Bibliografie

1. Lijst met afkortingen:

AOCMW: Archief Openbaar Centrum Maatschappelijk Welzijn

ARA: Algemeen Rijksarchief Brussel

BA: Bijzonder Archief

Bib Tab: Bibliotheek Tabularium

GRO: Geheime Raad Oostenrijkse periode

ICO: Iconografie

K: Liefdadigheid

KB: Koninklijke Bibliotheek Brussel

K.H.: Kamer der Huisarmen

KUL: Katholieke universiteit Leuven

OA: Oud Archief

PK: Privilegiekamer

SAA: Stadsarchief Antwerpen

SBA: Stadsbibliotheek Antwerpen

UFSIA: Universitaire Faculteiten Sint Ignatius Antwerpen

V: Vierschaar

2. Onuitgegeven bronnen:

ANTWERPEN. Archief Openbaar Centrum voor Maatschappelijk Welzijn, Oud Archief, Bouwplannen, kist 1.

ANTWERPEN. Archief Openbaar Centrum voor Maatschappelijk Welzijn, Oud Archief, Kamer der Huisarmen, nr. 112, nr. 967 en nr. 968.

ANTWERPEN. Stadsarchief, Bijzondere Afdeling, nr. 213, Théâtre d’Anvers 1759-1797.

ANTWERPEN. Stadsarchief, Iconografie, nr. 12/16a-d en 56 A/1-6.

ANTWERPEN. Stadsarchief, Liefdadigheid, nr. 2115, Theater in het Tapissierspand.

ANTWERPEN. Stadsarchief, Privilegiekamer, nr. 2853, Decreten en stadsplakkaten.

ANTWERPEN. Stadsarchief, Privilegiekamer, nr. 925 (M), Gebodsboeken 1697-1728, nr. 926 (N), Gebodsboeken 1728-1761, nr. 928 (P), Gebodsboeken 1780-1788, nr. 929 (Q), Gebodsboeken 1789-1794.

ANTWERPEN. Stadsarchief, Privilegiekamer, nr. 455, Minuten van P. Van Setter, jaar 1785.

ANTWERPEN. Stadsarchief, Vierschaar, nr. 110, Hooger Vierschaar. Informatiën en Examinatiën, dossier van lijfstraffelijke zaken.

ANTWERPEN. Stadsbibliotheek, nr. K 96191, Programmes Théâtres d’Anvers et de Bruges 1780-1843.

BRUSSEL. Algemeen Rijksarchief, Geheime Raad Oostenrijkse periode, nr. 1052/A, Comédies et Théâtres, 1724-1780 en nr. 1053/B, Comédies et Théâtres, Wauxhall, 1781-1787 en 1791-1793.

FELLER, Minuut van Fellers brief aan officiaal Bruyninckx van 26 februari 1784. BRUSSEL. Koninklijke Bibliotheek, hs 21.141, volume 2, f. 198v°-199.

PHILODEME, “Essai sur le théâtre à Anvers dans une lettre adressée à Mr. T.A.L.P.T.E.A.E.D.L.V.», convoluut met: London magazine du mois juillet 1783. BRUSSEL. Koninklijke Bibliotheek, hs 20.184, f. 47r°-65r°.

3. Uitgegeven bronnen:

BOGAERTS, F., De goede oude tyd in België. Schets van zeden, gebruiken, levenswyze, stichtingen, enz., onzer vaderen voor het Fransch gebied, op het einde der voorleden eeuw, Antwerpen, 1845.

BOUSSINGAULT, La guide universelle de tous les Pays-Bas ou les dix-sept provinces, Parijs, 1672.

Catalogue des pièces qu’il est permis de représenter sur les théâtres des Pays-Bas Autrichiens jusqu’à ce jour 12 avril 1788, Brussel, 1788 (KB, VH 22.794 A).

DE LIGNE, C.-J., Lettres à Eugénie, Parijs, 1774 (KB, L.P. 3429 A, 5).

Gazette van Antwerpen, nr. 1 dinsdag 3 januari 1736, nr. 19, dinsdag 8 maart 1746, nr. 68, dinsdag 26 augustus 1749, nr. 70, dinsdag 1 september 1778, en nr. 71, vrijdag 4 september 1778.

