BIJLAGEN

Bijlage 1 : Statuten van de Aalsterse blauwververs en garentwijnders uit 1704                                                     

(SAA, AOK, nr. 716 f° 1 – f° 26)

Op het vertoogh ghedaen bij requeste vanden 12 feb(ruari) 1704 bij eenighe insetene deser stede en opsetene van het schependom der selve stede hun generende met blauwverven ende garen te twijnen dat sij t’lande soude ghetrouwe gheconveniert ende met een gecommen sijn om den voors(eide) stijl van blauwverver ende twijnen van garen op eene goede maniere te doen floreren daer van te laeten formeren een vrij ambacht ofte  neiringhe hem bestreckende binnen dese stede ende de schependommen van diere hebbende tot dien eynde  laeten beworpen eenighe statuten omme bij het selve corpus als eene vaste ordonnan(tie) ende wet in toecommen(de) gheobserveert ende onderhouden te worden versouckende dat de selve statuten souden worden gevisiteert ende naer al dies bij forme van ordonnan(tie) politique ende vaste weth gepubliceert, soo ist dat heer ende weth geneghen sijnde ter meeste proffijte vande selve suppl(ianten) hebbende de voors(eide) statuten doen examineren corrigeren diminueren ende augmenteren naer exigentie van hemlieden versouck ende de jeghenwoordighe conjucture van tijde alvooren daerop oock ghehoort den breeden Raedt deser stede hebben goetgevonden ende geresolveert den stijl van blauwververije en het twijnen van gaeren te erigeren voor het toecommen(de) een vrij ambacht opde naervolgen(de) statuten.

Pointen ende art(ike)len op de welcke mijn ed(ele) heeren, burghem(ees)tre ende schepenen der stede van Aelst bij deliberatie van heer ende weth ende met advijse van ed(elen) en notabelen ter versoucke ende op d’oidmoedighe supplicatie van(de) persoonen bij de geannexeerde requeste ghedenomeert alle wesende insetene deser stad ende schependom ende gestileerde op de blauwververijen ende twijnderijen met datter aencleeft sullen believen de selve exercitie ende stijl van blauwverver ofte twijnen te formeren  maecken ende creeren in een vrij ambacht ofte neiringhe soo binnen dese stadt als binnen t’ schependom.

1

Inden eersten dat ed(elen) sullen ghedient sijn van te doen eene publicatie met het voorluyden vande ordinaire clocke ten stadt huyse daer bij bij (sic) te kennen ghevende dat de selve geneghen wesen(de) ter bede vande suppl(ianten) den voors(eide) stijl van blauwverven ende twijnen t’erigeren in een vrij ambacht ofte neiringhe ghel(ijck) sij doen  mits desen.

2

Eerst wordt getermineert eenen termijn van twee maenden naer publicatie deser peremptoirement binnen welcke tijt alle persoonen willende in desen ambachte vrij worden sullen hun moeten connen kenbaer maecken en betaelt het recht daer toe staende aenden bouckhouder bij heer ende weth te denomineren.

3

Te weten elck de eene somme van neghen guldens tot het vinden vande oncosten clevende aen d’exercitie ende voorts ten behoeve van het ambacht ende aultaer die hun sal worden gheassigneert tonderhauden inde groote kerke van Ste Marten alhier.

4

Dat bij heer ende weth sal gestelt worden eenen deken, twee geswoornen ende eenen bouckhouder die jaerlicx sullen vernieuwt worden mette smalle wetten deser stadt.

5

Ende naer de voors(eide) twee maenden en sal niemant inde voors(eide) neiringhe worden geadmitteert ten sij voldaen hebbende al tgone naervolgende.

6

Te weten dat hij sal moeten doen de preuve als volght.

7

Daer sal moeten gheset worden eenen blauwcuype sonder looghe te gebruycken ter presentie vande gesworne.

8

Ende naer dat daer op elken vollen dagh binnen sonneschijn sal ghewerckt wesen sal bijde geswoorne ghevisiteert ende ghekeurt worden goet ofte quaet naer bevint vande saecke.

9

Vervolgens emmers inde selve weken sullen moeten geverst (sic) worden de naervolghende colleuren in gaeren roodt, seiluwe (waarschijnlijk geluwe) ende groen.

10

Ende naer visitatie mistgaeders examinat(ie) vande voorn(oemde) geswoorne het een ofte het ander t’sij int regard vande blauwcuype t’sij int gesagh vande voors(eide) colleuren afgewesen ofte voor quaet gekeurt wordende bij eenigh gebreck, faulte ofte misbruyck, soo sal de ghegeven preuve gehouden worden voor nul ende van onweirden.

11

Den diffaillant onverleth ende in sijn geheel blijvende van andermael ende van nieuws de selve preuve tintenteren alles t’sijne coste.

12

Wel verstaende dat niemand de selve preuve en sal moghen doen t’sijnen huyse ofte woonste maar wel ten huyse van eenen der gesworne ofte van imand der vrij supposten.

