9. Literatuur

1. Bronnen

Bijbel, vertaling Nederlands Bijbelgenootschap 1951 (herdruk 1995)

Ambrosiaster (Pseudo-Augustinus), Quaestiones veteri et novi testamenti CXIV (ed. A Souter, Wenen 1908, herdruk 1963)

Ambrosius, Epistulae (Latijnse tekst ed. M. Zelzer, CSEL 82, Wenen 1982)

Ammianus Marcellinus, Rerum gestarum libri quae supersunt (vert. en Latijnse tekst J. C. Rolfe (Cambridge 1950-1952)

Apuleius, Metamorphoses (vert. en Latijnse tekst R. Helm, Metamorphosen oder der goldene Esel (Berlijn 1956)

Arnobius van Sicca, Adversus nationes, in: Ante-Nicene fathers VI (Peabody 1885), herdruk ed. A. Roberts & J. Donaldson (Peabody 1995)

Latijnse tekst ed. G. Marchesi (Turijn 1934)

Athanasius van Alexandrië, Contra gentiles (vert. en Griekse tekst P. T. Camelot (Turijn 1977)

Augustinus, De civitate dei, in: Nicene and post-nicene fathers I.2 (Peabody 1887), herdruk ed. P. Schaff (Peabody 1995)

Latijnse tekst ed. R. Dombart & A. Kalb (Stuttgart 1981)

Clemens van Alexandrië, Exhortatio ad Graecas (vert. en Griekse tekst G. W. Butterworth, Londen 1968)

Codex Theodosianus (ed. Th. Mommsen, Berlijn 1854)

Commodianus, Carmen apologeticum (ed. J. Martin, Turnhout 1960)

Cyprianus

-Quod idola dii non sint, in A. Cleveland Coxe, Ante-Nicene fathers V (Peabody 1886), herdruk ed. A. Roberts & J. Donaldson (Peabody 1995)

-Ad Demetrianum, in: A. Cleveland Coxe, Ante-Nicene fathers V (Peabody 1886), herdruk ed. A. Roberts & J. Donaldson (Peabody 1995)

-Ad Donatum, in: A. Cleveland Coxe, Ante-Nicene fathers V (Peabody 1886), herdruk ed. A. Roberts & J. Donaldson (Peabody 1995)

-Ad Fortunatum, in: A. Cleveland Coxe, Ante-Nicene fathers V (Peabody 1886), herdruk ed. A. Roberts & J. Donaldson (Peabody 1995)

-De ecclesiae catholicae unitate, in: A. Cleveland Coxe, Ante-Nicene fathers V (Peabody 1886), herdruk ed. A. Roberts & J. Donaldson (Peabody 1995)

-De lapsis, in: A. Cleveland Coxe, Ante-Nicene fathers V (Peabody 1886), herdruk ed. A. Roberts & J. Donaldson (Peabody 1995)

-Epistulae LXVII, in: A. Cleveland Coxe, Ante-Nicene fathers V (Peabody 1886), herdruk ed. A. Roberts & J. Donaldson (Peabody 1995)

Latijnse teksten in: J. P. Migne, Patrologia Latina 4 (Parijs 1891)

Gelasius I, Brief tegen de Lupercalia (Latijnse tekst ed. G. Pomarès, Parijs 1959)

Hieronymus, Epistulae CVII (Latijnse tekst ed. J. Labourt, Parijs 1955)

Historia Augusta, Caracalla (vert. en Latijnse tekst D. Magie, Londen en Cambridge Mass. 1953)

Iamblichus, De mysteriis (vert. ed. S. Ronan, Sussex 1989)

Griekse tekst ed. E. des Places (Parijs 1966)

Julianus, Caesares aut Convivium (vert en Griekse tekst W. C. Wright, Londen en Cambridge Mass. 1949) LCL

Juvenalis, Saturae (vert. in Beard, Latijnse tekst C. Friedländer, Leipzig 1895)

