Bibliografie.

Referentielijst.

• J. Alarcão en R. Etienne (1979) Trouvailles diverses.  Conclusions générales (Fouilles de Conimbriga 7) Parijs.

• A. Alessio et al. (1990) Il progetto del museo, in: Catalogo del museo nazionale archeologico di Taranto I, 2, Taranto.

• L. Allason-Jones (1989) Women in Roman Britain, Londen.

• A. d’Ambrosio (1987) Oplontis.  Attività dell’Ufficio Scavi: 1984-1985, Rivista di studi pompeiani I, 172-176.

• A. d’Ambrosio (2001) Women and beauty in Pompeii, Rome.

• A. d’Ambrosio et al. (2003) Storie da un’eruzione: Pompei, Ercolano, Oplontis, Milaan.

• H. Amrein (2001) L’atelier de verriers d’Avenches.  L’artisanat du verre au milieu du 1er siècles après J.-C. (Cahiers d’archéologie romande 87, Aventicum 11) Lausanne.

• L. J. Archer et al. (1994) Women in ancient societies.  An illusion of the night, New York.

• J. Assa (1963) De vrouw in het oude Rome, Utrecht-Antwerpen.

• J. P. V. D. Balsdon (1974) Roman women: their history and habits, Londen.

• D. Balsdon (1989) Die Frau in der römischen Antike, München.

• G. J. M. Bartelink (1975-1985) Woordenboek der Oudheid: encyclopedisch overzicht van de Grieks-Romeinse wereld, het oude Nabije Oosten, het oude Egypte, het vroege christendom, Rome.

• R. A. Bauman (1992) Women and politics in ancient Rome, Londen.

• J. C. Béal (1983) Catalogue des objets de tabletterie du musée de la civilisation gallo-romaine de Lyon, Lyon.

• R. Berg (2002) Wearing Wealth.  Mundus muliebris and ornatus as status markers for women in imperial Rome, in: P. Setälä et al. (eds) Women, wealth and power in the Roman empire (Acta Instituti Romani Finlandiae 25) Rome, 15-73.

• C. Bianchi (1995) Spilloni in osso di età romana.  Problematiche generali e rinvenimenti in Lombardia, Milaan.

• J. H. Blok (1984) Vrouwen in de antieke wereld – isolement en integratie, Lampas 17, 5-80.

• H. Borger (1977) Das Römisch-Germanische Museum Köln, München.

• I. Bragantini en M. de Vos (1982) Museo nazionale romano.  Le Pitture II, 1, Rome.

• J. - P. Brun (1998) Une parfumerie romaine sur le forum de Paestum, Mélanges de l’école française de Rome.  Antiquité 110-1, 419-472.

• J.-P. Brun (2000) The production of perfumes in Antiquity: the cases of Delos and Paestum, American Journal of Archaeology 104, 277-308.

• R. Cappelli (1992) Bellezza e lusso.  Immagini e documenti di piaceri della vita, Rome.

• J. Carcopino (1939) La vie quotidienne à Rome à l’apogée de l’Empire, Parijs.

• J. Carcopino (1985) Daily life in ancient Rome.  The people and the city at the height of the Empire, Harmondsworth.

• A. Ciarallo en E. De Carolis (1999) Homo faber.  Natura, scienza e tecnica nell’antica Pompei, Milaan.

• A. Ciarallo (2000) Gardens of Pompeii, Rome.

• G. Clemente (1981) Le leggi sul lusso e la società romana tra III e II secolo a.C., in: A. Giardina en A. Schiavone (eds) Società romana e produzione sciavistica, Bari, 1-14.

• F. Coarelli (1970) Greek and Roman jewellery, Londen.

• P. Culham (1982) The Lex Oppia, Latomus 41, 786-793.

• A. Dalby (2000) Empire of pleasures.  Luxury and indulgence in the Roman world, Londen.

• C. Daremberg en E. Saglio (1962) Dictionnaire des antiquités grecques et romaines, Graz.

• J. H. D’Arms (1981) Commerce and social standing in ancient Rome, Cambridge.

• M. Dayagi-Mendels (1989) Perfumes and cosmetics in the ancient world, Jerusalem.

• E. De Juliis en D. Loiacono (1985) Taranto.  Il museo archeologico, Taranto.

• M. Della Corte (1954) Case ed abitanti di Pompei, Rome.