13

De preuve alsoo voltrocken en goet ghekeurt sijnde sal soodanigh het incommelinck moeten betaelen het vrijgelt mette rechten vande meesters ende knape hier naer gespecificeert ende t’eynde dies doen den gecostumeerden eedt van te wesen goet ende waerachtig Roomsch Catolicq te wesen goet ende getrauwe aen sijne Con(inclijke) Ma(jestij)t van Spaignien als grave van Aelst de wetten ende ordonna(antie)n van dese ambacht te sullen onderhouden ende alles te doen dat een goet ende getrouw suppost schuldigh is te doene.

14

T’selve gedaen sal sijne naeme als vrij meester worden geannotteert inden bouck vande neiringhe met expressie van dagh ende date wanneer de selve begoorel(ijck) is gevrijt ende wat somme voor de rechten betaelt omme daer van bijden bouckhouder v(er)antwoort te worden in rekeninghe jaerlijcx voor ede(le)n over te gheven.

15

Alle jonghers (sic) en persoonen die hun sullen willen begheven onder eenen vrijen meester deser neiringhe ten eynde van te doen hunne leerjaeren sullen hemlieden voor sulcx doen inschrijven ten boucke van deser ambachte stede welcke inscriptie sal beginnen te loopen den tijt vande leerjaeren van welke inscriptie sij sullen betaelt de somme van twintigh stuyvers ten proffijte vanden aultaer alsvooren.

16

Ingelijck ook de knechten ende kinderen vande teghenwoordige blauwverwers gedurende de voors(eide) twee maenden hun niet aengegeven hebbende voor vrij meester met betaelinghe vande voorn(oemde) neghen guldens end sullen naer de selve twee maenden overstrecken sijnde niet anders moghen geandmitteert worden voor meesters ten sij de twee leerjaeren van nieuw voldaen hebbende bij eenen vrijen meester ende de preuve behoorelek volbracht mitsg(ade)rs de rechten betaelt naer hunne qualiteyt van meesters sone, inborelinge ende vremdelinge respectivel(ij)k.

17

De sonen vande vrij meesters willen(de) naer de voors(eide) twee maenden gevrijt worden in deser ambachte sullen moeten betaelen voor vrijgelt twee ponden grooten.

18

Ende boven t’voors(eide) vrijgelt sal noch moeten betaelt worden eenen somme van acht guldens te verdelen tusschen de voorn(oemde) vier geswornen elck tot vijfendertigh stuyvers ende de resterende twintigh stuyvers in proffijcte vanden knape van het ambacht die bij deselve gewoornen jaerlijcx sal gestelt worden ofte gecontinueert duncket hem goet.

19

Ende opde selve conditie sullen gereguleert worden de persoonen in huwelijck hebbende de dochter van eenen vrijen meester weder sij vremde sijn, weder inborelinghen mits consterende vande twee leerjaeren ende preuve hier vooren verhandelt.

20

De inborlinghen deser stadt ende schependom niet wesende sonen van vrij meesters deser neiringhe voldaen hebbende de leerjaeren ende preuve sullen moeten betaelen voor incommelinckgelt eene somme van vier ponden grooten boven de acht gul(den)s vande gezwoorne soo voorseyt is.

21

De vreemdelinghen niet ghetrauwt sijnde alsvooren met eene dochter van eenen vrijen meester ende alle de gone binnen dese stadt ende schependom niet geboren gelleert ende preuve gedaen hebben alsvooren sullen voor vrij geldt betaelen eene somme van acht ponden grooten boven de acht gul(den)s als hier boven den knape … altijt sijne twintigh stuyvers uyt deselve.

22

De vrij meesters wed(uw)en sullen genieten vanden vrijdom deser neiringhe hunne weduwelijcken staet gedieren(de), ende commen t’hertrauwen met eenen onghevrijdden, emmers met eenen geenen vrijen meester in dit ambacht wesen(de) en sal d’exercitie vande neiringhe niet anders moghen continueren als naer dien den selven haeren man gevrijt sal wesen opden last ende conditie als de gone trouwende eenen vrije meesters dochter.

23

Ende om te vorcommen alle gheschillen die souden moghen reysen uit regard t’sij inborelinghen t’sij vremdelingen d’exercitie van dese neiringhe gedaen ende geleert hebben(de) den tijt van twee jaeren in andere vremde steden ende provincies mitsg(ade)rs alhier pretenderen(de) geadmitteert te worden als vrij meesters soo sal dies aengaende achtervolght worden trecht van hanse.

24

Dat is dat soo danighe persoenen alhier sonder leerjaeren ter preuve sullen worden ontfanghen bij soo verre sij quamen te doen blijcken bij wettel(ijke) certificatie vande stadt  ofte plaetse daer bij moghen geleert hebben dat de persoonen gelijcke leerjaeren gedaen hebbende binnen dese stadt daer op oock tot preuve ende vrij meesters aldaer souden ontfanghen worden sulcx dat het recht mutuel ende reciprocq daer inne sal worden achtervolght.

25

Inden verstaende nochtans dat soodanige altijt sullen onderworpen sijn aan het doen vrij preuve ende betaelen het vrijgelt naer advenant van de conditie van sijn geborte plaetse ende descendentie.

