Besluit

Op 21 september 1906 had Gent de eer om de allerlaatste Europese voorstelling van Buffalo Bill's Wild West Show te mogen aanschouwen. Hiermee werd de derde tournee in Europa afgesloten en keerde de Amerikaanse delegatie onder leiding van kolonel William F. Cody definitief terug naar de Verenigde Staten. Sinds 1883 was Buffalo Bill reeds op pad met zijn Wild West Show, die gaandeweg was uitgegroeid van een eenvoudige circusachtige voorstelling tot een ‘Drama van Beschaving’. Dit twee uur durende openluchtspektakel omvatte een ‘historische’ reproductie van de verovering van het Wilde Westen en ensceneerde het romantische leven aan de frontier. De aandacht ging vooral uit naar de ruitervaardigheden van ‘The Congress of Rough Riders of the World’, de schiettechnieken van Annie Oakley, de jacht op de bizons, de aanvallen op de postkoetsen en last but not least de strijd tegen de indianen. Kortom, de Wild West Show zorgde voor een weergave van alle typische elementen van de westwaartse expansie van de Anglo-Amerikaanse kolonisten.

William F. Cody kende het frontiergebied als geen ander. Op jonge leeftijd was hij enkele jaren ruiter geweest voor de Pony Express en had hij bijgedragen tot de aanleg van de spoorwegen door in te staan voor het leveren van buffelvlees voor de arbeiders. Het was tijdens deze job dat hij trouwens de bijnaam ‘Buffalo Bill’ verwierf. In dienst van het Amerikaanse leger had hij meegevochten in de Burgeroorlog en nam hij deel aan enkele veldslagen tegen de indianen, waaronder de slag van Summit Springs de belangrijkste was. Ten slotte werd hij ten tijde van de opleving van de Ghost Dance Movement gevraagd om met Sitting Bull te onderhandelen. Hoewel deze opdracht uiteindelijk geschorst werd, toont het aan dat Buffalo Bill een belangrijk figuur was geworden.

Gaandeweg begon men William Cody te bestempelen als een ware frontierheld en de romanschrijver Ned Buntline speelde hierop in. Hij koos de de figuur van Buffalo Bill als hoofdpersonage van zijn westernverhalen en aarzelde niet om wat verbeelding en fantasie te gebruiken. Door de avonturen van zijn alter-ego, waarbij heroïsch feit en romantische fictie werden gemengd, werd Cody een nationale folkloristische held. Een volledige commercialisering van het product ‘Buffalo Bill’ liet niet lang op zich wachten. Verschillende toneelstukken waarin zijn personage centraal stond, werden opgevoerd en in 1872 nam hij de stap om zelf zijn intrede te doen als acteur. Elf seizoenen lang stond Cody op de planken en speelde drama's die elk cliché omtrent het Wilde Westen omvatten, zoals de strijd tussen de geciviliseerde blanken en de wilde indianen.

Wanneer Buffalo Bill in 1883 zijn Wild West Show opstartte, was het succes een vooropgesteld feit. De Amerikaanse bevolking beschouwde hem namelijk als het symbool van de westerse pioniersgeest en zag in hem de personificatie van de Amerikaanse waarden. Wegens het overweldigend succes werd er besloten om de Wild West Show ook een kans te geven in het buitenland. Tot driemaal toe kwam Buffalo Bill met zijn cowboys en indianen naar Europa en verbleef daarbij zo'n tien jaar op het continent. Tijdens de eerste Europese tournee (1887-1888) was hij te gast in Engeland, waar hij het Gouden Jubileumfeest van koningin Victoria bijwoonde. De tweede tournee werd gekenmerkt door een deelname aan l'Exposition Universelle te Parijs, een bezoek aan paus Leo XIII en een kort verblijf in België (28 mei-17 juni 1891). Ten slotte mocht men Buffalo Bill opnieuw verwelkomen tijdens de periode 1902-1906 voor zijn af-scheidstournee, die hij beëindigde in België (14-21 september 1906).

