2.  HET LAND VAN WAAS

2.1.  Geschiedenis : van ontstaan tot zelfstandige kasselrij

Afbeelding 2 : gouwen in de Karolingische tijd (Pagus Wasia of Land van Waas = 6)[1]

In de negende eeuw lag het Land van Waas in het Karolingische rijk en vanaf 843 in het West-Frankische rijk[2]. Het Karolingische rijk was territoriaal onderverdeeld in verschillende gouwen die elk bestuurd werden door een graaf[3]. Het is zeker dat er een afzonderlijke gouw Waas heeft bestaan, maar de eerste graven zijn onbekend[4]. In 853 zien we de eerste graaf opdagen. Zijn naam was Waltcaud en hij was niet alleen graaf van de Waasgouw, maar ook van de Gentergouw. Het is een tijd onduidelijk geweest van wie Waltcaud eigenlijk afhankelijk was, van het West-Frankische rijk of van het Middenrijk[5]. Er wordt echter vrij algemeen aangenomen dat hij afhing van de koning van West-Francië[6]. Na Waltcaud werd Boudewijn I graaf van de Waasgouw en de Gentergouw en daarna kwamen beide gebieden in handen van opeenvolgend zijn zoon en kleinzoon, respectievelijk Boudewijn II en Arnulf I[7]. Toen Arnulf I stierf (in 964), was zijn zoon, Arnulf II, nog minderjarig en Dirk II van West-Friesland maakte hiervan gebruik om zich het gebied van Gent en van het Land van Waas toe te eigenen[8]. De Franse koning Lotharius, die als gevolg van de minderjarigheid van Arnulf II het regentschap uitoefende in Vlaanderen, verzette zich niet tegen deze aanmatigingen[9]. Vanaf 964 zwaaide Dirk II dus de plak in het Land van Waas. Lang zou het echter niet duren, want Boudewijn IV zou in het begin van de elfde eeuw de West-Friezen verdrijven en het Waasland zou definitief in handen komen van de graven van Vlaanderen[10]. Het Land van Waas werd nog niet onmiddellijk als een kasselrij ingericht. Het Land van Waas, dat een heerlijkheid was, werd door de graven van Vlaanderen in leen gegeven aan de heren van Aalst[11]. Wanneer echter dit laatste geslacht circa 1165 uitsterft, komt het Land van Waas weer toe aan de leenheer, zijnde de graaf van Vlaanderen[12]. Het gebied wordt waarschijnlijk toegevoegd aan de kasselrij van Gent (Oudburg). In de loop van de dertiende eeuw (zo wordt in 1241 wordt door Johanna van Constantinopel de Keure van Waas afgekondigd) zal er dan een onafhankelijke kasselrij Waas ontstaan, die tot het einde van het Ancien Régime zal blijven bestaan[13].

Afbeelding 3 : de kasselrijen in Vlaanderen (kasselrij van het Land van Waas  =  XIV)[14]

2.2.   Begrenzing en parochies van het Land van Waas

Onderstaand kaartje geeft een overzicht van de grenzen en van de parochies van het Land van Waas :

 Afbeelding 4 : afbakening van het Land van Waas en zijn situering[15]

2.3.  Bodemsoorten

Op de volgende kaart zijn de verschillende bodemtypes binnen het Land van Waas weergegeven :

    Afbeelding 5 : vereenvoudigde bodemkaart van het Land van Waas[16]

Het Land van Waas kan in twee grote substreken worden onderverdeeld : enerzijds de polderstreek en anderzijds de zandstreek[17].

2.3.1.  Polderstreek

De polderstreek is gelegen in het noordoosten van het Land van Waas. Het omvat de parochies Doel, Kallo, Kieldrecht, Meerdonk, Verrebroek en delen van Beveren-Waas, De Klinge, Melsele, Moerbeke-Waas, Sint-Gillis-Waas, Vrasene en Zwijndrecht[18]. Daarnaast vinden we langs de Durme en de Schelde nog een smalle strook rivierpolders (meersen).

2.3.2. Zandstreek

Hier moeten we een onderscheid maken tussen de lemig-zand- en zandleemzone en de zandzone[19] :

2.3.2.1. Lemig-zand- en zandleemzone

Dit gebied omvat de parochies Bazel, Burcht, Elversele, Haasdonk, Kruibeke, Nieuwkerken-Waas, Rupelmonde, Sint-Niklaas, Sint-Pauwels, Steendorp, Temse, Tielrode en delen van Belsele, Beveren-Waas, Daknam, De Klinge, Eksaarde, Kemzeke, Lokeren, Melsele, Moerbeke-Waas, Sint-Gillis-Waas, Stekene, Vrasene, Waasmunster en Zwijndrecht.

2.3.2.2. Zandzone

Deze zone maakt deel uit van een zandgebied dat veel groter is dan de Wase regio, namelijk zandig Binnen-Vlaanderen dat zich uitstrekt over de arrondissementen Gent, Dendermonde, Eeklo en Brugge[20]. In de zandzone van het Waasland merken we stuifzandgebieden en dekzandgebieden. Tot deze zone behoort de parochie Sinaai en delen van Belsele, Daknam, Eksaarde, Kemzeke, Lokeren, Moerbeke-Waas, Sint-Gillis-Waas, Stekene en Waasmunster.