26

Den eenen meester en sal den knecht ofte knechten vanden anderen meester niet moghen aftrecken ofte uytlocken doen ofte laeten uytlocken door hem ofte jmand anders directelijck ofte indirectelijck op … van meerdere loon te betaelen als den eersten meester ofte anderssints op pene van bij soo danigh uytlockende meester te (ver)beuren eene boete van ses guldens ten proffijcte vanden ambacht.

27

Interdicerende alle vrij meesters soo danigh ingeschreven leerlinghen in meerdere nomber t’admitteren ende vrijen als eenen alleen gedurende de twee volle jaeren opde boete alsvooren.

28

Nochte en sal eenen vader meer kinderen onder hem moghen vrijen als een alleen binnen de twee leerjaeren vande selve ende boven t’selve t‘kint geen andere leerlingen aenveerden binnen de selve twee jaeren behoudens dat sij meer sonen willende doen inschrijven de selve magh doen leeren bij andere vrij meesters.

29

Wel verstaende dat alle leerlinghen hunne leerjaeren moeten voldoen bij een ende den delve meester sonder binne de voorn(oemde) twee jaeren van den eene meester te gaen wercken bij den anderen ten waere bij consente ofte naer het overleijden vanden eerste meester, in welcke gevalle de leerjaeren sullen loopen ende continueren.

30

Ende mits dat d’exercitie van dit ambacht niet gevoeghelijck en wort geploghen ten sij oock exercerende den stijl van het twijnen van gaeren.

31

Soo en sal niemand binnen deser stadt steenweghen ende brantpaelen van diere vermoghen eenighe gaeren te twijnen nochte eenighe ghetwijnde gaerens ofte lijnwaeten te verwen ten sij dese ambacht behoorelijck gevrijt sijnde op de manire voorschreven op pene van te verbeuren eene boete van neghen guldens ende confiscatie vande ghetwijnde ofte geverftde gaerens ende leynwaeten mitsgaerders verbeurten vanden halam te verdeelen naer sijn Maj(jestijt)s placcaeten.

32

Verbiedende wel expresselijck aen alle meesters van deser ambacht eenighe blauwververijen ende twijnderijen te moghen houden buyten hunne woonhuyse ende bijvanck op pene van contrarie bevonden wordende te verbeuren eene boete van twelf guldens boven de verbeurte vanden halam gaerens ende leynwaeten in proffijcte alsvooren.

33

Permitterende nochtans alle vrij m(eeste)rs hunne respective lijnwaeten ende gaerens te moghen doen verwen ende tweynen bij andere vrij meesters van deser ambacht elck naer sijn goetduncken.

34

Sijnde wel expresselijck d’intentie van heer ende weth dat alle persoonen jeghenwoordigh doende de stijl van blauwverwen ende twijnen ofte t’een ofte t’ander in besonder soo binnen dese stede als brantpalen die gedurende de twee maenden naer de publicatie deser hun niet en sullen hebben gedeclareert voor vrij meesters ende de voors(eide) neghen guldens betaelt sullen gehouden sijn hunne winckels te sluyten blauwverven en twijnen te stacken tot dies dat sij van nieuwe hun sullen hebben doen inschrijven als leerlingen mitsgaeders bij eenen ende den selve meester twee achtervolghende leerjaeren ghedaen behoorelijcke preuve voltrocken en het vrij gelt met de voordere rechten betaelt op de maniere als hier vooren is gheseyt.

35

Wordende alle officieren deser stede geauthoriseert om alle de voors(eide) rechten, boeten, calaignie ende verbeurte bij parate executie texploicteren te innen ende uyt te wercken sonder dat daer jeghens jmand in oppositie sal ontfanghen worden ten sij alvooren namptierende de gemelde rechten ende boeten respectivelijck.

36

Ende om te vinden d’oncosten jaerlijcx clevende aen(de) goddelijcken dienst in het solemniseren vande jaermisse deser neiringhe in de groote kerke deser stede met het waschlicht ende andere ornamenten daer toe nodigh sullen alle supposten gehouden sijn jaerlijcx acht daeghen vooren hunne feestdagh te betaelen in handen vanden bouckhouder de somme van acht stuyvers ende sullen de diffailanten gepramt worden bij parate executie blijvende ter dispositie van heer ende weth de selve jaercosten te verminderen ofte vermeerderen naer d’exigentie vande saecke.

37

Eyndelinghe op dat dese neiringhe wel woords ghegouverneert ende dat het incommen van diere niet onmittighlijck en worde geguist door hoofdigheden, passien, capricen ende ongefondeerde opinien soo wort wel expresselijck verboden aen alle geswoornen eenighe processen te beginnen ende te vervolghen ten sij naer convocatie raeminghe ende resolutie van het pricipaelste deel der vrij supposten waer van ten beginne ende ten sij alvooren hebbende de voors(eide) litigieuse saecke raeminghe ende resolutie verthoont aen burgem(ees)tre ende schepenen deser stede ende daer over hebbende hun advies ende authorisatie vande saecke bij geschrifte sal moeten blijcken op pene dat de processen anderssints vervolght sullen loopen ter risque ende perijcle vande geswoorne in hunnen priveen naeme.