Lactantius

-Divinae institutions in A. Cleveland Coxe, Ante-Nicene fathers VII (Peabody 1886), herdruk ed. A. Roberts & J. Donaldson (Peabody 1995)

Latijnse tekst in: J. P. Migne, Patrologia Latina 6 (Parijs 1844)

-De mortibus persecutorum in A. Cleveland Coxe, Ante-Nicene fathers VII (Peabody 1886), herdruk ed. A. Roberts & J. Donaldson (Peabody 1995)

Latijnse tekst in: J. P. Migne, Patrologia Latina 7 (Parijs 1844)

Libanius, Orationes I (vert. en Griekse tekst A. F. Norman, Londen en Cambridge Mass. 1964)

II: 1977 LCL

Johannes Lydus, Liber de mensibus (ed. R. Wünsch, Lips 1967)

Macrobius, Saturnalia (vert. C. Guittard, Les saturnales I -III (Parijs 1997)

Firmicus Maternus, De errore profanarum religionum (vert. en Latijnse tekst R. Turcan, L’erreur des religions paiennes (Parijs 1982)

Martianus Capella, De nuptiis Philologiae et Mercurii (ed. A. Dick, Stuttgart 1964)

Justinus Martyris

-Apologia I, vert. in A. Cleveland Coxe, Ante-Nicene fathers I (Peabody 1885), herdruk ed. A. Roberts & J. Donaldson (Peabody 1995)

Griekse tekst in ed. C. Munier (Freibourg 1995)

-Dialogus cum Tryhpone, vert. In A. Cleveland Coxe, Ante-Nicene fathers I (Peabody 1885), herdruk ed. A. Roberts & J. Donaldson (Peabody 1995)

Griekse tekst ed. J. C. T. von Otto (Jena 1876)

Minucius Felix, Octavius (vert. en Latijnse tekst G. H. Rendall, Cambridge 1966)

Origenes, Contra Celsum (vert. H. Chadwick, Cambridge 1965)

(Griekse tekst ed. M. Marcovich, Leiden 2001)

Paulinus van Nola, Carmina (ed. G. de Harthel, Wenen 1894)

Plutarchus, De Iside et Osiride (vert. en Griekse tekst J. Gwyn Griffiths, Cambridge 1970)

Porphyrius

-De antro nympharum (vert. en Griekse tekst Y. le Lay, in: G. Lardreau, L’antre des nymphes dans l’Odyssée (Lagrasse 1989)

-De abstinentia (vert. G. Clark, Londen 2000)

-Brief aan Anebo, vert. in Iamblichus, De mysteriis (vert. S. Ronan, Sussex 1989)

Prudentius

Contra orationem Symmachi (vert. en Latijnse tekst H. J. Thomson, Cambridge 1961-1962)

Peristephanon (vert. en Latijnse tekst H. J. Thomson, Cambridge 1961)

Rutilius Namatianus, De redito suo sive Iter Gallicum (vert. in Beard, Latijnse tekst E. Doblhofer, Heidelberg 1972)

Salutius Secundus, De diis et mundo (vert. en Griekse tekst A. D. Nock, Hildesheim 1966)

Statius, Thebais (vert. en Latijnse tekst in J. H. Motley, Londen en Cambridge Mass. 1955)

Socrates, Historia ecclesiastica, in: Nicene and Post-Nicene fathers II.2 (Peabody 1890), herdruk ed. P. Schaff & H. Wace (Peabody 1995)

Griekse tekst ed. R. Hussey (Oxford1853)

Sozomenus, Historia ecclesiastica, in: Nicene and Post-Nicene fathers II.2 (Peabody 1890), herdruk ed. P. Schaff & H. Wace (Peabody 1995)

Griekse tekst ed. J. Bidez & G. C. Hansen (Berlijn 1960)

