan dat van de vorige dag, zoals al uit de titel blijkt: “The Day After”. Het beschrijft de reacties in verschillende kringen en herhaalt in feite grotendeels wat de vorige dag reeds duidelijk werd gemaakt. In verband met de wijze hoe de andere leden van de Gemeenschap reageren op de persconferentie van de Gaulle worden verbijstering en afkeuring als voornaamste reacties genoemd[216]. The Times ziet ook ironie in de positie van Frankrijk. Enerzijds zou het land een edel beeld beschrijven van een continentale eenheid, die verstoord zou worden met de toetreding van Groot-Brittannië, dat gezien wordt als naar de zee gericht en vreemd ten aanzien van het Europese vasteland. Maar aan de andere kant bemerkt de krant dat de politici en de pers van de vijf andere leden van de Gemeenschap de argumenten van de Franse president de Gaulle verwerpen en zijn besluiten weerleggen[217]. De eenheid zou dus niet zo hecht zijn als Frankrijk beweert. Iets verder in het artikel vraagt men zich af wat de redenen van de Gaulle voor deze openlijke afwijzing van de Britse kandidatuur zouden kunnen zijn. Er wordt gezegd dat er twee mogelijke verklaringen zijn. De eerste stelt dat de Gaulle alleen tot doel had alle partijen eens goed wakker te schudden, dat het nu lang genoeg geduurd had en dat men (de Britten) nu maar eens moest overgaan tot de ondertekening (van alle verdragen, zonder enige toegevingen te eisen)[218]. In tegenspraak met deze visie dat de Gaulle louter om tactische redenen handelde, ziet The Times toch een aantal, zwaarder doorwegende, tegenargumenten die in het voordeel van de tweede visie pleiten. De Gaulle wordt een fundamentalist genoemd, eerder dan een tacticus. Bovendien zou de botte wijze waarop hij zijn standpunt naar voor bracht de Britse Conservatives niet aanzetten tot een grotere bereidheid om toegevingen te doen. Als laatste argument haalt de krant het feit aan dat de protesten van de Gaulle niet alleen op onopgeloste details uit de onderhandelingen gebaseerd zijn, maar ook, en zelfs vooral, op de Britse geografie, haar nationaal karakter en haar geschiedenis; zaken die niets te maken hebben met de onderhandelingen[219]. Op het einde van het stuk wordt dieper ingegaan op wat Groot-Brittannië nu, volgens The Times, moet gaan doen en hoe het zich moet gaan opstellen. De krant zegt dat het ergste wat het zou kunnen doen is, aanvaarden dat de deur nu volledig en definitief gesloten is. Zich terugtrekken uit de onderhandelingen zou leiden tot teleurstelling bij de landen van de Gemeenschap die wél gewonnen zijn voor een Britse toetreding[220]. Groot-Brittannië mag dus zeker niet opgeven. De krant voegt er wel onmiddellijk aan toe dat, ondanks dit feit, de kansen voor Groot-Brittannië om snel te kunnen aansluiten bij de Eenheidsmarkt wel veel kleiner zijn geworden[221].

Net als in The Times, wordt in The Guardian op 16 januari aandacht besteed aan de reacties in Europa op de uitspraken van de Gaulle. Er wordt gemeld dat de vijf andere leden zich officieel distantiëren van de uitspraken van de Gaulle, als zouden de Britse overzeese banden een hinderpaal vormen voor Europees lidmaatschap[222].

Diezelfde dag is er op pagina 8 ook nog een kort opiniestukje. Er wordt in gezegd dat de afwijzing van het Britse lidmaatschap door de Gaulle onder zijn Europese bondgenoten voor evenveel teleurstelling en verontwaardiging heeft geleid (als in Groot-Brittannië)[223]. Er volgt dan een opsomming van allerlei vooraanstaande politici uit de verschillende Europese lidstaten. Dit alles dient, volgens The Guardian, enkel gezien te worden als een opmerkelijke vriendschapsbetuiging ten aanzien van Groot-Brittannië en zeker niet als iets meer. Om de eenvoudige reden dat elk lid, en dus ook Frankrijk, het recht bezit een veto te stellen tegen elke grote beslissing[224].