38

Reserverende heer ende weth thunnewaerts dese ordonnantien ende statuten t’auplieren interpreteren ende veranderen telckent als sij daer toe uyt causen sullen gemoveert worden ende declareren(de) de selven van met dese geenssints te willen altereren veranderen ofte prejudiceren aen eenighe statuten ofte ordonnantien van eenighe andere neiringe ofte ambachten.

Blijvende dese naer eerste publicatie altijt in vigeur sonder van dies te moeten gedaen worden eenighe herpublicatie.

Ghepubliceert ten pretecque present den heere stadt hauder ende eenighe schepenen desen xix meert toirconden als griffier ende was onderteeckent Pr. Van Waesberghen.

Bijlage 2 : Statuten van de Aalsterse winkeliers uit 1735

(SAA, OAA, nr. 217) [1]

Statuten, voorgheboden ende ordonnantie politique de welcke heer ende weth der stede van Aelst, naer preallabel advijs van edel(en) ende notabelen sijn maeckende ende emanerende tot beter observatie ende directie vande St-Niclaes neeringhe binnen deser voorschreven stede van outs ghenaemt de vensterije, omme bij desen middel te visiteren alle over te commen processen ende gheschillen, de welcke de voors(eide) heer ende weth ghebieden wel ende expresselijcken mitsgaeders poinctelijcken te sullen moeten worden achtervolgt.

1

Eerst ende alvooren dat naer oude ghewoonte jaerelicx bij heer ende weth sullen worden ghestelt vier gheswoorne, daer van de drije eerste sullen wesen ende ghenaempt worden de meesters ende den vierden bouckhouder ofte ontfanger vande middelen der selver neeringhe, de welcke sullen schuldigh sijn themlieden aencomste aen heer ende weth eedt te doen van dese statuten wel ende ghetrauwelijck te doen onderhauden ende voorts al het gone goede ende ghetrauwe meesters schuldigh sijn te doene.

2

Bovendien sullen heer ende weth stellen eenen cnaepe ofte dienaer naer het overlijden vande ieghenwoordighen die sal coontinueren soo langhe hij sijne functie behoorelijck ende sonder legitime clachten sal exerceren denwel(cke) de voorn(oemde) meesters oock in alle hunne affairen sal moeten assisteren ende dienstich wesen op den ouden loon van veerthien guldens acht stuyvers t’jaers, boven het recht in het bibeulle geldt, als hier naer staet ghespecificieert.

3

Aen welcken cnaepe volle gheloof sal ghegheven worden aengaende de rapporten ende relaesen die hij als gewoornen cnaepe sal commen te doen.

4

Sullen onder dese neeringhe sorteren alle lakensnijders ende vercoopers van sijde ende alle andere stoffen, mitsg(ade)rs de gone vercoopende sijde linten, goude ende silveren galonnen ende alle specien van passementen als oock garen ende sijde fabricquen.

5

Item alle de gone hun willende gheneiren met de vercoopen van eenighe cramerije ofte meirserije, hoe danigh die soude moghen wesen niet uytghenomen ofte ghereserveert.

6

Behoudens in het ghesagh van savoyaers die op maendaeghen ende saeterdaeghen hunnen cramerije ende meirserije liberlijck aen een ider sullen moghen vercoopen, maer anderssints niet, ten waere aen iemant van supposten deser neeringhe ofte ten vollen ghevrijt zijnde, ghelijck de selve supposten.

7

Voorts alle lijnwaetiers, blauwververs, ronsche tuynvercoopers ofte sacklaken, alle specien van doucken, rollen gaesen, catoenen ende alle andere gheweven materien, t’sij linten ofte anderssints mitsg(ade)rs alle het gone van sijde garen ofte saye ghefabricqueert wordende.

8

Ghereserveert de vremdelinghen commende binnen dese stede met eenighe soorten van lijnwaeten, doucken, gasen, rolleen (sic) ofte dierghelijcx die de selve vermoghen te vercoopen aen(de) voorn(oemde) supposten maer anderssints niet, tensij in dese neiringhe ten vollen ghevrijdt sijnde alsvooren.

9

Schuylende oock onder de selve neeringhe de gone hun gheneirende met te vercoopen specerijen ofte vettewaeren, t’sij boeter, caes, toeback, blom, saut, smaut, olie, azijn, mostaert ende dierghelijcke winckelwaeren ofte vensterijen soo in drooghe ende natte maete als in ghewichte.

10

Item alle cleermaeckers, caus ofte sockmaeckers, werckende op den coop in het versnijden van laken, stoffe, pije, frisade, carsije ende andere gheweven stoffen als oock op de gone vercoopende causen ende socken, soo ghebrijde als onghebrijde oock lijven ende desghelijcx.

11

Mede oock alle de gone willende vercoopen wasse ofte roete keerschen, flambeeuwen, fackels ofte torsen, honingh, seem ende dechelijcx.

12

Emmers al ende een ieghelijck willende binnen dese steden hem gheneiren met eenighe goederen te vercoopen bij den elle ofte ghewicht.