J.B.V., Den handel van ballen en comedien. Gesteld in de Waegschale van Gerechtigheid en min hebbende bevonden, Antwerpen, 1778.

Nouvelles Ecclésiastiques ou mémoires pour servir à l’histoire de la Constitution Unigenitus, 16 april 1784, p. 63-64.

PAUWELS, J.A.F., De bedorve zeden, oorzaek van de plaegen en rampen der Achttiende en volgenden eeuw, Antwerpen, 1818.

PAUWELS, J.A.F., Nauwkeurige tijdts-rekeninge ofte onderzoek van Jupiter, de 12 maenden ondervraegende, hoe de menschen den tyd in elck van deze hedendaegs besteden, Antwerpen, 1772.

RICCOBONI, L., Réflexions historiques et critiques sur les différens théâtres de l’ Europe, Amsterdam, 1740.

SCRIBANI, C., Origines Antverpiensium, Antwerpen, 1610.

VAN DER STRAELEN, J.F. en J.B., De kronijk van Antwerpen, deel 1. R.J. LEENAERTS en A. VAN BERENDONKS, ed. Antwerpen, 1928.

VERMEERSCH, J.B., Den handel van ballen en comedien. Gesteld in de Waegschale van Gerechtigheid en min hebbende bevonden, Gent, 1738.

VERSWYVEL, D., ed., Beschrijving en geschiedenis der oude en vermaarde stad Antwerpen. Volgens eene oude gedrukte kronijk tot het jaar 1775. Met bijvoegsel volgens eene oude schriftelijke kronijk tot het jaar 1545 in hedendaagse schrijfstijl uitgegeven, Antwerpen, 1905.

WELLENS, J.T.J., Vasten-Bulle voor het jaer MDCCLXXVII, Antwerpen, 1777 (Bib Tab-Caa 91/5 t.e.m. 12).

WELLENS, J.T.J., Vasten-Bulle voor het jaer MDCCLXXIX, Antwerpen, 1779 (Bib Tab-Caa/5 t.e.m. 12).

WELLENS, J.T.J., Vasten-Bulle voor het jaer MDCCLXXX, Antwerpen, 1780 (Bib Tab-Caa/5 t.e.m. 12).

WELLENS, J.T.J., Vasten-Bulle voor het jaer MDCCLXXXIII, Antwerpen, 1783 (Bib Tab-Caa/5 t.e.m. 12).

WELLENS, J.T.J., Vastenbulle voor het jaer MDCCLXXXIV, Antwerpen, 1784 (Bib Tab-Caa/5 t.e.m. 12).

4.Werken en artikels:

“Bamis”, in: Grote Winkler Prins Encyclopedie, deel 3, Amsterdam en Antwerpen, 1990, p. 272.

BAUDOUIN, F. en DE POORTER, N., “Het gerestaureerde Kolveniershof en het Rubenianum te Antwerpen”, in: Monumenten en landschappen, 1 (1982), p. 9-16.

BAUDOUIN, F., De ontwerper van het Kolveniershof en de datering van dit gebouw, Antwerpen, 1973.

BINNEMANS, R., De stedelijke ontwikkeling van Antwerpen van de oorsprong tot het einde van de 19^e eeuw, Antwerpen, s.d.

BORSAY, P., The English urban renaissance. Culture and society in the provincial town, 1660-1770, Oxford, 1989.

BREWER, J., The pleasures of the imagination, English culture in the eighteenth century, Londen, 1997.

BURKE, P., “The invention of leisure in early modern Europe”, in: Past en Present, 146 (1995), p. 136-150.

BURKE, P., Popular culture in Early Modern Europe, Londen, 1978.

CLARK, P. en HOUSTON, R.A., “Culture and leisure 1700-1840», in: P. CLARK, ed., The Cambridge Urban History of Britain. Volume II, 1540-1840, Cambridge U.P., 2000, p. 575-613.

