1 Historische kadering

1.1 Homoseksualiteit door de eeuwen heen

Homoseksualiteit is zeker geen modetrend van de laatste jaren! Homoseksualiteit is een gegeven doorheen de geschiedenis. Het is iets dat in alle tijden en op alle plaatsen terugkomt. Het meest gekende voorbeeld van homoseksualiteit is zonder twijfel de ‘ontgroening van de jongens in het Oude Griekenland’ door oudere mannen, al kunnen we dit niet homoseksualiteit noemen, maar eerder een ritueel. Wel waren verscheidene belangrijke personen homo- of biseksueel. Zo denken we maar aan: Alexander de Grote[1],[2] die biseksueel was (hij had een levenslange verhouding met zijn vriend Hephaistion Amyntoros), Alexander’s vader Phillippus II[3],[4], verscheidene homoseksuele Romeinse keizers, etc.

Dat homoseksualiteit bestond, betekent niet dat het algemeen aanvaard werd! Er zijn verscheidene voorbeelden in de geschiedenis waarbij men iemands homoseksualiteit als zondig beschouwde, of probeerde te misbruiken op politiek vlak. Zo denken we maar aan Antonius, de Griekse minnaar van de Romeinse keizer Hadrianus[5] wiens lichaam dood/vermoord (door verdrinking) werd teruggevonden in Egypte. Dat de kans zeer groot was dat dit een politieke afrekening was staat vast, het was waarschijnlijk een berisping aan de Keizer omdat hij openlijk homoseksueel was.

Homoseksualiteit is een gegeven doorheen de geschiedenis, maar toch zal je dit onderwerp nooit (of zeer zelden) aan bod zien komen in de meeste geschiedenisboeken. “Vreemd”, zul je zeggen, “als het een geschiedkundig gegeven is, waarom het dan verzwijgen?” Het antwoord is niet zo simpel als het lijkt, het is namelijk zo dat we rekening moeten houden met de heersende waarden en normen van de tijd waarin de meeste geschriften werden opgesteld of herschreven.

Sinds de middeleeuwen tot de jaren 1960, met als dieptepunt het Victoriaanse tijdperk, was het niet de gewoonte om openlijk over seksualiteit te praten, zeker niet over homoseksualiteit. De clerus (de katholieke kerk) beschouwde (en beschouwt nog steeds) homoseksualiteit als een zonde, hiervoor baseert ze zich op de bijbel. De clerus zag dus uitermate streng toe zodat er hierover niets openbaar werd gemaakt. Aangezien in die tijd de monniken een monopolie hadden over het schrijven van boeken, kon de clerus alle seksualiteit uit geschriften verwijderen en konden boeken met een homoseksueel gegeven worden herschreven naar een heteroseksueel verhaal. Nadien baseerde men zich op deze geschriften om geschiedenisboeken op te stellen, waardoor het komt dat er in de boeken niet (veel) over homoseksualiteit in oude culturen terug te vinden is. Een frappant voorbeeld van dat verdoezelen is het alom gekende verhaal van Robin (of Locksley) Hood uit de 15de eeuw. Er werd een zeer overtuigende thesis naar boven gebracht door professor in de literatuur Stephen Knight, verbonden aan de universiteit van Cardiff (Wales). Hij stelt dat Robin Hood en zijn vrienden homoseksueel zouden geweest zijn. Ze moesten het bos invluchtten, niet omdat de sheriff achter hen aan zat voor diefstal, maar omwille van hun homoseksualiteit. Zo zou Robin, althans volgens dezelfde professor, een verhouding hebben gehad met “little John”. In de 16e eeuw wilde men dit verhaal neerschrijven, maar gezien het toen heersende bekrompen morele klimaat, voegde men het alibi “lady Marion” aan het verhaal toe.[6]

In deze ‘zwijgende periodes’ bestond homoseksualiteit ook! Recent onderzoek van tal van geschriften heeft ‘weggeschreven’ of ‘verborgen’ geschiedkundige feiten terug naar boven kunnen halen. Meestal gaat het hier over vermoedens, aangezien bewijzen niet meer bestaan. Zo denken we maar aan de waarschijnlijk homoseksuele Franse prins “Francis, duke of Alençon and Anjou[7]”, broer van de toenmalige Franse koning CharlesIX[8]. Deze was ooit nog gekoppeld aan de net op de troon zittende ElisabethI(Tudor)[9]; maar na het ontdekken van zijn geaardheid zou zij het huwelijk hebben afgeblazen. Over Leonardo da Vinci[10] en Michelangelo[11] wordt ook gezegd dat ze meer oog hadden voor mannen dan voor vrouwen. De ontdekking van een portret van de beschermheer van William Shakespeare wordt aangehaald om de reeds lang aan de gang zijnde discussie over zijn geaardheid te staven[12],[13]. Onderzoek van de Amerikaanse musicologe Ellen Harris heeft de hypothese gelanceerd dat Georg Frideric Händel[14],[15], de beroemde Duitse componist, wel eens homoseksueel zou kunnen geweest zijn.

1.2 Homoseksualiteit in de twintigste eeuw

De tweede wereldoorlog is een zwarte pagina voor de hele mensheid, en zeker en vast voor de holebi’s en de joden die gestigmatiseerd en gruwelijk vervolgt (lees: uitgeroeid) werden. Het brein achter deze oorlog was de Duitse dictator Adolf Hitler. Waarom Hitler juist deze twee bevolkingsgroepen wilde vervolgen heeft een diepgaandere reden, aldus volgens de Duitse historicus Lothar Machtan. Hitler was zoals algemeen gekend een semi-jood, maar wat minder gekend is, is dat hij misschien homoseksueel was[16]. Waarom hij zich tegen mensen van zijn eigen geaardheid en ras keerde, weet niemand zeker, maar waarschijnlijk kon hij van zichzelf het feit dat hij homo was niet aanvaarden en reageerde hij dit op alle holebi’s en joden af.

Na de tweede wereldoorlog werd het iets meer mogelijk om het onderwerp seksualiteit aan te halen, maar het was pas sinds de seksuele revolutie in de jaren 60 van de twintigste eeuw dat het voor de meeste jongeren bespreekbaar werd om over seksualiteit en seks met anderen te praten.

Homoseksuelen zijn sindsdien meer en meer naar buiten gekomen met hun seksualiteit, met als meest opvallende coming-out die van de Vlaamse zanger Will Ferdy op 4 december 1970 in het BRT-programma ‘Zo zijn’.[17]

Sindsdien is er een zeer lange weg afgelegd om holebi’s gelijke rechten te geven t.o.v. hun heteroseksuele medemens. Zo volgde in 1985 (15 jaar na de publieke coming out van Will Ferdy) de schrapping van artikel 372bis van het Burgerlijk Wetboek, waarin het onderscheid in leeftijd tussen seksuele contacten met iemand van het eigen geslacht en met iemand van een ander geslacht werd geschrapt en naar 16 jaar bracht.[18]

1.3 De jaren 90 van de 20ste eeuw: kentering in België

Begin jaren 90 van de twintigste eeuw vroegen de holebi-verenigingen van Vlaanderen, verenigd in “Federatie Werkgroepen Homoseksualiteit”[19],[20] (nu gekend onder de naam “De Holebifederatie”) om de instelling van een statuut voor samenwonenden te treffen. In 1997 is deze eis, na grondige discussie, omgezet naar een dubbele eis; nl. de instelling van een volwaardig statuut voor samenwonenden, onafgezien van het geslacht van beide partners (gerealiseerd in de Wet op de Wettelijke Samenwoonst), én de openstelling van het huwelijk voor personen van gelijk geslacht. [21]

De periode 1997 tot 1999 is een periode waarin er druk overlegd werd met verscheidene politieke partijen om hun te laten inzien dat het alternatief voor het huwelijk, nl. de Wettelijke Samenwoonst, zeker en vast moest worden opengesteld voor koppels van gelijk geslacht.[22] Tevens probeerde men bepaalde politieke partijen te overtuigen van de noodzaak om de discriminatie en de contradictie die in het recht geslopen was weg te werken. De contradictie:

* In het EVRM[23] staat dat iedere persoon op de huwbare leeftijd (18 jaar) mag huwen

* In het recht werd steeds aangenomen dat het huwelijk enkel kon plaatsvinden tussen personen van verschillend geslacht.