Symmachus: Epistulae (vert. en Latijnse tekst J. P. Callu, Parijs 1972-1982)

Relatio III (Latijnse tekst ed. M. Zelzer, CSEL 82, Wenen 1982)

Tertullianus

-Ad nationes vert. in A. Cleveland Coxe, Ante-Nicene fathers III (Peabody 1885), herdruk ed. A. Roberts & J. Donaldson (Peabody 1994)

Latijnse tekst ed. J. G. Ph. Borleffs, in: Corpus Christianorum Ser. Latina II (Turnhout 1954)

-Adversus Marcionem (vert. en Latijnse tekst E. Evans, Oxford 1972)

-Apologeticum (vert. en Latijnse tekst G. H. Rendall, Londen1960)

-De baptismo (vert. C. Mohrmann, Apologeticum en andere geschriften uit Tertullianus’ voor-montanistischen tijd (Utrecht en Brussel 1951)

Latijnse tekst ed. J. G. Ph. Borleffs, in: Corpus Christianorum Ser. Latina I (Turnhout 1954)

-De corona militis (vert. K. A. H. Kellner (Keulen 1882)

Latijnse tekst ed. A. Kroymann, Corpus Christianorum Ser. Latina II (Turnhout 1954)

-De idololatria (vert. en Latijnse tekst J. H. Waszink en J. C. M. van Winden, Leiden 1987)

-De ieiunio (vert. K. A. H. Kellner (Keulen 1882)

Latijnse tekst ed. A. Reifferscheid & G. Wissowa, in: Corpus Christianorum Ser. Latina II (Turnhout 1954)

-De praescriptione haereticorum (vert. C. Mohrmann, Apologeticum en andere geschriften uit Tertullianus’ voor-montanistischen tijd (Utrecht en Brussel 1951)

Latijnse tekst ed. R. Refoulé, in: Corpus Christianorum Ser. Latina I (Turnhout 1954)

-De spectaculis (vert. en Latijnse tekst G. H. Rendall, Cambridge 1960)

-De testimonio animae (vert. K. A. H. Kellner (Keulen 1882)

Latijnse tekst ed. R. Willems, Corpus Christianorum Ser. Latina II (Turnhout 1954)

Themistius, Orationes V (Griekse tekst ed. G. Downey, Lips 1965)

Theodoretus van Cyrus, Graecarum affectionum curatio (vert. en Griekse tekst P. Canivet, Parijs 1958)

Zosimus, Historia nova (vert. R. T. Ridley, Sydney 1982)

Griekse tekst ed. L. Mendelssohn (Lips 1897, herdruk Hildesheim 1963)

2. Secundaire literatuur

-Alföldi, A., A festival of Isis in Rome under the Christian emperors of the IVth century (Boedapest 1937)

-Alföldy, G., ‘The crisis of the third century as seen by contemporaries,’ Greek, Roman and Byzantine studies 15 (1974) 89-111

-Alföldy, G., Die Krise des Römischen Reiches. Geschichte, Geschichtsschreibung und Geschichtsbetrachtung (Stuttgart 1989)

-Ando, C., Imperial ideology and provincial loyalty in the Roman Empire (Berkeley 2000)

-Barnes, T. D., ‘Christians and pagans in the reign of Constantius’, in: A. Dihle (ed.) L’église et l’empire au IVe siècle (Vandoeuvres-Genève 1989) 301-343

-Barnes, T. D., ‘Statistics and the conversion of the Roman aristocracy,’ Journal of Roman studies 85 (1995) 135-147

-Beard, M., J. North & S. Price, Religions of Rome I en II (Cambridge 1998)

-Beck, R., ‘Mithraism since Franz Cumont,’ in: Aufstieg und Niedergang der römischen Welt II 17.4 (Berlijn en New York 1984) 2002-2115

-Beck, R., Planetary gods and planetary orders in the mysteries of Mithras (Leiden 1988)