CLIJMANS, F., Komedianten en kwakzalvers. Wetenswaardigheden betreffende schouwburgen en de voorstellingen van ambulante gezelschappen te Antwerpen in het eerste kwart van de 19^de eeuw, Antwerpen, 1944.

CLIJMANS, W., “Rondom de oude Bourla-schouwburg”, in: Antwerpen. Tijdschrift der stad Antwerpen, 28 (december 1982), p. 219-224.

COIGNEAU, D., “Maer die steden apaert. Over het Rederijkerslandjuweel en het Haagspel van 1561”, in: F. VANHEMELRYCK, ed., Volkscultuur in Brabant, Brussel, 1994, p. 115-141.

DE BOCK, E., Verkenningen in de achttiende eeuw, Antwerpen, 1963.

DE BRABANDERE, G., Na-kaarten over Antwerpen, Brugge, 1988.

DE CLERCQ, C., “Wellens (Jacques, Thomas, Joseph)”, in: Biographie Nationale, deel 28, Brussel, 1938, p. 163-165.

DEGRYSE, K., “Stadsadel en stadsbestuur te Antwerpen in de 18^de eeuw. Een sociaal-economische benadering”, in: Tijdschrift voor geschiedenis, 93 (1980), p. 466-482.

DEHENNIN, W., “Het muziekleven”, in: Antwerpen in de 18^de eeuw: instellingen, economie en cultuur (Genootschap voor Antwerpse geschiedenis, 3), Antwerpen, 1952, p. 301-313.

DE LATTIN, A., Evoluties van het Antwerpsche stadsbeeld. Geschiedkundige kronijken, deel VI, Antwerpen, 1950.

DE LEEUWE, H.H.J., “11 mei 1772. Brand in de Amsterdamse schouwburg. Reacties hierop en de veiligheid van schouwburgen”, in: R.L. ERENSTEIN, D. COIGNEAU, R. VAN GAAL, e.a. ed., Theatergeschiedenis der Nederlanden. Tien eeuwen drama en theater in Nederland en Vlaanderen, Amsterdam, 1996, p. 332-339.

DE MAEGD, C., “Was wächst und gedeiht, was spielt un balgt befreit, in Gärten aus Rubens’ Zeit?”, in: U. HARTING, ed., Gärten und Höfe der Rubenszeit im Spiegel der Malerfamilie Brueghel und der Künstler Peter Paul Rubens, München, 2000, p. 67-82.

DENIS, V., “La vie théâtrale en Belgique», in: E. CLOSSON en C. VAN DEN BORREN, ed., La musique en Belgique du Moyen Age à nos jours, Brussel, 1950, p. 367-381.

DUBOIS, Y., MITTERAND, H. en DAUZAT, A., Dictionnaire étymologique et historique du français, Parijs, 1998.

DUVERGER, E., Antwerpse wandtapijten. Catalogus tentoonstelling 16 juni-16 september 1973, Deurne, 1973.

FABER, F., Histoire du théâtre français en Belgique depuis son origine jusqu’à nos jours, 5 delen, Brussel, 1878-1880.

FRANSEN, J., Les comédiens Français en Hollande au XVIIe et au XVIIIe siècles, Parijs, 1925.

GENARD, P., ed., Antwerpsch Archievenblad, deel II, Antwerpen, s.d.

GENARD, P., Armorial des institutions communales d’Anvers, Antwerpen, 1883.

GEUDENS, E., Beknopte geschiedenis van het St.-Julianusgasthuis van Antwerpen. Tot aandenken van het Zesde Eeuwfeest der stichting, Antwerpen, 1903.

GEUDENS, E., L’hôpital St.-Julien et les asiles de nuit à Anvers depuis le XIVe siècle jusqu’à nos jours, Antwerpen, 1887.

GEUDENS, E., Plans de l’ancien théâtre d’Anvers; avec une notice historique, Antwerpen, 1901.

GEUDENS, E., Le spectacle, institution de bienfaisance à Anvers, 5 afleveringen in 1 boekdeel, Antwerpen, 1897-1901.

GORIS, J.A., Lof van Antwerpen. Hoe reizigers Antwerpen zagen, van de Xvde eeuw tot de Xxde eeuw, Brussel, 1940.