Hierdoor ontzegde men holebi’s het recht om het EVRM na te leven. Dit komt neer op discriminatie.

1.4 Het nieuwe millennium: wetgevend initiatief

Uiteindelijk nemen verscheidene partijen (SP, Agalev en de VLD) in hun verkiezingsprogramma (voor de verkiezingen van juni1999) op dat ze zullen ijveren voor een volwaardige wettelijke partnerregeling. Dit resulteerde in de opname van de uitwerking van deze partnerregeling in het regeerakkoord van de regering VerhofstadtI. Kort nadien (najaar 1999- na de verkiezingen) scharen twee andere regeringspartijen (PS en Ecolo) zich ook achter het voorstel. Eén enkele regeringspartij laat op zich wachten met een standpunt in te nemen over de kwestie, nl. de PRL (MR). Ze maakt haar standpunt pas in maart 2001 kenbaar. Ze stemt in met de openstelling, maar met enige voorwaarde dat men de mogelijke adoptie door personen van gelijk geslacht er niet laat doorkomen in de legislatuur 1999-2003.[24]

Nadat de regering haar intenties i.v.m. de openstelling bekend maakt (in juni 2001) duurt het nog tot april 2002 eer het voorstel in de kamer wordt ingediend. In de tussenperiode heeft de CD&V zich op haar jaarlijks congres uitgesproken voor de openstelling (september 2001), heeft de Raad van State een negatief advies gegeven aan het wetsontwerp (november 2001) en heeft de regering dit negatieve advies naast zich neergelegd (januari 2002).

Omdat het ontwerp niet vordert in de kamer trekt men het voorstel terug uit de Kamer of het nadien in de Senaat in te dienen (21 mei 2002). Hier zal het duren tot november 2002 eer het voorstel in commissie behandeld wordt. Na zowel goedkeuring in Senaatscommissie, Plenaire vergadering Senaat en Plenaire vergadering van de Kamer wordt het wetsontwerp goedgekeurd op 30 januari 2003. De wet treedt in werking vanaf 1 juni 2003. [25]

2 Vlaanderen t.o.v. holebiseksualiteit en de openstelling

2.1 Is homoseksualiteit in Vlaanderen de normaalste zaak van de wereld?

2.1.1 Hoe staat de Vlaming t.o.v. homoseksualiteit?

Het is zo dat onze Vlaamse maatschappij de laatste jaren homoseksualiteit is gaan beschouwen als een gegeven. Het merendeel van de bevolking aanvaardt de gegevens “homoseksualiteit” en “biseksualiteit”,.maar het is slechts een minderheid van de bevolking die homoseksualiteit compleet aanvaardt.

Onderzoek naar de huidige normen van de Vlamingen (in 2000) heeft volgende resultaten opgeleverd:[26]

We merken op dat er een positieve evolutie is op het gebied van aanvaarding van homoseksualiteit, maar dat er nog steeds een grote groep van de bevolking is die homoseksualiteit ‘verwerpelijk’ vindt. Niet alleen de gewone man, maar ook bekende figuren in Vlaanderen doen soms homofobe uitlatingen. Zo denken we maar aan Michel Verschueren, de manager van de voetbalclub Anderlecht, die in 2001 verscheidene homofobe opmerkingen maakt en hiervoor zelfs de homofobie-prijs van de FWH heeft gewonnen.[27] Niet enkel zijn er de homofobe uitlatingen, maar er bestaan ook homofobe daden die worden gesteld door enkele personen / organisaties, die een aanslag zijn op alle rechten die een mens maar heeft[28]. Het gaat hier over: aanslagen in homogelegenheden, homofobe slogans die het straatbeeld sieren, etc..

Uit een meer recente studie[29] blijkt dat 49% van de Vlaamse mannen nog steeds homoseksualiteit verwerpelijk vindt, maar gezien de resultaten van voorgaande studie kan over de correctheid van de gevoerde studie twijfel bestaan.

Uit getuigenissen van holebi’s blijkt ook dat de meeste homofobe uitlatingen komen uit de groep van mensen die minder hoog opgeleid zijn. Als men die mensen dan de vragen stelt “wat is een homo/lesbo? Hoe ziet hij/zij er uit? Wat doet hij/zij?” antwoorden de meesten met het stereotiepe beeld dat de meeste mensen hebben van een homo/lesbo; nl. een “jannette” / “manwijf”. Nochtans, niet alle homo’s zijn jannetten en niet alle lesbo’s zijn manwijven! Dit is slechts een minderheid, maar deze wordt door de media naar voor geschoven als de ‘modale homo/lesbo’. Dit is voornamelijk te wijten aan de speciale beelden die dit oplevert. Men moet zich immers steeds de vraag stellen, “zou een gay parade zonder extravagantie zoveel media lokken?”. De ‘modale homo/lesbo’ bestaat niet, net zoals de ‘modale hetero’ niet bestaat! Iemands geaardheid heeft wel een invloed op iemand zijn leven, maar het bepaalt niet wie de persoon is! Homo’s en lesbo’s zijn er in alle maten, kleuren, karakters en gewichten; net zoals je hetero’s in alle mogelijke vormen hebt.

Het zijn deze stereotypen en een minderheid van de bevolking die met hun homofobe uitlatingen ervoor zorgen dat homo’s zich nog steeds niet helemaal aanvaard voelen in de maatschappij. Holebi’s willen bekend staan om wie ze zijn, niet om wat ze zijn! Over het algemeen kunnen we wel zeggen dat de Vlaming verdraagzaam is t.o.v. homoseksualiteit. Over totale aanvaarding kunnen we niet spreken, aangezien hiervoor eerst een mentaliteitswijziging bij de mensen nodig is, wat gezien het succes van bepaalde extremistische partijen waarschijnlijk nog niet voor de eerstkomende jaren is.

2.1.2 Waarom liggen de zelfmoordcijfers bij holebi’s hoger dan bij hetero’s?

Als men als tiener verteld dat men homo, lesbisch of biseksueel is, heeft men meestal al een heel psychologisch proces achter de rug. Men worstelt met zijn geaardheid vanaf het ogenblik dat men haar ontdekt tot zijn/haar coming-out (en nog verder).

Waarom worstelt men (meestal) met zijn geaardheid?:

* Het is nog steeds zo dat we in een heteromaatschappij leven. Overal wordt er vanuit gegaan dat iemand hetero is: bv. als men naar school, een feestje, het werk gaat zal men steeds aan een jongen vragen: “heb je een vriendin?”, en aan een meisje: “heb je een vriend?”. Meestal vraagt men niet aan een persoon: “heb je een vriend of vriendin?”, neen, men gaat er nog steeds van uit dat iedereen hetero is.