• G. M. De Rossi (1979) Bovillae 15, Firenze.

• A. Dietrich en M. Forg (1984) Untersuchung eines zerstörten Glasballons mit rosafarbenem Pulver aux Xanten Colonia.   Fst. Herbrand Grab 11 Nr. 21, Beiträge zur Archäologie des römischen Rheinlands 4, 359.

• N. Durrani (2004) Tabard Square, Current Archaeology 192, 540-547.

• Ph. J. van der Eijk et al. (1995) Ancient medicine in its socio-cultural context I, Amsterdam.

• R. P. Eversched et al. (2004) Formulation of a Roman cosmetic, Nature 432, 35-36.

• E. Eyben (1992) Vrouwen in de Grieks-Romeinse Oudheid en het vroege Christendom, Leuven.

• E. Eyben et al. (2003) Amor-Roma.  Liefde en erotiek in Rome, Leuven.

• R. J. Forbes (1965) Cosmetics and perfumes in Antiquity (Studies in ancient technology III) Leiden, 1-46.

• A. Frova (1961) L’arte di Roma e del mondo romano, Turijn.

• E. G. Garrison (2003) Techniques in archaeological geology, Berlijn.

• M. Giacchero (1974) Edictum Diocletiani et collegarum de pretiis rerum venalium, Genova.

• C. Giordano en A. Casale (1992) Profumi, unguenti e acconciature in Pompei antica, Rome.

• E. Greco (1979) Poseidonia entre le VIe et le IVe siècle avant Jésus-Christ.  Quelques problèmes de topographie historique, Revue Archéologique 2, 219-382.

• P. Grimal (1962) Het leven der Romeinen in de Oudheid, Utrecht-Antwerpen.

• P. G. Guzzo (2003) Da Pompei a Roma.  Kroniek van een uitbarsting.  Pompeji, Herculaneum, Oplontis, Gent.

• R. Higgins (1980) Greek and Roman jewellery, Londen.

• J. D. Hill (1997) ‘The end of one kind of body and the beginning of another kind of body’?  Toilet instruments and ‘Romanization’ in southern England during the first century AD, in: A. Gwilt en C. Haselgrove (eds) Reconstructing Iron ages societies. Oxbow Monograph 71, 96-107.

• L. A. S. Höricht (1986) I vetri romani di Ercolano (Ministero per i beni culturali ed ambientali.  Soprintendensza archeologica di Pompei.  Cataloghi 1) Rome.

• M. G. Houston (1947) Ancient Greek, Roman and Byzantine costume and decoration, Londen.

• C. Isings (1957) Roman glass from dated finds (Archaeologica Traiectina 2) Groningen.

• R. Jackson (1985) Cosmetic sets from Late Iron Age and Roman Britain, Britannia 16, 165-192.

• R. Jackson (1988) Doctors and diseases in the Roman Empire, Londen.

• R. Jackson (1993) The function and manufacture of Romano-British cosmetic grinders: two important new finds from London, The Antiquaries Journal, 165-169.

• W. F. Jashemski (1979) The gardens of Pompeii, Herculaneum and the villas destroyed by Vesuvius, New York.

• P. La Baume (s.d.) Glas der antiken Welt, in: Wissenschaftliche Kataloge des Römisch-Germanischen Museums Köln 1, Keulen.

• E. La Rocca et al. (1976) Guida archeologica di Pompei, Milaan.

• G. Lloyd-Morgan (1977) Roman mirrors in Britain, Current Archaeology 11, 329-331.

• A. Maiuri (1933) La casa del Menandro e il suo tesoro di Argenteria, Pompei.

• A. Maiuri (1964) Pompei, Rome.

• C. Malandrino (1978) Oplontis, Napels.

• C. Massart et al. (2005) Les unguentaria du tumulus de Vorsen.  Restauration, marques et contenus, Journée d’archéologie romaine.  Romeinendag.  16-4-2005 Brussel, 71-73.

• D. J. Mattingly (1990) Paintings, presses and perfume production at Pompeii, Oxford Journal of Archaeology 9, 71-89.

• A. Mau (1973) Pompeii.  Its life and art, Washington.

• H. Michels (1994) Uiterlijk schoon: Haardracht en opsmuk door de eeuwen heen, s.l.