Hoewel de show in 1913 werd geschorst, heeft Buffalo Bill een blijvende stempel gedrukt in het geheugen van menig Europeaan. De komst van Buffalo Bill was een niet-alledaags gebeuren en de organisatie en opbouw van de voorstellingen waren bijzonder spectaculair. De programmaboekjes die bij de vertoningen werden aangeboden, kunnen beschouwd worden als een weerspiegeling van de voorstellingen zelf. Er werd verkondigd dat de roodhuiden moesten verdwijnen, ten voordele van de Amerikaanse westwaarste expansie. Toch had men geen volledig negatief beeld van de roodhuiden en zeker rond de eeuwwisseling - wanneer de verovering van het Wilde Westen was voltooid en de indianen in de reservaten bedwongen - was er plaats voor nostalgie. Op dat ogenblik begon men te beseffen dat een cultureel erfgoed dreigde verloren te gaan en aanzag men hen als een curiosum waarover men meer wilde weten. Omdat Buffalo Bill gretig inspeelde op de verwachtingen van het publiek, zagen de indianen zich in een dubbelzinnige inferieure positie geplaatst. Enerzijds moesten ze wild en barbaars zijn, zodat hun onderwerping goed te praten was, anderzijds moesten ze zich voordoen als goede verliezers die de overheersing van de blanke beschaving aanvaard hadden. Bovendien beweerde William Cody dat zijn show waarheidsgetrouw en educatief was. In plaats van een historische weergave draaide de show echter uit op een ware circusvertoning, waarbij de toeschouwers alleen maar hun stereotiepe visie op de indiaan als een inferieur en barbaars wezen bevestigd zagen.

Hoewel Buffalo Bill's Wild West Show voor de meeste Europeanen een eerste gelegenheid vormde om de Amerikaanse inheemse bevolking in levende lijve te zien, besteedde de pers bijzonder weinig aandacht aan de indianen. Wanneer dit wel gebeurde, waren het voornamelijk beschrijvende artikels over de manier waarop de indianen in de show werden voorgesteld. Op die manier kan de pers medeverantwoordelijk gesteld worden voor de verspreiding van het populaire beeld van de bloeddorstige en primitieve indiaan, zoals dat reeds in de programmaboekjes was aangekondigd.

Hoewel Cody in het dagelijkse leven de indianen als ‘evenwaardig’ aanzag, heeft hij echter nooit het stereotiepe beeld willen doorbreken. De indianen werden als inferieur beschouwd en dat bleef ook zo in zijn show. Allicht heeft hij nooit de noodzaak aangevoeld om de indiaan voor de ogen van het publiek uit zijn sociale minderwaardigheid op te heffen, maar hij heeft zich bij de algemeen geldende normen neergelegd. Buffalo Bill en zijn Wild West Show hebben dus in grote mate bijgedragen tot het versterken, zoniet tot het vormen, van het traditionele beeld dat tot op onze dagen is blijven voortbestaan.

De mythe omtrent het Wilde Westen heeft zich doorheen de 20ste eeuw voornamelijk verspreid via de populaire massamedia. Wat de beeldvorming van de indianen betreft, zien we zowel in de stripverhalen als in de films een duidelijke positieve evolutie. Terwijl de indiaan tijdens de eerste helft van de 20ste eeuw louter werd afgebeeld als een gevaarlijke vijand van de blanken, valt er vanaf de jaren '50 enige nuancering tegenover het rode ras op te merken. Geleidelijk aan werd de indiaan in een nieuw daglicht geplaatst wat - althans bij de strips - resulteerde in verhalen waarin indianen de hoofdrol vertolken. Hierbij worden de blanken steeds minder sympathiek voorgesteld. De figuur van Buffalo Bill vinden we regelmatig terug, vooral in de film, in mindere mate in de strips. De nadruk ligt voornamelijk op zijn heroïsche activiteiten aan de frontier. Afhankelijk van het moment waarop de strip en de films verschenen, werden de indianen al dan niet positief voorgesteld. We zouden kunnen stellen dat de algemene evolutie van de beeldvorming wordt gevolgd, waardoor inderdaad bijgedragen werd aan de verspreiding van het populaire beeld van de indiaan.