INLEIDING : DE GESCHIEDENIS VAN EEN BEST-SELLER.

Wie kent niet “Ons Kookboek” ? Menig jong paar herinnert het zich als één van de talrijke huwelijkscadeaus. Katholieke scholen bieden het hun vrouwelijke rethorica-studenten aan ter gelegenheid van de plechtige proclamatie. Wanneer ik afgelopen jaar mensen vertelde over mijn thesisonderwerp, waren de reacties zeer uiteenlopend.

Enerzijds werd ik overspoeld door enthousiasme. Eenieder kende wel een vriend of familielid waar het boek af en toe de keukentafel sierde. Mensen die het bewuste boek niet onder de naam “Ons Kookboek” kenden, bleken het boek uiteindelijk toch al gezien te hebben, wanneer ik de kaft van één van de laatste uitgaven beschreef. Dat ook individuen zonder een wetenschappelijke opleiding een zekere betrokkenheid tot het onderwerp konden voelen, werkte voor mij enorm stimulerend. Ik heb dan ook op ieder ogenblik geopteerd voor de meest toegankelijke benadering van de gegevens. Historisch onderzoek naar het dagelijkse bestaan van grote groepen mensen behoort mijns inziens de kloof tussen de wetenschappelijke wereld en de leefwereld van de betrokkenen zo klein mogelijk te houden.

Anderzijds waren er ook de sceptische reacties, die bijna eenduidig vanuit de hoek der hoger geschoolden kwamen. Een enkel boek als uitgangspunt voor een eindverhandeling kiezen, lijkt voor niet- filologen nogal absurd.  Wanneer men echter voor ogen houdt dat het eerste boekje van de drukpersen rolde in 1927 [1] en 391 recepten bevatte, verspreid over 157 pp. [2], terwijl de laatste herwerkte uitgave  meer  dan  1400  bereidingen voorschrijft,  verspreid over 430 [3]pp., lijkt de relevantie van het onderwerp al evidenter. Sinds die eerste uitgave vonden reeds 1.600.000 exemplaren hun weg in Vlaanderen. Daarmee is Ons Kookboek , op de bijbel na, het meest verkochte boek in Vlaanderen [4].

Is er nog scepsis?

De oorzaak voor dit succes werd nooit onderzocht. Vermoedelijk heeft Ons Kookboek zijn leidinggevende marktpositie voor een deel te danken aan het niet voor handen zijn van andere kookboeken die zo’n ruime basiskennis aanreiken over voeding en koken. Het feit dat er een organisatie, met name KVLV, achter het boek staat, versterkt natuurlijk het succes [5].

Veel meer dan op het waarom van deze succes-story, richtte ik mijn aandacht op de inhoud van dit basiskookboek. 1.600.000 verkochte exemplaren impliceert immers een niet te verwaarlozen impact op de Vlaamse eetcultuur zoals wij daar vandaag bijna dagelijks en over de sociale barrières heen mee geconfronteerd worden. Vermoedelijk is deze impact zelfs nog groter dan de oplagecijfers doen vermoeden. Koken is immers een vaardigheid die ook nu nog vaak van moeder op dochter (of zoon) wordt doorgegeven. Zo volgen ook de gezinnen die geen exemplaar bezitten vaak onbewust de voorschriften van de Boerinnenbond, doordat vorige generaties ooit zo’n boekje ter hand namen.

Maar niet alleen de impact is een studie waard. Ons Kookboek heeft ook zijn functie als medium. Steeds probeerde het  een evenwicht te houden tussen traditie en moderniteit. Onomkeerbare evoluties, zowel binnen als buiten de landbouw, en trends bewerkstelligden inhoudelijke aanpassingen, waardoor  Ons Kookboek zeker bijdroeg tot integratie van een aantal nieuwigheden in de traditionele Vlaamse keuken.