|
Bibliografie
1.1. Stadsarchief Turnhout (SAT)[1]
Kluis : Periode Wereldoorlog II
4KI :
dozen 4-7 : gemeenterekeningen, elektriciteit, sportcentrum,
stadspersoneel
4KII :
dozen 5-8 : COO, Turnhout ; liefdadige instellingen
4KIV :
dozen 2-9 : kerkfabrieken, landbouw, vervoer, boekerijen
4JI-III : Aanvragen sport- en kulturele manifestaties ; oorlogsarchieven
W.O.II : lijst
gevangenissen en kampen ; landbouwtellingen ; opeisingen ;
ravitaillering
4JIV-VI : briefwisseling
4IIII : dozen 2-9 : onderwijs, cultuur ; provincie, politiecommissaris ; parket,
joden ;
gouverneur, eretekens
4HI : doos 10 : politiearchieven, aangifte wapens
4HII : dozen 4-10 : gezondheidsdienst ; grensbewijzen ; benoemingen ;
briefwisseling
varia 1944-1948
4HIII : dozen 2-10 : briefwisseling 1936-1945 ; vervoer-RTT ; Vlaamse beweging ;
Winterhulp ; liefdadigheidsfeesten ; zedendienst
4GI : dozen 3-10 : politiearchieven : aanhoudingsbevelen 1937-1941, 1943 en
1941-1942
4GIII : dozen 2-7 : Foor ; politie ; justitie
4FI : dozen 6-9 : burgertrouw
4FII : dozen 4-11 : briefwisseling Krijgsauditoraat 1946-1948
4EII : dozen1-11 : bezetting ; ravitaillering 1940-1942 ; bekendmakingen
1940-1945 ;
Winterhulp 1941 ; PLB ; hulp en veiligheid ; bewakingsdienst
4DII : doos1 : hulp en veiligheid 1939-1942
4CI : dozen 9-11 : onderwijs 1937-1944
4CII : dozen 2-7 : rantsoeneringen 1943-1944 ; landbouw 1942-1944 ;
ravitaillering ;
mobilisatie- en veiligheidsmaatregelen ; erkende weerstanders
4BII : dozen 1-11 : onderwijs 1936-1945
4AIV : doos 4 : afkondigingen schepencollege
1.2. Katholiek Documentatiecentrum Leuven (KADOC)
kaft ACW-Arrondissement Turnhout, dossiernummers :
320. Secretariaat 1940-1948
473. Verkiezingen : propaganda, pamfletten, nota’s, krantenknipsels, 1945 ;
1946 ; e.a.
1.3. Navorsings en studiecentrum voor de Geschiedenis van de Tweede Wereldoorlog (Soma)
W19. Bevrijding : getuigenissen, steden en gemeenten
W32. Enquête : herdenking bevrijding Vlaamse gemeenten, 1994.
1216. Enquête verplichte tewerkstelling
BRT, Het Verzet, video.
3.1. Weekbladen
Het Aankondigingsblad, Katholiek
Vlaamsch Weekblad.
Gebruikte uitgaven : 1938-1945
De Week,
Katholiek Vlaamsch Weekblad voor de Noorderkempen (voor godsdienst, taal en
volk).
Gebruikte uitgaven :1936-1944
Inlichtingen en Annoncenblad,
weekblad voor het arrondissement Turnhout.
Gebruikte uitgaven : 6/1/45-26/5/45
Vanaf 2/6/45:
naamsverandering : De Kempen
3.2. Dagbladen
Het Algemeen Nieuws,
mei 1940 - augustus 1940
april 1944 - oktober 1944
Boerenalmanak 1944.
Brussel, s.d.(1943).
STRUYE, P. L’évolution du sentiment public en Belgique
sous l’occupation allemande.
Editions Lumière, Brussel, 1945.
Twee jaar geleide landbouw en voedingseconomie in België. De activiteit der
N.L.C.V. 1940-1942.
Brussel, 1943.
BAL, N. Mijn wankele wereld : vier jaar in het socialistisch verzet.
Leuven, 1984.
BALTHAZAR, H. 1940-45 : Het dagelijkse leven in België. Brussel, ASLK,
1984.
BEATA, Z.M. “De
oorlog in het Heilig Graf”. Hou ende Trou, (1946)28-33.