GREGOIR, E.G.J., Notice historique sur l’opéra Français à Anvers et à Bruxelles, Antwerpen, 1877.

HACHET-SOUPLET, P., Le dressage des animaux et les combats de bêtes, Parijs, 1897.

HANOU, A., «26 januari 1720. Burgemeester en wethouders van Amsterdam verscherpen met een ‘Handhaving der Orde’ de sancties tegen misdragingen van publiek en acteurs in de Schouwburg. Iets over de sfeer in de Schouwburg”, in: R.L. ERENSTEIN, D. COIGNEAU, R. VAN GAAL, e.a., ed., Theatergeschiedenis der Nederlanden. Tien eeuwen drama en theater in Nederland en Vlaanderen, Amsterdam, 1996, p. 306-311.

HASQUIN, H., ed., Dictionnaire d’histoire de Belgique. Vingt siècles d’institutions. Les hommes, les faits, Brussel, 1988.

HOWARTH, W.D., CLARKE, J., FORMAN, E., e.a., French theatre in the neo-classical era, 1550-1789, Cambridge, 1997.

HUMMELEN, W.M.H., “Typen van toneelinrichting bij de rederijkers. De opvattingen van Endepols en Kernodle kritisch onderzocht, en geconfronteerd met conclusies op grond van werken van Jacob Duym en Willem van Haecht”, in: Studia Neerlandica, 1 (1970), p. 51-109.

ISHERWOOD, R.M., Farce and fantasy: popular entertainment in eighteenth-century Paris, New York, Oxford, 1986.

JONHSON, J.H., “Musical experience and the formation of a French musical public”, in: Journal of modern history, 64 (juni 1992), p. 191-226.

KEERSMAEKERS, A. “Guilliam Ogier (1618-1689)”, in: Antwerpen, tijdschrift der stad Antwerpen, 14 (december 1968), p. 164-171.

KEERSMAEKERS, A. «De rederijkerskamers te Antwerpen: kanttekeningen in verband met ontstaan, samenstelling en ondergang», in: Varia Historica Brabantica, VI-VII (1978), p. 173-186.

KEERSMAEKERS, A., Rederijkerskamers vroeger en nu, Gent, 1959.

LIEBRECHT, H., Histoire du théâtre français à Bruxelles au XVIIe et au XVIIIe siècle, Brussel, 1923.

MANDERYCK, M., «Een tempel voor de muzen. De schouwburg van Pierre Bourla te Antwerpen”, in: Monumenten en landschappen, 12 (1993), p. 22-45.

“Marivaux, Pierre Carlet de Chamblain de”, in: Grote Winkler Prins Encyclopedie, deel 15, Amsterdam en Antwerpen, 1992, p. 357.

MEEWIS, W., De vierschaar. De criminele rechtspraak in het oude Antwerpen van de veertiende tot het einde van de achttiende eeuw, Kapellen, 1992.

“Molière”, in: Grote Winkler Prins Encyclopedie, deel 16, Amsterdam en Antwerpen, 1992, p. 242-243.

MONTEYNE, L., Drama en toneel van Oost en West door de tijden heen, Antwerpen, Brussel en Gent, 1949.

MORTIER, R., “De Franstalige literatuur”, in: H. HASQUIN, e.a., ed., Oostenrijks België, 1713-1794. De Zuidelijke Nederlanden onder de Oostenrijkse Habsburgers (Gemeentekrediet van België), Brussel, 1987, p. 263-300.

MORTIER, R., “Son Altesse Monseigneur le Prince de Ligne”, in: G. COLIN, C. BRUNEEL, L. DHONDT, e.a., ed., De Verlichting in de Oostenrijkse Nederlanden en het Prinsbisdom Luik. Tentoonstelling van 27 juli tot 20 augustus 1983, Brussel, 1983, p. 200-203.

MUIR, E., Ritual in Early Modern Europe, Cambridge, U.P., 1997

PAIS-MINNE, E., «Geudens, Edmond, historicus, archivaris der Burgerlijke Godshuizen en van de O.-L.-V.-kerk te Antwerpen”, in: Nationaal Biografisch Woordenboek, deel 1, Brussel, 1964, kol. 551-552.