13

Vermoghende niemant de voorschr(even) waeren t’sij in deele ofte gheheele te vercoopen, ten sij commende in dese neeringhe, t’incommelincgeldt betaelende ende voorts de rechten hier naer ghespecifieert aleen hemlieden winckels te openen ofte de waeren te vente te stellen, ofte te presenteren op pene van verbeurte vande goederen ofte waeren alsoo te vente ghestelt, ofte ghepresenteert ende bovendies eene boete van thien Carolus guldens te verdeelen in drijen, een derde aende Maj(estij)t een derde aende aenbrengher ende het ander derde in proffijte vande neeringhe.

14

Elcken vremdelingh niet gheboren binnen dese stede, sal betaelen voor incommelinckgheldt derthich Carolus guldens tot onderhaut vanden autaer, als andere oncosten, de selve neiringhe concernerende, boven drij guldens twelf stuyvers voor de bibaillie aende meesters, daer uyt de cnaepe sal proffitteren tot twaelf stuyvers ende voorts de jaercosten tot ses stuyvers ieder jaere soo ende inder maniere ghelijck daer toe verplicht sijn te betaelen onder inghecommen van auts ghepleght.

15

Wel verstaende nochtans dat in dese vrijwordinghe sullen geconsidereert worden de vremdelinghen trouwende met eene dochter van eenen insetenen borgher deser stede, die sal ghestaen met te betaelen, t’hemlieden vrijwordingh tot de somme van 24tich guldens boven de rechten als vooren is gheseyt.

16

Ende de gone gheboren binnen dese stede soo voorseyt is sullen ghestaen met te betaelen voor incommelinck geldt het aut recht van ses guldens ende aen(de) meesters ende knaepe twee guldens veerthien stuyvers te verdeelen als vooren.

17

De welcke alsoo ghevrijt sijnde sullen oock moghen venten ende publicquelijck vercoopen alle specien ende fabricquen binnen dese stede te coope ghebracht wordende uyt vremde steden ende plaetsen ende alhier niet ghemaeckt wordende als lijnvlieghers, spoelen, spillen, pesen ende alle het gone dienstigh tot het spinnewiel mitg(ade)rs biercraenen, groote ende cleene haute lepels ende alle soorten van bobijnen.

18

Bovendien oock alle sorten van harinck soo drooghen als natten, mits betaelende de rechten in proffijte van dese stede daer op ghestelt, ende volcommende aende conditien dies aengaende ghestatueert ofte te statueren.

19

Aengaende de mindere commerschappen ofte minitrijten als van appellen, peiren, noten, vijghen, rosijnen, castaignien, krieken, kerssen ende alle andere fruyten, de gone sulcx alleenelijck sonder andere waeren hiervoren ghespecificeert, binnen dese stede willende coopen ende vercoopen, sullen insghelijcx aen dese neeringhe subject zijn ende voor incommelinckgeldt betaelen half recht, de vremde ende inborelinghen ghereguleert alsvooren ende halve jaercosten, behoudens het volle recht aende meesters als de gheheele ghevrijde.

20

Mits conditie nochtans dat het liber blijft aen een ider, t’sij van binnen ofte buyten dese stede ter merckt te bringhen ende te vercoopen alle soorten van vruchten ende fruyten van hun eyghen ghewasch sonder aen t’recht deser neeringhe onderworpen te sijn.

21

Wel verstaende dat niemandt t’sij op mercktdaeghen ofte anderssints en sal moghen binnen dese stadt t’saemen coopen ende wederom vercoopen eenighe soorten van vruchten ofte fruyten ten sij half ghevrijdt zijnde alsvooren, op boete van vijf guldens ende verbeurte van vande selve vruchten ende fruyten.

22

Sullende niet min ghestaen met ghelijkcke half recht, de gone willende te vente stellen ofte vercoopen claeversaet, lochtincksaet ende andere hoveniers saet.

23

Ghelijck oock de hoedemaeckers en seeldraeyers mitsg(ade)rs de gone vercoopende buspoeder ende schietlood als oock cleene ijsere nagelen tot latijsers incluis, sonder preiuditie van het recht van die van Ste. Eloy alle voor soo veele sijlieden geene andere van voorn(oemde) waeren dependent aen(de) vollen vrijdom en vercoopen.

24

Dies is ghepermitteert aen alle ten vollen ghevrijde te vercoopen alle de voorschreven waeren, vruchten ende fruyten, soo ten deele met particuliere specien, als int gheheele t’saemen sonder ten dien opsichte aende neeringhe iet voorder te moeten betaelen.

25

Nemaer de voornoemde half ghevrijde en sullen geene andere waeren moghen vercoopen ofte te vente stellen als de gone hier vooren aen half recht gheassujecteert, op pene van contrarie doende de voordere waeren te verbeuren ende boven dies de boete van thien guldens ten sij ten vollen ghevrijt sijnde, met het oplegghen van het resterende half recht soo aenden neiringhe als aende meesters ende de volle jaercosten de selve boeten te verdeelen als hier vooren.