De Daily Mail meldt op 16 januari op de eerste pagina dat er weer wat hoop kan zijn voor Groot-Brittannië om alsnog toegelaten te worden. Dit omwille van het feit dat alle leden van de Gemeenschap, uiteraard behalve Frankrijk, zich in steun van de Britse kandidatuur hebben verklaard, waardoor de Gaulle geïsoleerd staat[225].

Op diezelfde 16e januari is er ook alweer een artikel waarin de krant onomwonden haar mening naar buiten brengt. Het stuk bestaat uit vurige aansporingen aan het adres van de Britse politici, en ook van het Britse volk, om niet op te geven. Heath blijft aandringen op verdere onderhandelingen omdat hij blijft geloven in een succesvolle afloop. De krant verklaart zich hiermee solidair en zegt dat alles moet gedaan worden, uiteraard binnen de grenzen van het voor haar heel belangrijke nationale zelfrespect, om toegelaten te worden tot Europa[226]. Er wordt vervolgd met te stellen dat het Britse volk zich gesteund voelde door de reacties van de andere 5 leden van de Gemeenschap. In het bijzonder wordt de Belg, P.H. Spaak, door de Daily Mail bedankt, omdat hij de wereld eraan zou herinnerd hebben dat het vooral dankzij Groot-Brittannië is dat er een voorspoedig Europa kan bestaan[227]. Op het eind wordt de frustratie over de afwijzing pas echt duidelijk. Er wordt gezegd dat ‘wij’ reeds vele jaren helpen om Europa militair te verdedigen, wat ons al veel gekost heeft aan mensen en middelen. En nu wil de Gaulle ‘ons’ buiten houden, met uitzondering van onze troepen (hiermee wordt gedoeld op Britse troepen in Duitsland). Dit, eindigt de krant, is een flauwe wederdienst[228]. Het beeld van Groot-Brittannië dat alles wil doen om bij Europa te komen en van Frankrijk (de Gaulle) dat er alles voor over heeft om Groot-Brittannië buiten de Europese Gemeenschap te houden wordt door dit artikel nog maar eens bevestigd.

Dat ook The Times nog steeds van mening is dat de onderhandelingen nog niet helemaal verloren zijn, wordt duidelijk als we zien dat de krant ook in de volgende dagen bericht doet van de onderhandelingen. Op 17 januari is er al een artikel, met als titel “Crucial Phase in EEC Talks opens Today – Approaching the Point of No Return”. De titel wijst erop dat de krant blijkbaar van mening is dat de volgende dagen cruciaal zullen zijn voor het alsnog welslagen van de onderhandelingen. Over het probleem van de landbouw, dat zal behandeld worden, zullen er toegevingen moeten komen. De krant ziet hierin ook een rol weggelegd voor de Europese Commissie, die met voorstellen tot een compromis zou moeten komen[229]. Op die manier zou de druk op Frankrijk kunnen opgevoerd worden. Volgens The Times is het nog altijd mogelijk dat de Franse delegatie een compromis, gesteund door de vijf andere leden én de Commissie, blijft afwijzen maar, aan de andere kant, zouden de Fransen er toch geen belang bij hebben om volledig alleen en geïsoleerd te staan[230].

In The Guardian wordt op 18 januari nog een interessant opinie-artikel gevonden. Het bevat vooral voorspellingen over de gevolgen voor Europa van de uitspraken van de Gaulle. De politieke ontwikkeling van de Zes zal er door gehypothekeerd worden. Er wordt gezegd dat er al wrevel bestaat bij enkele van de vijf leden omwille van het Franse veto. Er wordt daarom een minder grote wil voorspeld om snel verder te gaan met economische integratie[231]. Maar veel belangrijker op langere termijn, worden de gevolgen voor de Atlantische alliantie geacht. Het ziet er niet zo goed uit, volgens de krant, nu Frankrijk de Verenigde Staten en ook Groot-Brittannië tegen zich in het harnas heeft gejaagd. Dit alles is in het voordeel van slechts 1 man: Chroetsjov, besluit The Guardian[232].