• J. Morel et al. (1992) Un atelier de verrier du milieu du 1er siècle apr. J.-C. à Avenches, Archäologie der Schweiz 15, 2-17.

• J. Munby en M. Henig (1977) Roman life and art in Britain (British Archaeological Reports 41, 2) Oxford.

• G. S. Nathan (2000) The family in Late Antquity.  The rise of Christianity and the endurance of tradition, Londen.

• J. Nuchelmans et al. (1979) Woordenboek der Oudheid : encyclopedisch overzicht van de Grieks-Romeinse wereld, het oude Nabije Oosten, het oude Egypte, het vroege Christendom 2, Rome.

• J. Nuchelmans et al. (1986) Woordenboek der Oudheid : encyclopedisch overzicht van de Grieks-Romeinse wereld, het oude Nabije Oosten, het oude Egypte, het vroege Christendom 3, Rome.

• U. E. Paoli (1950) Vita romana. Het leven in het oude Rome, Amsterdam.

• U. Pappalardo (1987) La “Villa Imperiale” a Pompei: rapporto preliminare, Dialoghi di archeologia 2, 125-134.

• E. Paszthory (1990) Salben, Schminken und Parfüme im Altertum, Antike Welt 21, 3-64.

• J. Pérez-Arantegui (1996) Analysis of the products contained in two Roman glass unguentaria from the colony of Celsa (Spain), Journal of Archaeological Science 23, 649-655.

• S. Pointer (2005) The artifice of beauty.  A history and practical guide to perfumes and cosmetics, Sutton.

• S. B. Pomeroy (1976) Goddesses, whores, wives and slaves: women in classical antiquity, Londen.

• B. Rawson (1991) Marriage, Divorce and children in ancient Rome, Oxford.

• L. Reverdito (1986) Aphrodite’s scents.  Profumi e cosmesi nel mondo antico, in: Catalogo della mostra presso la sede della Fondazione Oriele Sotgiu di Ghilarza, Palazzo Gaddi, Via del Banco di Santo Spirito, 42, Roma, 21 Dicembre 1986 - 20 Febbraio 1987, Trento.

• E. Rimmel (1865) The book of perfumes, Londen.

• J.-N. Robert (1983) Les plaisirs à Rome, Parijs.

• J.-N. Robert (1988) Les modes à Rome, Parijs.

• E. Rodríguez-Almeida (1987) Note di topografia romana: Cosmus myropola, il Vicus Unguentarius e i “penetralia Pallados nostrae” (Mart., IV, 53), Rivista dell’istituto nazionale d’archeologia e storia dell’arte, ser. 3, VIII-IX, Rome, 111-117.

• E. M. Ruprechtsberger (1979) Die römischen Bein- und Bronzenadeln aus den Museen Enns und Linz, Linz.

• A. von Saldern (2004) Antikes Glas (Handbuch der Archäologie) München.

• J. L. Sebesta en L. Bonfante (2001) The world of Roman costume, Wisconsin.

• G. Sherwood en D. Killock (2004) The Tabard Square canister, Pre-Construct archaeology (www.pre-construct.com).

• M. Sichel (1980) Costume of the classical world, Londen.

• D. E. Strong (1966) Greek and Roman gold and silver plate, Londen.

• S. Treggiari (1991) Roman marriage.  Iusti Coniuges from the time of Cicero to the time of Ulpian, Oxford.

• C. Verbeek et al. (2005) Verloren voorwerpen.  Archeologisch onderzoek op het HSL-traject in de provincie Antwerpen, Antwerpen.

• Villa Hügel (1973) Pompeji.  Leben und Kunst in den Vesuvstädten, Bongers.

• A. H. de Villefosse (1895) Trésor d’argenterie de Boscoreale, Parijs.

• P. Virgili (1989) Acconciature e maquillage (Vita e costumi dei Romani antichi 7) Rome.

• J. Walgrave (1998) Het labo van de verleiding.  Geschiedenis van de make-up, Antwerpen.

• J. B. Ward-Perkins en A. Claridge (1976) Pompeii AD 79, Bristol.

• K.-W. Weeber (1995) Alltag im alten Rom, Zürich.

• K.-W. Weeber (2003) Luxus im alten Rom: die Schwelgerei, das süβe Gift…, Darmstadt.

• D. Whitehouse (1997) Roman glass in the Corning museum of glass I, New York.