* Ook is het zo dat er op school onvoldoende aandacht wordt besteed aan het eventuele holebi zijn van leerlingen. Als er dan eens over holebiseksualiteit wordt gepraat, wordt meestal foutieve informatie gegeven[30]. Een recent initiatief (2002) van de Vlaamse ministers Vogels (gelijke kansen) en Vanderpoorteren (onderwijs) wil hier verandering in brengen. Men ondertekende met alle onderwijskoepels, verscheidene ouderverenigingen, leerlingenraden, studentenorganisaties en enkele holebi-organisaties een intentieverklaring om heteroseksualiteit en holebiseksualiteit evenwaardig te behandelen, maar enkele weken na de ondertekening trekt het VSKO (aka: de Guimardstraat) haar intentie in. [31] Een ander initiatief is de holebi-jongerenvideo “Sam & Lisa. In deze video wordt een getrouw beeld gegeven van een homo en een lesbo. Beide acties zijn gericht op ‘jongeren vertrouwd maken met het gegeven holebiseksualiteit”, en om eventuele holebi’s moed te geven bij hun soms moeilijke coming-out. [32]

* Over het algemeen wordt er misprijzend, of zelfs homofoob, over holebiseksualiteit gepraat. Door deze uitlatingen, of deze ‘onschuldige’ grapjes, durven veel jongeren het nog steeds niet om openlijk toe te geven dat men holebi is. De uitlatingen van bepaalde ‘partijen’ zoals het Vlaams Blok en de AEL over homoseksualiteit verergeren deze situatie alleen maar.[33]

* Men heeft een stereotiep beeld van een homo/lesbienne in zijn/haar gedachten. Dit beeld is meestal zo gekaraktiseerd/stereotiep dat de jongere denkt “zo ben ik toch niet”.

Al deze punten zorgen er voor, samen met de angst voor negatieve reacties, dat vele jonge holebi’s danig met hun geaardheid in de knoop liggen. Men is bang dat de omgeving het niet gaat aanvaarden, hen een etiket gaat opplakken of hen zelfs verstoten. In vele gevallen is het zelfs zo zwaar dat men niet meer verder wil leven, dit blijkt uit de zelfmoord(poging)cijfers.[34]

Uit de tabel kunnen we duidelijk afleiden dat holebi zijn anno 2003 in Vlaanderen, gezien de meer voorkomende zelfdodinggedachten bij holebi’s, nog niet vanzelfsprekend is.

Nochtans, als iedereen die een holebi kent (en de meeste personen kennen rechtstreeks of onrechtstreeks wel een openlijke of verborgen holebi) en die positief staat t.o.v. holebiseksualiteit dat zou laten weerspiegelen in zijn/haar gedrag in het dagelijkse leven, zou het leven van veel holebi’s (die hun coming-out aan het doen zijn of nog moeten doen) veel draaglijker worden. Zo zou de psychologische druk en het aantal zelfmoordpogingen bij holebi’s zeker dalen.

2.2 Is Vlaanderen bereidt om het huwelijk open te stellen?

Uit de betwistbare studie van INRA/Telefacts [35], blijkt eveneens dat 49% van het Vlaamse mannen tegen de openstelling van het Burgerlijk huwelijk voor personen van gelijkgeslacht is.

Wat we kunnen vaststellen is dat de Vlaamse bevolking verdeeld is over het wel of niet openstellen, net zoals de Vlaming het over bijna alle belangrijke thema’s oneens is. Een kleine meerderheid wil het huwelijk openstellen (51-60%).

Dit is, onder de huidige evolutie in onze maatschappij, een goed percentage. Dit geeft immers aan dat een meerderheid van de bevolking de noodzaak van een degelijke regeling voor holebi’s inziet, en hier daadwerkelijk ook iets aan wil doen. De wil om de discriminatie van een bepaalde groep van de bevolking weg te werken bestaat. Dit is iets dat alleen maar toegejuicht kan worden, aangezien we moeten streven naar een maatschappij zonder (of zo min mogelijke) discriminatie.

2.3 Is Vlaanderen bereidt om adoptie mogelijk te maken voor koppels van gelijk geslacht?

Dit is een lastigere vraag. Verscheidene politieke partijen wilden wel dat de openstelling van het huwelijk er door kwam, maar wilden niet dat de adoptie er (nu al) kwam. We hebben het dan over de CD&V en de PRL/MR (dat de MR niet wilde instemmen in de adoptie was de voornaamste reden om de adoptie en het huwelijk bij dit voorstel van elkaar los te koppelen).

De mensen in Vlaanderen hebben niet één mening over deze zaak, aangezien de adoptie uiteenvalt in verscheidene deelvragen.

* Moet de partner van een zwangere lesbienne (door kunstmatige inseminatie) de mogelijkheid hebben om het kind te adopteren en zo het kind meer zekerheid te geven naar het verdere leven toe?

* Moet de partner van een homoseksuele ouder een soort van co-ouderschap kunnen uitoefen over de partner zijn/haar kinderen, om zo schenkingen, erfenissen en andere burgerrechterlijke zaken makkelijker te laten verlopen?

* Moet een homokoppel het recht hebben om samen het kind van een draagmoeder te adopteren, of de partner van de vader het recht om het kind te adopteren (als de moeder afstand doet van haar rechten op het kind)?

* Moeten holebi-koppels het recht hebben om een kind samen te adopteren?

Over één zaak kan iedereen het eens zijn, nl. dat het belang van het kind centraal staat bij een adoptie. Dat het kind in een goede thuis de kansen, de warmte en de genegenheid krijgt die het verdiend.

Over de andere subvragen heerst er verdeeldheid tussen de bevolking:

* Over de kunstmatige inseminatie zijn de meeste mensen het eens dat als het kind er toch is (er zijn nog steeds veel mensen tegen kunstmatige inseminatie bij lesbiennes), het een zo goed mogelijke bescherming nodig heeft. Zo is het best dat de tweede ouder het kind kan adopteren. Indien dit niet gebeurt, kan er een situatie ontstaan waar de biologische moeder komt te overlijden en het kind wettelijk gezien geen ouder meer heeft, terwijl zijn/haar andere moeder (die sinds de geboorte van het kind het kind mee verzorgd en opvoedt) er nog steeds is. Op juridisch gebied worden zij dan beschouwd als “totaal vreemden” voor elkaar. Voor deze soms schrijnende situaties is het best dat de partner van de moeder in de mogelijkheid verkeert om het kind te adopteren, om het zo juridische zekerheid te geven.

* Op de vraag om aan de partner van een holebi met kinderen (uit een voorgaand heterohuwelijk) rechten toe te kennen op burgerrechterlijk vlak (om zo erfenissen, voogdij, etc. makkelijker te maken), is Vlaanderen verdeeld. We zitten meestal nog steeds met een derde partij, nl. de natuurlijke vader of moeder van het kind die belangen heeft in de zaak. Op gebied van bescherming van het kind zijn de meesten geneigd om toe te geven dat het mogelijk moet zijn dat een eventuele erfenis van de “stiefouder” zonder al te veel successierechten zou moeten kunnen, maar op het gebied van adoptie zijn de meesten nog tegen. Wel zien velen een soort van co-ouderschap wel zitten, waarbij de partner daden kan stellen in het belang van het kind, maar geen volwaardige ouder is. (bv. Bijwonen van oudercontacten, kind vertegenwoordigen in de rechtbank, etc.).

* Op de vraag om aan de niet-vader van het kind bij een draagmoeder de mogelijkheid te bieden het kind te adopteren reageert Vlaanderen ook verdeeld, omdat ook hier een derde partij betrokken is.

* Op de vraag of holebi-koppels kinderen samen mogen adopteren reageren nog minder mensen volmondig ‘Ja’. Nochtans, de voorstanders groeien in aantal, omdat de meeste mensen zien dat een kind bij een holebikoppel alle kansen krijgt die het maar zal hebben. Het kind is immers volledig gewild, wat meestal betekent dat de ouders alles voor hun kind zullen doen om het een veilige en goede toekomst te kunnen bieden.