The Times zal zich ook aan voorspelling wagen, maar pas op 31 januari. We komen hier verder op terug.

Op 18 januari wordt in The Times gemeld dat er nog steeds een discussie is tussen Frankrijk en de andere vijf leden van de Gemeenschap over het al dan niet afbreken van de onderhandelingen met Groot-Brittannië. Zoals blijkt uit de titel van het artikel ‘vechten’ de 5 voor verderzetting en is Frankrijk haastig om ermee op te houden[233].

In een artikel in de Daily Mail van 18 januari worden de gebeurtenissen zelfs vergeleken met de Slag van Waterloo; ze zouden even beslissend zijn voor de toekomst van Europa. Daarbij wordt de Gaulle omschreven als de ‘nieuwe Napoleon’[234].

De volgende dag (19 januari) is er in The Times het nieuws dat de 6 besloten hebben dat ze er niet onmiddellijk zullen uitkomen over wat nu moet gaan gebeuren en dat ze de toekomst van de onderhandelingen verder zullen bespreken op de volgende ministeriële top, op 28 januari. Dit wordt gezien als gevolg van tegenstand van de 5 tegen het Franse idee om de onderhandelingen op te schorten en als zeer positief voor Groot-Brittannië[235].

Ook nog op 19 januari, is er een opinie-artikel. Daarin wordt de heropleving van de hoop, door de belofte dat de besprekingen zullen hervat worden op 28 januari, enigszins getemperd. Deze belofte wordt gezien als een soort uitstel van executie, aangezien Frankrijk nog steeds een vetorecht heeft en ook zinnens is dit de gebruiken. De krant zegt dat men moet aanvaarden dat de onderhandelingen nu heel snel definitief zullen afgebroken worden en dat Groot-Brittannië waarschijnlijk nog vele jaren buiten Europa zal blijven[236]. Wat het land nu zeker niet mag doen, volgens The Times, is zich terug richten naar het vroegere Empire. Commonwealth en Europese Gemeenschap waren op geen enkel moment alternatieve opties, zoals ook de regering, met recht en reden, vaak stelde. Ook zou het verkeerd zijn om de EFTA te proberen uitbouwen als een tegengewicht voor de EEG. De economische tweedeling van West-Europa zou er alleen door verscherpt worden. Wat wel mogelijk wordt geacht, is een versterkte relatie met de Verenigde Staten. Maar ook dit mag niet de vorm aannemen van een afwijzende houding tegenover Europa[237].

De Daily Mail moet van enige grenzen op de hoop niet weten en gelooft nog ten volle in een goede afloop. Op 22 januari wordt de blijvende strijdvaardigheid van de Britse premier, om de onderhandelingen toch verder te zetten, aangehaald. De titel is in dit verband al veelzeggend: “LOOK OUT, de Gaulle – We’ll not pull back from Six says Mac”, Let op, de Gaulle – we zullen ons niet terugtrekken van de Zes, zegt Mac(millan). Dit is het hoofdartikel. De kop is zeer groot en met het gebruik van hoofdletters wil men duidelijk de aandacht trekken, eerder dan echt inhoud mee te willen geven. In het artikel worden enkele passages uit een speech van de Britse premier geciteerd. Hij spreekt over de nood om verder te kijken dan de ‘eigen achtertuin’ en de Europese integratie verder te zetten om tot een sterker West-Europa te komen, dat op gelijke voet kan staan met Amerika[238]. De harde houding die Macmillan zou aannemen, zoals gesuggereerd wordt in de titel, blijkt echter niet duidelijk uit deze fragmenten.