• D. Whitehouse (2001) Roman glass in the Corning museum of glass II, New York.

• D. Whitehouse (2003) Roman glass in the Corning museum of glass III, New York.

• L. M. Wilson (1938) The clothing of the ancient Romans, Baltimore.

• M. Wyke (1994) Woman in the mirror: the rhetoric of adornment in the Roman world, in: L. J. Archer et al. (eds) Women in ancient societies: an illusion of the night, New York, 134-151.

• G. Zampieri (2000) Bronzi Antichi, Rome.

• M. Zandstra (2006) Ambrozijn of anti-rimpelcrème?  Een Romeins tinnen potje met inhoud gevonden in Londen, Hermeneus 78, 11-17.

Epigrafische bronnen.

• Bulletin de Correspondance Hellénique (BCH).

• Corpus Inscriptionum Latinarum (CIL).

• Inscriptiones Latinae Selectae (ILS).

Internetsites.

• www.baghdadmuseum.info/news/ (2004) Roman beauty secrets revealed in 1,800-year-old tin of make-up.

• http://www.geocities.com/sallypointer/makeover/ (2004)

Antieke auteurs.

• J. André (1958) Pline l'ancien. Histoire naturelle. Livre 14 (Collection des universités de France) Parijs.

• J. André (1969) Pline l'ancien. Histoire naturelle. Livre 21 (Collection des universités de France) Parijs.

• J. André (1971) Pline l'ancien. Histoire naturelle. Livre 23 (Collection des universités de France) Parijs.

• C.E. Bennett (1999) Horace. Odes and epodes (The Loeb classical library) Londen.

• J. Berendes (1902) Dioscorides.  Arzneimittellehre, Stuttgart.

• H. le Bonniec en A. le Boeuffle (1972) Pline l'ancien. Histoire naturelle. Livre 18 (Collection des universités de France) Parijs.

• H. Bornecque (1960) Ovide. L'art d'aimer ( Collection des universités de France ) Parijs.

• H. Bornecque (1961) Ovide. Les remèdes à l'amour. Les produits de beauté pour le visage de la             femme ( Collection des universités de France ) Parijs.

• E. B. de Bruyn (1979) Sex en eros bij Martialis.  300 epigrammen, Amsterdam.

• P. Claes (1995) Catullus. Verzen, Amsterdam.

• J-M. Croisille (1985) Pline l'ancien. Histoire naturelle. Livre 35 (Collection des universités de     France) Parijs.

• E. De Waele (1962) Helicon.  Bloemlezing uit Griekse en Latijnse schrijvers, Antwerpen.

• M. D’Hane-Scheltema (2003) Juvenalis.  Satiren, Amsterdam.

• M. D’Hane-Scheltema (2005) Ovidius.  Lessen in liefde: Ars amandi en Remedia amoris, Amsterdam.

• H. L. van Dolen (1993) Lucianus.  Liefde, vriendschap & laster, Amsterdam.

• F. van Dooren (1975) Martialis.  Epigrammen, Bussum.

• F. van Dooren (1981) De pittigheid van wrange vijgen.  Bloemlezing uit de epigrammen van Martialis, ’s-Gravenhage.

• F. van Dooren (1996) Martialis.  Romeinse epigrammen, Amsterdam.

• J. Ector (1984) Marcus Tullius Cicero.  De plichten.  Leefregels gebaseerd op het stoïcisme, Leuven.

• L. Elaut (1960) Antieke geneeskunde, Antwerpen.

• A. Ernout (1949) Pline l'ancien. Histoire naturelle. Livre 12 (Collection des universités de France) Parijs.

• A. Ernout (1961) Plaute. Tome5. Mostellaria-Persa-Poenulus (Collection des universités de France) Parijs.

• A. Ernout (1962) Pline l'ancien. Histoire naturelle. Livre 28 (Collection des universités de France) Parijs.

• A. Ernout (1967) Pétrone. Le satiricon (Collection des universités de France) Parijs.

• P. Flobert (1985) Varron.  La langue latine (Collection des universities de France) Parijs.

• J. van Gelder en A. F. Ruitenberg - De Wit (1955) Ovidius.  Bloemlezing uit de werken van Publius Ovidius Naso, Haarlem.

• J. van Gelder et al. (2004) Plinius.  De wereld.  Naturalis Historia, Amsterdam.