Volgens dezelfde INRA/Telefacts-enquëte blijkt dat 53% van de mannen en 33% van de vrouwen tegen de mogelijke (volle) adoptie is, waaruit blijkt dat de tijd nog niet rijp is om nu reeds adoptie toe te kennen aan holebikoppels. Toch zal het zeer moeilijk zijn om deze evolutie tegen te houden, aangezien er nu reeds verscheidene politieke partijen zijn die dit recht willen toekennen, omdat hun achterban hiervan het nut begint in te zien. Het voornaamste argument dat men kan aanvoeren is dat kinderen in holebi-relaties steeds gewild zijn, wat een goede zaak voor de ontwikkeling van het kind is.

De openstelling van de adoptie is waarschijnlijk een feit na het afronden van de volgende legislatuur in 2007. De meeste regeringspartijen hebben zich bereidt verklaard dit mogelijk te maken en ook deze discriminatie weg te werken.

3 De wereld t.o.v. holebiseksualiteit

3.1 Houding t.o.v. holebiseksualiteit in Europa en de rest van de wereld

Holebiseksualiteit wordt betrekkelijk goed aanvaard in Vlaanderen, zoals uit voorgaand hoofdstuk blijkt, maar dit is helemaal niet zo op internationaal vlak! Zo zijn verscheidene landen in de wereld waar holebiseksualiteit als ‘zondig’ wordt beschouwd. Meestal gaat het hier over Islamitische landen (Egypte, Afghanistan, etc.) [36] en Afrikaanse landen (Namibië, Zimbabwe, etc.) [37]. In deze landen worden holebi’s opgejaagd, gearresteerd, gefolterd en geëxecuteerd. Ook Azië en Latijns Amerika scoren, over het algemeen, niet bijster hoog in het aanvaarden van holebiseksualiteit. Oceanië doet het iets beter; net zoals Europa en Angelsaksisch Amerika.

Europa is het verst gevorderd in de aanvaarding van holebiseksualiteit. In Scandinavisch Europa is men het verst gevorderd. In West- Europa erkent elk land het gegeven holebiseksualiteit, en (bijna) alle staten van West- Europa geven rechten aan holebi’s ter bezegeling van hun relatie. De voormalige Oostbloklanden hinken momenteel nog achterop. Deze doen nochtans hun best om holebi’s rechten toe te kennen, dit soms uit eigen overtuiging, soms onder lichte dwang van de EU. De EU doet immers verwoede inspanningen om de situatie van holebi’s in de landen van de Unie, net als in de landen die kandidaat zijn om toe te treden bij de Unie, te verbeteren [38]. Zo heeft van de kandidaat lidstaten Roemenië holebiseksualiteit uit het strafrecht gehaald, om tegemoet te komen aan de wensen van de EU, en heeft de huidige lidstaat Oostenrijk de leeftijd voor homoseksuele contacten gelijkgeschakeld met die van heteroseksuele contacten.[39]

3.2 Geregistreerd partnerschap en adoptie in verscheidene landen

Verscheidene landen in de wereld hebben daadwerkelijk regelingen voor holebi’s getroffen op Burgerrechterlijk vlak. Meestal gaat het om een soort van partnerregeling (niet gelijk aan huwelijk).

Enkel in België (vanaf medio 2003) en in Nederland kunnen holebi’s een volwaardig huwelijk aangaan.

De vergelijkende tabel die zich op de volgende pagina bevindt, is gebaseerd op bijlage «A-020».[40]

Uit de tabel kunnen we afleiden dat de Europese Unie een goede beurt maakt op het gebied van holebirechten. Wel moeten we vaststellen dat in bepaalde landen van de EU een goede regeling i.v.m. partnerschap ontbreekt, zo denken we maar aan Italië en Griekenland.

Wat ook opvalt, is dat de Scandinavische landen als eerste de rechten van holebiseksuelen hebben erkend, met als koploper Denemarken dat dit reeds in 1989 deed.

4 Beweegredenen voor openstelling

4.1 Welke regelingen bestonden er voor de openstelling?

4.1.1 Het samenlevingscontract

Het is steeds mogelijk geweest (en is nog steeds mogelijk) om een samenlevingscontract af te sluiten indien men besluit dat men gaat samenwonen. Dit is niet echt geregulariseerd, aangezien dit bij een notaris geregeld wordt en de overheid hier niet van op de hoogte hoeft te zijn. Het is gewoon een contract tussen twee personen die besluiten om te gaan samenwonen en die enkele regelingen m.b.t. dat samenleven op papier willen vastleggen, om eventuele conflicten te vermijden. Zo kan bv. de huurverdeling hierin geregeld zijn. Het contract is enkel geldig tussen beide partijen, en heeft geen gevolgen toe naar derden.

Voor het aangaan van een samenlevingscontract hoeft men geen innige band te hebben (men hoeft geen koppel te zijn), maar dit wordt wel verondersteld! Zo kunnen vrienden die samen een huis kopen een contract aangaan, waarin ze vaststellen wat ze willen, maar dan gaat men er van uit dat het een koppel is. Beide vrienden kunnen dan geen andere relatie aangaan in die situatie. Ook kunnen personen van gelijk geslacht dit contract met elkaar aangaan.

Opgelet: Het gegeven dat dit contract geen innige band vereist, betekent niet dat het contract tussen meer dan twee personen kan gesloten worden.

Doordat dit een beperkte regeling is, enkel met betrekking op het samenleven van twee personen, is dit geen goede regeling voor koppels die hun relatie willen beschermen. Zo kan men geen regelingen m.b.t. erfenissen, etc. in dit contract treffen. Wel was dit de eerste regeling die mogelijk was voor holebi-koppels. Hierdoor komt het dat vele koppels hier ook van gebruik maakten.

4.1.2 De Wettelijke Samenwoonst

In 1997, na het ‘huwelijk’ van Tom Lanoye en René Los, namen enkele gemeenten zelf het initiatief om een samenlevingsregister aan te leggen. Hierin konden koppels met een samenlevingscontract hun contract laten registreren, eventueel met een ceremonie er bij. Deze ‘inschrijving’ had echter geen juridische gevolgen.

In 1998 heeft men op federaal deze regeling overgenomen, en men heeft het mogelijk gemaakt dat de contracten officieel in het rijksregister konden ingeschreven worden. Hierdoor konden koppels hun relatie voor het eerst officieel laten erkennen door de federale overheid.

In 2001 trad dan de “wet op de Wettelijke Samenwoonst” in werking, die een verdere uitwerking betekende van deze inschrijving in het rijksregister. Hiermee kon men verscheidene voordelen ontvangen van overheid en werkgevers, zoals bijv.: verlof op het werk bij overlijden één der ouders partner, etc. [41]

4.2 Redenen om het huwelijk open te stellen?

4.2.1 Discriminatie wegwerken

Het huwelijk wordt, in onze samenleving, nog steeds door een meerderheid van de bevolking aanzien als de ideale basis voor het duurzaam samenleven van twee personen.[42] Het huwelijk is een “verbintenis tussen twee personen, met als voornaamste doel het creëren van een duurzame samenlevingsband”.

De “klassieke” invulling van de term ‘huwelijk’ was ‘het gericht zijn op de voortplanting’. De reden dat het huwelijk vroeger strikt een hetero- aangelegenheid was, kan men hier in vinden. Het is immers nog steeds niet mogelijk dat twee personen van gelijk geslacht bij elkaar een kind kunnen verwekken.

Men opteerde er nu voor om het huwelijk open te stellen voor personen van gelijk geslacht, aangezien de klassieke definitie niet geldig is, volgens de wetgever.