PAIS-MINNE, E., «Weldadigheidsinstellingen en sociale toestanden”, in: Antwerpen in de 18^de eeuw: instellingen, economie en cultuur (Genootschap voor Antwerpse geschiedenis, 3), Antwerpen, 1952, p. 156-186.

POFFE, E., Antwerpen in den XVIIIe eeuw, na den inval der Franschen, Antwerpen, 1897.

POFFE, E., Antwerpen in den XVIIIe eeuw, vóór den inval der Franschen. Godsdienst, zeden, gebruiken, vermaken, kostwinning, handel, nijverheid, onderwijs, geneeskunde en gerecht, Gent, 1895.

PORTEMAN, K., “9 september 1616. De heilige Jan Berchmans speelt te Mechelen de rol van de H. Nathalia. Het jezuïetentoneel in de Zuidelijke Nederlanden”, in: R.L. ERENSTEIN, D. COIGNEAU, R. VAN GAAL, e.a., ed., Theatergeschiedenis der Nederlanden. Tien eeuwen drama en theater in Nederland en Vlaanderen, Amsterdam, 1996, p. 170-177.

PRIMS, F., “Het eerste theaterspel in vastentijd te Antwerpen. 1785”, in: Antwerpiensia, 17 (1946), p. 139-147.

PRIMS, F. “Het Vlaamsch tooneel der Antwerpsche Augustijnen”, in: Verhandelingen en Mededelingen der Koninklijke Vlaamse Academie voor Taal –en Letterkunde (1936), p. 237-249.

PUT, E., Onrust in de zielzorg. J.T.J. Wellens, 17^de bisschop van Antwerpen, en zijn pastoraal beleid (1776-1784), Brussel, 1983.

PUT, E., “Tussen Ketstraat en Conscienceplein”, in: K. VAN ISACKER, R. VAN UYTVEN, ed., Antwerpen, 12 eeuwen geschiedenis en cultuur, Antwerpen, 1986, p. 269-280.

PUT, E., “Van bisschop De Gentis tot deken Sterckx”, in: K. VAN ISACKER en R. VAN UYTVEN, ed., Antwerpen. Twaalf eeuwen geschiedenis en cultuur, 1986, p. 261-268.

PUTTEMANS, A. La censure dans les Pays-Bas Autrichiens, Brussel, 1935.

QUENIART, J., Les Hommes, l’Eglise et Dieu dans la France du XVIIIe siècle, Parijs, 1978.

RASCH, R., “Operatroepen in Amsterdam, 1750-1763”, in: De achttiende eeuw. Documentatieblad van de werkgroep achttiende eeuw, 29 (1997), p. 169-189.

“Regnard, Jean-François”, in: Grote Winkler Prins Encyclopedie, deel 19, Amsterdam en Antwerpen, 1992, p. 453-454.

ROY, A. en MIQUEL, J.-P., Dictionnaire raisonné et illustré du théâtre à l’italienne (Actes du Sud), s.l., 1992.

SCHMOOK, G., «Beschouwingen bij een praalziek vertoon. Théâtre royal d’Anvers”, in: Antwerpen, tijdschrift der stad Antwerpen, 18 (juli 1972), p.46-73.

SIRET, A., «Genoels (Abraham) le Jeune”, in: Biographie Nationale, deel 7, Brussel, 1880, kol. 590-592.

SIRET, A., “Herreyns (Jacques), le Vieux”, in: Biographie Nationale, deel 9, Brussel, 1883, kol. 288.

SMEYERS, J., «Literatuur en toneel in de Zuidelijke Nederlanden in de 18de eeuw», in: P. BLOK, e.a. ed., De algemene geschiedenis der Nederlanden. Deel 9, M. CLOET, e.a., ed., Nieuwe Tijd, Brussel, 1980, p. 190-195.

SMEYERS, J., «Van traditie naar vernieuwing: De Zuid-Nederlandse letterkunde in de Oostenrijkse tijd”, in: H. HASQUIN, e.a., ed., Oostenrijks België, 1713-1794. De Zuidelijke Nederlanden onder de Oostenrijkse Habsburgers (Gemeentekrediet van België), Brussel, 1987, p. 301-345.