• A. Gerlo (1955) Q. S. Fl. Tertullianus.  De opschik der vrouwen.  De vrouwelijke tooi, Amsterdam-Antwerpen.

• C.B. Gulick (1961) Athenaeus. The Deipnosphists 4. (The Loeb classical library) Londen.

• J. Hemelrijk (1992) Plautus.  Komedies, Schoten.

• J. Heurgon en C. Guiraud (1978-1997) Varron.  Economie rurale (Collection des universités de France) Parijs.

• A. Hort (1968) Theophrastus. Enquiry into plants and minor works on odours and weather signs 2 (The Loeb classical library) Londen.

• A. Hort (1977) Theophrastus. Enquiry into plants and minor works on odours and weather signs 1 (The Loeb classical library) Londen.

• V. Hunink (2003) Martialis.  Spektakel in het Colosseum, Leuven.

• G. Janssen (2002) Plutarchus.  Moralia VIII: Tafelgesprekken, Leeuwarden.

• G. Janssen (2004) Plutarchus.  Moralia IX: biologie en natuurkunde, Leeuwarden.

• T. H. Janssen (1996) Lucius Annaeus Seneca.  Dialogen, Amsterdam.

• H. J. Izaac (1961) Martial. Epigrammes. Tome 1. Livres 1-7 (Collection des universités de France) Parijs.

• H. J. Izaac (1961) Martial. Epigrammes. Tome 2. Livres 8-12 (Collection des universités de France) Parijs.

• H. J. Izaac (1961) Martial. Epigrammes. Tome 2. Livres 13-14 (Collection des universités de France) Parijs.

• M. Kat (2000) Ovidius.  Minnekunst.  Ars Amatoria, Amsterdam.

• P. de Labriolle en F. Villeneuve (1967) Juvénal. Satires (Collection des universités de France) Parijs.

• G. Lafaye (1966) Catulle. Poésies (Collection des universités de France) Parijs.

• A. D. Leeman (1996) Petronius.  Satyricon, Amsterdam.

• W. Miller (1975) Cicero, 21. De officiis (The Loeb classical library) Londen.

• E.L. Minar, F.H. Sandbach en W.C. Helmbold (1969) Plutarch's moralia 9 (The Loeb classical library) Londen.

• T. A. Osbaldeston (2000) Dioscorides.  De material medica, Johannesburg.

• W. A. M. Peeters (1991) Propertius.  Elegieën, Schoten.

• F. Préchac en H. Noblot (1962) Sénèque. Lettres à Lucilius. Tome 4. Livres 14-18 (Collection des universités de France) Parijs.

• P. Schrijvers (2003) Horatius.  Verzamelde gedichten, Groningen.

• H. Schuurmans (1970) Martialis.  Epigrammen: boek 1 en 2, Antwerpen.

• J. E. Spruit et al. (1997) Corpus iuris civilis IV, Digesten 25-34, Zutphen.

• M. Turcan (1971) Tertullien.  La toilette des femmes, Parijs.

• C. Verhoeven (1990) Lucius Annaeus Seneca.  Brieven aan Lucilius, Schoten.

• S. Viarre (2005) Properce. Elégies (Collection des universités de France) Parijs.

Algemene bibliografie.

• V. Begley en R. D. De Puma (1991) Rome and India.  The ancient sea trade, Wisconsin.

• B. V. Bothmer (1987) Antiquities from the collection of Christos G. Bastis, Mainz am Rhein.

• J.-P. Brun (1993) L’oléiculture et la viticulture antiques en Gaule: instruments et installations de prouduction, Bulletin de correspondance hellénique, suppl. 26, 307-341.

• E. Burck (1969) Die Frau in der griechisch-römischen Antike, München.

• F.J.J. Buytendijk (1975) De vrouw: haar natuur, verschijning en bestaan: een existentieel-psychologische studie, Utrecht.

• A. Cameron and A. Kuhrt (1984) Images of women in Antiquity, Londen.

• E. Coche de la Ferté (1956) Les bijoux antiques, Parijs.

• J. H. D’Arms (2003) Romans on the bay of Naples and other essays on Roman Campania, in: E. Lo Cascio (ed.) Pragmateiai: Collana di studi e testi per la storia economica, sociale e amministrativa del mondo antico 9, Bari.