-Bianchi, U., ‘Lo studio delle religioni di mistero,’ in: U. Bianchi & M. J. Vermaseren (eds.), La soteriologia dei culti orientalia nell’impero romano (Leiden 1982) 1-16

-Bianchi, U., ‘La tipologia storia dei misteri di Mithras,’ in: Aufstieg und Niedergang der römischen Welt II 17.4 (Berlijn en New York 1984) 2116-2134

-Block, H., ‘The pagan revival in the West at the end of the fourth century’, in: A. Momigliano (ed), The conflict between paganism and Christianity in the fourth century (Oxford 1963) 193-218

-Bowersock, G. W., P. Brown & G. Grabar, Late antiquity: a guide to the postclassical world (Cambridge Mass. en Londen 1999)

-Bradbury, S., ‘Constantine and the problem of anti-pagan legislation in the fourth century,’ Classical philology 89 (1994) 120-139

Brown, P., The rise of Western Christendom. Triumph and diversity AD 200-1000 (Malden en Oxford 1996)

-Cameron, A., ‘The last pagans of Rome,’ in: W. Harris (ed), The transformations of Urbs Roma in late antiquity (Porthsmouth R.I. 1999) 109-121

-Chastagnol, A., La préfecture urbaine à Rome sous le Bas-Empire (Parijs1960)

-Chirassi Colombo, I., ‘Sol invictus o Mithra (per una rilettura in chiave idelogica della teologia solare dell mithraismo nell’ambito del politeismo romano)’, in: U. Bianchi (ed), Mysteria Mithrae. Atti del seminario internazionale su ‘la specificità storico-religiosa dei misteri di Mithra, con particolare riferimento alla fonti documentarie di Roma e Ostia’ (Leiden 1979) 649-672

-Chuvin, P., A chronicle of the last pagans (Cambridge, Mass. en Londen 1990)

-Clauss, M., ‘Mithras und Christus,’ Historische Zeitschrift 243 (1986) 265-285

-Clauss, M., Mithras: Kult und Mysterien (München 1990)

-Colpe, C., ‘Die Mithrasmysterien und die Kirchenväter,’ in: W. den Boer, P. G. van der Nat, C. M. J. Sicking & J. C. M. van Winden (eds.), Romanitas et Christianitas. Studia J. H. Waszink oblata (Amsterdam 1973) 29-44

-Colpe, C., ‘Mysterienkult und Liturgie. Zum Vergleich heidnischer Rituale und christlicher Sakramente,’ in: C. Colpe, L. Honnefelder & M. Lutz-Bachmann (eds), Spätantike und Christentum (Berlijn 1992) 203-228

-Contreras, C. A.,‘Christian views of paganism,’ in: Aufstieg und Niedergang der römischen Welt II 23.2 (Berlijn en New York 1980) 971-1022

-Corsu, F. le, Isis, mythe et mystères (Parijs 1977)

-Croke, B. & J. Harries, Religious conflict in fourth-century Rome. A documentary study (Sydney 1982)

-Cumont, F., The mysteries of Mithra (New York 1956, 1^e druk 1900)

-Curran, J., Pagan city and Christian capital. Rome in the fourth century (Oxford 2000)

-Deman, A., ‘Mithras and Christ: some iconographical similarities,’ in: J. R. Hinnells (ed), Mithraic studies. Proceedings of the first international congress of Mithraic studies II (Manchester 1975) 507-517

-Demandt, A., Die Spätantike. Römische Geschichte von Diocletian bis Justinian, 284-565 n. Chr. (München 1989)

-De Sainte Croix, G. E. M., 'Why were the early Christians persecuted?' in: M. I. Finley (ed.), Studies in ancient society (Londen 1974)  210-249

-Dibelius, M., ‘The Isis initiation in Apuleius and related initiatory rites’, in: F. O. Francis & W. A Meeks (eds), Conflict at Colossae. A problem in the interpretation of early Christianity illustrated by selected modern studies (Missoula 1973) 61-121, oorspronkelijke Duitse uitgave 1917