Een volgend interessant (opinie)-artikel in de Daily Mail vinden we op 28 januari. Het verschijnt naar aanleiding van het heropstarten van de onderhandelingen op die dag. In het artikel worden nog maar eens dezelfde argumenten gebruikt. Maar het feit dat ze steeds opnieuw opduiken, geeft een beeld van de verbetenheid waarmee de Daily Mail haar standpunt wil verkondigen. Ook pathetiek wordt hier weer niet geschuwd. De eerste zin is al tekenend: Dit is een zeer betekenisvolle week, ze zal bepalen of Groot-Brittannië al dan niet lid zal worden van de EEG, maar ze zal ook, en vooral, duidelijk maken of de eenheid van het Westen kan verbroken worden door toedoen van één man (duidelijk is dat hiermee President de Gaulle bedoeld wordt)[239]. Verderop wordt gezegd dat de oude vijandschappen van het Continent aan het verdwijnen zijn, dat er een tijdperk van samenwerking is aangebroken. Ter illustratie worden dan een aantal ideeën en projecten in dit verband opgesomd: de Truman doctrine, de Marshall-hulp, het Atlantisch bondgenootschap en de West-Europese Unie[240]. De Eenheidsmarkt, inclusief Groot-Brittannië en verbonden met de Commonwealth, de Verenigde Staten en andere gelijkgezinde naties, had de bekroning van dit alles moeten zijn en zou tot een grote Gemeenschap van wederzijds belang geworden zijn[241]. Iets verderop gaat de krant wel héél ver, door de Gaulle met Hitler te vergelijken: de Gaulle wil alle Britse en Amerikaanse invloed vernietigen (vergelijkbaar met Hitler’s ‘Nieuwe Orde’). Zoals Hitler zijn ideeën uit de doeken deed in Mein Kampf, vervolgt de krant, zo deed de Gaulle dat in zijn Mémoires. De stelling wordt dan iets afgezwakt door toe te geven dat Hitler een barbaarse psychopaat was en de Gaulle een welopgevoed en beschaafd man. Maar daarna worden de Gaulle toch megalomane trekjes toegedicht. Er wordt zelfs gesuggereerd dat de ‘Gallische’ wraak zoet moet zijn[242]. Wat betreft de positie van Groot-Brittannië, zegt de Daily Mail dat het geen zin heeft om nog langer op de ‘drempel’ van Europa te blijven staan. Niemand hoeft te bewijzen wie schuldig is (aan het falen van de onderhandelingen), iedereen weet het. Als alternatief wordt onmiddellijk verwezen naar het Angelsaksische verbond tussen Groot-Brittannië met haar Gemenebest en de Verenigde Staten, dat nu alsmaar hechter en sterker zou moeten worden[243]. Toch mogen ‘wij’ (de Britten) zeker niet voorgoed de rug naar Europa keren, want, en zo eindigt het artikel, de Gaulle zal niet eeuwig (aan de macht) blijven[244].

In een nieuw opiniestuk in de Daily Mail, op 29 januari wordt erkend dat het falen een teleurstelling inhoudt, dit ontkennen zou oneerlijk zijn. Maar anderzijds, klinkt het strijdbaar, die teleurstelling mag niet leiden tot wanhoop. Ook de regering zal geen onnoemelijke schade van deze tegenvaller ondervinden[245]. Over de toekomst van Groot-Brittannië wordt zelfs met een positieve noot afgesloten: Die toekomst zal afhangen van de wijze waarop ‘we’ (de Britten) gebruik zullen maken van onze overvloed aan kennis, kunde, spitsvondigheid en ervaring, zoals ‘we’ ook in het verleden hebben gedaan. ‘We’ moeten op ‘onze’ eigen benen staan, zoals we al eerder hebben gedaan. Als dan de dag uiteindelijk zal komen dat we tot Europa toetreden (de Daily Mail twijfelt er niet aan dat die ooit zal komen), zullen ‘we’ ons misschien in een veel sterkere onderhandelingspositie bevinden dan nu het geval is[246]. Deze afsluiter staat uiteraard bol van de retoriek en van nostalgische verwijzingen naar het roemrijke verleden van Groot-Brittannië.

Dezelfde elementen, die zojuist werden opgesomd, werden ook nog teruggevonden in artikels van de volgende dagen, maar we menen dat het niet echt van essentieel belang is om die hier, nog maar eens, te herhalen. Globaal kunnen we stellen dat de Daily Mail teleurgesteld is door het falen van de onderhandelingen en de schuld hiervoor volledig bij de Franse president de Gaulle wil leggen. Maar de krant wil niet dat men bij de pakken blijft zitten en  dringt erop aan, bij politici en bij het Britse volk, dat ze gewoon de draad weer moeten opnemen en moeten verder werken om zo de Britse economie sterker te maken. Later zal Groot-Brittannië uiteindelijk wel toetreden, daar is de krant van overtuigd.