Bovendien vindt de wetgever de relaties van hetero’s en holebi’s evenwaardig. In dit kader kan het niet zijn dat het ene koppel niet dezelfde rechten kan krijgen als het andere, evenwaardige koppel. Dit zou immers discriminatie zijn. (Deze evenwaardigheid van de relaties is bevestigd door een recente studie van de Duitse psycholoog Safet Seferovic.[43] )

Bovendien staat in het “Europees Verdrag van de Rechten van de Mens” dat ieder die de huwbare leeftijd heeft bereikt het recht heeft in het huwelijk te treden en een gezin te stichten.[44] Dit recht wordt in de huidige wetgeving aan de holebi’s ontzegd.

4.2.2 Eenvoudigste en beste oplossing

Als men er nog steeds van uit gaat dat een huwelijk gericht is op de voortplanting is er een probleem. Onder die voorwaarde zijn huwelijken tussen personen die reeds boven de leeftijd zijn gekomen om kinderen te krijgen, niet geldig, net zoals de huwelijken waarbij één der partners onvruchtbaar blijkt. Onder die voorwaarde zou men al deze huwelijken moeten ontbinden. Men heeft dus gekozen voor de eenvoudigste, en beste oplossing voor iedereen: de openstelling.

4.2.3 Men wil een duidelijk signaal geven

Met de openstelling is België het tweede land in de wereld die een volwaardig huwelijk kent voor personen van gelijk geslacht. Men geeft hiermee een zeer sterk signaal:

* Naar andere landen in de wereld toe

Met de openstelling kan de Belgische regering er voor blijven ijveren in de EU om de lidstaten te overtuigen van de noodzaak van een degelijke regeling betreffende de bescherming en erkenning van holebi-relaties. We mogen hierbij niet vergeten dat het over een bevolkingsgroep gaat die, verschillend van de aangehaalde studie, 5 à 10% [45] van de totale bevolking telt.

* Naar de eigen bevolking toe

Naar de gemeenschap, en in het bijzonder aan holebi’s die worstelen met hun geaardheid, wil men aantonen dat holebiseksualiteit geen zonde is, wat andere mensen ook mogen beweren. Met deze openstelling maakt de regering een sterk statement om zo holebi-jongeren te helpen met hun eventuele coming out; om hen aan te tonen dat ze zich er niet voor hoeven te schamen, dat het aanvaard wordt.

4.2.4 Men wil een complete oplossing bieden voor holebi-koppels

In 1998 werd het samenlevingscontract van kracht, maar het bleek dat deze regeling te minimaal was om een doeltreffende bescherming te bieden voor koppels die hun relatie degelijk willen beschermen. Zo werd o.a. het fiscale aspect niet geregeld.[46] Het huwelijk maakt een hoop zaken vanzelfsprekender, maar ook vermijdt men met het huwelijk een hoop papierwerk wanneer je samen bijv. een huis wilt bouwen of kinderen wilt opvoeden. Ook is het huwelijk voor holebi’s het ultieme bewijs van de integratie in de maatschappelijke en administratieve ordening. [47]

4.2.5 Men wil holebi-koppels, net zoals heterokoppels de keuze laten

Tijdens de discussie van de stemming van de openstelling werd door oppositiepartijen geopperd om het samenlevingscontract uit te breiden en het huwelijk niet open te stellen[48]. Hiervan werd afgeweken, omdat het huwelijk een grotere symbolische waarde heeft, en holebi-koppels, net zoals heterokoppels de keuze moeten hebben tussen dezelfde mogelijkheden.

4.3 Voor- en nadelen van het huwelijk t.o.v. samenwonen

Trouwen heeft ernstige gevolgen op burgerrechterlijk en fiscaal vlak[49]. Een overzicht:

Voordelen

* Hoop zaken worden vanzelfsprekender

* Relatie is bewezen, kan belangrijk zijn bij eventuele gerechtelijke problemen

* Je wordt bespaard van bergen papierwerk bij: de gezamenlijke aankoop van een huis, het samen opvoeden van (een) kind(eren), etc.

Nadelen

* Zware fiscale discriminatie voor gehuwden. Een samenwonend koppel wordt aanschouwd als twee alleenstaanden. Alleenstaanden worden verondersteld voor de kosten van huur, etc. alleen op te draaien, daarom dat ze minder belastingen moeten betalen dan gehuwden. Zo krijgen samenwonende alleenstaanden een groot belastingsvoordeel.

5 Het parlementaire proces

5.1 De wetgevende gebeurtenissen

Er is een betrekkelijk lange tijd gepasseerd tussen het lanceren van het voorstel op de ministerraad en de goedkeuring van de uiteindelijke wet door zowel Senaat als Kamer; een overzicht:[50]

Het verschil tussen “wetsontwerp” en “wetsvoorstel” wordt u uitgelegd in de “verklarende woordenlijst” achteraan dit werk.

5.2 De beslissing van de ministerraad

Op de ministerraad van 22 juni 2001 keurt men 2 voorontwerpen van wet, ingesteld door de minister van Justitie (Marc Verwilghen) goed. De adoptiehervorming werd goedgekeurd, maar in deze hervorming worden koppels van gelijk geslacht nog steeds uitgesloten[51].. Het tweede voorstel m.b.t. de openstelling van het huwelijk wordt wel aanvaard. In dit voorstel[52] werd geen regeling voor het afstammingsrecht naar voren gebracht, “omdat dit tot een te grote abstractie met de werkelijk zou leiden”, aldus de minister. De echte reden hiervoor is omdat men dacht dat men hiervoor geen meerderheid zou hebben gevonden, aangezien de Franstalige liberalen (PRL/MR) niet mee wilden werken.[53] Deze beslissing lokte positieve en negatieve reacties [54] uit, zowel van de holebi-gemeenschap als van de adoptiebureaus. Men betreurt het dat de adoptie en de afstamming niet geregeld gaan worden.

5.3 Het advies van de Raad van State

De Raad van State moet alle wetsontwerpen die van de regering afkomstig zijn nakijken op eventuele tegenstrijdigheid met de grondwet of met andere wetten. Hiervoor heeft ze een periode van één maand. Het ontwerp werd haar bezorgd op 18 juli 2001, en werd teruggegeven met advies op 12 november 2001, vier maanden na voorlegging.

In dit (negatief) advies stelt de Raad van State dat er geen discriminatie verbonden was aan het niet openstellen van het huwelijk voor personen van gelijk geslacht[55]. Zo stelt men dat in de rechtsleer steeds vanuit gegaan is dat een huwelijk tussen twee personen van verschillend geslacht plaatsvindt. Als men zou redeneren in de zin van “het staat zo in de rechtsleer omdat het steeds zo geweest is”, blokkeert men alle wetgevende initiatieven voor verandering.[56]

Op dit conservatieve advies van de Raad van State is veel reactie gekomen; zowel van politieke partijen, De Holebifederatie, als van private personen[57]. De regering heeft beslist dit advies naast zich neer te leggen en het oorspronkelijke voorstel in het parlement in te dienen.

5.4 Het 1ste voorstel bij de Kamer van Volksvertegenwoordigers

Het wetsontwerp werd op 30 januari 2002 door de regering in de Kamer van Volksvertegenwoordigers aangebracht (bijlage «K 50 1692/001»). Dit ontwerp was de uitwerking van het voorontwerp van wet dat op de ministerraad werd gestemd, dus zonder rekening gehouden te hebben met het advies van de Raad van State.

5.5 Het 2de voorstel in de Senaat

Omdat het wetsontwerp (bijlage «K 50 1692/001») vijf maanden onaangeroerd in de Kamer bleef liggen wegens “te veel werk”, werd het op 28 mei 2002 daar onttrokken. Er werd een nieuw wetsvoorstel (met zelfde inhoud) ingediend in de Senaat (bijlage «S 2-1173/1»)[58].