26

Item en sullen de moderne nochte de toecommende dekens ende meesters der voorschreven neeringhe niet vermoghen aen te nemen ofte vrij maecken inde ghemelde neeringhe eenighe kinderen, ten sij alvooren hier bleke bij declaraetie ofte extraict uyt den doopbouck deser stede, dat de selve sijn hebbende den auderdom van vijfthien jaeren, op pene van nulliteyt ende radiatie van hunne naemen uyt den registre der voors(eide) neeringhe.

27

Sullende de eerste publicatie deser altijdt blijven in vigeur, sonder dies vernieuwinghe te moeten ghebeuren ende alle de voorschreven art(ice)len strictelijck worden gheobserveert, niet teghenstaende hier te vooren anderssints mochte wesen ghepractiqueert, alles tot herstellinghe, beter conservatie ende onderhaudt vande selve neeringhe, de wel(cke) anderssints ende bij ghebrecke van behoorelijcke statuten soude vernietight worden.

28

Consenterende dat tot laste vande contraventeurs ende tot inninghe vande voorschr(even) boeten ende verbeurten sal moghen gheprocedeert worden bij parate ex(erci)t(ie) uytterlijck tot namptissement ende sequestratie inclus, omme daer over sommierel(ijck) ende verbaelijck bij Burghem(ees)tre … deser stede sonder figure van proces, recht ghedaen te worden soo in iustitie sal behooren.

Bijlage 3 : De nijverheidstelling voor het Land van Aalst in 1738

(SAA, LVA, nr. 1681)

Bijlage 4 : Nijverheidstelling van 1738 voor Geraardsbergen

(SAA, LVA, nr. 1705)

Bijlage 5 : Lijst van de Aalsterse bakkers omstreeks 1760

(SAA, OAA, nr. 208)

Naemen der volgende broodmaekers binnen dese stad Aelst. Als volgt

Nieuwstraet

Judocus Verschueren                          

Joannes Baptista Stevens

Paulus Van Heymbeke

Daniel Collier

Jan Baptista de Coster

De weduwe Van Droogenbrok

Albertus D’haens

Cattestraet

Judocus Luycx

Josephus Speliers

Josephus De Kegel

Marie De Nijs

Thomas Adriaens

Molenstraet

Judocus Vermeiren

Petrus Podevijn

Fransciscus De Buysscher

Jan Baptista Van der Waerden

Ferdinandus Dries

Judocus De Bie

Joannes De Bie

Henricus Caudron

Laurentius Van Gheem

Vischmerkt

Jan Baptista Timmermans

Jacobus de Clerck

Fransciscus Van Der Haegen

De weduwe Maes

Jacobus Muylaert

Carolus Van Mieghem

Zoutstraet

Bernardus De Clerk

Emanuel Deneys

Josephus Verleysen

Jan Baptista Berbet

Jan Baptista De Bie

Rochus Verschueren               

Godefridus Mertens

Bijlage 6 : Antwoord van de Aalsterse bakkers op het keizerlijk decreet van 1784 (informeel antwoord)

(SAA, OAA, nr. 181)

Aen mijn edele heren Borgem(eest)re ende schepenen der stad Aelst,

Ter voldoeninghe aen verleden brief van den 21en 8bre 1784 ende ordonnantie daer in begrepen over ende te causen van het decreet vanden 30^e 7bre 1784 bij sijne majesteijt daer bij beroepen geven deken ende meesters vanden ambachte vande broodtmaekers schuylende onder de protexie vanden H. Aubertus binnen dese stad Aelst te kennen tgone naervolgende.

I°

Dat het voorseyde ambacht is geerigeert van over differente eeuwen ende voorsien sijn van hunne keuren ende statuten soo onder ander bewijst verleden boeck van privilegien genoempt den bouck met den haire alwaer f(olio) 698 verso et seq. bevonden worden heurlieden statuten keuren ende gewigte wesende sonder date, daer naer volgen de gone vanden 3(de) 8bre 1460, 30en xbre 1480 noch de gone vanden jaere 1483, de gone van (14)93 item de gonen van den 19(den) dagh van loijmaent 1499, de gone vanden jaere 1515 ende de gone van den 20(sten) dagh van lauwe 1520, alle aen hun verleent bij heer ende weth deser stede, gehoort die het behoort, dit uyt crachte van de privilegien onder andere bij het concordat aen hun verleent inde maent febr(uar)ij 1330 bij het 17(de) ar(tic)le, door den grave van vlaenderen Loys ende waer aen conform sijn de oude costumen ende de 33 ar(tic)len vande 2(de) costume van dese stad ende lande bij sijn maj(estij)t gedecreteert ten jaere 1618, waer tsedert hebben deken ende meesters vrij desen ambacht versocht ende becommen van sijne Majestijt den Coninck Philips als grave van vlaenderen octroij van daete 14en 8bre 1662 waer bij sijne majestijt ar(tice)ls verclaert te confirmeren ende ratificeren alle voorgaende statuten voor soo veele die daer bij niet verandert en worden.

Bij ar(tice)ls 2 et 3 word verclaert den een ider willende commen in desen ambacht sullen gehouden wesen vrij te worden ende betaelen de rechten daertoe staende.