België 1940. Een maatschappij in oorlog en crisis.
Navorsing en studiecentrum voor de geschiedenis van de Tweede Wereldoorlog.
Brussel, 1993.
BERNARD, H. La résistance 1940-1945. Brussel, 1968.
BLOMME, J. De economische ontwikkeling van de Belgische landbouw 1880-1980.
Leuven, 1988.
BOLS, P. en VAN BRAGT, A. 333 jaar Heilig Graf Turnhout 1662-1995.
Turnhout, 1995.
CALDERON, A. Vilvoorde in de tweede wereldoorlog. Erpe, 1995.
CONWAY, M. Collaboration in Belgium. Leon Degrelle and the Rexist
Moucement. New Haven, 1993.
CORNELISSEN, G. 150 jaar Sint-Jozefcollege Turnhout (1845-1995).
Turnhout, 1996.
CREVE, J. Recht en Trouw : de geschiedenis van het Verdinaso en zijn
milities. Antwerpen, 1987.
CULOT, I.J. “ Het gebruik van Belgische arbeidskrachten en het probleem van
de werkeigenaars ”. Bijdragen tot de geschiedenis van de Tweede Wereldoorlog,
1(1970)33-66.
DANTOING, A. “Het
religieuze leven tijdens de bezetting”
in: 1940-1945. Het dagelijkse leven in België. ASLK, Brussel, 1984,
169-175.
DANTOING, A. La collaboration du cardinal. L’église de Belgique dans la
guerre 40. Brussel, 1991.
De Apostologische school van Turnhout in Oorlogstijd.
Turnhout, s.d.
DE BENS, E. De Belgische dagbladpers onder Duitse censuur (1940-1944).
Antwerpen, 1973.
DEBOOSERE, S. Mechelen in de Tweede Wereldoorlog. Tielt, 1990.
DE DECKER, C. en ROBA J.L. Bommenwerpers boven België
1942-1943. Erpe, 1994.
DE DECKER, C. en ROBA J.L. RAF-bommenwerpers boven België. Het
bombardementsoffensief op Duitsland 1940-1942. Erpe, 1993.
DE DECKER, C. en ROBA J.L. Luchtslag boven het kanaal. Erpe, 1993.
DE FABRIBECKERS, De veldtocht van het Belgisch leger in 1940. Lummen,
1980.
DE GEEST, D. (e.a.) Hun kleine oorlog : de invloed van de Tweede
Wereldoorlog op het literaire leven in België. Leuven, 1998.
DE JONGHE, A. Hitler en het politieke lot van België. Antwerpen, 1972.
DE KOK , H. e.a. Flitsen uit 50 jaar Parochie O.L.V.-Middelares te
Turnhout (1928-1978. Turnhout, 1978.
DE KOK , H. Gids voor het oude Turnhout en omgeving. Antwerpen, 1980.
DE KOK, H. , VAN AUTENBOER, E. e.a. Turnhout. Groei van een stad.
Turnhout, 1983.
DE KOK, H. “ Wereldoorlog II te Turnhout ”. De Muggenblusser II,
15(1981)21-27 ; 17(1981)18-23 ; 18(1982)20-25 ; 19(1982)6-12.
DE LAUNAY, J. en OFFERGELD, J. Belgen en bezetters. Het dagelijkse leven
tijdens de bezetting. 1940-1945. Antwerpen, 1983.
DESMEDT, K. “ De herziening van de schoolboeken tijdens de bezetting ”.
Bijdragen tot de geschiedenis van de Tweede Wereldoorlog, 14(1991)177-202.
DE VOS, L. De Bevrijding. Van Normandië tot de Ardennen. Leuven, 1994.
DE VOS, L. “ Het dagelijks leven van de Belgische soldaat 1830-1945 ”.
Belgisch tijdschrift voor militaire geschiedenis, XXIV(1982)465-494.
DE VOS, L. Leuven in de Tweede Wereldoorlog. Leuven, 1990.
DE VOS, L. en DE CAT, F. “ De militaire functie van het Albertkanaal ”.
Bijdragen. Navorsings- en studiecentrum voor de geschiedenis van de tweede
wereldoorlog, 13(1990)5-56.
DE VOS, L. en DE CAT, F. Mei 1940, van Albertkanaal tot Leie (België
in de Tweede Wereldoorlog X). Kapellen, 1990.