De indiening in de Senaat werd gedaan door senatoren van verscheidene politieke partijen, dit om aan het parlement en aan het land kenbaar te maken dat dit voor alle partijen een belangrijk voorstel was. Het gaat hier over: Jeanine Leduc (VLD), Philippe Mahoux (PS), Philippe Monfils (MR), Myriam Vanlerberghe (SP.a), Marie Nagy (Ecolo) en Frans Lozie (Agalev). Dit zijn niet toevallig allemaal meerderheidssenatoren die zetelen in de “commissie voor de Justitie, de commissie waarin het voorstel behandeld moet worden”. Door het voorstel door zes senatoren van die commissie te laten indienen, wist men bijna zeker dat het voorstel er door zou komen.

Wat ook duidelijk werd bij de indiening is dat Phillippe Monfils, fractieleider van de MR het voorstel niet zou goedkeuren indien zijn voorstel over de bio-ethiek niet werd goedgekeurd[59]. Dat is een typisch staaltje van politiek op zijn Belgisch, dat is niet meteen de beste manier om politiek te bedrijven en dit brengt zeker niet de beste resultaten op.

5.5.1 Amendementen

Nadat het voorstel aan de commissie toegewezen was, was het tijd om amendementen in te dienen (bijlage «S 2-1173/2»). Zo diende de MR-senator Monfils een voorstel in om een apart huwelijk voor personen van gelijk geslacht in het Burgerlijk wetboek op te nemen. Ook probeerden anderen het huwelijk alsnog tegen te houden door voorstellen tot uitbreiding van de Wettelijke Samenwoning in te dienen. Met deze amendementen werd de verdeeldheid tussen de MR en de andere meerderheidspartijen nog maar eens in de verf gezet, maar meestal was het de klassieke meerderheid (+CD&V) tegen het Vlaams Blok en de CdH. Ook werden nalatigheden van de opstellers rechtgezet, dit met het amendement van de heer H. Vandenberghe.

5.5.2 Voorbespreking, hoorzittingen, eindbespreking

Tijdens de voorbespreking maakte iedere senator het standpunt van zijn/haar partij bekend. In deze voorbespreking heeft men: over de noodzaak van de openstelling gedebatteerd, een korte historische achtergrond gegeven, een beknopte vergelijking gemaakt met andere Europese landen, etc.

Verder werd door verscheidene partijen kritiek geuit over: de ‘vertragingsmanoeuvres’ van de MR, het ontbreken van een mogelijke adoptie en van een degelijke uitwerking van het afstammingsrecht, waarmee men er ook op aandrong om dit in de volgende legislatuur te regelen.

De belangrijkste conclusie van de voorbespreking is dat er hoorzittingen komen met enkele specialisten over het wetsvoorstel.

* De heer Francis Martens, psycholoog[60]

- Hij is het eens dat de definitie van de term ‘huwelijk’ niet meer overeen komt met de huidige invulling, maar beschouwd wel ‘het huwelijk’ als het “bruggenhoofd” van het gezin.

- Hij klaagt aan dat de openstelling van het huwelijk zonder afstammingsrechterlijke gevolgen een slechte zaak is, aangezien het één een essentieel onderdeel is van het ander.

- Hij is voorstander van een goede regeling voor holebi’s, maar hij is geen voorstander om dat het huwelijk te maken, omdat dat te veel verwarring zou scheppen bij de bevolking. Hij stelt een andere benaming voor.

Conclusie:

Inzet

- Volwassenen beschermen tegen iedere vorm van discriminatie en uitsluiting op grond van een homoseksuele geaardheid en levenswijze

- Kinderen die opgroeien in het kader van een homoseksuele relatie beschermen tegen de gevolgen van een scheiding of een sterfgeval binnen die relatie. (ze dreigen immers beide ouders te verliezen)

Valkuilen

- In één ruk een van de belangrijkste transculturele bakens van de identiteit (nl. het huwelijk) op de helling zetten terwijl die er toch al slecht aan toe is

- Bij het streven naar een erkenning van de verschillen, overgaan tot assimilatie; m.a.w. het ontkennen van de verschillen

Oplossing

Holebi-koppels beschermen door hen dezelfde rechten te geven als gehuwde heterokoppels, vooral betreffende adoptie, maar deze relaties niet betitelen als “huwelijk”.

* De heer Olivier de Schutter, professor UCL[61]

Hij heeft 3 bedenkingen over het voorstel:

- Er is geen enkele instelling geschikt om het huwelijk te vervangen als het gaat over maatschappelijke erkenning van homoseksuelen, ook al is het een getrouwe kopie.

- De openstelling is een gelijkheidsvereiste geworden. Internationaal gezien begint men de niet-openstelling meer en meer als discriminatie te zien.

- Het huwelijk zonder afstammingsrecht is de titel ‘huwelijk’ niet waard. Hij pleit voor een regeling van het afstammingsrecht.

Oplossing

Holebi-koppels beschermen door hen dezelfde rechten te geven als gehuwde heterokoppels, door het huwelijk open te stellen, met afstammingsrecht inclusief.

* De heer Renchon, professor ULB[62]

Zijn bedenkingen luiden:

- Ofwel huwelijk voor iedereen wijzigen, ofwel afstammingsrecht wijzigen. Voorstel is onsamenhangend. Hiervoor zijn artikels BW 315[63] en 317[64] van cruciaal belang.

- Hij is van oordeel dat een huwelijk bedoeld is om eventuele kinderen op te vangen. Het is niet enkel een verbintenis tussen twee partners.

Oplossing

Aan het huwelijk afstamming aan vastkoppelen.

In de nabespreking werden nogmaals de verscheidene standpunten uiteengezet. De erkenning en afstamming van kinderen in holebi-koppels en de openstelling van het huwelijk worden definitief van elkaar losgekoppeld. [65]

Door de VLD wordt een artikel uit “The Economist” verwezen waarin men stelde dat “Het enige bezwaar dat men tegen een openstelling kan hebben is dat men het niet gewend is.” [66]

Ook blijkt uit de nabespreking (nogmaals) dat het Vlaamse Blok homofoob is. [67]

De senatoren hebben op het einde van de nabespreking de mogelijkheid om de door hun ingediende amendementen te bevestigen, of terug in te trekken. Dit wordt gedaan tijdens de bespreking en de verduidelijking van deze in de commissie.

5.5.3 Stemming in senaatscommissie

De stemming vond plaats op woensdag 23 oktober 2002.

Het ingediende voorstel werd eerst, zoals gebruikelijk, artikel per artikel aangenomen.

Van de amendementen wordt enkel het amendement van de heer Vandenberghe (CD&V) aanvaard, betreffende de vergetelheid van de opstellers.Het uiteindelijke voorstel wordt aangenomen met 11 tegen 4 stemmen.[68]. Na stemming worden de goedgekeurde artikelen en amendementen in één dossier verzameld, waarna dat naar de Plenaire vergadering werd verwezen.[69]

5.5.4 Opnieuw indienen van amendementen

De verscheidene senatoren hebben het recht, om na de verwerping van hun amendement in de commissie hun amendement opnieuw in te dienen. Zo moeten die het amendementen nogmaals in Plenaire vergadering besproken en gestemd worden.