-Ferguson, J., The religions of the Roman Empire (Londen 1970)

-Fowden, G., ‘Bishops and temples in the Eastern Roman Empire A.D. 320-435,’ Journal of theological studies 29 (1978) 53-78

-Frede, M., ‘Origen’s treatise Against Celsus, ’ in: Edwards, M., M. Goodman & S. Price (eds.), Apologetics in the Roman Empire. Pagans, Jews and Christians (Oxford 1999) 131-155

-Frend, W. H. C., The rise of Christianity (Londen 1984)

-Garnsey, P. & C. Humfress, The evolution of the late antique world (Cambridge 2001)

-Gaudemet, J., ‘La législation anti-païenne de Constantin à Justinien,’ Cristianesimo nella storia 11 (1990) 449-467

-Geden, A. S., Mithraic sources in English (Hastings 1990, 1e druk 1925, als: Select passages illustrating Mithraism)

-Geffcken, J., The last days of Graeco-Roman paganism (Amsterdam en New York 1978, 1e druk in Duits 1920)

-Gervers, M., ‘The iconography of the cave in Christian and Mithraic tradition,’ in: U. Bianchi (ed), Mysteria Mithrae. Atti del seminario internazionale su ‘la specificità storico-religiosa dei misteri di Mithra, con particolare riferimento alla fonti documentarie di Roma e Ostia’ (Leiden 1979) 579-599

-Gordon, R., ‘Religion in the Roman Empire: the civic compromise and its limits,’ in: M. Beard & J. North (eds) Pagan priests: religion and power in the ancient world (Londen 1990) 235-255

-Halsberghe, G., The cult of Sol Invictus (Leiden 1972)

-Hanson, R. P. C., ‘The Christian attitude to pagan religions up to the time of Constantine the Great,’ in: Aufstieg und Niedergang der römischen Welt II 23.2 (Berlijn en New York 1980) 910-973

-Hoffmann, R. J., Celsus’ On the true doctrine (New York en Oxford 1987)

-Hoffmann, R. J., Porphyry's Against the Christians. The literary remains (New York en Oxford1994)

-Hopkins, K., A world full of gods. Pagans, Jews and Christians in the Roman Empire (Londen 1999)

-Jones, A. H. M., ‘The social background of the struggle between paganism and Christianity,’ in: A. Momigliano (ed), The conflict between paganism and Christianity in the fourth century (Oxford 1963) 17-37

-Jones, A. H. M., The later Roman Empire, 284-602. A social, economic and administrative survey (Oxford 1964)

-Kane, J. P., ‘The Mithraic cult meal in its Greek and Roman environment’, in: J. R. Hinnells (ed), Mithraic studies. Proceedings of the first international congress of Mithraic studies II (Manchester 1975) 313-351

-Kee, H. C., Miracle in the early Christian world. A study in sociohistorical method (New Haven en Londen 1983)

-Kelly, J. N. D., Early Christian doctrines (5e druk Londen 1977, 1e druk 1958)

-Klauck, H.-J., Die religiöse Umwelt des Urchristentums I: Stadt- und Hausreligion, Mysterienkulte, Volksglaube (Stuttgart 1995)

-Klein, R., ‘Spätantike Tempelzerstörungen im Widerspruch christlicher Urteile,’ in: E. A. Livingstone (ed.), Studia patristica 24 (Leuven 1993) 135-142

-Koch, K., Geschichte der Ägyptischen Religion von den Pyramiden bis zu den Mysterien der Isis (Stuttgart 1993)

-Koepf, H., Mithras oder Christus (Sigmaringen 1987)

-Krautheimer, R., Rome, profile of a city 312-1308 (Princeton 1980)

-Laeuchli, S. (ed)., Mithraism in Ostia. Mystery religion and Christianity in the ancient port of Rome (Evenston 1967)

