De negatieve gevolgen
van humanitaire hulp op conflicten

Een gevalstudie van Caritas International België
in het gebied van de Grote Meren,
Centraal-Afrika

Tine Deschacht

Scriptie voorgelegd aan de Faculteit Sociale Wetenschappen,
voor het behalen van de graad van
Licentiaat in de Politieke Wetenschappen.

Academiejaar: 2005-2006

Katholieke Universiteit Leuven

Promotor : Prof. Dr. L. REYCHLER
Verslaggever : Prof. Dr. P. DEVELTERE

Voorwoord

Inleiding

Hoofdstuk 1: Probleemstelling: conflicten en humanitaire hulp

    1. Wat zijn conflicten?

        1.1. Definitie

        1.2. Hoe ontstaan conflicten? 

        1.3. Conflictdynamiek

        1.4. Kenmerken van hedendaagse conflicten

    2. Wat is humanitaire hulp?

        2.1. Definitie

        2.2. Principes van humanitaire hulpverlening

        2.3. Spelers in de humanitaire hulpverlening

        2.4. Recente trends

            2.4.1. Kwantitatieve veranderingen

            2.4.2. Kwalitatieve veranderingen

            2.4.3. Politisering van humanitaire hulpverlening

    3. Humanitaire hulp in conflictgebieden

    4. Onderzoeksvragen en methodologie

Hoofdstuk 2: Theoretisch kader: de negatieve gevolgen van humanitaire hulp op conflicten

    1. Mary Anderson, John Prendergast en Pierre Perrin

        1.1. Mary Anderson

        1.2. John Prendergast

        1.3. Pierre Perrin

    2. De negatieve gevolgen van humanitaire hulp door veranderingen in de militaire, politieke en sociale, en economische situatie

        2.1. Veranderingen in de militaire situatie

            2.1.1. Het rechtstreeks of onrechtstreeks leveren van goederen aan de strijdende partijen

                a) Diefstal

                b) Belasting

                c) Onvermijdelijke diffusie van goederen

                d) Substitutie-effect

            2.1.2. Hulp als oorlogsinstrument

                a) Misbruik van humanitaire infrastructuur

                b) Beïnvloeden van de toegang tot de bevolking

                c) Beïnvloeden van volksverhuizingen

        2.2. Veranderingen in de politieke en sociale situatie

            2.2.1. Hulpverlening versterkt de motieven van een conflict

                a) Perceptie van ongelijke verdeling van hulpgoederen

                b) Versterken van machtsongelijkheden

                c) Gebruik van publiciteit 

            2.2.2. Legitimatie van mensen en acties

            2.2.3. Dekmantel voor politieke inactiviteit

            2.2.4. Impliciete boodschappen van humanitaire hulpverlening op de conflictomgeving

                a) Defensieve houding - gebruik van wapens en macht

                b) Ongelijkheid tussen mensen

                c) Competitie en wantrouwen

                d) Gevoel van machteloosheid

        2.3. Veranderingen in de economische situatie

            2.3.1. Financiële implicaties (geld)

            2.3.2. Invloed op lokale markten en productie (goederen)

            2.3.3. Gevolgen voor de arbeidsmarkt (werk)

    3. Besluit

Hoofdstuk 3: Caritas International België in het gebied van de Grote Meren, Centraal-Afrika

    1. De crisis in het gebied van de Grote Meren, 1993-1996

        1.1. Rwanda

        1.2. Zaïre

        1.3. Burundi

    2. Caritas International België

        2.1. Visie en missie

        2.2. De projecten in het gebied van de Grote Meren

    3. Moeilijkheden bij het verlenen van humanitaire hulp in het gebied van de Grote Meren

        3.1. Veiligheidsproblemen

        3.2. Logistieke problemen

        3.3. Samenwerking met lokale partners

    4. Negatieve gevolgen van de hulpverlening van Caritas België in het gebied van de Grote Meren

        4.1. Veranderingen in de militaire situatie

            4.1.1. Het rechtstreeks of onrechtstreeks leveren van goederen aan de strijdende partijen

                a. Het voeden van een bevolking … en ‘génocidaires’

                b. Diefstal en belasting in een onveilige omgeving

            4.1.2. Hulp als oorlogsinstrument – misbruik van humanitaire organisaties

        4.2. Veranderingen in de politieke en sociale situatie

            4.2.1. Hulpverlening versterkt de motieven van het conflict

            4.2.2. Legitimatie van de leiders in Shaba (Katanga)

            4.2.3. Dekmantel voor internationale inactiviteit

            4.2.4. Impliciete boodschap van Caritas België op het conflict in de Grote Meren

        4.3. Veranderingen in de economische situatie

    5. Besluit

Hoofdstuk 4: Reductie negatieve impact van humanitaire hulp

    1. Analyse van de impact van hulpverlening op conflicten

        1.1. Conceptuele verduidelijking

            1.1.1. Definitie van impact

            1.1.2. Methoden voor het uitvoeren van een impactanalyse

            1.1.3. Wanneer kunnen we een impactanalyse uitvoeren?

            1.1.4. Moeilijkheden

        1.2. CIAS, ‘Aid for Peace’ en ‘do no harm’

            1.2.1. Conflict Impact Assessment

            1.2.2. ‘Aid for Peace’

            1.2.3. ‘do no harm’

        1.3. Fasen van de impactanalyse

            1.3.1. Conflictanalyse

            1.3.2. Noden van de conflictomgeving - voorwaarden voor vrede

            1.3.3. Beschrijving van de interventie

            1.3.4. Impact van de conflictomgeving op de interventie

            1.3.5. Impact van de interventie op de conflictomgeving

        1.4. Dynamisch model

        1.5. Voorwaarden voor een impactanalyse

        1.6. Problemen bij een impactanalyse

        1.7. Functies van een impactanalyse

    2. Ervaringen van Artsen Zonder Grenzen, Caritas International België en Oxfam Solidariteit

        2.1. Taboe?

        2.2. Integratie van conflictgevoeligheid in de hulpprogramma’s

            2.2.1. Context en conflictanalyse – militaire situatie

            2.2.2. Capaciteiten voor vrede – politieke en sociale situatie

            2.2.3. Ontwikkeling van lokale initiatieven – economische situatie

        2.3. Humanitaire hulpverlening volgens het ‘do no harm’ principe: gevolgen

Algemeen besluit

Referenties

Lijst der afkoringen