Er werden slechts twee amendementen opnieuw ingediend.[70]

5.5.5 Bespreking en behandeling in Plenaire Senaat

Op 28 november 2002 besprak de Plenaire senaat het wetsvoorstel, maar hier rezen geen problemen. De opnieuw ingediende amendementen werden verworpen en de eindtekst van de commissievergadering werd aanvaard, dit met een meerderheid van 46 stemmen voor tegen 4 onthoudingen en 15verwerpingen[71]

Vanaf de aanvaarding van het voorstel verandert de benaming naar “wetsontwerp”.

5.5.6 Bespreking en behandeling in Plenaire Kamer

Omdat de senaat geen beslissingsbevoegdheid heeft i.v.m. wetten, was het noodzakelijk om dit wetsontwerp naar de kamer te sturen, zodat zij dit kon bekrachtigen en effectief “wet” laten worden. De kamercommissie heeft dan het recht om amendementen in te dienen die het voorstel kunnen aanpassen. Die eventuele aanpassingen worden dan in commissie gestemd, om nadien naar de Plenaire vergadering te gaan voor stemming. (Indien er veranderingen zijn worden deze opgenomen, gestemd in Plenaire Kamer en nadien teruggezonden naar de Senaat om de aanpassingen goed te keuren of te verwerpen.)

Bij dit voorstel werden geen nieuwe amendementen ingediend op vraag van de regering. Men wilde zo snel mogelijk dit ontwerp door de Kamer krijgen, met het oog op de verkiezingen van 18mei2003.

Zo kwam het dan dat het voorstel op 14 januari 2003 in kamercommissie[72] werd goedgekeurd, in Plenaire kamer tijdens de namiddagvergadering van donderdag 30 januari 2003 werd besproken en diezelfde avond, tijdens de avondvergadering (om 21h 12), werd goedgekeurd met 91 stemmen voor, 22 tegen en 9onthoudingen[73]

5.6 De goedgekeurde wet

We hebben nu een breed kader geschetst over holebiseksualiteit. Zo hebben we de geschiedenis besproken, de internationale status van aanvaarding van holebiseksualiteit en ten slotte het wetgevende initiatief. We hebben het nog niet gehad over de kern van de zaak: nl. de inhoud van de wet die werd goedgekeurd.

5.6.1 Inhoud

We baseren ons op bijlage S 2-1173/4, nl. “Wetsvoorstel tot openstelling van het huwelijk voor personen van hetzelfde geslacht en tot wijziging van een aantal bepalingen van het Burgerlijk Wetboek- Tekst aangenomen door de commissie voor de justitie”, aangezien deze tekst zowel in Parlementaire Senaat als kamer niet geamendeerd werd.

We besparen u de opsomming van de artikelen, maar we geven u wel een korte uitleg achter deze artikelen. De artikelen kan u perfect nalezen in bijlage S 2-1173/4, de volledige uitleg vindt u in bijlage S 2-1173/2.

* We kunnen stellen dat de meeste artikelen, en in het bijzonder artikelen 2, 3, 4, 5, 6 zijn opgesteld met het oog om het Burgerlijk Wetboek (BW) i.v.m. het huwelijk geslachtsneutraal te maken. Zo heeft men er niet voor gekozen om een apart hoofdstuk “Huwelijk voor personen van gelijk geslacht” te maken (zoals voorgesteld in de amendementen van Dhr. Monfils), maar heeft men de huidige artikelen van het BW herschreven naar geslachtsneutraliteit.

* Artikelen 10, 11, 12 handelen over het mogelijk verwekken van een kind buiten het huwelijk, en de gevolgen die hieraan verbonden zijn. Ook deze moeten geslachtsneutraal worden gemaakt.

* Verder gaat het nog over het geslachtsneutraal maken van de drie vermogens, de huur en de hypotheekregeling.

In de wet worden holebi’s erop attent gemaakt dat de erkenning van hun huwelijk in andere landen problemen kan opleveren. De meeste andere landen aanvaarden immers niet dat een huwelijk tussen twee personen van gelijk geslacht kan zijn, waardoor de zogenaamde ‘hinkende rechtsverhoudingen’ ontstaan tussen landen.

Tenslotte staat in de wet vermeld dat deze pas 4 maanden na publicatie in het Belgisch Staatsblad zal in werking treden, om zo de administraties tijd te geven om zich hierop voor te bereiden.

5.6.2 Wat ontbreekt er?

Het grote struikelblok voor de meeste meerderheidspartijen is dat er aan de wet geen afstammingsrechterlijke gevolgen worden/werden verbonden, dit voornamelijk onder druk van de PRL/MR. Een kind dat geboren wordt binnen een huwelijk tussen personen van gelijk geslacht stamt NIET automatisch af van beide partners. Dit zorgt er voor dat er een onzekerheid bestaat over de rechten van het kind uit een dergelijk huwelijk. [74] Hiervoor heeft men in het wetsontwerp de artikelen 315 en 317 van het BW geschrapt i.v.m. deze wet. Deze artikelen zijn dus niet van toepassing voor holebi-koppels.

Ook is het enkel mogelijk om te trouwen met personen uit landen waar het huwelijk ook is opengesteld voor personen van gelijk geslacht. In de praktijk komt het er (momenteel) op neer dat Belgische holebi’s enkel kunnen trouwen met Belgen of met Nederlanders.

Verder werd de lijn betreffende de afstamming verder getrokken in de adoptiekwestie. Er wordt aan dit huwelijk geen adoptie toegekend, wat nochtans wel een recht is van getrouwde heterokoppels.

5.6.3 Vergelijking met het Nederlands huwelijk

Over het algemeen komen beide regelingen overeen, maar de Nederlandse biedt meer mogelijkheden dan de Belgische.

Zo heeft men in België geen regeling getroffen m.b.t. eventuele kinderen uit een dergelijk huwelijk, en in Nederland wel. In Nederland heeft men immers de partners de mogelijkheid gegeven om een “gezamenlijk gezag” over de kinderen te kunnen uitoefen, of zelfs het kind te adopteren. Zo werkt men een belangrijk probleem, nl. het statuut van dat kind t.o.v. de partner van zijn/haar moeder of vader, weg. In België had men hier geen parlementaire meerderheid voor, waardoor men dit niet heeft kunnen doorvoeren. Nochtans is dit ook in België van zeer groot belang om kwesties zoals overlijden van de natuurlijke ouder niet nog dramatischer te maken voor het kind. Als men de natuurlijke ouder verliest kan men in Nederland nog steeds rekenen op de andere ouder. In België verliest het kind (bij een dergelijk overlijden) in een klap beide ouders, aangezien de partner van de ouder juridisch gezien geen band heeft met het kind. Ook is het zo dat bij een eventuele scheiding van een koppel met kinderen geen regeling bestaat in België, in tegenstelling tot in Nederland.

Wat kan in Nederland is dat iemand die de Nederlandse nationaliteit heeft, of verblijft in Nederland, trouwt met iemand uit een land waar de openstelling van het huwelijk geen feit is. In België kan dit niet. Waarschijnlijk probeert men zo schijnhuwelijken te voorkomen, maar dit is nog steeds een ernstige discriminatie. Personen die elkaar echt graag zien en die graag zouden willen trouwen, maar dit niet kunnen omdat de ene partner van buitenlandse herkomst is, worden hiermee gediscrimineerd.

5.6.4 Gevolgen van de wet

De wet is goedgekeurd op donderdag 30 januari 2003, maar pas gepubliceerd in het Belgisch Staatsblad op 28 februari 2003. Deze late publicatie is het gevolg van de achterstand die minister Verwilghen had opgelopen met handtekenen[77] van de wetten. Hierdoor was de wet op 25 februari 2003 nog steeds niet ondertekend, maar uiteindelijk is het toch gelukt om deze in februari te laten publiceren. Deze publicatie in februari was belangrijk voor de datum van inwerkingtreding. Er werd immers met een ‘wachtperiode’ van viermaanden rekening gehouden (na publicatie in het Staatsblad), alvorens de wet effectief in werking zou treden. Rekening houdend met die 4maanden- regel[78] treedt de wet dus in werking vanaf 1juni2003.