-Lane Fox, R., Pagans and Christians in the Mediterranean world from the second century AD to the conversion of Constantine (Londen 1988)

-Lease, G., ‘Mithraism and Christianity: borrowings and transformations,’ in: Aufstieg und Niedergang der römischen Welt II 23.2 (Berlijn en New York 1980) 1306-1332

-Lee, A. D., Pagans and Christians in late antiquity. A sourcebook (Londen en New York 2000)

-Maas, M., Readings in late antiquity. A sourcebook (Londen en New York 2000)

-MacDowall, R. W., ‘Sol invictus and Mithra. Some evidence from the mint of Rome,’ in: U. Bianchi (ed), Mysteria Mithrae. Atti del seminario internazionale su ‘la specificità storico-religiosa dei misteri di Mithra, con particolare riferimento alla fonti documentarie di Roma e Ostia’ (Leiden 1979) 557-571

-MacMullen, R., Paganism in the Roman Empire (New Haven en Londen 1981)

-MacMullen, R., Christianizing the Roman Empire (A. D. 100-400) (New Haven en Londen 1984)

-MacMullen, R., Christianity and paganism in the fourth to eighth centuries (New Haven en Londen 1997)

-Malaise, M., ‘La diffusion des cultes égyptiens dans les provinces européennes de l’Empire romain,’ in: Aufstieg und Niedergang der römischen Welt II 17.3 (Berlijn en New York 1984) 1615-1691

-Markus, R., Christianity in the Roman world (New York 1974)

-Markus, R., ‘Paganism, Christianity and the Latin classics in the fourth century’, in: From Augustine to Gregory the Great (Variorum reprint, Londen 1983), oorspronkelijk in: J. W. Binns (ed), Latin literature of the fourth century (Londen en Boston 1974) 1-21

-Martin, L. H., ‘Roman Mithraism and Christianity,’ Numen 36 (1989) 2-15

-Matthews, J. F., ‘Symmachus and the oriental cults,’ Journal of Roman studies 58 (1973) 175-195

-Merkelbach, R., Mithras (Königstein 1984)

-Meslin, M., ‘Convivialité ou communion sacramentelle? Repas mithraïque et eucharistie chrétienne,’ in: A. Benoit, M. Philomenko & C. Voghel (eds), Paganisme, judaïsme, christianisme. Influences et affrontements dans le monde antique. Mélanges offerts à M. Simon (Parijs 1978) 295-305

-Momigliano, A., On pagans, Jews and Christians (Middletown 1987)

-Nicholson, O., ‘The end of Mithraism’, Antiquity 69 (1995) 358-362

-Noetlichs, K.-L., Die gesetzgeberischen Massnahmen der christlichen Kaiser des vierten Jahrhunderts gegen Häretiker, Heiden und Juden (Keulen 1971)

-O’Donnell, J. J., ‘The demise of paganism,’ Traditio 35 (1979) 45-88

-Price, R. M., ‘Pluralism and tolerance in the Empire of the fourth century,’ in: E. A. Livingstone (ed.), Studia patristica 24 (Leuven 1993) 185-188

-Price, S., ‘Latin Christian apologetics: Minucius Felix, Tertullian, and Cyprian,’ in: Edwards, M., M. Goodman & S. Price (eds.), Apologetics in the Roman Empire. Pagans, Jews and Christians (Oxford 1999) 105-129

-Quasten, J., Patrology II: the ante-Nicene literature after Irenaeus (Utrecht en Antwerpen 1953)

-Quasten, J., Patrology III: the golden age of Greek patristic literature from the council of Nicaea to the council of Chalcedon (Utrecht en Antwerpen 1960)

-Rajak, T., ‘Talking at Trypho: Christian apologetics as anti-Judaism in Justin’s dialogue with Trypho the Jew,’ in: Edwards, M., M. Goodman & S. Price (eds.), Apologetics in the Roman Empire. Pagans, Jews and Christians (Oxford 1999) 59-80