• A. De Franciscis (1963) Il museo nazionale de Napoli, Napels.

• G. De Tommaso (1990) Ampullae vitreae: contenitori in vetro di unguenti e sostanze aromatiche dell’Italia romana (I sec. a.C.-III sec. d.C.), Rome.

• G. W. Dimbleby (1967) Plants and archaeology, Londen.

• S. Dixon (1988) The Roman mother, Londen.

• S. Dixon (2001) Reading Roman women.  Sources, genres and real life, Londen.

• F. Dupont (1989) La vie quotidienne du citoyen romain sous la République 509-27 av. J.-C., Parijs.

• E. Fantham et al. (1994) Women in the classical world: image and text, Oxford.

• P. Faure (1987) Parfums et aromates de l’Antiquité, Parijs.

• R. Flemming (2000) Medicine and the making of Roman women.  Gender, nature and authority from Celsus to Galen, Oxford.

• S. Frank (1982) Glass and archaeology, in: G. W. Dimbleby (ed.) Studies in archaeological science, Londen.

• L. Friedländer (1964) Darstellungen aus der Sittengeschichte Roms in der Zeit von Augustus bis zum Ausgang der Antonine, Darmstadt.

• E. Gabba (1988) Del buon uso della ricchezza.  Saggi di storia economica e sociale del mondo antico, Milaan.

• L. Goodwater (1975) Women in Antiquity.  An annotated bibliography, Metuchen.

• D. Gourevitch en M.-T. Raepsaet-Charlier (2002) La femme dans la Rome antique, Parijs.

• E. Greco en D. Theodorescu (1980) Poseidonia-Paestum I, Rome.

• E. Greco en D. Theodorescu (1983) Poseidonia-Paestum II, Rome.

• E. Greco en D. Theodorescu (1987) Poseidonia-Paestum III, Rome.

• B. Grillet (1975) Les femmes et les fards dans l’antiquité grecque, Lyon.

• I. Hohenwallner (2001) Venit odoratos elegia nexa capillos.  Haar und Frisur in der römischen Liebeselegie, Möhnesee.

• L. Jacono (1941) Torcular olearium (saggio di recostruzione archeologia), Rivista di studi e di vit aromana 19, 99-103.

• P. La Baume en J. W. Salomonson (s.d.) Römische Kleinkunst: Sammlung Karl Löffler (Wissenschaftliche Kataloge des Römisch-Germanischen Museums Köln 3) Keulen.

• M. R. Lefkowitz en M. B. Fant (1982) Women’s life in Greece and Rome, Londen.

• H. O. Lenz (1966) Botanik der alten Griechen und Römer, Wiesbaden.

• J. Liversidge (1976) Everyday life in Roman empire, Londen.

• A. MacGregor (1985) Bone, antler, ivory and horn, Londen.

• A. Maiuri (1929) Strada degli Augustali.  Ricostruzione di un torcular olearium, Bolletino d’arte, 517-520.

• B. T. Maiuri (1971) Museo Nazionale Napoli, Novara.

• F. H. Marshall (1911) Catalogue of the jewellery, Greek, Etruscan and Roman, in the departments of antiquities, British Museum, Londen.

• B. Nolte et al. (1974) Gläser der Antike.  Sammlung Erwin Oppenländer, Mainz am Rhein.

• E. Pottier (1897) Vases antiques du Louvre.  Salles A-E, Parijs.

• E. Pottier (1901) Vases antiques du Louvre.  Salles E-G, Parijs.

• E. Pottier (1922) Vases antiques du Louvre.  Salles G, Parijs.

• A. Rallo (1989) Le donne in Etruria, Rome.

• M. Rostovtzeff (1957) The social and economic history of the Roman empire, Oxford.

• A. Schmidt (1979) Drogen und Drogenhandel im Altertum, Leipzig.

• P. Setälä et al. (2002) Women, wealth and power in the Roman Empire, Rome.

• L. Taborelli (1991) Aromata e medicamenta exotica in Plinio, Athenaeum 79, Como, 527-562.

• L. Tabor (1994) Aromata e medicamenta exotica in Plinio, Atchenaeum 82, Como, 111-151.

• S. Treggiari (1976) Jobs for women, American Journal of Ancient History 1, 76-104.

• P. J. Van der Eijk (1995) Ancient medicine in its socio-cultural context, Amsterdam.