DE VOS, L., LEFEVRE, P. en BOIJEN R. (ed.) Ik was 20 in ’45. België in de
Tweede Wereldoorlog. Gent, 1995.
DE WEVER, B. Greep naar de macht. Vlaams-Nationalisme en de nieuwe orde.
Het V.N.V. 1933-1945. Tielt, 1994.
DE WEVER, B. Oostfronters, Vlamingen in het Vlaams Legioen, De Waffen S.S..
Tielt, 1984.
DE WILDE, M. De Kollaboratie. Deel 1 (België in de Tweede Wereldoorlog
V). Kapellen, 1985.
DE WILDE, M. De Nieuwe Orde (België in de Tweede Wereldoorlog III).
Kapellen, 1988.
DE WITTE, E., BURGELMAN, J.C. , STOUTSHUYSEN, P. (red.) Tussen restauratie
en vernieuwing. Aspecten van de Belgische naoorlogse politiek (44-50).
Brussel, 1989.
DE ZAEGER, P. Lier, bezet en bevrijd. Een Vlaamse stad tijdens de Tweede
Wereldoorlog. Leuven/Amesfoort, 1995.
DUFLOU, L. “Het
dagelijkse leven op het Vlaamse platteland gedurende de Tweede Wereldoorlog,
casus Vlamertinge” in: 1940-1945. Het dagelijkse leven in België. ASLK
Brussel, 1984, 272-281.
DUJARDIN, J. e.a. Inventaris van de sluikpers (1940-1944) in België
bewaard. Brussel, 1966.
FRUYTHOF, A. Via het vagevuur naar de hel. Arendonk, 1980.
GALLANT, J. De Belgische provinciegouverneurs en
arrondissementcommissarissen tijdens de Duitse bezetting 1940-1944. Brussel,
s.d.
GEERTS, J. “Beerse
oorlogsherinneringen 1940-1945” in: De Vlierbes, I(1979)3-58.
GERARD, E.
Hedendaagse Geschiedenis. Leuven, 1996.
GERARD, E. De
katholieke partij in crisis: partijpolitiekleven in België 1918-1940.
Leuven, 1985.
GERARD-LIBIOS, J. en GOTOVICH, J. L’an 40 : La Belgique occupée.
Brussel, 1971.
GILLINGHAM, J. Geld maken in oorlogstijd. Economische collaboratie
1940-1945. Gent, 1978.
GOBYN, R. “ Het
dagelijkse leven tijdens de Tweede Wereldoorlog:
een vreemd mengsel van individualisme en solidariteit” in: 1940-1945. Het
dagelijkse leven in België. Brussel, ASLK, 1984, 17-107.
HAVERMANS, R. “Het
vijfdaagse avontuur van het Franse VIIe leger in de Kempen en Noord-Brabant in
mei 1940”. Calmpthoutiana, 1(1973)15-52.
HELSEN, L. Vierenvijftig maanden oorlog. Bouwstoffen tot de studie van de
tweede wereldoorlog in de Kempen. Laakdal, 1994.
HENAU, A. Schoolopen in oorlogstijd : het dagelijkse leven van middelbare
scholieren tijdens de Duitse bezetting (1940-44). Brussel, 1988.
HENAU, A. en VAN DEN WIJNGAERT, H. België op de bon. Rantsoenering en
voedselvoorziening onder Duitse bezetting. Leuven/Amesfoort, 1986.
HENAU, A. De evolutie van de voedselrantsoenering in België gedurende de
Duitse bezetting (1940-1944). Licentiaatsverhandeling, Katholieke
Universiteit Leuven, dept. Geschiedenis, 1983.
HENAU, A.
“Vier
magere jaren” in:
VAN DEN WIJNGAERT, M. Schoollopen in oorlogstijd. Het dagelijkse leven van de
scholieren tijdens de Duitse Bezetting. Brussel, 1988, 13-16.
HUYSE, L. en DHONDT, S. Onverwerkt verleden. Collaboratie en repressie in
België 1942-1952. Leuven, 1991.
JACOBS, H.A. Krijgsgeschiedenis. De bevrijdingsveldtocht. Het oversteken
van het Albertkanaal en andere Kempische kanalen door 21 Legergroep in 1944.
Duitse zijde. De Duitse reactie aan de Kempische in sept. 44. s.l., s.d.