Deze datum van 1 juni 2003 is onder voorbehoud. Op 4 maart 2003 werd immers kenbaar gemaakt dat men deze wet door het Arbitragehof wil laten doorlichten. Dit Hof kan, na grondig onderzoek, een wet compleet of gedeeltelijk schorsen. Dit zou betekenen dat alles opnieuw moet gedaan worden, en dat holebi’s de komende maanden niet zouden kunnen trouwen.

We gaan er van uit dat 1 juni 2003 dé dag is, maar dit is niet de eerste dag dat men kan trouwen, omdat die dag een zondag is. Het is ook niet maandag 2 juni 2003, aangezien we rekening moeten houden met 14 dagen ondertrouw. Als we dit even op een rijtje zetten: 2 juni & 14 dagen ondertrouw komen we tot de vaststelling dat maandag 16 juni 2003 de allereerste dag is dat personen van gelijk geslacht met elkaar kunnen trouwen in België.

Doordat men kan trouwen verkrijgt men plichten en rechten. Deze rechten en plichten zijn bij holebi’s niet anders dan bij hetero’s. Zo gaat het over:

* Plicht tot samenwonen

* Plicht tot getrouwheid

* Plicht tot bijstand

* Recht op Vrijheid van beroep

* Recht op Autonomie betreffende inning en besteding eigen inkomsten

* Recht op Autonomie betreffende rekeningen en bankkluizen

* Recht op Autonomie betreffende woonplaats

* Plicht tot hulp en bijdrage

* Recht op Bescherming van de gezinswoning

* Plicht van Hoofdelijke aansprakelijkheid van de echtgenoten

* Recht op aangaan van huwelijkscontract

* Recht op gebruik partner’s naam

* Recht op gezamenlijke belastingsaangifte

* Etc.

Besluit

Het feit dat het huwelijk wordt opengesteld voor personen van gelijk geslacht is een positieve evolutie. Holebiseksuele relaties hebben nu (eindelijk) een goed uitgewerkte regeling die hen de kans geeft om hun relatie optimaal te beschermen. De discriminatie (om het huwelijk aan personen van gelijk geslacht te ontzeggen) is weggewerkt, wat enkel kan toegejuicht worden.

Het grote probleem met deze wet is dat men hiermee wel een discriminatie heeft weggewerkt, maar ook heeft men verscheidene andere discriminaties in het leven geroepen.

Zo vormt het ontbreken van een degelijke regeling voor de kinderen uit holebi-koppels een grote handicap van deze wet. Het afstammingsrecht is immers niet van toepassing op huwelijken tussen personen van gelijk geslacht. Dit brengt met zich mee dat er geen enkele bescherming is uitgewerkt om de kinderen uit het huwelijk, ofwel geboren uit het huwelijk ofwel uit een voorgaand huwelijk, rechten te geven binnen het huwelijk. Dit zorgt voor een zeer fragiele juridische toestand van deze kinderen. Indien er iets gebeurd met de natuurlijke ouder van het kind, heeft diens partner geen rechten en geen plichten meer t.o.v. het kind, wat soms voor drama’s kan zorgen.

De andere handicap van deze wet is het niet toestaan van adoptie aan holebi-koppels. Men stelt de adoptie open voor samenwonenden, maar niet voor getrouwde holebi’s. Dit is op zijn minst gezegd een discriminatie! Onder de huidige regeling is het wel mogelijk dat één der partners een kind adopteert, maar gezamenlijk kunnen holebi’s geen kinderen adopteren. Dit is gewoon absurd! Tevens is het grote probleem bij de éénpersoonlijke adoptie van een kind, dat de partner van de adoptant moeilijkheden ondervindt m.b.t. zijn/haar rechten en plichten t.o.v. het kind bij een eventueel overlijden van de adoptievader of –moeder (=de adoptant).

Deze twee discriminerende handicaps zijn een blamage op de goede intenties van de paars-groene meerderheid van de regering Verhofstadt I. Nochtans waren de meeste regeringspartijen het er over eens dat discriminatie koste wat kost vermeden moest worden, maar de PRL/MR besliste daar anders over.

Eindconclusie

We kunnen stellen dat de openstelling een belangrijke symbolische stap is van België, zowel naar de eigen bevolking toe als naar andere landen. De boodschap die België hiermee geeft is dat het er alles aan doet om holebi- discriminatie zoveel mogelijk weg te werken. Tevens spoort ze andere landen aan dit ook te doen.

Toch moeten we stellen dat de regeling niet volledig is, zeker vergeleken met de Nederlandse regeling. We kunnen alleen maar hopen dat de politici bij de volgende regeringsonderhandelingen hun gezond verstand gaan gebruiken en de eis om de bestaande discriminaties weg te werken op tafel gooien. (iets wat de meeste politieke partijen immers beloven met het oog op de verkiezingen van 18 mei 2003.)

Verklarende Woordenlijst

Amendement : tegenvoorstel of uitbereiding van een wetsvoorstel of –ontwerp door parlementariër

Arbitragehof : Federale overheidsinstantie met de bevoegdheid om wetten te bestuderen en eventueel te vernietigen.

Biseksueel : een man die zich aangetrokken voelt tot zowel vrouwen als mannen, een vrouw die zich aangetrokken voelt tot zowel mannen als vrouwen

Coming-out : het aan anderen kenbaar maken van je holebi- zijn

Draagmoeder : vrouw die zich bereidt verklaart om voor andere mensen een kind op de wereld te zetten, om daarna afstand te doen van dit kind

Hetero : een man die zich aangetrokken voelt tot vrouwen, een vrouw die zich aangetrokken voelt tot mannen

Holebi : verzamelnaam voor homo’s, lesbo’s en biseksuelen

 => Opmerking: EEN holebi bestaat niet, holebi is hier gewoon gebruikt om plaats te besparen. Niemand is holebi; Als men holebi is, is men: ofwel homo, ofwel bi(seksueel), ofwel lesbisch.

Holebiseksualiteit : verzamelnaam voor het aangetrokken zijn tot hetzelfde geslacht of tot beide geslachten

 => Opmerking: holebiseksualiteit is hier eveneens gebruikt om plaats te besparen. Hiervoor geldt dezelfde redenering als voorgaand.

Homo(seksueel) : een man die zich aangetrokken voelt tot mannen

Kunstmatige inseminatie : kunstmatige bevruchting met spermadonor

Legislatuur : periode tussen twee opeenvolgende verkiezingen, op federaal vlak is dit normaal om de 4 jaar

Lesbienne, Lesbo : een vrouw die zich aangetrokken voelt tot vrouwen

Parlement : vergadering van afgevaardigden van het volk die beslissen over het bestuur van het federale België, de wetgeving is haar bevoegdheid

* Kamer (van volksvertegenwoordigers): beslissingsbevoegdheid

* Senaat : reflexiekamer

Raad van State : Federale overheidsinstantie

* Afdeling administratie = hoogste administratief rechterlijke instantie van België

* Afdeling wetgeving = adviescommissie bij wetsontwerpen; verplicht advies bij ontwerp vanuit regering, mogelijk advies bij ontwerp uit parlement

Seksuele revolutie : periode in de jaren 60 van de 20^ste eeuw waarin seksualiteit een gemeengoed werd, beter gekend als “de flowerpower”

Wetsontwerp : voorstel ingediend door de regering OF goedgekeurd wetsvoorstel

Wetsvoorstel : voorstel ingediend door een parlementariër