Ar(tice)l 4 dat het tot vermeerderinghe vanden dienst god is ende den autaer, dat ider vrij sijnde in desen ambachte moet betaelen voor jaercosten tot twelf stuyvers tjaers ende den selven stiel niet meer doende ses stuyvers.

Bij ar(ice)l 5 behelsende dat de vrij meester geene leerjongens en moghen aenveerden ten sij de selve alvoren overgebracht hebben aen deken ende meesters ende daer voren betaelen tot drij guldens.

Item bij ar(tice)l 6 dat daer en boven geinterdiceert word aen alle persoonen soo binnen als van buyten deser stede haer geneirende met backen sonder te wesen vrij backer een brood te vente te backen ende vercoopen themlieden huyse op de boete van twelf guldens te verbeuren bij de gone die bij de geswoorne vande neiringhe daerop bevonden sullen worden boven het brood.

Ar(tice)ls 7 ende 8 is  bij naerder statut vernietigt.

Bij ar(tice)l 9 dat alle vrij bakkers gehouden sullen wesen over te brengen aende geswoorne wegers  bij heer ende weth gestelt een teecken waer mede sij gehouden sijn hun brood te tekenen om te ondervinden het gewicht ende de fraude op de boete van drij guldens ende confiscatie van het ongeteeckent brood.

Bij ar(tice)l 10 dat de selve vrij backers gehouden sijn ten huyse vande selve geswoorne te haelen den pegel op het brood gestelt welcken pegel sij exactelijk moeten observeren, oock dat de geswoorne commende wegen geen refus en sullen moghen doen ende alles voor de selve te openen op pene van te verbeuren ses guldens.

Bij ar(tice)l 11 geinterdiceert eenige toebrooden te geven etc. Daer onder verleent is het octroy met de clausulen dat sij vrij backers alle tgone voorschreven gerustelijck ende vredelijck sullen moghen genieten etc.

Op den 5en feb(uar)ij 1658 sijn aenden voorseijden ambachte noch verleent naerdere statuten voor heer ende weth deser stede, waer by den 7(ste) ende 8(ste) ar(tice)le(n) vanden voorgaenden octroij is vernietight.

Bij naerder statuut verleent bij heer ende weth voorseijt van daete 25en juni 1717 is geordonneert dat eenen vremdelinck niet geboortigh van dese stad willende vrij worden in desen ambacht sal moeten betaelen ten proffijtte ende ter ontlastinghe van dese neiringhe tot twaelf ponden grootten, eenen vremdelinck getrauwt met eene inboorlinghe deser stad tot thien ponden grooten midtsgaeders eenen sone van eenen vrijen meester deser neiringhe tot 1 pont thien schellinge boven welcke moet ider vrij wordende betaelen aenden deken ende meesters ider tot ses schellingen ende aenden cnaepe acht schellingen inspectie voor hun debvoiren ende verleth int doen de preuve, ende dat ider leerjonghen voor incommelinck gelt sal moeten betaelen tot een pont grootte de welcke hem meester wordende sal valluderen.

II°

Dat de formaliteijten bestaen dat een ider willende vrij worden alsvoren moet doen twee leerjaeren bij eenen vrijen meester backer exercerende den stiel ende gehouden is hem te boucke te doen annotteren ende daer aen voldaen hebbende moet doen sijne preuve ter presentie van deken ende meesters welcke preuve bestaet in het backen van eene schilt wittebrood ende eene schilt fransch broodt.

III°

De rechten die betaelt worden tsij als leerlinck ofte vrij worden sijn de gone hier vooren vermelt bij statut van 25 juni 1717.

IIII°

De lasten die ider suppost moet betalene aenden ambachte is twelf stuyvers sjaers voor onderhout van hemlieden autaer ende andere lasten.

Den suppost is gehouden bovendien te betaelen voor stadtsrechten voor ieder sack graen te maelen doende tot thien stuyvers een oort boven alle voordere borgerlijcke lasten.

Desen ambacht is belast met de naervolghende renten ende obligatien als te weten eene rente van van 650 gul(den)s wisselgelt croiserende a thien gul(den)s thien stuyvers tjaers vallende 28 julij aen Elisabeth Moerman ende vande weduwe Frans de Buysscher twee obligatien te saemen twee hondert guldens daer voren betaelende acht gul(den)s tjaers vallende 28 juny ende 24en july.

De voordere lasten van desen ambachte sijn te weten tonderhout van hemlieden autaer ende cappelle staende inde collegiale kercke vanden H. Martinus deser stadt.

Item jaerelijcx eene misse int musicq op den dagh vanden H. Aubertus waer vooren jaerelijcx betaelt tot seven guldens thien stuyvers.

Aenden beijart speelder jaerelijcx 1 (gulden) 8 st(uyve)rs.

Aen het leveren van het wasch voor hemlieden autaer tot vier guldens salvo justo jaerelijcx.

Aende gewoonelijcke flambeeuwen voor deken ende meesters tot het gaen in de processie van het venerabel ende kerckwijdinghe tot thien guldens.

Aende selve deken ende meesters int omhaelen de jaercosten tot drij guldens tj(ae)rs.