JACQUEMYNS, H. Een bezet Land (België in de Tweede Wereldoorlog II).
Kapellen, 1991.
JANSSENS, D. Een historisch archief. De geschiedenis van het Rode Kruis op
basis van herontdekte Turnhoutse documenten. Turnhout, 1985.
JANSEN, J.E. Turnhout en de Kempen. Turnhout, 1946.
KESTELOOT, C. ; MARES, A. en MARISSAL, C. Gemeenteraadsverkiezingen
1890-1970 : databestand. Gemeentekrediet. Brussel, 1996.
LAMBRECHTS, D. Sluikpers in de provincie Antwerpen tijdens de tweede
wereldoorlog. Licentiaatsverhandeling, Katholieke Universiteit Leuven, dept.
Geschiedenis, 1977.
LAUWERIJS, J. Hoogstratens oorlogsdagboek. Hoogstraten, 1970.
LOUYET , P. De Verloren Vrede (België in de Tweede Wereldoorlog I).
Kapellen, 1991.
LOUYET , P. Het Verzet (België in de Tweede Wereldoorlog IV).
Kapellen, 1991.
LUYKX, T. Politieke geschiedenis van België. Brussel, 1977.
MARTIN, D. (e.a.) Archiefbronnen voor de geschiedenis van oorlog en
bezetting in België : een beknopte gids. Brussel, 1996.
MARTIN, D.
Bronnen voor de geschiedenis van oorlog en bezetting in België.
’s Hertogenbosch, 1995.
MARTIN, D. 1940:
België, een maatschappij in crisis en oorlog. Brussel, 1993.
MERTENS , C. “ Het
wereldje van amusement en ontspanning” in: VAN DEN WIJNGAERT, M. Schoollopen
in oorlogstijd. Het dagelijkse leven van de scholieren tijdens de Duitse
Bezetting. Brussel, 1988, 43-51.
MEYERS, W.C.M. “ Burgemeesters, schepenen en gemeentelijke administraties ”
in : VERHOEYEN, J. e.a. Het minste kwaad (België in de tweede
wereldoorlog IX). Kapellen, 1990, 84-94.
MEYERS, W.C.M. “De
Belgische gemeentebesturen tijdens de bezetting”. Mededelingen van het
N.C.W.O.II, IV(1972)33.
MEYERS, W.C.M. e.a. Hoe België W.O.II overleefde. Brussel, 1975.
MEYERS, W.C.M. “Les
autorités communales belges au début de l’occupation”.
Revue du Nord, 2 spécial hors-série(1987)195-218.
MEYERS, W.C.M. en SELLESLAGH, F. De vijand te lijf. De Belgen in het verzet.
Antwerpen/Amsterdam, 1984.
NECKERS, J. De Bevrijding. Kapellen, 1984.
PATTEET, R. 160 dagen terreur
van vliegende V2 vergelding. Studie van de V-bommen in de gemeenten Beerzel,
Berlaar, Booischot, Hallaar, Heist, Hulshout, Vegem, Putte, Schriek, Wiekevorst,
e.a. . Heist, 1994.
PAUWELS, W. De verdachten van september 1944. Illegale interneringen
tijdens de repressie. Antwerpen, 1991.
PEETERS, R. Een oorlogsbilan : stadsgenoten die tengevolge van
oorlogsomstandigheden het leven verloren of vermist zijn. Turnhout, 1949.
Poppel : het oorlogsboek 1940-1945.
S.l., s.d.
RAYMAEKERS, W. Baron François du Four : een leven tussen drukpersen,
renpaarden en politiek. Turnhout, 1995.
REYNIERS, H. “ De politieke verschuivingen in Turnhout vanaf W.O.II (tot
1979) ”. Taxandria, LXVII(1995)39-66.
ROYMANS, J. en VAN BEDAF, J. e.a. Beknopte geschiedenis van de
Heilig-Hartkerk te Turnhout. Turnhout, 1981.
ROYMANS, J. en VAN BEDAF, J. e.a. Kerkelijk en godsdienstig leven in de
Heilig-Hartparochie te Turnhout. Turnhout , 1985.
SANNEN, P. ; PEETERS, F. en VER BRUGGEN, M. Oologsperikelen in Mol
1940-1945, Mol, 1993.