-Reynolds, J. M., The inscriptions of Roman Tripolitania (Londen en Rome 1952)

-Ries, J., ‘Mithriacisme et Christianisme à la lumière des recherches anciennes et récentes,’ in: J. Duchesne-Guillemin (ed.) Orientalia. J. Duchesne-Guillemin emerito oblata (Leiden 1984)

-Rives, J. B., Religion and authority in Roman Carthage from Augustus to Constantine (Oxford 1995)

-Rives, J. B., ‘The decree of Decius and the religion of the Roman Empire,’ Journal of Roman Studies  89 (1999) 135-154

-Salzman, M. R., On Roman time. The codex-calendar of 354 and the rhythms of urban life in late antiquity (Berkeley 1990)

-Salzman, M.R., ‘The Christianization of sacred time and sacred space,’ in: W. Harris (ed), The transformations of Urbs Roma in late antiquity (Porthsmouth R.I. 1999) 123-134

-Salzman, M. R., The making of a Christian aristocracy. Social and religious change in the Western Roman Empire (Cambridge Mass. & Londen 2002)

-Saradi-Mendelovici, H., ‘Christian attitudes toward pagan monuments in late antiquity and their legacy in later Byzantine centuries,’ Dumbarton Oaks Papers 44 (1990) 47-61

-Sauer, E., The end of paganism in the North-Western provinces of the Roman Empire. The example of the Mithras cult (Oxford 1996)

-Schwertheim, E., ‘Mithras: seine Denkmaler und sein Kult,’ Sondernr. Antike Welt 10 (1979)

-Selinger, R., The mid-third century persecutions of Decius and Valerian (Frankfurt am Main 2002)

-Sider, R. D., Christian and pagan in the Roman Empire: the witness of Tertullian (Washington 2001)

-Simon, M., ‘Mithra, rival du Christ?’ in: J. Duchesne-Guillemin (ed.), Études mithriaques. Actes du 2^e Congrès international (Leiden 1978) 457-478

-Smelik, K. A. D. & E. A. Hemelrijk, ‘Who knows not what monsters demented Egypt worships? – Opinions on Egyptian animal worship in Antiquity as part of the ancient conception of Egypt,’ in: Aufstieg und Niedergang der römischen Welt II 17.4 (Berlijn en New York 1984) 1852-2000

-Solmsen, F., Isis among the Greeks and Romans (Cambridge, Mass. en Londen 1979)

-Speidel, M. P., The religion of Iuppiter Dolichenus in the Roman army (Leiden 1978)

-Speidel, M. P., Mithras-Orion. Greek hero and Roman army god (Leiden 1980)

-Streete, G. C., ‘An Isis aretology from Kyme in Asia Minor, first century B.C.E.,’ in: R. Valantasis (ed.), Religions of late antiquity in practice (Princeton 2000) 369-383

-Tacheva-Hitova, M., Eastern cults in Moesia Inferior and Thracia (5^th century BC- 4^th century AD) (Leiden 1983)

-Testini, P., ‘Arte mitraica e arte cristiana. Apparenze e concretezza’, in: U. Bianchi (ed), Mysteria Mithrae. Atti del seminario internazionale su ‘la specificità storico-religiosa dei misteri di Mithra, con particolare riferimento alla fonti documentarie di Roma e Ostia’ (Leiden 1979) 429-485

-Tran Tam Tinh, V., ‘Sarapis and Isis’, in: B. F. Meyer & F. P. Sanders (eds.), Jewish and Christian self-definition III: Self-definition in the Graeco-Roman world (Londen 1982) 101-117

-Turcan, R.-A., Mithra et le Mithriacisme (Parijs 1981)

