Het Klooster van Boudelo 1700-1800 (Yves Beaurain)

Sint-Gillis-Waas en Sint-Pauwels worden samen behandeld, omdat het grondbezit in deze twee parochies nauw met elkaar verbonden is. Wellicht worden ze daarom ook samen behandeld in het pachtboek van 1741. Noch voor Sint-Gillis, noch voor Sint-Pauwels is er enig cartografisch materiaal overgeleverd. Asaert heeft het in zijn inventaris wel over een gekleurde plattegrond van de goederen in Sint-Gillis en Sint-Pauwels, maar het stuk papier in kwestie is nauwelijks de naam plattegrond waardig en is absoluut van geen nut voor ons[1]. We moeten bijgevolg het pachtboek van 1741 vergelijken met Popp en we zijn er via deze methode in geslaagd het grondbezit van Boudelo te visualiseren. Er zijn drie redenen voor dit slagen. Ten eerste is de informatie die het pachtboek geeft omtrent de ligging van de percelen voldoende om doelgericht te zoeken in de Popp-legger. Ten tweede ligt het grondbezit geconcentreerd binnen twee wijken in Sint-Gillis en binnen één wijk in Sint-Pauwels. Ten derde is de perceelsstructuur van beide parochies vrij eenvoudig, met blokpercelen die gemakkelijk kunnen opgespoord worden in de legger van Popp.

De vergelijking tussen het pachtboek en Popp wordt weergegeven in onderstaande tabel :

WIJKEN	PACHTBOEK 1741[2]			POPP[3]		VERSCHIL
	R	ha.	P	ha.	P	ha.	P
SINT-GILLIS-WAAS
Pauwels Bek	7395	10,99	14	10,53	17	-0,46	3
D' Ast	7666	11,39	14	10,84	18	-0,55	4
SUBTOTAAL	15061	22,38	28	21,37	35	-1,01	7
SINT-PAUWELS
Pauwels Broek	12085	17,95	20	17,11	21	-0,84	0
SUBTOTAAL	12085	17,95	20	17,11	21	-0,84	0
TOTAAL	27146	40,33	48	38,48	56	-1,85	7

Het is vrij eenvoudig om het grondbezit in Sint-Gillis-Waas en Sint-Pauwels te lokaliseren en te visualiseren op basis van de vergelijking van het pachtboek met de Popp-legger. We vertrekken van de naam van de wijken. D’ Ast in Sint-Gillis is een behoorlijk kleine wijk en het grondbezit is er vrij uitgebreid. Samen met de eenvoudige perceelsstructuur van de parochie, namelijk duidelijke blokpercelen, is deze informatie eigenlijk al voldoende om met een grote kans op succes te kunnen zoeken in de legger van Popp. Bovendien hebben we nog bijkomende gegevens. Enkele percelen worden namelijk gesitueerd t.o.v. de heerweg, die we ook terugvinden op de Popp-kaart[4]. We kunnen dus van daaruit beginnen zoeken. Bovendien liggen alle percelen van Boudelo weer in een cluster bij elkaar, zoals we ook kunnen afleiden uit de beschrijving van de ligging (cf. voetnoot 42).

De reden om Sint-Gillis en Sint-Pauwels samen te bespreken ligt in de wijken Pauwels Bek en Pauwels Broek. Het grondbezit dat Boudelo in deze wijken heeft is namelijk nauw verstrengeld over de parochiegrenzen heen. Het grondbezit in zowel Pauwels Bek als in Pauwels Broek wordt gedeeltelijk gesitueerd aan de grens tussen Sint-Gillis en Sint-Pauwels[5]. Het zou daarom zinloos zijn om de beide parochies afzonderlijk te bespreken. Deze informatie omtrent de ligging van de percelen in het bezit van Boudelo, is daarenboven ook het ideale vertrekpunt om in de legger van Popp op zoek te gaan naar de desbetreffende percelen. Het vergelijken met de legger van Popp is in het geval van Sint-Pauwels niet zo moeilijk omdat het grondbezit redelijk groot is en geconcentreerd ligt binnen één wijk. Bovendien weten we dat verschillende percelen aan de grens met Sint-Gillis liggen en worden daarnaast ook nog een aantal percelen gesitueerd aan de grens met Kemzeke[6]. Voor Sint-Gillis is de zoektocht iets ingewikkelder omdat de wijk groter is en omdat het grondbezit van Boudelo verspreid ligt over twee wijken. Meerdere percelen worden echter gesitueerd aan een beek die we ook op de Popp-kaart terugvinden (cf. voetnoot 43), zodat het zoekgebied binnen deze wijk toch nog wat verkleind wordt.

Ondanks deze gunstige omstandigheden om het grondbezit te visualiseren, kunnen we nooit echt zeker zijn van de precieze ligging van de percelen. Maar de omstandigheden zorgen er wel voor dat de graad van correctheid toeneemt.