Enkele dagen later, op 30 januari wordt dan ook door The Times uiteindelijk ingezien dat het voorbij is voor Groot-Brittannië. Er verschijnt die dag een artikel met de veelzeggende titel, “Collapse of Brussels Negotiations – Ministers of the Five fail to move France – British Entry ‘thwarted by one man’ ”. De onderhandelingen zijn voorbij, de Vijf leden die voor Britse toetreding waren, hebben Frankrijk niet kunnen overtuigen, één man heeft de Britse toetreding verhinderd. De schuld wordt volledig op Frankrijk geschoven, de waarheid is dat Frankrijk niet langer bereid was om nog verder te gaan (met de besprekingen)[247]. Verderop wordt ook gezegd dat de Vijf andere leden hun vrees uitdrukten voor de toekomst van Europa; verlies van vertrouwen in de Gemeenschap en de afwezigheid van eensgezindheid zouden verdere vooruitgang en Europese integratie ernstig in gevaar brengen[248].

Er verschijnt, nog op de 30ste, ook een opiniestuk. In de eerste zin wordt gezegd dat het afbreken van de onderhandelingen als definitief en onomkeerbaar moet aanvaard worden. Daarna wordt gesteld dat de afloop uiteindelijk ongelukkig is maar dat er wel ooit een einde moest komen aan de lange periode van onzekerheid. Zoals ook al de vorige dagen gebeurde, wordt ook hier nog eens gezegd dat Groot-Brittannië zeker niet de rug naar Europa mag keren of de hoop om ooit deel uit te maken van de Eenheidsmarkt mag opgeven[249]. De voornaamste taak voor Groot-Brittannië nu, is het ‘eigen huis’ in orde brengen. Er is noodzaak aan radicale maatregelen. Als voornaamste zaken worden de volgende vernoemd: de industrie moet efficiënter, de strijd tussen vakbonden onderling en tussen vakbonden en werkgevers is uit de tijd en moet ophouden, monopolievorming moet bestreden en competitie gestimuleerd worden en het belastingssysteem moet hervormd worden[250]. Er wordt aan toegevoegd dat het opsommen van die zaken makkelijk is en het nemen van praktische stappen veel moeilijker, maar toch moeten er dringend maatregelen genomen worden.

Op 31 januari gaat The Times dan, zoals eerder al werd aangehaald, in op wat nu zal volgen voor de landen die wel deel uitmaken van de EEG. De titel luidt: “EEC Faces Long Period of Uncertainty – Hints that French Interests may be obstructed”. Er wordt een lange periode van onzekerheid voorspeld en gesuggereerd dat de andere leden zich tegen Frankrijk zullen keren. Dit idee wordt in het artikel zelf verder uitgewerkt. Men zegt dat bij de vijf leden die voor een Britse toetreding waren, er een algemeen gevoel is van woede over de Gaulle’s actie en van frustratie door hun onvermogen om er iets tegen te doen. Dergelijke sfeer zou al snel aanleiding geven tot het ontstaan van concepten van samenspannen tegen Frankrijk[251]. Verder in het artikel wordt ook voorspeld dat nu wel een periode van stagnatie zal aanbreken op het vlak van de integratie[252].

4.4.4 Samengevat

Alle drie de kranten zullen de schuld voor verkeerd aflopen van de onderhandelingen bij de Gaulle leggen. Opmerkelijk is wel dat de Daily Mail dit al weken vóór de persconferentie van 14 januari doet. The Guardian en The Times dringen in die periode vrijwel onafgebroken aan op snelle duidelijkheid.

Na de persconferentie blijft The Times zeer droog en zakelijk en behoudt ze, net als The Guardian, toch nog een beetje hoop. De Daily Mail koestert geen illusies meer en zet haar aanval op de Gaulle verder.

Opvallend is tenslotte dat alleen de Daily Mail pleit voor een hernieuwde aandacht voor de Commonwealth als blijkt dat Groot-Brittannië geen lid wordt van de Europese Gemeenschap.