• P. Veyne et al. (1998) Les mystères du gynécée, Parijs.

• H. B. Walters (1908) Catalogue of the Roman pottery in the departments of antiquities, British Museum, Londen.

• P. L. Zovatto (1971) Portogruaro museo nazionale concordiese; Concordia scavi, battistero; Summaga abbazia, Sesto al Réghena abbazia; Caorle, Bologna.

Verklarende woordenlijst [390].

• ALA: zijvleugel van het atrium.

• AS: Romeinse bronzen munt.  De as was een vierde van een sestertie.

• ATHENAEUS van Naucratis: Grieks schrijver die rond 200 n.C. leefde.

• ATRIUM: centrale ruimte in het Romeinse huis.

• AUGURES: priestercollege dat via verschillende methodes voortekenen probeerde uit te leggen.

• BAAI VAN NAPELS: Uit deze streek komen heel wat steden die in deze eindverhandeling besproken werden.

Fig. 62 Campanië en de baai van Napels tijdens de Romeinse periode (J. H. D’Arms 1981: 73).

• BULLA: hol en bol hangertje in metaal of leder waarin amuletten bewaard werden. 

• C. Valerius CATULLUS: 1^ste eeuw v.C.  Hij schreef 116 gedichten, de carmina genoemd.

• CELLA: heilig vertrek in een tempel.

• CHEMISCHE ELEMENTENANALYSE: Door middel van allerlei testen kan men op de aanwezigheid van één of ander element wijzen.  De aanwezigheid van een witte substantie kan bijvoorbeeld op zowel op gips of kalk wijzen, maar een druppel HCl kan zekerheid geven, want kalk bruist op en gips niet.  Dit is een kwalitatieve analyse waarbij men meestal een staal in poedervorm analyseert of in oplossing brengt.

• CHROMATOGRAFIE: Deze analyse wordt gebruikt voor de analyse van oplossingen van organische verbindingen.  De eenvoudigste methode is papierchromatografie, maar men kan ook gaschromatografie gebruiken waarbij de monsters tot een gas verwerkt worden.  Het gas laat men door een poreuze zuil gaan en afhankelijk van de snelheid en verplaatsing gaat het om verschillende gassen.  Deze gassen kunnen dan door een massaspectrometer onderzocht worden.

• Marcus Tullius CICERO: 106 v.C.-43 v.C. Hij was een staatsman, redenaar en schrijver.

• COEMPTIO: koophuwelijk (komt van coemere, wat opkopen betekent).

• CONFARREATIO: huwelijksceremonie waarbij er een koek van spelt (far) wordt geofferd.

• DIES LUSTRICUS: dag waarop de baby zijn/haar naam kreeg, ging gepaard met een zuiveringsfeest.

• DIOSCORIDES Pedanius: Hij leefde in de 1^ste eeuw n.C. en was een arts en de beroemdste farmacoloog van de oudheid.

• DOLABELLA: houweeltje.

• FAUCES: smalle gang in het Romeinse huis die naar het atrium leidde.

• FIBULA: mantelspeld.

• FLAMEN DIALIS: de priester van Jupiter.

• FORTUNA VIRGINALIS: de maagdelijke geluksgodin.

• GENIUS: naam van de goddelijke ‘belichaming’ van de procreatieve kracht van de man, die niet alleen zijn geslachtsorganen maar zijn gehele persoon doordringt.  Later werd hij meer opgevat als een soort beschermengel.

• Quintus HORATIUS Flaccus: leefde van 65 tot 8 v.C.  Hij schreef onder andere de Epoden, Satiren, Oden, Epistulae en Carmen Saeculare.

• INFRAROOD SPECTROSCOPIE: Met deze techniek wordt de structuur van een molecule bepaald op basis van de trillingsfrequenties van de chemische bindingen in de molecule. 

• IUNO: Romeinse beschermgodin van de vrouw, het huwelijk en de geboorte.

• IUS VITAE NECISQUE: het recht op leven en dood.

• Decimus Iunius JUVENALIS: Hij leefde tussen de 1^ste en 2^de eeuw n.C. en was bekend als Latijns satiredichter.

• LAR: Romeinse beschermgod van huis en veld.

• LARARIUM: huiskapel. 

• MANUS: macht.