Aenden cnaepe jaerelycx te causen als vooren tot thien stuyvers.

Aenden meijer coster ende coraelen jaerelijcx 10 st(uyvers) ½.

Voor tzelebreren de misse van requiem jaerelijcx thien stuyvers.

Aenden cnaepe van hemlieden ambacht voor sijne debvoiren gedurende ieder jaer tot ses guldens.

Aenden selven voor tstellen ende ontstellen vanden autaer negen stuyvers.

Aenden griffier voor sijn jaerlijcx pentioen tot twelf stuyvers.

Aen deken ende meesters voor hujn recht int stellen rekeninge ende t’aenhoore der selve a twee gul(den)s thien st(uyve)rs tj(ae)rs.

Aen de edelen voor hunlieden gelijkck recht ter auditie rekeninghe twee gul(den)s tj(ae)rs.

Aenden camerbode drij stuyvers tj(ae)rs.

Aenden vorengemelden griffier gelijck recht van twee gul(den) tj(ae)rs voor t’ opstellen ende present sijn int doen reke(ning) als aud(itie).

Ende voor de registrature vande selve rek(ening) ten boucke van desen ambachte d’helft.

De qualiteijten vande persoonen aengestelt tot de regie van desen ambachte sijn te weten eenen deken twee meesters ende eenen bouckhouder die oock ontvanger is, sijn alle vier supposten van desen ambachte boven hunne griffier

De selve sijn van alle oude tijden aegestelt door edelen ende hunne voorsaeten ter reserve vanden deken die voortijdts aengestelt wiert ... de supposten.

De rekeningen van desen ambachte sijn ... tijdts gedaen geweest door den bouckhouder ... deken meesters ende supposten ende als ... den jaere 1729 aen edelen ende hunne voorsaeten.

Door alle de voorenstaende gegeven eclairsissen deken ende meesters vanden voorseijden ambachte betrauwen vastelijck voldaen te hebben aen edelen orders bij den voorengemelden brief vermeld als mede dat de selve edelen favorabelijck aende majesteijt sullen rescriberen voor desen ... ende betrachten te becommen dat den ... hier vooren vermelt sal worden gestelt in sijne vigeur niet alleen tot maintien vande voorschreven oude privilegien, als wel tot maintien van ... rechten gestelt op de maelderije, ende bij die de gone wonende op de soubourgen gehouden souden wesen willende exerceeren desen ambacht ende gehouden souden sijn vrij te worden ten welcke effec... wij dese hebben verleent ende laeten ondeteeckenen door onsen greffier desen 4 9bre 1784.

Bijlage 7 : Antwoord van het Aalsterse kleermakers-ambacht op het keizerlijk decreet van 1784 (officiële versie)

(SAA, OAA, nr. 181)

1. Door wie geoctroyeert ende wanneer?

Ten jaere 1685 hebben sij statuten becommen van sijne majesteijt karel, koning van Spagnien.

2. Waer in bestaen hunne privilegien?

In een regt exclusief van kleederen te maken zoo in hunne winckels, als inde borgers huysen, het gone niemand buyten hun en mag doen op de boete van zes guldens, ende confiscatie van het werk.

3. Wie het ambacht exerceeren mag en op wat lasten?

Een ieder twee leerjaeren gedaen hebbende, ende t’eynde dies volkomen hebbende aen sijne preuve, mag het ambacht exerceren mits betaelen(de) als volgt. Voor boekgeld eene gulden, eene vremdeling vrij wordende betaelt in profijte vanden autaer ende van(de) ambachtte vier ponden grooten. Een borgers sone niet wesende vrijen meester twee ponden grooten. Eene vrije m(eeste)rs sone een pond groote boven een tractement aende diende m(eeste)rs naer discretie. Moeten betaelen voor jaergelden tot ses stuyvers, tot onderhoud van(de) autaer ende neiringe.

4. De geproposeerde van het ambagt, door wie aengesteld en het gene regardeert hunne rekeninge?

De ambagte word geregeert door eenen deken, twee m(eeste)rs ende eenen boekhouder, aengestelt door het magistraet alle twee jaeren salvo juste rek(eninge) voor het zelde magistraet.

5. Capitaelen waemede de neiringe is belast?

En sijn niet beswaert met losselijke capitaelen, emmers eenighlijck met den onderhoud van hunnen autaer ende eenige kerkelijke diensten.

6. D’influentie die de neeringe heeft inde publique affairens?

En draeghen geen consent in publique lasten.

BIJLAGE 8 : Aantal inschrijvingen van nieuwe meesters in de diverse ambachten (1704-1795)

(SAA, OAA, nrs. 183, 205, 212, 213, 216 en AOK, nrs. 716, 717, 718)

OPMERKING

Jaren zonder nieuwe meesters worden aangeduid met een 0.

Jaren waarvoor de registers geen informatie verstrekken worden aangeduid met –

S staat voor samengeteld met een aantal jaar (resp. in 1746 en 1760).

BIJLAGE 9 : Eindsaldo’s van de rekeningen van de diverse ambachten (uitgedrukt in guldens)

Kleermakers

Bakkers

Winkeliers

Blauwververs