WIJKEN	PACHTBOEK 1652[7]			PACHTBOEK 1741			VERSCHIL
	R	Ha.	P	R	ha.	P	R	ha.	P
SINT-GILLIS-WAAS
Pauwels Bek	7379	10,96	14	7395	10,99	14	16	0,03	0
D' Ast	7019	10,43	13	7666	11,39	14	647	0,96	1
SUBTOTAAL	14398	21,39	27	15061	22,38	28	663	0,99	1
SINT-PAUWELS
Pauwels Broek	9970	14,81	18	12085	17,95	20	2115	3,14	2
SUBTOTAAL	9970	14,81	18	12085	17,95	20	2115	3,14	2
TOTAAL	24368	36,20	45	27146	40,33	48	2778	4,13	3

Het grondbezit in Sint-Gillis-Waas ondergaat zeer weinig evolutie. De oppervlakte stijgt met 4,42 procent of 0,99 hectare. Het aantal percelen neemt met amper één toe, zijnde 3,57 procent. Deze geringe evolutie hebben we ook bij andere parochies aangetroffen, vooral dan in de wijken met een kleinere concentratie grondbezit.

In D’ Ast is er in 1652 één perceel minder dan in 1741. Het welke is gemakkelijk te achterhalen door de perceelsoppervlaktes uit de pachtboeken te vergelijken. In Pauwels Bek is er niets veranderd. In dit geval kunnen we de 18^de-eeuwse reconstructiekaart gewoon behouden.

In Sint-Pauwels is er ook weinig veranderd. De oppervlakte is gestegen met 3,14 hectare of 17,49 procent. Dit is een toch vrij forse stijging, hoewel er in 1741 maar twee percelen meer zijn dan in 1652. Dit is een stijging met 10 procent. De desbetreffende percelen kunnen we achterhalen door de pachtboeken met elkaar te vergelijken.

[1] R.A.G., Archief Boudelo, nr. 1668.

Zie ook : G. ASAERT, Het archief van de abdij van Boudelo te Sinaai-Waas en te Gent. Deel I – inventaris, Gent, Algemeen Rijksarchief Brussel, 1976, pp. 143-144.

[2] R.A.G., Archief Boudelo, nr. 533, ff^o 333-366.

[3] K.B., Kaartenzaal, Legger Popp Sint-Gillis-Waas.

U.B.G., B.R.K.Z., Legger Popp Sint-Pauwels, losse leggers map 19.

[4] ‘St. Gillis in d’ Ast, suijt den Herwegh

nr. 104 : 480 roeden, nr. 103 : 312 roeden, nr. 102 : 392 roeden

Lucas de Muijnck ende Jan Van Walle hebben in pachte 3 ghem(eten) 284 roeden, prijs 209 roeden, oost de volghende nr. 107, 109, 112, suijt den herwegh, noort den voorgaenden nr. 105…’, in : R.A.G., Archief Boudelo, nr. 533, f^o 351.

[5] Voorbeeld van een pachtartikel van Sint-Gillis :

‘St. Gillis, St. Pauwelsbeck

nr. 87 : 785 roeden, nr. 96 : 608 roeden

Pieter Schuerman filius jans heeft in pachte 4 ghem(eten) 193 roeden in 2 stucken t’ I^e gheleghen heel op St. Gillis, noort ende west de beke, t’ 2^e gheleghen een hoexcken op St. Gillis de reste op St. Pauwels…’, in : R.A.G., Archief Boudelo, nr. 533, f^o 340.

Voorbeeld van een pachtartikel van Sint-Pauwels :

‘St. Pauwels, St. Gillis in St. Pauwelsbeck

nr. 82 : 177 roeden, nr. 83 : 583 roeden, nr. 84 : 699 roeden

Jan Wittock filius Pieters heeft in pachte 4 ghem(eten) 259 roeden in drij stucken de eerste 2 op St. Pauwels met een deel van t’ derde, de reste op St. Gillis, oost de beke, suijt den voorgaenden nr. 80 ende nr. 81, noort nr.85 ende nr.86…’, in : R.A.G., Archief Boudelo, nr. 533, f^o 337.

[6] ‘St. Pauwels in Pauwels broeck

nr. 77 : 513 roeden, nr. 78 : 485 roeden, nr. 79 : 486 roeden, nr. 80 : 523 roeden, nr. 81 : 252 roeden

Jan Baptiste Lent heeft in pachte 7 ghem(eten) 161 roeden in 5 stucken oost de beke, suijt nr. 76 etc sup fol 335 art ii, west het ghescheet van Kemseke noort de volgende nr. 82 etc…’, in : R.A.G., Archief Boudelo, nr. 533, f^o 337.

[7] In het pachtboek van 1652 worden Sint-Pauwels en Sint-Gillis-Waas wel apart behandeld :

Sint-Pauwels in : R.A.G., Archief Boudelo, nr. 527, ff^p 286-293.

Sint-Gillis-Waas in : R.A.G., Archief Boudelo, nr. 527, ff^o 294-305.