INLEIDING

De bedoeling van deze verhandeling is het concept etniciteit in Afrika wat nader te bekijken. Omdat een diepgaande studie van etniciteit in Afrika te ver zou leiden binnen de opzet van een licentiaatsverhandeling, beperk ik mij eerder tot een inleidende studie.

Toen ik enkele jaren geleden met het maken van deze verhandeling begon, was het eigenlijk mijn bedoeling om een studie te maken over etniciteit bij de Baluba. Bij het vorderen van het onderzoek bleek echter dat etniciteit een problematisch begrip is. Mijn toenmalige visie op het fenomeen was te beperkt, onvolledig en waarschijnlijk niet helemaal accuraat. Mede door het feit dat ook in mijn geschiedenisopleiding het concept etniciteit nooit ter sprake kwam, en dit in tegenstelling tot andere termen zoals nationalisme, besloot ik daarom om me eerst bezig te houden met een preciezere bepaling van het begrip etniciteit, om vervolgens de verkregen inzichten toe te passen op de Baluba. Tijdens het literatuuronderzoek bleek echter dat er binnen het wetenschappelijke veld geen consensus bestaat over een definitie van etniciteit, noch over de manier waarop het begrip benaderd moet worden. Ik kon mij dan ook in geen enkele theorie volledig terugvinden. Daarom is dit werk uiteindelijk in hoofdzaak gericht op het vinden van een eigen definitie en benaderingswijze. Met behulp van deze inzichten werpen we ook een diachronische blik op het fenomeen in Afrika. Het oorspronkelijke uitgangspunt van deze verhandeling (etniciteit bij de Baluba) vormt nu dus slechts een klein deel van de huidige opzet.

Door de gewijzigde probleemstelling veranderde ook de aard van het bronnenonderzoek en werd dit louter beperkt tot een literatuurstudie. Andere bronnen – zoals archiefbronnen – konden geen bijdrage leveren omdat ze misschien wel iets zeggen over de manifestaties van etniciteit, maar niets over de aard ervan. Deze manifestaties van etniciteit, bijvoorbeeld bij de Baluba, verdienen zeker wel een nader onderzoek, maar passen niet echt meer in deze eindeverhandeling.

We beginnen met het zoeken van een antwoord op de vraag wat etniciteit nu precies is. In dit eerste deel gaan we daarom na wat er in de literatuur zoal te vinden is met betrekking tot een definitie en een benadering van het begrip.

In deel 2 zal ik een eigen definitie en benaderingswijze van etniciteit voorstellen. Ook zullen we de nadruk leggen op het dubbelzijdige, situationele en relatieve karakter van het concept.

Deel 3 geeft een diachronische benadering van etniciteit in Afrika. We spitsen ons eerst toe op het proces van etnogenese, om daarna over te gaan tot een studie van het fenomeen tijdens de prekoloniale, de koloniale en postkoloniale periode.

Uiteindelijk komen we in deel 4 toe aan een case study over etniciteit bij de Baluba.