Voorwoord

Is het Amerikaanse getrapte kiessysteem ondemocratisch en uit de tijd?

Het is een vraag die geopperd wordt, in een artikel geschreven na de problematische tellingen en hertellingen in de staat Florida tijdens de presidentsverkiezingen van 2000. De Democratische kandidaat Al Gore nam het op tegen de Republikeinse George Bush jr. in één van de spannendste verkiezingen ooit in de Amerikaanse geschiedenis. Uit een peiling achteraf, afgenomen door Gallup, bleek dat minstens 60 procent van de Amerikaanse bevolking voorstander is van een hervorming van het kiesstelsel. 63 procent wou het systeem van kiesmannen afschaffen. Driekwart van de bevolking vond de hele kwestie van voortdurende hertellingen onbelangrijk, maar tegelijkertijd geloofde een even grote meerderheid dat iedere stem meetelt. 69 procent ten slotte gelooft dat er bij tellingen vergissingen mogelijk zijn. In het Congres werden al meer dan zevenhonderd wetsvoorstellen tot grondwetswijziging ingediend, die als doel hadden het kiescollege af te schaffen. Is de Amerikaanse democratie in crisis? Staan de steigers van het presidentieel systeem op instorten? Helemaal niet! Een bevestigend antwoord op deze laatste vragen zou een grove generaliseringsfout zijn. Deze vragen en cijfers gaan over het enkelvoudig meerderheidsstelsel in de Verenigde Staten en over de procedure van kiesmannen. Het is een onderdeel van het kluwen die het presidentiële bestel in de Verenigde Staten inhoudt: de scheiding der machten, het partijstelsel, de vorming van de kabinetten, de verschillende machtsverhoudingen, de lobbygroepen, denktanks, de adviseurs, … Tocqueville zocht in de Verenigde Staten naar de ware kenmerken van de democratie als oplossing voor de crisis in de toenmalige Franse democratie. Wij zoeken over de grote plas de kenmerken van een puur presidentieel systeem, vliegen door naar Frankrijk als voorbeeld van een semi-presidentieel of semi-parlementair systeem en landen uiteindelijk in België bij het parlementaire systeem. Welk systeem is ondemocratisch en uit de tijd? Wie evolueert richting waar en op welke manier? We starten een moeilijke zoektocht…