-Turcan, R.-A., ‘Salut mithriaque et sotériologie néoplaticienne,’ in: U. Bianchi & M. J. Vermaseren (eds.), La soteriologia dei culti orientalia nell’impero romano (Leiden 1982) 173-191

-Turcan, R.-A., Les cultes orientaux dans le monde romain (Parijs 1989)

-Ulansey, D., The origins of the Mithraic mysteries: cosmology and salvation in the ancient world (Oxford 1989)

-Vermaseren, M. J., Corpus inscriptionum et monumentorum religionis Mithriacae (CIMRM) (Den Haag 1956 en 1960)

-Vermaseren, M. J., Mithras, the secret god (Londen 1963)

-Vermaseren, M. J., Mithriaca I: the Mithraeum at S. Maria Capua Vetere (Leiden 1971)

-Versnel, H., Ter unus. Isis, Dionysus, Hermes. Three studies in henotheism (Leiden 1998)

-Vidman, L., Sylloge inscriptionum religionis Isiacae et Sarapiacae (Berlijn 1969)

-Vidman, L., Isis und Sarapis bei den Griechen und Römern (Berlijn 1970)

-Vogt, J., ‘Pagans and Christians in the family of Constantine the Great’, in: A. Momigliano (ed), The conflict between paganism and Christianity in the fourth century (Oxford 1963) 38-55

-Walraff, M., Christus verus Sol. Sonnenverehrung und Christentum in der Spätantike (München 2001)

-Will, E., ‘La date du Mithréum de Sidon,’ Syria 27 (1950) 261-269

-Witt, R. E., Isis in the Graeco-Roman world (Londen 1971)

-Witt, R. E., ‘Some thoughts on Isis in relation to Mithras,’ in: J. R. Hinnells (ed), Mithraic studies. Proceedings of the first international congress of Mithraic studies II (Manchester 1975) 479-493

-Žabkar, L. V., Hymns to Isis in her temple at Philae (Hannover en Londen 1988)

3. Illustratieverantwoording

Voorplaat: illustratie afgebeeld in Merkelbach, afb. 54.

Afbeelding 1: illustratie afgebeeld in Le Corsu, p. 121.

Afbeelding 2: illustratie afgebeeld in Witt, 1971, afb. 60 en 61.

Afbeelding 3: illustratie afgebeeld in Le Corsu, p. 133.

Afbeelding 4: illustratie afgebeeld in Le Corsu, p. 135.

Afbeelding 5: illustratie afgebeeld in Le Corsu, p. 235.

Afbeelding 6: illustratie afgebeeld in Merkelbach, afb. 24.

Afbeelding 7: illustratie afgebeeld in Merkelbach, afb. 101.

Afbeelding 8: illustratie afgebeeld in Merkelbach, afb. 148.

Afbeelding 9: illustratie afgebeeld in Clauss 1990, afb. 9.

Afbeelding 10: illustratie afgebeeld in Merkelbach, afb. 28.

Afbeelding 11: illustratie afgebeeld in Merkelbach, afb. 29.

Afbeelding 12: illustratie afgebeeld in Ulansey, p. 50.

Afbeelding 13: illustratie afgebeeld in Ulansey, p. 49.

Afbeelding 14: illustratie afgebeeld in Merkelbach, afb. 115.

Afbeelding 15: illustratie afgebeeld in Merkelbach, afb. 16 b.

Afbeelding 16: illustratie afgebeeld in Merkelbach, afb. 36.

Afbeelding 17: illustratie afgebeeld in Witt, 1971, afb. 46.

Afbeelding 18: illustratie afgebeeld in Le Corsu, p. 157.

Problemen met de weergave van de Griekse tekst?

Op sommige pagina's (vooral in de voetnoten) komen delen voor in Grieks tekstschrift. Indien u deze tekst niet kan lezen maak dan gebruik van volgende mogelijkheden:

• installeer het lettertype greek op je computer

• maak gebruik van de pdf-versie van deze verhandeling (4,7 mb)