SCHEPENS, L. Brugge bezet 1914-1918, 1940-1944 : Het leven in een stad
tijdens twee wereldoorlogen. Tielt, 1985.
SCHEPENS, L. “De
hulpverlening aan de gemobiliseerden en hun families in West-Vlaanderen
(september 1939 - mei 1940)”.
Bijdragen tot de Geschiedenis van de Tweede Wereldoorlog, VII(1982)85-96.
SCHUERMANS, ANN Het St.-Victorsinstituut te Turnhout : 70 jaar lager en
middelbaar ondewijs door de Broeders van Liefde (1899-1969).
Licentiaatsverhandeling, Katholieke Universiteit Leuven, dept. Geschiedenis,
1996.
SEBERECHTS, F. Geschiedenis van de DeVlag. Van cultuurbeweging tot
politieke partij 1935-1945. Gent, 1991.
SEBERECHTS, F. Ieder zijn zwarte. Verzet, collaboratie en repressie.
Leuven, 1994.
SEBERECHTS, F.
“Rust en orde heerst in de gemeente Wommelgem tijdens de Tweede Wereldoorlog
(1938-1946)” in: De Krijter. Jaarboek 1994-1995. 7-243.
SELLESLAGH, F. “De
tewerkstelling” in: 1940-1945. Het dagelijkse leven in België. Brussel,
ASLK, 1984, 154-167.
SMETS, J. Historiek van de Rijksmiddelbare school te Turnhout.
Turnhout, 1952.
STIJNEN, F. 40 jaar inzet en solidariteit in de Kempen : de christelijke
arbeidersbeweging in het arrondissement Turnhout van 1945 tot 1985.
Turnhout , 1985.
STRUBBE, F. Geheime oorlog. De inlichtings- en actiediensten in België.
Tielt, 1992.
TAGHON, P. België ’44. De bevrijding. Tielt, 1993.
VAN CLEMEN, S.
“ De militaire
gebeurtenissen in Turnhout tijdens de Tweede Wereldoorlog”. Taxandria,
LXXX(1998)123-143.
VAN CLEMEN, S. “ Een
provinciestad tijdens het eerste jaar van de Grote Oorlog”. Taxandria,
LXVII(1995)179-229.
VANDECRUYS, G.
“Halt Boerenwacht. De criminaliteit tijdens de bezetting (Geel 1940-1945)”.
Jaarboek van de Vrijheid en het Land van Geel, XXIV(1987)149-157.
VAN DEN EECKHOUT, P. (e.a.) Bronnen voor de studie van het hedendaagse
België, 19de –20ste eeuw. Brussel, 1999.
VAN DEN WIJNGAERT, M. Nood breekt wet. Economische collaboratie of
accommodatie : het beleid van Alexandre Galopin, gouverneur van de Société
Générale tijdens de Duitse Bezetting (1940-1944). Tielt, 1990.
VAN DE VIJVER, H. Het cultureel leven tijdens de bezetting (België in
de Tweede Wereldoorlog VIII). Kapellen, 1990.
VAN DE VIJVER, H., VAN DOORSLAER, R. en VERHOEYEN, E. Het verzet. Deel 2
(België in de Tweede Wereldoorlog VI). Kapellen, 1988.
VANDEWEYER, R. “De
rekruteringsreserve van het Belgisch leger in 1940. Een politiek en strategisch
probleem”. Bijdragen tot de geschiedenis van de Tweede Wereldoorlog,
VIII(1994)81-116.
VAN DONGEN, H. Winterhulp 1940-1944. Aspecten van de voedselvoorziening en
de hulpverlening in de bezettingstijd. Gent, 1983.
VAN DOORSLAAR, R. “ Macht en onmacht in bezettingstijd : het geval België ”.
Bijdragen en mededelingen betreffende de geschiedenis van de Nederlanden,(1987)
610-617.
VAN DOORSLAAR, R. “De
Tweede Wereldoorlog”
in : ART, J. (red.) Hoe schrijf ik de geschiedenis van mijn gemeente.
Dl.1, Gent, 1993, 301-319.
VAN GAEL, F. 75 jaar socialistische arrondissementsfederatie Turnhout.
Turnhout, 1986.
VAN GORP, G. De Vlaamse Beweging in Turnhout. Licentiaatsverhandeling,
Katholieke Universiteit Leuven, dept. Geschiedenis, 1981.