SOLY, H., “Grondspeculatie en kapitalisme te Antwerpen in de 16^de eeuw”, in: Economisch en sociaal tijdschrift, 27 (1973), p. 391-302.

SOLY, H., “Openbare feesten in Brabantse en Vlaamse steden, 16^e-18^e eeuw”, in: Het openbaar initiatief van de gemeenten in België, historische grondslagen (Ancien Régime), 11^de Internationaal colloquium Spa, 1-4 september 1982, Brussel, 1984, p. 605-636.

SOLY, H., “Schoonbeke (Beaurieu), Gilbert van (de), grondspeculant, urbanist en industrieel”, in: Nationaal Biografisch Woordenboek, deel 3, Brussel, 1968, kol. 774-782.

SOLY, H., “L’urbanisation d’Anvers au XVIe siècle”, in Revue du Nord, 63 (1981), p. 391-413.

STAES, J., Lodewijk XV te Antwerpen, Antwerpen, 1895.

STRUBBE, E.I., en VOET, L., De chronologie van de Middeleeuwen en de Moderne Tijden in de Nederlanden, Brussel, 1991.

THEYS, C., «Uit het vroegere volksleven», in: Eigen schoon en de Brabander, XXXIII (1950), p. 432-435.

THIELEMANS, J. en DORNY, S., Opera. De toekomst van een verleden, Leuven, 1991.

THIJS, A.K.L., “De Contrareformatie en het economisch herstel na 1585” in: Bijdragen tot de geschiedenis, 70 (1987), p. 97-119.

THIJS, A.K.L., Van Geuzenstad tot katholiek bolwerk. Maatschappelijke betekenis van de Kerk in contrareformatorisch Antwerpen, Antwerpen, 1990.

THYS, A., Historiek der straten en openbare plaatsen van Antwerpen, Antwerpen, 1973.

VAN CAUWENBERGH, G., Gids voor oud Antwerpen, Antwerpen, 1975.

VAN DEN BOOGERD, L., Het jezuïetendrama in de Nederlanden, Groningen, 1961.

VAN DEN BORREN, C., Geschiedenis der muziek in de Nederlanden, deel II, Antwerpen,

1951.

VAN DER STRAELEN, J.B., “Geschiedenis der Rederykkamer de Violieren of Violettebloem onder zinsspreuk ut jonsten versaemt te Antwerpen”, in: Taelverbond, (1853), p. 213-322.

VAN UYTVEN, R., “La vie culturelle dans nos provinces au XVIIIe siècle. Anvers. Le marquisat d’Anvers et la seigneurie de Malines», in: Crédit Communal de Belgique. Bulletin trimestriel, 35 (juli 1981), p. 177-191.

VERCRUYSSE, J., «Catalogue des pièces qu’il est permis de représenter sur les théâtres des Pays-Bas autrichiens», in: G. COLIN, C. BRUNEEL, L. DHONDT, e.a., ed., De Verlichting in de Oostenrijkse Nederlanden en het Prinsbisdom Luik. Tentoonstelling van 27 juli tot 20 augustus 1983, Brussel, 1983, p. 15-16.

“Veronese, Paolo”, in: Grote Winkler Prins Encyclopedie, deel 23, Amsterdam en Antwerpen, 1993, p. 481-482.

VISSCHERS, P., St. Juliaens Gasthuis te Antwerpen, Antwerpen, 1853.

WILLEKENS, E., “Drama en toneel”, in: Antwerpen in de 18^de eeuw: instellingen, economie en cultuur (Genootschap voor Antwerpse Geschiedenis, 3), Antwerpen, 1952, p. 275-300.

WILLEMS, J.F., “Chronologische lijst van oorkonden wegens de Antwerpse rederykkamers”, in: Belgisch Museum voor de Nederduitsche tael –en letterkunde en de geschiedenis des vaderlands, 1 (1837), p. 147-171.

WINTER, Le théâtre du merveilleux, Parijs, 1962.