• Marcus Valerius MARTIALIS: geboren in 40 n.C. en gestorven ca. 104 n.C. te Bilbilis.  Hij was de grootste epigrammendichter.

• MARVERING: Het proces waarbij glas over een metalen plaat gerold wordt.

• MASSASPECTROMETRIE: Met deze techniek leert men de verhouding van verschillende isotopen van een bepaald element kennen.  Hierbij worden gasatomen geïoniseerd door middel van een gloeidraad of door plasma en vervolgens versneld tussen twee plaatjes zodat er een smalle stroom ionen ontstaat.  Deze stroom onderwerpt men dan aan een magnetisch veld zodat men de afwijking van de ionen kan onderzoeken.

• MATER FAMILIAS: moeder van de familie.

• MATRONA: een getrouwde vrouw.

• OMPHACIUM: olie van onrijpe olijven of druiven.

• Publius OVIDIUS Naso: geboren in 43 v.C. te Sulmo en gestorven in 18 n.C. te Tomi.  Tot zijn werken behoren onder andere de Amores, Heroides, Ars Amatoria, Remedia amoris, De medicamina faciei femineae, Metamorphoses, Fasti, Tristia, Epistulae ex Ponto.

• PERISTYLIUM: overdekte binnenplaats in het Romeinse huis.

• PETRONIUS: Latijnse schrijver.

• PLAUTUS: Hij is de voornaamste vertegenwoordiger van de Romeinse komedie.

• PLINIUS de Oudere: Gaius Plinius Secundus werd te Como geboren in 23 of 24 n.C. en stierf in 79 n.C. tijdens de uitbarsting van de Vesuvius.  Heel wat werken van Plinius gingen verloren, maar de Naturalis Historia bleef bewaard.

• PLUTARCHUS van Chaeronea: 46 n.C.- ? (na 120 n.C.) Griekse biograaf en essayist. 

• POND (Romeins): 327 g.

• PONTIFEX MAXIMUS: de leider van het collegium pontificium, de hoogst sacrale instelling van Rome.

• PORTICUS: portiek.

• Sextus PROPERTIUS: Romeinse dichter van elegieën die in de 1^ste eeuw v.C. leefde.

• PYXIS: cilindervormig potje met deksel.

• QUADRANS: munteenheid dat ¼ van een as was.

• RICINIUM: kapje.

• SANDCORE: Bij deze techniek worden staafjes glas rond een kern van zand en plaaster gewonden.

• Lucius Annaeus SENECA Filius: hij schreef zowel filosofische verhandelingen, als redevoeringen en gedichten.

• SESTERTIE: bronzen munt met een waarde van ¼ denarius of 4 koperen assen.

• STRIGILIS: soort schraper waarmee men olie, zweet, stof van het lichaam schraapte.

• STYLUS: schrijfstift.

• TEMENOS: omheining van een heiligdom.

• Quintus Septimius Florens TERTULLIANUS: hij was de eerst belangrijke christelijke auteur uit het Westen die in het Latijn schreef.  Van zijn Latijnse geschriften bleven er ongeveer 31 bewaard.

• THEOPHRASTUS: ca. 370-285 v.C.  Hij was een Grieks wijsgeer en veelzijdig geleerd.

• TRAPETUM: soort olijfpers.

• TRICLINIUM: eetkamer in Romeins huis.

• Domitius ULPIANUS: geboren ca. 170 n.C. en vermoord in 223 n.C.  Het bekendste werk van Ulpianus is de Digesta van het Corpus iuris civilis.

• USUS: gebruik.

• Marcus Terentius VARRO: 116 v.C.-27 v.C.  Heel wat werken van Varro gingen verloren, maar de De lingua latina en De re rustica bleven bewaard.

• X-STRAAL DIFFRACTIE: Deze methode wordt enkel gebruikt op kristallijn materiaal en kan dus niet bij glas aangewend worden.  Bij deze techniek wordt het monster gebombardeerd met monochromatische X-stralen waarbij er door weerkaatsing een patroon ontstaat.  De afstand tussen de kristalvlakken verschilt van mineraal tot mineraal en zo kan men dus het mineraal identificeren. 

[390] Voor de verklaring van de woorden werd er onder andere gebruik gemaakt van de ‘Dictionnaire des antiquité grecques et romaines’, ‘Het woordenboek der Oudheid’ en ‘Techniques in archaeological geology’.