VAN GORP, H. Doei en despotie : Arendonk in oorlog en bevrijding :
1939-1945. Edegem, 1991.
VAN MOLLE, L. Ieder voor allen. De Belgische Boerenbond 1890-1990.
Leuven, 1990.
VERACHTERT, H. De organisatie van de katholieke partij op Turnhouts
arrondissementeel vlak 1918-1940. Turnhout, 1978.
VERHAERT, B. “ De Turnhoutse Vlaams-Nationale organisatie o.l.v. Thomas
Debacker gedurende de vooroorlogse
VNV-periode (1933-1940)”. Wetenschappelijke Tijdingen, 43(1984)241-261.
VERHOEYEN, E. België bezet 1940-1944. Brussel, 1993.
VERHOEYEN, E., VAN DEN WIJNGAERT, M. e.a. Het minste kwaad (België in
de Tweede Wereldoorlog IX). Kapellen, 1990.
VINCKX, J. Hoe Herentals de Tweede Wereldoorlog (1940-1945) beleefde.
Herentals, 1994.
VINCKX, J. Vlaanderen in uniform 1940-1945. Antwerpen 1984.
WILLEMS, B. Verandering en continuïteit van het politiek personeel.
Burgemeesters en schepenen in het arrondissement Antwerpen van 1938 tot 1946.
Licentiaatsverhandeling, Rijksuniversiteit Gent, dept. Geschiedenis, 1985.
WILS, L. Van Clovis tot Happart. De lange weg van de naties in de Lage
Landen. Leuven, 1992.
WINGFIELD, R.M. Een Tommy in de Lage Landen. Antwerpen, 1959.
Winkler Prins Encyclopedie van de Tweede Wereldoorlog.
Amsterdam-Brussel, 1980, 2 delen.
Witte Brigade (Fidelio) 1940-1944.
Antwerpen, 1990.
WOUTERS, N.
“Hetzelfde en toch verschillend. Oorlog en oorlogsherinneringen in twee
aangrenzende dorpen, Essen (België) en Wouw (Nederland)”. Bijdragen tot de
Eigentijdse Geschiedenis, 5(1999)133-170.
Gebruikte afkortingen
ABVV |
Algemeen Belgisch Vakverbond |
ACW |
Algemeen Christelijk Werkliedenverbond |
AS |
Armée Secrète |
BGTW |
Bijdragen tot de Geschiedenis van de Tweede Wereldoorlog |
BNB |
Belgische Nationale Beweging |
BSP |
Belgische Socialistische Partij |
BWP |
Belgische Werkliedenpartij |
cf. supra, p. |
zie hoger in dit werk, p. |
cf. infra, p. |
zie verder in dit werk, p. |
COO |
Commissie voor Openbare Onderstand |
CVP |
Cristelijke Volkspartij |
DeVlag |
Duitsch-Vlaamsche Arbeidersgemeenschap |
Gestapo |
Geheime Staatspolizei |
GL |
Geheim Leger |
KADOC |
Katholiek Documentatie- en Onderzoekscentrum, Leuven |
KAJ |
Katholieke Arbeiders Jeugd |
KAV |
Kristelijke Arbeiders Vrouwengilde |
KL |
Kempisch Legioen |
KP |
Kommunistische Partij |
MNB |
Mouvement National Belge |
NKB |
Nationaal Koninklijke Beweging |
NLVC |
Nationale Landbouw- en Voedingscorporatie |
OF |
Onafhankelijkheidsfront |
OMBR |
Organisation Militaire Belge de la
Résistance |
PLB |
Passieve Luchtbescherming |
PLV |
Passieve Luchtverdediging |
RAF |
Royal Air Force |
SAT |
Stadsarchief, Turnhout |
s.d. |
zonder datum |
s.l. |
zonder plaats |
SIPO |
Sicherheitspolizei |
SS |
Schutzstaffel |
UHGA |
Unie van Hand- en Geestesarbeiders |
Verdinaso |
Verbond der Dietsche Nationaal Solidaristen |
VKAJ |
Vrouwelijke Katholieke Arbeiders Jeugd |
VNV |
Vlaams Nationaal Verbond |
|
[1] De exacte omschrijvingen van de
referenties worden telkens uitgebreid in de tekst in voetnoot vermeld.